VIII. LEKCJA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

1. Scenariusz lekcji - OGÓLNA CHARAKTRRYSTYKA RYNKU I GOSPODARKI RYNKOWEJ

Czas trwania lekcji - 45 minut.

Zakres treści obejmuje materiał nauczania przedsiębiorczości zgodny z kanonem obejmujący treści dotyczące mechanizmu rynkowego i systemów gospodarczych.

Cele poznawcze i kształcące:

Uczeń zna:

• Pojęcie rynku i jego cechy;

• Rodzaje rynku w zależności od przyjętego kryterium podziału;

• Rolę rynku

• Różnice między własnością publiczną i prywatną

• Różnice w sposobie alokacji zasobów ekonomicznych w zależności od przyjętego systemu gospodarczego.

Uczeń potrafi:

• Wyjaśnić, czym jest rynek oraz wymienić jego podstawowe cechy;

• Rozróżnić poszczególne rodzaje rynku;

• Interpretować nowe pojęcia ekonomiczne: rynek, monopol, oligopol, polipol, konkurencja, barter, własność, przedmiot i podmiot własności, system gospodarczy, gospodarka tradycyjna, gospodarka centralnie kierowana, gospodarka rynkowa, gospodarka mieszana;

• Rozróżnić kategorie własności w sensie prawnym i ekonomicznym, odróżnia własność publiczną i prywatną;

• Scharakteryzować systemy gospodarki: tradycyjnej, centralnie kierowanej, rynkowej i mieszanej;

• Wykazać odmienność alokacji zasobów ekonomicznych w poszczególnych systemach gospodarczych.

Środki dydaktyczne: foliogramy, plansze, podręcznik „Ekonomia1”

P. A.. Samuelson, W. D. Nordhaus

Formy pracy:

• Praca z całym zespołem klasowym,

• Praca grupowa,

• Praca indywidualna.

Metody nauczania:

• Pogadanka,

• Elementy wykładu,

• Prezentacje foliogramów.

Przebieg lekcji:

1. Faza wprowadzająca.

Uczniowie poznają pojęcie rynku. Nauczyciel zachęca do wypowiedzi na temat rozumienia pojęcia „rynek” w języku potocznym. Dyskusja ta prowadzi do definicji rynku jako reakcji zachodzących pomiędzy sprzedającymi a kupującymi w celu wymiany dóbr i usług. Nauczyciel w trakcie omawiania tego zagadnienia demonstruje dwa foliogramy (foliogram 5 i 6) dotyczące pojęcia rynku.

2. Faza właściwa.

W fazie tej nauczyciel demonstrując foliogram nr 7 omawia różne rodzaje rynku w zależności od:

• Zasięgu relacji;

• Przedmiotu wymiany;

• Sposobu sprzedaży;

• Branży;

• Liczby dostawców;

• Stopnia zaspokojenia potrzeb.

Następnie uczniowie zapoznają się z podziałem rynku biorąc pod uwagę ilość uczestników. Poznają nowe pojęcia takie jak monopol, oligopol, polipol (foliogram nr 8).Od tego zagadnienia nauczyciel przechodzi do pojęcia gospodarki rynkowej charakteryzując jej podstawowe cechy, oraz filary gospodarki rynkowej (foliogramy 9, 10, 11, 12 ). Nauczyciel stara się pokazać wady i zalety gospodarki rynkowej oraz porównać ją z innymi rodzajami systemów gospodarczych - gospodarką tradycyjną, centralnie kierowaną i mieszaną (foliogramy 13 i 14).

3. Faza podsumowująca.

W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia w grupach 3 - 4 osobowych. Ćwiczenie 1 polega na rozpoznawaniu rodzajów rynku, Ćwiczenie 2 to rozróżnianie form własności. Ćwiczenie 3 polega na rozpoznawaniu decyzji charakterystycznych dla różnych systemów gospodarczych. Każda grupa otrzymuje komplet tych ćwiczeń do wypełnienia (czas ok. 15 min.). Następnie uczniowie sprawdzają poprawność wykonania swych prac czytając je na głos lub słuchając w jaki sposób wykonały je inne grupy. W spornych sprawach pomaga nauczyciel. Nauczyciel ocenia wyróżniające się grupy oraz osoby, które brały udział w dyskusji.

4. Praca domowa.

Uczniowie dostają do indywidualnego wypełnienia ćwiczenie przypominające charakterystyczne cechy gospodarki rynkowej oraz mają spróbować przeprowadzić analizę dotyczącą gospodarki Polski i odpowiedzieć na pytanie: Jakie cechy gospodarki rynkowej posiada gospodarka Polska?

c	Zdarzenie gospodarcze	Kryterium zasięgu	Kryterium Przedmiotu wymiany	Kryterium Sposobu sprzedaży	Kryterium Liczby dostawców
1.	W prasie lokalnej ukazała się reklama nowo otwartej szkoły prywatnej	Rynek lokalny	Rynek produktów i usług	Rynek detaliczny	Wolna konkurencja
2.	Każdego lata wielu Polaków korzysta z kwater prywatnych nad morzem i w górach
3.	Właściciel firmy zakupił nowe maszyny produkcyjne
4.	Wojewoda ogłosił w prasie ogólnopolskiej konkurs na dyrektora szpitala
5.	Nowo otwarta firma handlowa oferuje sprzedaż towarów z dostawą do domu
6.	Firma „pepsi - Cola” wciąż konkuruje z firmą „Coca - Cola”
7.	Tata Jacka zakupił akcje prywatyzowanej firmy, w której pracował
8.	Dyrektor szkoły wywiesił ofertę pracy dla nauczycieli j. angielskiego
9.	Firma Mc Donalds poszerzyła ofertę sprzedaży o „super - burgera”

ZDARZENIA GOSPODARCZE NA RYNKU - ĆWICZENIE 1

ROZRÓŻNIANIE FORM WŁASNOŚCI - ĆWICZENIE 2

Lp.	Przedmiot własności	Własność państwowa	Własność komunalna	Własność prywatna
1.	Ławka w parku miejskim		X
2.	Srebrny wisiorek otrzymany w prezencie
3.	Książka wypożyczona w szkolnej bibliotece
4.	Pojazd komunikacji miejskiej
5.	Obrazy w muzeum narodowym
6.	Samochód twojego taty
7.	Droga szybkiego ruchu
8.	Mieszkanie własnościowe
9.	Stadion X - lecia w Warszawie
10.	Futro z norek Twojej mamy

RÓŻNE SYSTEMY GOSPODARCZE I ICH DECYZJE - ĆWICZENIE 3

Lp.	Decyzje gospodarcze Lub ich cechy	Gospodarka tradycyjna	Kierowana centralnie	Rynkowa	Mieszana
1.	Produkty wytwarzane są Zarówno w firmach państwowych jak i prywatnych
2.	Wprowadzono jednolitą cenę na energię elektryczną
3.	Tajniki hodowli koni poznałem od swojego dziadka
4.	Większość ludzi prowadzi swój biznes
5.	Dyrektor firmy zapoznał nas z założeniami planu pięcioletniego
6.	Rolnicy produkują tylko na własne potrzeby
7.	Państwo wypłaca odszkodowania za wywłaszczone grunty potrzebne do budowy gazociągu
8.	Jestem biznesmenem, ponieważ mój produkt dobrze się sprzedaje, zwiększam produkcję
9.	Hipermarkety zachęcają klientów do zakupów częstymi promocjami

PRACA DOMOWA

Klasa Data

Imię i nazwisko

1. Przeczytaj uważnie poniższy opis systemu gospodarczego.

• Wszelkie decyzje gospodarcze podejmowane są na rynku w zależności od zapotrzebowania na określone dobra i usługi. Rynek dostarcza informacji o możliwościach producentów i potrzebach konsumentów.

• Na rynku konkuruje ze sobą wielu producentów różnych dóbr i usług. Wszyscy mają jednakowe prawa, żaden nie jest na tyle silny, aby narzucać swoje prawa innym.

• Wejście na rynek i wyjście z rynku dla każdego producenta jest jednakowo łatwe, zależy tylko od jego decyzji.

• Motorem aktywności producentów jest osiąganie jak najwyższego zysku.

• Wszystkie czynniki produkcji znajdują się w rękach prywatnych.

• Konsumenci dokonując zakupów kierują się tylko własnymi potrzebami i możliwościami.

2. Jaki typ gospodarki jest tutaj opisany?

3. Przyjrzyj się obecnej polskiej gospodarce i ustal, czy posiada ona cechy charakterystyczne dla

4. gospodarki rynkowej?

5. Podaj konkretne przykłady branż przemysłu lub usług, które zostały całkowicie urynkowione.

6. Które z cech charakterystycznych dla gospodarki rynkowej nie występują jeszcze w Polskiej gospodarce?

RYNEK

! ! Pojęcie syntetyczne, określające proces, który prowadzi do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki

odpowiednim dostosowanio

m cen RYS 6

RYNEK

!! Proces, za pośrednictwem

którego wzajemne oddziaływania nabywców i sprzedawców danego dobra prowadzą do określenia jego ceny i ilości. RYS 7

RODZAJE RYNKU RYS 8

Kryterium podziału	Rodzaj rynku
Zasięg relacji	lokalny regionalny krajowy zagraniczny międzynarodowy światowy
Przedmiot wymiany	rynek dóbr i usług kapitałowy pracy
Sposób sprzedaży (kanał rynku)	detaliczny hurtowy
Branża	rynek maszyn i urządzeń przemysłowych rynek zbożowy rynek mięsa rynek księgarski rynek usług oświatowych inne
Liczba dostawców	monopol oligopol polipol konkurencja niedoskonała
Stopień zaspokojenia potrzeb	rynek producenta rynek konsumenta
Stopień zorganizowania	rynki zorganizowane (giełdy, aukcje) rynki niezorganizowane
Dostęp	rynki otwarte rynki zamknięte
Stan równowagi	rynki zrównoważone rynki niezrównoważone

FORMY RYNKU Z UWZGLĘDNIENIEM ILOŚCI UCZESTNIKÓW:

NABYWCY OFERENCI	LICZNI	KILKU	JEDEN
LICZNI	POLIPOL (pełna konkurencja)	OLIGOPOL POPYTOWY	MONOPOL POPYTOWY (monops)
KILKU	OLIGOPOL PODAŻOWY	OLIGOPOL BILATERALNY	OGRANICZONY MONOPOL POPYTOWY
JEDEN	MONOPOL PODAŻOWY	OGRANICZONY MONOPOL PODAŻOWY	MONOPOL BILATERALNY

RYS 9

„Gospodarka rynkowa jest skomplikowanym mechanizmem służącym nieuświadomionej koordynacji działań osób i przedsiębiorstw za pośrednictwem cen i rynków. Jest to mechanizm komunikacji, pozwalający skupić w jedną całość wiedzę i działania różnorodnych jednostek ludzkich. Bez jakiejś nadrzędnej inteligencji rozwiązuje problem, którego nie mógłby rozwiązać najpojemniejszy z istniejących komputerów, problem, w którym w grę wchodzą miliony niewiadomych zmiennych i zależności.

Nikt tego mechanizmu nie zaprojektował. Powstał po prostu w wyniku ewolucji. Podobnie jak społeczeństwo podlega zmianom. Ale wytrzymuje najważniejszy sprawdzian każdej organizacji społecznej: jest zdolny do przeżycia.”

RYS 10

RYS 11

RYS 12

KONKURENCJA

!! Proces oddziaływania uczestników rynku,
którzy realizując swój cel, przedstawiają korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości - dla zwiększenia liczby zawieranych transakcji.

RYS 13

GOSPODARKA NATURALNA

W tym typie gospodarki większość ludzi utrzymuje się zazwyczaj z rolnictwa, rybołówstwa, rolnictwa, łowiectwa itp. Zakres wytwarzanych produktów jest na ogół ograniczony. Sposób gospodarowania zasobami został wypracowany przez wiele pokoleń i ulega bardzo powolnym zmianom. Najczęściej produkuje się to samo co dawniej, tak samo jak dawniej, w ilości ledwie niezbędnej do przetrwania. Stosowane są proste a nawet prymitywne narzędzia. Stopień zaspokojenia potrzeb zależy często od warunków atmosferycznych. Gdy plony są zbyt małe, ludzie żyją na bardzo niskim poziomie, dążąc do zaspokojenia głodu i zapewnienia sobie dachu nad głową. W latach bardziej urodzajnych pozwalają sobie na wyższy poziom życia a wypracowana nadwyżka jest dzielona zgodnie z tradycyjnymi, obowiązującymi w danej społeczności zasadami.

RYS 14

GOSPODARKA KIEROWANA CENTRALNIE

W tym systemie gospodarczym dominującą formą własności jest własność państwowa a wszelkie decyzje dotyczące wykorzystania posiadanych zasobów są podejmowane centralnie. Opracowuje się tutaj tzw. plany centralne na najbliższe lata, które są scenariuszem rozwoju gospodarki na ten czas. Plany te są bardzo szczegółowe a wszelkie odstępstwo od nich źle widziane. Przedsiębiorczość w tym systemie jest zbędna, gdyż wszystko przebiega według z góry założonego scenariusza.

System centralnego kierowania gospodarką zapoczątkowany w Związku Radzieckim, narzucony krajom Europy Środkowej i Wschodniej po II wojnie światowej, zahamował na długie lata rozwój gospodarczy tych regionów oraz doprowadził do kon
fliktów społecznych.

RYS 1

8 Samuelson P A Nordhaus W D „Ekonomia 1” P W N 1995

WŁASNOŚĆ

PRYWATNA

SYSTEM

CEN

KONKURENCJA

KONKURENCJA

GOSPODARKA

RYNKOWA

PRYWATNI WŁAŚCICIELE

TO MOJA WŁASNOŚĆ

TE PIENIĄDZE SĄ MOJE !!!

---