POJĘCIA PSYCHOLOGICZNE

AUTYZM DZIECIĘCY jest zaburzeniem rozwojowym, charakteryzującym się trzema głównymi cechami patologii funkcjonowania:

* skrajnym unikaniem przez dziecko kontaktów z innymi ludźmi

* potrzebą zachowania niezmienności otoczenia

* poważnym zaburzeniem mowy

Zazwyczaj nieprawidłowości zaczynają ujawniać przed 3. rokiem życia.

Najbardziej charakterystyczne jest wycofywanie się dziecka z wszelkich kontaktów, które może przybrać trwały charakter, co na płaszczyźnie osobowej prowadzi do niemożności dokonywania wymiany uczuciowej. Dorośli powinni tu pełnić rolę przewodników w poznawaniu świata i porządkowaniu doświadczeń. W przeciwnym wypadku ograniczeniu ulega rozwój intelektualny, nie rozwija się mowa, z czego wynikają poważne konsekwencje dla myślenia.

W takiej sytuacji obserwuje się u dzieci autystycznych przywiązanie do "talizmanów", stereotypie ruchowe (ciągłe powtarzanie tych samych gestów), mowę echolaliczną (powtarzanie całości lub części usłyszanych wypowiedzi), rożne sposoby redukcji napięcia (np.: darcie papierów, przelewanie wody itp.)

Obok takich objawów dzieci autystyczne często charakteryzuje cały szereg niespecyficznych problemów, jak: fobie, zaburzenia snu i odżywiania, napady złości czy agresja.

W przypadku większości dzieci autystycznych zauważalny jest również brak spontaniczności i pomysłowości w organizowaniu sobie wolnego czasu, także trudności w podejmowaniu decyzji dotyczących złożonych czynności.

Obecnie psychologowie dysponują coraz skuteczniejszymi sposobami docierania do autystycznych dzieci i towarzyszenia im w ich przeżyciach. Niektórym osobom autystycznym udaje się nawet wyjść z autyzmu. Jednak zazwyczaj deficyty z dzieciństwa są obecne także w życiu dorosłym i dotyczą głównie socjalizacji, komunikacji i zainteresowań.

OSOBOWOŚĆ jest terminem niezwykle trudnym do zdefiniowania, a podejście do osobowości różni się w zależności od stanowiska teoretycznego. Ogólnie można powiedzieć, że osobowość to charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno - przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.

Ogólne teorie osobowości:

* teorie typów: zakładają, że każda jednostka reprezentuje swoistą równowagę podstawowych elementów zgodnych z typem osobowości. Przykładem takiej teorii jest konstytucjonalna teoria Sheldona, mówiąca, że typy budowy ciała związane są z rozwojem osobowości.

* teorie cech: opisują osobowość jako zespół charakterystycznych dla danego człowieka cech. Cecha to względnie stała, charakterystyczna dla jednostki, zgeneralizowania tendencja do określonych zachowań, przejawiająca się w różnych sytuacjach. Przykładem takich teorii są m.in.: teorie Allporta, Cattella czy też Eysencka. Jedną z najbardziej znanych jest teoria Wielkiej Piątki, wyznaczająca pięć głównych cech, występujących z różnym natężeniem i w różnych konfiguracjach u każdego człowieka. Cechy te to: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia, ugodowość i sumienność.

* teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne: klasyczne teorie Freuda i Junga, czy późniejsze: Adlera, Fromma, Horney. Na ogół kładą nacisk na czynniki rozwojowe przy założeniu, że osobowość dorosłego człowieka rozwija się w czasie, w zależności od stopnia intergracji czynników. Ważne są tu podejścia motywacyjne. Ponadto w klasycznym podejściu psychoanalitycznym Freuda, kładzie się nacisk na rolę procesów nieświadomych, konfliktów i centralną rolę popędów w rozwoju osobowości. Freud wyznaczył także trzy struktury psychiczne osobowości: id, ego i superego.

* podejście behawioralne: nie powstały konkretne behawioralne teorie osobowości, ale pod wpływem rozwoju behawioryzmu, naukowcy zaczęli się przyglądać osobowości z perspektywy środowiska: na ile zależy ona od stałości środowiska i otrzymywanych wzmocnień.

* teorie humanistyczne: w przypadku teorii humanistycznych istnieje trudność w empirycznym weryfikowaniu wprowadzonych pojęć. Autorzy tacy, jak Abraham Maslow czy Carl Rogers opierali się głównie na fenomenologii (najważniejsze są subiektywne doświadczenia jednostki), holizmie i naturalnym dążeniu do samorealizacji.

* poznawcze podejście do osobowości: osoba traktowana jest tu jako pewna całość, teorie koncentrują się na pojęciu JA (obrazie własnej osoby), które odpowiedzialne jest za nadawanie sensu doświadczeniom. Osobowość jest traktowana jako system wiedzy osobistej, wykorzystywanej przy interpretacji doświadczeń i sterowaniu zachowaniem; jest to wiedza naturalna (potoczna, intuicyjna), gorąca (silnie związana z emocjami), często słabo uświadamiana, o charakterze pragmatycznym.

Istnieje oczywiście wiele innych teorii osobowości, między innymi modele integrujące różne podejścia, eklektyczne.

Kofta M. red. (2000) Osobowość i różnice indywidualne. W: Strealu J. (red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk GWP.

Reber A. (2000). Słownik psychologii Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Siuta J. red. (2005) Słownik Psychologii. Kraków, Wydawnictwo Zielona Sowa.

Kościelska M. (2000) Psychologia kliniczna dziecka. w: Strealu J. (red) Psychologia. Podręcznik akademicki T.III, Gdańsk GWP.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. (1997) Kraków - Warszawa, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”

PSYCHOLOGIA (od gr. psyche = dusza, i logos = słowo, myśl, rozumowanie) - nauka empiryczna, zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem. W zasadzie psychologia dotyczy ludzi, ale mówi się o psychologii zwierząt (czyli zoopsychologii), chociaż zachowaniem się zwierząt zajmuje się także dziedzina biologii - etologia.

Grecka litera Psi jest symbolem psychologii

Nauki, z których czerpie psychologia, to głównie socjologia, antropologia, filozofia i biologia, ale dzięki wypracowaniu własnych metod eksperymentalnych psychologia jest nauką samodzielną. Psychologia zaliczana jest do nauk społecznych, także do nauk humanistycznych. Ostatnio jest także zaliczana do nauk behawioralnych (nauk o zachowaniu) razem z socjologią, etologią, antropologią kulturową, kryminologią, niektórymi działami medycyny (psychiatrią, medycyną behawioralną).

Psychologia akademicka zajmuje się m.in.

* procesami poznawczymi - postrzeganiem, myśleniem, wyobrażaniem, pamięcią (psychologia poznawcza);

* nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi (psycholingwistyka);

* rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka);

* emocjami, procesami motywacji, stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości);

* postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi (psychologia społeczna) oraz komunikacją między nimi (negocjacje, mediacje);

* związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego (neuropsychologia), fizjologicznym podłożem procesów psychicznych (psychofizjologia), ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych (psychologia ewolucyjna);

* psychologicznymi aspektami religii, twórczości naukowej i artystycznej oraz innych obszarów funkcjonowania człowieka;

* zaburzeniami osobowości (patopsychologia).

Psychologia stosowana zajmuje się zastosowaniem wiedzy psychologicznej w:

* zaburzeniach procesów psychicznych (psychopatologia), ich diagnozowaniu i leczeniu (psychologia kliniczna) - pokrewną dziedziną medycyny jest psychiatria,

* diagnozie i rehabilitacji osób z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego (neuropsychologia),

* korygowaniu zaburzeń relacji społecznych oraz w związkach partnerskich i rodzinie (psychoterapia, psychologia małżeństwa i rodziny),

* psychicznych uwarunkowaniach chorób somatycznych, promocji zdrowia i działań praktycznych na terenie medycyny (psychologia zdrowia)

* wymiarze sprawiedliwości (psychologia sądowa),

* problemach szkolno-wychowawczych, funkcjonowaniu instytucji szkolnych i wychowawczych (psychologia wychowawcza),

* organizacjach (psychologia organizacji) i przedsiębiorstwach (psychologia pracy),

* zachowaniach ekonomicznymi ludzi (psychologia ekonomiczna),

* w wojsku, sporcie, wyznaniach i w wielu innych obszarach.

Dziedzina psychologii na pograniczu statystyki zajmująca się konstrukcją testów psychologicznych to psychometria. Obecnie coraz lepsze rezultaty daje łączenie psychologii z neurobiologią (zob. także cognitive neuroscience).

Termin psychologia pochodzi z języka greckiego i dosłownie oznacza "naukę o duszy". Nazwa ta jednak nie była znana ani używana przez starożytnych greków (stosowano wtedy gr. zwrot ). Nazwa "psychologia" została sztucznie utworzona dopiero w XVI wieku. Wilhelm Volkmann stwierdził, że po raz pierwszy zastosował ją Melanchton, jednak w 1987 roku André Lalande po przestudiowaniu dzieł Melanchtona stwierdza, że nazwa "psychologia" nie została tam użyta ani razu. Przyczyną tej pomyłki popełnionej przez Volkmanna było dziewiętnastowieczne wydanie dzieł Melanchtona, w którym Cardus G. Bretschneider w słowie wstępnym napisał: "Ta księga Melanchtona, pierwszego pośród znanych Niemców, traktuje o psychologii ". Tak, więc słowo psychologia nie zostało użyte przez Melanchtona, ale przez dziewiętnastowiecznego redaktora jego dzieł.

Słowo "psychologia" po raz pierwszy w druku pojawiło się dopiero w 1590 roku, jako tytuł łacińskiej rozprawy Gocleniusa ": hoc est, de hominis perfectione, animo, et in primis ortu huius, commentationes ac disputationes quorundam Theologorum & Philosophorum nostra atatis, quos versa pagina ostendit" co można przetłumaczyć jako: "Psychologia, czyli o doskonałości człowieka, o duszy, a przede wszystkim o jej pochodzeniu rozważania i rozprawy tych współczesnych teologów i filozofów, których nazwiska znajdują się na odwrotnej stronie"[1].

PENOLOGIA- studia dotyczące postępowania z kryminalistami i ich karania. Termin jest związany z XIX-wiecznym ruchem reformy karnej, w którego ramach redefiniowano więzienia jako instytucje korekcyjne, a nie represyjne, i opisano wiele zainteresowanych tymi sprawami stron (w tym reformatorów reformatorów prawników), W swym współczesnym znaczeniu termin ten odnosi się zwykle do określonych socjologicznych studiów kary o odstraszania, Anie do oddzielnej rozprawy intelektualnej lub naukowej.

HOMOFOBIA -termin stworzony przez G. Weinberga w Socjety and the Healthy Homosexual (1972), oznaczający lęk (jako uczucie psychologiczne) przed homoseksualizmem. Do jego pomiaru używano specjalnych skal, a niektóre badania wskazują na istnienie swoistej „osobowości homofonicznej”, na podobieństwo osobowości autorytarnej Th.W.Adorna. Zakres stosowalności tego,pojęcia jest jednak ograniczony, gdyż skupia się ono na cechach psychologicznych psychologicznych pomija szersze, strukturalne źródła tabu homoseksualnego.

KOZIOŁ OFIARNY- ktoś obwiniony, ukarany i poddany stygmatyzacji z powodu karygodnych uczynków innych, zgodnie z opowieścią o pokucie z Księgi Kapłańskiej 16, w której jeden z dwóch kozłów przeznaczonych na ofiarę został wypędzony na pustynię po symbolicznym umieszczeniu na jego głowie win ludzi. Nauki społeczne zainteresowały się tym pojęciem w związku z badaniem podstaw uprzedzeń, np. przez G.W.Allporta. Występuje ono w większości teorii dewiacji, zwłaszcza zaś w teorii etykietowania, a także w pracach E.F Durkheima dotyczących funkcji dewiacji. Th. Szasz wykorzystuje je w swej Manufacture of Madness (1970), aby wyjaśnić wrogość wobec osób chorych psychicznie.

MECHANIZMY OBRONNE- pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda, i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione.

W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne. Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duży repertuar, a ich dobór i intensywność jest zależna od sytuacji (elastyczność stosowania). Można wówczas mówić o efektywności i braku patologii związanej z mechanizmami obronnymi.

Mechanizmy obronne można poklasyfikować na przykład w następujący sposób:

* Techniki unikania działania: represja (wyparcie), nadmierna samokontrola, supresja (tłumienie), zwlekanie (odraczanie), zachowania obsesyjno-kompulsywne

* Techniki przemieszczenia: acting-out, fiksacja, inwersja, kompensacja, konwersja, przeniesienie, regresja, sublimacja, substytucja, asceza, reakcje upozorowane, zaprzeczanie własnemu działaniu z przeszłości, zaprzeczanie istnieniu czegoś, nawykowe, utrwalone wzorce zachowań (np. uległość, agresja (psychologia), unikanie, samochwalstwo, dążenie do niezależności, podejrzliwość), omdlenie, robienie się słabym, chorym lub zmęczonym

* Techniki zniekształcania rzeczywistości: dewaluacja, dysocjacja, fantazjowanie, nieuzasadniona generalizacja, idealizacja, intelektualizacja, maskowanie, odwracanie sensu, projekcja, racjonalizacja, rozszczepienie (splitting), selektywny brak uwagi, symbolizacja, zaprzeczanie

* Techniki przyjmowania cudzych zachowań: identyfikacja, inkorporacja, introjekcja, konformizm, internalizacja

* Mechanizmy złożone, łączące kilka z powyższych: negatywizm, pokuta, naprawienie zła, odwracanie uwagi, samorozgrzeszanie się, tracenie zainteresowania, zemsta, przesądy

Na szczególną uwagę zasługują też tzw. moralne mechanizmy obronne, czyli takie, które pozwalają wciąż uważać się za dobrego człowieka pomimo naruszania własnych zasad moralnych. Można tu wyróżnić np.:

* racjonalizacje "złych" czynów jako środków do wyższego dobra

* eufemizmy - nazywanie "złych" czynów mniej negatywnymi nazwami

* porównania - porównywanie własnych "złych" czynów z jeszcze gorszymi czynami innych ludzi

* rozmycie odpowiedzialności - dzielenie się winą z innymi

* przemieszczenie odpowiedzialności - uzasadnianie "złych" czynów jako dopuszczonych przez jakiś wyższy autorytet

* wyparcie konsekwencji - ignorowanie negatywnych konsekwencji swoich czynów

* dehumanizacja ofiar swoich czynów.

* zewnętrzna atrybucja winy - obwinianie ofiar np. o to, że prowokowały.

Skrajne postaci mechanizmów obronnych

Nerwice oraz fobie są często po prostu przerośniętymi ponad miarę mechanizmami obronnymi.

Za skrajny przypadek przerostu mechanizmów obronnych można nawet uznać psychozy, w których wizja świata ulega takiemu zniekształceniu, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie.

Mechanizmy obronne w psychoanalizie

Klasyfikacja i samo dzisiejsze psychoanalityczne rozumienie mechanizmów obronnych jest w psychoanalizie nieco inne od proponowanego przez psychologię, a także znacznie szersze w stosunku do klasycznej psychoanalizy.

* Narcystyczne mechanizmy obronne - zaprzeczenie, zniekształcenie, prymitywna idealizacja, projekcja (psychotyczna), identyfikacja projekcyjna, rozszczepienie

* Niedojrzałe mechanizmy obronne - acting-out, blokowanie, hipochondryzacja, introjekcja, zachowania pasywno-agresywne, projekcja (niepsychotyczna), regresja, fantazje schizoidalne, somatyzacja, dysocjacja, eksternalizacja, zahamowanie

* Neurotyczne mechanizmy obronne - kontrolowanie, przemieszczenie, intelektualizacja, izolowanie, racjonalizacja, reakcja upozorowana (formacja reaktywna), represja (wyparcie), seksualizacja, odczynianie

* Dojrzałe mechanizmy obronne - altruizm, antycypacja, asceza, humor, sublimacja, supresja (tłumienie), reparacja.

Niektórzy psychologowie transpersonalni uważają oświecenie, osiągane podobno w wyniku medytacji, za stan, w którym człowiek całkowicie pozbawiony jest mechanizmów obronnych. Aby to było możliwe, musi jednak być przestrzegany jakiś kodeks moralny, musi też zaniknąć obraz swojego "ja" (ego), aby nie było, czego bronić. W przeciwnym razie dysonans poznawczy powodowany konfliktem między własnym obrazem siebie a obrazem uzyskiwanym od innych osób powodowałby olbrzymie frustracje i nerwicę, co stałoby w sprzeczności ze stanem oświecenia.

ZASADA EKONOMII MYŚLENIA-zasada, w swej ogólnej postaci sformułowana przez średniowiecznego mnicha W. Ockhama, Która brzmi: „bytów nie należy mnożyć bez konieczności”. W zastosowaniu do statystycznych modeli wyjaśniających zjawiska społeczne zasada ta mówi, że najlepszy spośród spełniających żądane kryteria modeli statystycznych jest model z najmniejszą liczbą parametrów, jeśli bowiem możliwe jest wytłumaczenie pewnego zjawiska na kilka równie dobrych sposobów, powinno się wybrać najprostszy z nich (pod względem liczby zmiennych lub założeń)

BEHAWIORYZM SPOŁECZNY- terminem tym określa się niekiedy teorie społeczne G.H. Meada. Odróżniał on swe własne zainteresowania działaniem społecznym obserwowalnymi działaniami istot ludzkich od behawioryzmu psychologów np. J.B. Watsona. Watson próbował wykluczyć z wyjaśniania zachowania ludzkiego wszelkie odniesienia do zjawisk psychicznych psychicznych subiektywnych przeżyć (celów, percepcji), Dla Watsona i innych Behawiorystów te subiektywne przeżycia są jedynie epifenomenami, zbędnymi w naukowym przewidywaniu zachowania. Natomiast Meada interesowała rola komunikacji w wyjaśnianiu zachowań społecznych. W jego b.s. ludzi odróżnia o innych stworzeń zdolność człowieka do stawiania się w miejscu innego i w ten sposób przewidywania jego reakcji. Język, gest, porozumiewanie się, przyjmowanie ról są, więc kluczowe dla symbolicznej interakcji, w której tworzy się jaźń i która stanowi podstawę życia społecznego.

TEORIA POPĘDÓW

Przez popęd rozumiał Freud przyrodzoną indywiduum ludzkiemu, wewnątrzpsychiczną, samoreprodukującą się potrzebę podstawową. Z pojęciem popędu związane są pojęcia: źródła, celu, siły i przedmiotu popędu:

* źródłem popędu seksualnego (libido) są strefy erogenne, tzn. te sfery fizjologiczne, w których powstaje bodziec przezywany na płaszczyźnie psychicznej;

* siłę stanowi imperatywna jakość popędu przejawiającego się w formie afektu i wyobrażenia;

* celem popędu jest kompleks zachowań stanowiący jego najwidoczniejszą składową;

* i wreszcie przedmiot popędu to czynnik najbardziej zmienny - to przedmiot, który za sprawą swych właściwości nadaje się do tego, by przynieść pożądane zaspokojenie.

EMPATIA

Termin oznaczający umiejętność wczuwania się w cudze emocje. Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest „ślepa” emocjonalnie i nie potrafi ocenić ani dostrzec stanów emocjonalnych innych osób. Osoba posiadająca tę umiejętność potrafi na podstawie obserwacji zachowania, mimiki twarzy, ruchów ciała i sposobu mówienia odgadnąć stan emocjonalny obserwowanej osoby.

SUPEREGO jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego oraz id. Superego stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji. Jest to instancja „moralna”, dążąca do doskonałości (w przeciwieństwie do id kierującego się zasadą przyjemności). Główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekonywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi.

Jest to ostatni wykształcający się element osobowości, kształtuje się pod wpływem kar i nagród, stosowanych przez rodziców. To, co wychowawcy aprobują i nagradzają włączane jest w obręb subsystemu superego - ja idealnego. Sumienie karze wywołując poczucie winy, ja idealne nagradza powodując poczucie dumy. Samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców.

Superego jest sferą moralną człowieka.

Superego jest jednym z podstawowych pojęć w psychoanalizie Zygmunta Freuda. W analizie transakcyjnej odpowiednikiem superego jest komponent rodzica.

PROJEKCJA to włączenie dużego obszaru własnego ja w świat zewnętrzny i zrzucenie odpowiedzialności za siebie na świat zewnętrzny.

MOLESTOWANIE MORALNE-

Podobnie jak mobbing, molestowanie moralne oznacza proces rozmyślnej destrukcji jednostki przez inną jednostkę lub grupę przy użyciu systematycznej i trwającej w czasie przemocy psychicznej.

Autorka terminu (MF Hirigoyen), który powstał na gruncie francuskiej psychologii klinicznej, kładzie nacisk na aspekt godności i praw jednostki, w które takie praktyki są bezpośrednio wymierzone.

W odróżnieniu do terminu "mobbing", powstałego na gruncie psychologii społecznej, określenie "molestowanie moralne" wywodzi się z tradycji klinicznej oraz psychoanalitycznej, gdyż wyrasta z refleksji nad perwersją moralną, jak też z freudowskiej klasyfikacji masochizmu (masochizm seksualny, masochizm moralny). Wprowadza ono także analizę osobowości narcystyczno-perwersyjnej, dla której molestowanie moralne kogoś z otoczenia jest sposobem funkcjonowania i mechanizmem obronnym, zapewniającym jej równowagę i przetrwanie.

MF Hirigoyen podkreśla indywidualny i subiektywny wymiar relacji perwersyjnej, na której opiera się molestowanie moralne. Z jednej strony agresor obiera sobie ofiarę ze względu na jej specyficzne słabe punkty, które będą celem jego ataków, doprowadzając do wzmocnienia u ofiary poczucia winy. Z drugiej zaś, aby stwierdzić istnienie molestowania, niezbędne jest odwołanie się do odczuć jednostki, która uważa się za prześladowaną.

Molestowanie moralne nie ogranicza się do sfery zawodowej, lecz obejmuje również kontekst prywatny: stosunki w rodzinie, związku małżeńskim, między rodzicami i dziećmi.

Tak jak w przypadku mobbingu, agresja ma charakter ukryty, często niewerbalny, stąd trudności ofiar w uświadomieniu sobie jej niszczącego charakteru oraz obojętność otoczenia, które zazwyczaj nie rozumie i nie reaguje.

W terapii ofiar molestowania ważne są kompetencje wiktymologiczne terapeuty, gdyż u molestowanych moralnie osób występują analogiczne objawy, jak u ofiar kataklizmów i ataków terrorystycznych. Ponieważ cierpienie moralne, o którym tu mowa, prawie zawsze przeżywane jest przez ofiary jako cierpienie skazane na milczenie, podstawową sprawą, bez której nie może dojść reparacji, jest wysłuchanie oraz nadanie wiarygodności relacji ofiar.

Stąd bierze się trudność terapii psychoanalitycznej w leczeniu ofiar molestowania, związana z uwzględnianiem przez nią wyłącznie czynników intrapsychicznych. Prowadzi to niekiedy do stwierdzenia u ofiar przemocy psychicznej skłonności masochistycznych, co może tylko pogłębić ich cierpienie i poczucie winy. Dlatego terapeuci zajmujący się pomocą osobom, które doznały molestowania, powinni mieć przygotowanie wiktymologiczne.

Poza pomocą lekarską i terapeutyczną, oraz środkami prawnym, przy pomocy których ofiara może dochodzić swoich praw, najbardziej skutecznym sposobem zwalczania molestowania moralnego w miejscu pracy są środki instytucjonalne. Rola firmy polega tu na jasnym określeniu tego co jest, a co nie jest dopuszczalne, oraz na egzekwowaniu ustanowionych reguł. Proceder molestowania jest bowiem niszczący, nie tylko dla ofiary, ale także dla przedsiębiorstwa i całego społeczeństwa.

We Francji w styczniu 2002 wprowadzona została w życie ustawa o zwalczaniu molestowania moralnego w miejscu pracy. Powstały także liczne stowarzyszenia zajmujące się informowaniem i pomocą ofiarom molestowania.

rozszczepienie

Jeden z wielu mechanizmów obronnych, polegający na oddzieleniu od siebie negatywnych i pozytywnych doświadczeń emocjonalnych w relacji z ważnymi osobami. Sprawia to, ze niemożliwe staje się jednoczesne przeżywanie ambiwalentnych uczuć wobec nich. Zamiast tego występuje idealizowanie lub skrajne potępianie.aleksytymia

SEKTA

Sekta - pejoratywne określenie grupy wyznawców, których poglądy religijne są potępiane przez tradycyjne kościoły. Czasem stosuje się również termin nowe ruchy religijne. Takie ujęcie jest jednak zbyt wąskie gdyż nie ujmuje całego szeregu grup totalitarnych posługujących się kontrolą umysłu.

Podział na sekty konwencjonalne i destrukcyjne. Za kryterium "destrukcyjności" przyjmuje się stopień spustoszeń psychicznych osób przebywających w sekcie i poddanych kontroli umysłu.

Określenie sekta (w ujęciu konwencjonalnym) używane jest również bez wydźwięku pejoratywnego dla określenia grup istniejących wewnątrz religii nie posiadających jednej organizacji kościelnej, np. sekty buddyjskie.Konformizm - zmiana zachowania lub opinii spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Ponieważ człowiek jest istotą społeczną żyje w stanie ciągłego napięcia między wartościami związanymi z indywidualnością, a wartościami związanymi z konformizmem. Trudno jest odpowiedzieć czy konformizm jest dobry czy zły

Istnieją trzy rodzaje następstw wpływu społecznego: uleganie, identyfikacja i internalizacja.

UPRZEDZENIA - aprioryczna, powzięta niechęć do innych tylko dlatego, że należą do jakiejś wyodrębnionej grupy społecznej

RETROFLEKSJA - całkowite oddzieleni się ja od otoczenia i nastawienie na kontratak samego siebie. Brak kontroli nad otoczeniem, wewnętrzne konflikty które prowadzą bezpośrednio do zaburzeń równowagi zarówno zewnętrznej jak i wewnętrznej

SUPEREGO jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego oraz id. Superego stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji. Jest to instancja „moralna”, dążąca do doskonałości (w przeciwieństwie do id kierującego się zasadą przyjemności). Główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekonywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi.

Jest to ostatni wykształcający się element osobowości, kształtuje się pod wpływem kar i nagród, stosowanych przez rodziców. To, co wychowawcy aprobują i nagradzają włączane jest w obręb subsystemu superego - ja idealnego. Sumienie karze wywołując poczucie winy, ja idealne nagradza powodując poczucie dumy. Samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców.

Superego jest sferą moralną człowieka.

Superego jest jednym z podstawowych pojęć w psychoanalizie Zygmunta Freuda. W analizie transakcyjnej odpowiednikiem superego jest komponent rodzica.

MECHANIZMY OBRONNE - pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda, i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione.

W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne. Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duży repertuar, a ich dobór i intensywność jest zależna od sytuacji (elastyczność stosowania). Można wówczas mówić o efektywności i braku patologii związanej z mechanizmami obronnymi.

ŹRÓDŁA:

Podstawy psychologii pedagogiki i socjologii (1984) Z. Putkiewicz, B. Dobrowolska T. Kukołowicz

Psychologia moje hobby (2005) Julia Berryman

Psychologia podręcznik dla studentów kierunków medycznych (2006) A. Trzecieniecka-Green

www.psychologia.edu.pl

www.wikipedia.org/wiki/psychologia

7

---