1. Geneza interwencjonizm

2. Koncepcje stabilizacyjne (liberalne i keynesowskie)

3. Instrumenty polityki stabilizacyjnej

1. Polityka pieniężna (rezerw obowiązkowych, refinansowania i otwartego rynku)

2. Polityka fiskalna (ekspansywna i restrykcyjna)

3. Polityka dochodów (interwencje w ceny, indeksacja)

4. Zagraniczna polityka gospodarcza (kurs walut, polityka celna, kontyngenty)

4. Efekty polityki stabilizacyjnej

Polityka informacyjna i współpracy

Polityka informacyjna i współpracy (leży w gestii rządu i parlamentu). Ich rola polega na ustaleniu pewnych zasad polityki dochodów, jak też określeniu pewnych wytycznych w zakresie ustalania cen, zamrożenia cen oraz zasad indeksacji.

Rodzaj stosowanych instrumentów w polityce dochodów zależy od przyjętej strategii w tym zakresie. Istnieją tu dwie możliwości:

• Pierwsza polega na przekonywaniu do działania zgodnego z ogólnogospodarczymi wielkościami orientacyjnymi i wytycznymi. Rząd próbuje wpływać na decyzje poszczególnych grup społecznych nie ograniczając ich władzy w zakresie podejmowania decyzji. Prowadzi wówczas odpowiednią politykę informacyjną i współpracy mając na celu wspólne działanie w imię celu nadrzędnego - stabilizacji. Jest to polityka informacyjna. Aby ją realizować rząd ma następujące możliwości:

1. Może apelować do społeczeństwa lub grup społecznych o działanie zgodne z celami polityki stabilizacyjnej,

2. Drogą kontaktów nieformalnych wpływać na żądania w zakresie dochodów.

• Druga sprowadza się do polityki imperatywnej, w jej ramach rząd usiłuje zmusić różne grupy społeczne do działania sprzyjającego stabilizacji poprzez zobowiązujące uregulowania w sferze dochodów. Dzieje się to przez:

1. Ingerencję w proces tworzenia cen (poprzez określenie skali wzrostu cen produktów i czynników produkcji),

2. Określenie maksymalnych granic płac, a nawet zamrożenie płac,

3. Zastosowanie indeksacji, uzależniając wzrost cen czynników produkcji, zwłaszcza płac, od wzrostu indeksu cen (np. W.Brytanii 1972-1979).

4. Ograniczanie władzy wielkich przedsiębiorstw, związków zawodowych, związków pracodawców co ma utrudniać forsowanie partykularnych interesów różnych grup społecznych (np. ograniczenie wpływów związków zawodowych w W.Brytanii przez M. Thatcher).

Zwolennikami polityki dochodów są keynesiści, liberałowie traktują ją jako poważne ograniczenie swobody działania na rynku.

Argumenty przemawiające za polityką dochodów:

1. Ze względu na zdominowanie gospodarki przez wielkie monopole i związki zawodowe, ceny oraz płace nie są ustalane przez rynek ale w drodze decyzji przedsiębiorstw i związków zawodowych

Zarzuty wobec polityki dochodów:

1. Dowiedziona w praktyce nieskuteczność

2. Niezgodność z zasadami gospodarki rynkowej

3. Kosztowna administracja

Zagraniczna polityka gospodarcza

Narzędzia polityki zagranicznej to: polityka kursu walutowego, gospodarki dewizami, polityka celna i kontyngentów. Mają one pomocniczy charakter, zadaniem polityki jest zabezpieczenie gospodarki przez niepożądanym wpływem zagranicy. Podmiotami tej są rząd i bank centralny. Rząd ustala zasady polityki walutowej, zasady przepływu towarów i rozliczeń z zagranicą, zasady polityki celnej.

Jak wskazują dotychczasowe doświadczenia, całkowite wyeliminowanie wahań aktywności gospodarczej jest raczej niemożliwe, jednak to dzięki stosowaniu instrumentów polityki stabilizacyjnej gospodarki rynkowe rozwijają się w miarę równomiernie, nie obserwuje się współcześnie wielkich kryzysów gospodarczych.

Problemy inflacji w gospodarce rynkowej - teorie inflacji

1. Inflacja - ujęcie historyczne

2. Równanie I.Fischera

3. Monetarystyczna teoria inflacji i jej charakterystyka

4. Inflacja popytowa - luka inflacyjna

5. Inflacja kosztowa i jej charakterystyka

6. Inflacja strukturalna

7. Stopa inflacji

8. Rodzaje inflacji ze względu na rozmiary

9. Klasyczne metody walki z inflacją - polityka deflacyjna

10. Korzyści i koszty inflacji

Teorie inflacji

Jednym z najważniejszych problemów gospodarek rynkowych współczesnego świata jest problem utrzymania równowagi gospodarczej. Aby ją uzyskać konieczna jest realizacja przynajmniej trzech głównych celów makroekonomicznych, do których należy; osiągnięcie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz utrzymania cen na właściwym poziomie.

Jednoczesna realizacja tych celów jest niezwykle trudna ze względu na istnienie między nimi sprzeczności. Efektem działań zmierzających do wyeliminowania tych sprzeczności jest przejściowe lub występujące w dłuższym czasie pogarszanie się jednego (bądź więcej) elementów składających się na stan równowagi gospodarczej tj. równowagi pomiędzy globalnym popytem na towary i usługi wytwarzane w danym kraju a rozmiarami produkcji.




Krzywa popytu globalnego (AD) odzwierciedla sumę popytu na dobra wytwarzane w kraju zgłaszanego przez konsumentów, producentów, państwo i zagranicę, ma nachylenie ujemne. Wynika to z przynajmniej dwóch przyczyn:

1. Przy wzroście cen konsumenci zmniejszają zakupy produktów krajowych a zwiększają zakupy towarów importowanych (które stają się relatywnie tańsze), zmniejszy się też eksport. Popyt globalny ulegnie więc zmniejszeniu.

2. W związku ze wzrostem cen nabywcy potrzebują więcej pieniędzy na opłacenie zakupów. Przy danej podaży pieniądza spowoduje to wzrost stóp procentowych od kredytów, który będzie zniechęcał do ich zaciągania a równocześnie zachęcał do oszczędności. Wpłynie to na zmniejszenie wydatków i wywoła spadek popytu globalnego.

Krzywa podaży globalnej (AS) jest rosnąca, im wyższy poziom cen, tym większe rozmiary produkcji. Zwłaszcza wtedy jeżeli ceny czynników produkcji (zwłaszcza płac) rosną wolniej od cen produktów. W efekcie wzrasta opłacalność produkcji, co skłania przedsiębiorstwa do zwiększenia rozmiarów produkcji.

Równowagę zapewnia poziom cen P, przy którym następuje zrównanie popytu globalnego z podażą globalną. Gdyby ceny ukształtowały się na niższym poziomie P₁ - wystąpiłaby nadwyżka popytu. Niedobów towarów na rynku spowodowałby wzrost cen. Na rynku sytuacja ta byłaby widoczna poprzez ruch po krzywych AD i AS w kierunku punktu równowagi.

Jeżeli nastąpi wzrost globalnego popytu, krzywa AD przesunie się w prawo powoduje to wzrost cen oraz wzrost produkcji w stopniu zależnym od cenowej elastyczności podaży.

Mechanizm ten wyjaśnia w sposób graficzny dlatego ceny rosną, jednak przyczyny wzrostu cen (inflacji) są bardziej skomplikowane.

Przez inflację należy rozumieć proces ogólnego wzrostu cen w całej gospodarce.

W teorii ekonomi wyróżnia się trzy główne teorie inflacji, które upatrują przyczyny inflacji w różnych zjawiskach gospodarki, należy do nich:

1. Monetarystyczna teoria inflacji

2. Inflacja popytowa

3. Inflacja kosztowa
   oraz inflacja strukturalna

Twórcą monetarystycznej teorii inflacji jest amerykański ekonomista Irwing Fischer (1867-1947), który związki między podażą pieniądza a wzrostem cen wyraził za pośrednictwem następującej formuły (tzw. Równania wymiany):

MV=PQ

Gdzie:

M - podaż pieniądza

V - szybkość obiegu pieniądza (liczba obrotów dokonywanych w jednostce czasu np. rok, przez typową jednostkę pieniężną

P - przeciętny poziom cen

Q - wielkość produkcji w danym roku

Ponieważ lewa strona równania przedstawia popyt globalny a prawa podaż towarów i usług, równanie wymiany jest prawdziwe z samego założenia.

Popyt globalny (MV) jest równy sumie towarów wartości towarów i usług (PQ) tworzący PKB.

Monertarzyści z ich czołowym przedstawicielem Miltonem Friedmanem (1912-2006), twierdzą że jednym czynnikiem powodującym inflację jest zwiększenie podaży pieniądza. Im szybciej zwiększa się zasób pieniądza tym większa będzie stopa inflacji.

Zdaniem monetarystów kiedy ceny rosną konsumenci potrzebują większej niż dotychczas ilości pieniędzy na zakupy, następuje więc zwiększona emisja i kreacja pieniądza. Stąd wniosek, że podaż pieniądza jest czynnikiem wywołującym inflację, a państwo do obowiązków którego należy kontrolowanie obiegu, jest za nią odpowiedzialne. Zdaniem Friedmana, podaż pieniądza powinna rosnąć w podobnym tempie jak zdolności produkcyjne gospodarki (PKB). Tylko wtedy ceny będą stabilne.

Keynesiści twierdzą, że wzrost podaży pieniądza prowadzi do spadku stóp procentowych, a to do wzrostu zainteresowania przedsiębiorstw kredytami inwestycyjnymi i konsumentów kredytami konsumenckimi. W rezultacie następuje wzrost globalnego popytu i produktu krajowego (PKB)

Inflacja popytowa - luka inflacyjna

Popytowa teoria inflacji, nawiązuje do popytowej teorii kształtowania produktu krajowego (PKB), związanej z nazwiskiem J.M.Keynesa.

Jak już wspomniano, poziom produkcji zależy bezpośrednio od zagregowanego (globalnego) popytu na towary.

Wzrost popytu w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych powoduje mnożnikowy wzrost produktu krajowego.

Jeśli jednak wzrost popytu na towary wystąpi w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych, to produkt realny nie może wzrosnąć i musi to doprowadzić do wzrostu cen.

Przyczyn inflacji zgodnie z tą teorią - uparuje się w ustaleniu się agregatowego popytu na towary, na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia.

Teoretycznym rozwinięciem tego twierdzenia jest koncepcja luki inflacyjnej, również autorstwa J.M.Keynesa.

Rozmiary luki inflacyjnej wyznaczone jest przez różnicę między wielkością globalnego popytu a wielkością globalnego produktu.




Prosta QA wyznacza granicą możliwości produkcyjnych, prosta nachylona pod kątem 45⁰ OB., jest zbiorem punktów prezentujących różne wielkości produktu krajowego odpowiadającego zawsze wielkości globalnych wydatków społeczeństwa.

Odcinek OX wyznacza poziom maksymalnych wydatków przy pełnym zatrudnieniu, natomiast odcinek OQ - produkt krajowy przy pełnym zatrudnieniu (OQ=OX mierzonego w cenach okresu początkowego).

Prosta C+J+G to poziom wydatków globalnych odległość DF to luka inflacyjna czyli nadwyżka wydatków (popyt) ponad poziom równowagi przy pełnym zatrudnieniu wyznaczonym przez prostą OB w punkcie F.

Pojawienie się luki inflacyjnej zwłaszcza w dłuższym czasie prowadzi do inflacyjnego wzrostu cen. Zapobiec może temu wzrost oszczędności ludności, do których zachęcić może polityka państwa, wzrost stawek podatkowych lub kontrola cen i dochodów.

Tego rodzaju polityka nie jest jednak w stanie skutecznie zwalczyć inflację popytową. Jeżeli nadwyżka popytu przekształci się w popyt efektywny istnieje możliwość osiągnięcia ponownie stanu równowagi jednak przy wyższym poziomie cen (na rysunku jest to punkt H).

W praktyce jeżeli wzrostowi cen nie będzie odpowiadała większa podaż (wzrost produktu krajowego) równowaga nadal będzie zagrożona.

Stan równowagi komplikuje dodatkowo w sytuacji kiedy pojawia się efekt tzw. Spirali inflacyjnej, która jest wynikiem żądań płacowych pracowników, których koszty utrzymania w warunkach utrzymywania się inflacji - rosną.




Jeżeli poziom inflacji utrzymuje się w dłuższym czasie a stopa inflacji rośnie - następuje kumulacja spierali inflacyjnej, co wyraża się nieustannym przesuwaniu się w górę ogólnego poziomu cen, ale także dochodów i kosztów produkcji.

Współcześnie uważa się , że inflacja popytowa występuje przeważnie w okresach wysokiej koniunktury gospodarczej - boomu.

dr Izabela Szupejko Makroekonomia 13.04.08

Wykład 5

- 6 -

---