MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

TEMAT: STOSUNKI GOSPODARCZE RP Z SĄSIADAMI

Do kluczowych czynników procesu likwidacji tradycyjnych podziałów w Europie należy rozwój wszechstronnej współpracy międzynarodowej. Współdziałanie transgraniczne stało się „wyzwaniem i obowiązkiem” Polski z zagranicą. Współpraca przygraniczna i transgraniczna przebiega wzdłuż wszystkich polskich granic.

Współpraca euroregionalna jest ważnym instrumentem tworzenia w Europie nowych stosunków międzypaństwowych i międzyregionalnych. Podstawę infrastruktury prawnej stosunków dwustronnych stanowią umowy wielostronne (międzynarodowe), w których jedną z najważniejszych zasad jest nawiązywanie i rozwój różnych form współpracy transgranicznej. Szczególne znaczenie dla współpracy transgranicznej w polskich regionach przygranicznych mają umowy sporządzane i uchwalane przez instytucje międzynarodowe, a zwłaszcza przez Radę Europy czy Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych.

STOSUNKI HANDLOWE

Znaczenie Polski w obrotach handlowych świata jest niewielkie. Nasz handel zagraniczny jest słaby m.in. w wyniku technologicznego zacofania gospodarki i przestarzałej struktury przemysłu, mało zaawansowanej specjalizacji produkcji w wybranych dziedzinach, mało skutecznej promocji polskich towarów za granicą.

W Polskim eksporcie dominują wyroby hutnicze, materiały i wyroby włókiennicze, surowce mineralne i produkty rolno-spożywcze. W imporcie przeważają wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego.

Wymiana handlowa z Litwą:

eksport: maszyny i urządzenia mechaniczne tworzywa sztuczne i wyroby papier, tektura i wyroby z nich metale nieszlachetne i wyroby z nich gotowe artykuły spożywcze materiały i wyroby włókiennicze

import: produkty mineralne drewno i wyroby z drewna, produkty przemysłu chemicznego elektronika

Rozwój współpracy inwestycyjnej ułatwia możliwość nabywania przez zagranicznych inwestorów gruntów pod inwestycje oraz możliwość otwierania na Litwie oddziałów banków zagranicznych. Kredyt Bank S.A. jako pierwszy uruchomił w 1997 r. swój oddział w Wilnie.

Wymiana handlowa z Białorusią:

eksport: narzędzia, wyroby metalowe przemysłowe, maszyny i urządzenia dla przemysłu spożywczego, aparaty pomiarowe, urządzenia laboratoryjne, tworzywa sztuczne i kauczuki, farby i lakiery, wyroby z tworzyw sztucznych, meble i wyroby stolarskie, przetwory papiernicze, produkty przemysłu mięsnego, przetwory owocowe, warzywne i grzybowe, wyroby cukiernicze trwałe, wyroby koncentratów spożywczych

import: obrabiarki do metali, maszyny i urządzenia dla przemysłu lekkiego, tarcica i półfabrykaty tartaczne, produkty pochodzenia mięsnego, produkty organiczne

Wymiana handlowa z Ukrainą:

eksport: siarka, sól kamienna, artykuły rolno-spożywcze, napoje, wyroby tytoniowe, wyroby przemysłu lekkiego, wyroby włókiennicze, obuwie, maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny, meble, artykuły oświetleniowe, produkty przemysłu chemicznego, tworzywa sztuczne, kauczuk, węgiel, wyroby przemysłu elektromaszynowego oraz lekkiego

import: produkty mineralne, wyrobów przemysłu chemicznego, wyrobów z kamienia, gipsu i cementu, rudy żelaza, gaz ziemny, oleje ropy naftowej, kazeina, wyroby walcowane, drewno, żelazostopy, złom żeliwny, stalowy i aluminiowy, włókna chemiczne, surowce przemysłu mineralnego, produkty organiczne

Wymiana handlowa ze Słowacją

eksport: węgiel kamienny, sól kamienna, produkty mineralne, metale nieszlachetne i wyroby z nich, produkty przemysłu chemicznego, maszyny i urządzenia, wyroby różne, przetworzona żywność, tworzywa sztuczne i wyroby z nich, pojazdy, ścier drzewny, papier i tektura, drewno, wyroby z drewna, wyroby włókiennicze, skóry i wyroby ze skór, produkty pochodzenia roślinnego

import: metale nieszlachetne i wyroby z nich, produkty mineralne, maszyny i urządzenia, tworzywa sztuczne i wyroby z nich, produkty przemysłu chemicznego, ścier drzewny, papier i tektura, pojazdy, produkty pochodzenia roślinnego, paliwa mineralne i smary, gotowe artykuły spożywcze, drewno i wyroby z drewna

Wymiana handlowa z Czechami:

export: surowce energetyczne i paliwa, maszyny budowlane, wyroby przemysłu chemicznego, siarka, sól kamienna, wyroby mleczne

import: węgiel, przemysł motoryzacyjny, szklarski, obuwniczy, drzewny, piwo, przemysł skórzany, odzieżowy i papierniczy, maszyny i urządzenia,

Wymiana handlowa z Niemcami:

eksport: rudy miedzi, srebro, otoczaki, żwir, kruszywo, maszyny i urządzenia nieelektryczne, meble, sprzęt oświetleniowy, pojazdy drogowe, odzież z dzianin i tkanin, maszyny i urządzenia elektryczne, towary rolno-spożywcze, surowce, półfabrykaty, gotowe artykuły włókiennicze, odzież, meble

import: środki transportu, głównie samochody, maszyny i urządzenia jako dostawy służące w większości do uruchamiania produkcji na eksport, produkty rolne, surowce i półfabrykaty: wełna, włókna sztuczne, chemikalia, benzyna, smary, wyroby gotowe - tkaniny, skóry i wyroby z tworzyw sztucznych, wyroby hutnicze, wyroby elektrotechniczne, metalowe, papiernicze, narzędzia, instrumenty, aparatura, maszyny i urządzenia, środki transportu, farmaceutyki i kosmetyki

W Polsce otworzyło swoje przedstawicielstwa i oddziały kilkanaście największych niemieckich banków.

Z obrotem towarów i usług wiąże się również współpraca przygraniczna i regionalna, zajmująca w stosunkach polsko-niemieckich ważne miejsce. Intensywnie rozwija się współpraca gmin i województw przygranicznych z ich niemieckim odpowiednikami, szczególnie przy organizacji małego ruchu granicznego ludności, działalności handlu, turystyki, komunikacji i parkingów, wód granicznych i utylizacji odpadów, ochrony przeciwpożarowej i zwalczania powodzi.

WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA

Na początku lat 90-tych proces integracyjny Polski z Unią Europejską koncentrował się na zachodnich obszarach przygranicznych, w ramach współpracy transgranicznej. Sporadyczne kontakty między jednostkami administracji regionalnej Polski i państw sąsiadujących przybrały postać regularnej współpracy.

Sprzyjało to społecznemu i gospodarczemu rozwojowi regionów zaangażowanych w tę współpracę. W ten sposób powstały euroregiony jako obszary współpracy przygranicznej, transgranicznej, oparte na porozumieniach jednostek samorządu terytorialnego (lokalnych i regionalnych).

Korzyści płynące z takiej współpracy zadecydowały o powstaniu kolejnych euroregionów, także w Europie Środkowej i Wschodniej. Służą temu programy: unijny INTERREG oraz PHARE.

EUROREGIONY

Euroregiony to obszary transgraniczne, w ramach których prowadzona jest współpraca między jednostkami reprezentującymi regiony dwóch lub więcej państw (jednostki samorządu terytorialnego). Celem euroregionów jest rozwój współpracy gospodarczej, rozbudowa infrastruktury, ochrona środowiska, turystyka i działalność kulturalno-edukacyjna.

WYKORZYSTANIE FUNDUSZY PRZEDAKCESYJNYCH

Od 1989 roku Polska może korzystać z funduszu PHARE jako głównego źródła środków przekazywanych przez Unię Europejską w ramach pomocy technicznej i finansowej.

W roku 2000 Unia Europejska stworzyła dwa kolejne programy - ISPA i SAPARD - z których Polska może korzystać w celu niwelowania różnic w poziomie społeczno- gospodarczym. ISPA jest instrumentem wsparcia transportu i ochrony środowiska. SAPARD został utworzony w celu wspierania restrukturyzacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.

Na granicach Polski powstało kilkanaście Euroregionów:

MIASTA I GMINY BLIŹNIACZE

Idea integracji europejskiej realizowana jest na poziomie lokalnym w ramach współpracy gmin i miast, przy zaangażowaniu zarówno władz samorządowych jak i mieszkańców. Społeczność lokalna z partnerskich ośrodków realizuje cele rozwoju społecznego i kulturalnego. Aktywność we współpracy międzynarodowej podnosi prestiż "bliźniaków". Ponad 2000 polskich gmin ma już zagranicznych partnerów.

EUROREGION BAŁTYK

W pierwszym okresie działalności jednym z najważniejszych zadań, było jak najszybsze nawiązanie jak najściślejszej współpracy między ludźmi, odpowiedzialnymi za współdziałanie ponad granicami. Nie było to łatwe, ze względu na istniejące uprzedzenia, stereotypy, bariery językowe i finansowe.

Określono 5 strategicznych priorytetów: rozwój kontaktów międzyludzkich budujących demokrację lokalną; rozbudowa i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej; rozwój turystyki; ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego oraz poprawa bezpieczeństwa i przeciwdziałanie patologiom społecznym.

Celem współpracy w ramach Euroregionu Bałtyk jest poprawa warunków życia ludzi zamieszkujących obszar Euroregionu, ułatwianie wzajemnych kontaktów, zbliżenie lokalnych społeczeństw. Także programowanie prac zmierzających do zapewnienia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i wspieranie działań zmierzających do nawiązywania współpracy między regionalnymi i terytorialnymi władzami.

EUROREGION NIEMEN

Głównymi dziedzinami współpracy w Euroregionie jest rozwój gospodarczy i wymiana handlowa, tworzenie pomostu pomiędzy krajami zachodnimi i wschodnimi, ułatwiającego handel, wymianę towarową i związanych z tym usług, infrastruktura publiczna. Oraz:

• rolnictwo i gospodarka leśna,

• ochrona i poprawa stanu środowiska oraz gospodarka odpadami,

• zagospodarowanie przestrzenne obszarów przygranicznych i rozbudowa infrastruktury transgranicznej,

• kultura, sport, turystyka,

• nauka i oświata,

• współpraca w przeciwdziałaniu i likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych,

EUROREGION BUG

Głównym celem związku jest współpraca na obszarach przygranicznych trzech państw członkowskich szczególnie w dziedzinach: zagospodarowania przestrzennego, komunikacji, transportu i łączności, oświaty, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki, ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego, likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych, rozwijania kontaktów między mieszkańcami obszarów przygranicznych oraz współpracy instytucjonalnej, a także współpracy podmiotów gospodarczych.

EUROREGION KARPATY

Jednym z głównych zadań w Euroregionie jest tworzenie możliwości dla świata biznesu, ponieważ w rozwoju regionu ogromną rolę odgrywa sektor prywatny ze swoją predyspozycją do elastycznego i innowacyjnego działania. Euroregion Karpacki stanowi znaczący rynek zbytu, który jest przedsionkiem do ogromnych i chłonnych rynków wschodnioeuropejskich i azjatyckich.

Współpraca w regionie dotyczy m.in. integracji europejskiej, ochrony środowiska, rozwoju obszarów wiejskich, ochrony zdrowia i rozwoju regionalnego, a także administracji, edukacji, kultury, turystyki oraz sportu i rekreacji.

EUROREGION TATRY

Celem Euroregionu są głównie działania transgraniczne, mające za zadanie równomierny i zrównoważony rozwój regionu, zbliżenie mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy.

Zadania Euroregionu realizowane są przez: wspieranie rozwoju współpracy gospodarczej; rozwój infrastruktury komunalnej, komunikacyjnej i telekomunikacyjnej; ochronę środowiska naturalnego ); system wymiany informacji.

Program w swojej pierwszej edycji umożliwiał wsparcie jedynie wielkich projektów infrastrukturalnych, pomijając jakże istotną sferę nawiązywania bezpośrednich kontaktów międzyludzkich ponad granicami państw. Dlatego też program uzupełniono już podczas jego drugiej edycji, część środków przeznaczając na wsparcie bezpośrednich kontaktów mieszkańców żyjących na obszarach przygranicznych.

EUROREGION BESKIDY

Tranzytowa lokalizacja Euroregionu na przecięciu szlaków Północ-Południe oraz Wschód-Zachód, stwarza warunki do pełnego wykorzystania potencjału obszaru Beskidów. Umożliwia przede wszystkim dynamiczny rozwój gospodarki, turystyki, kultury i sportu.

Główne założenia to:

• wspieranie ruchu granicznego i turystyki

• wspieranie wzrostu gospodarczego

• ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego

• planowanie przestrzenne, budowa wspólnej infrastruktury ponadgranicznej

• wymiana kulturalna, podtrzymywanie kontaktów międzyludzkich.

EUROREGION ŚLĄSK CIESZYŃSKI

Przez Euroregion biegnie główna linia komunikacyjna łącząca północną i południową Europę. Na jego terytorium znajduje się największe przejście graniczne pomiędzy Polską i Republiką Czeską, a także wiele przejść granicznych różnych kategorii (6 drogowych, 3 kolejowe, 3 turystyczne i 8 małego ruchu granicznego). Nie mniej jednak największym atutem Euroregionu jest jego atrakcyjność turystyczna.

Euroregion wspiera rozwój w obszarach przygranicznych w takich dziedzinach jak:

• rozwiązywanie wspólnych problemów w dziedzinie transportu, komunikacji i łączności oraz bezpieczeństwa obywateli

• rozwój turystyki, ruchu podróżnych łącznie z dalszym usprawnieniem ruchu granicznego

• akcje wspierające rozwój kultury, oświaty i sportu,

• współpraca między szkołami i młodzieżą na terenie Euroregionu

• rozwiązywanie wspólnych problemów dotyczących ekologii i środowiska naturalnego

EUROREGION SILESIA

Do najważniejszych zadań, jakie są realizowane w ramach Euroregionu należy podnoszenie poziomu życia obywateli mieszkających w Euroregionie poprzez wzajemne wspieranie inwestycji i programów gospodarczych, szkolenia zawodowe i programy zmierzające do likwidacji bezrobocia oraz współpracę i wymianę grup społecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych oraz środowisk młodzieżowych zamieszkujących regiony graniczne. Działania koncentrują się także na poprawieniu stanu środowiska naturalnego, poprawę gospodarki rolnej i leśnej, budowie oraz dostosowaniu infrastruktury do potrzeb ruchu granicznego. Mogą liczyć na pomoc na wypadek katastrof i klęsk żywiołowych

EUROREGION PRADZIAD

Celem działań w Euroregionie jest wspieranie współpracy w rozwoju gospodarczym i podnoszeniu poziomu życia; planowaniu przestrzennym; budowie i przekształcaniu struktur transgranicznych; ochronie środowiska naturalnego; zapobieganiu klęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków oraz wymianie kulturalnej i turystycznej; pielęgnowaniu wspólnego dziedzictwa kulturowego; ułatwianiu kontaktów międzyludzkich, a także pomocy społecznej i humanitarnej.

W praktyce Euroregion zajął się przede wszystkim współpracą w zakresie promocji Euroregionu i gmin członkowskich, rozwoju turystyki i przejść granicznych, ochrony środowiska oraz ostrzegania i walki z klęskami żywiołowymi, wymiany kulturalnej, sportowej, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży oraz oświaty.

EUROREGION GLACENSIS

Głównymi celami współpracy w Euroregionie są: swobodne przekraczanie granic państwowych, dobre połączenia drogowe i kolejowe, odbudowa starych połączeń komunikacyjnych pogranicza, tworzenie warunków dla rozwoju wspólnych przedsiębiorstw, wspólne obozy wakacyjne dla młodzieży polskiej i czeskiej, utworzenie wspólnej szkoły wyższej, powołanie specjalnych stref ekonomicznych i obszarów wolnego handlu.

W odniesieniu do celów działalności na obszarze Euroregionu Glacensis:

• poszerzono istotnie sieć przejść granicznych

• zorganizowano cykl szkoleń dla informatorów turystycznych oraz pracowników do spraw promocji na temat atrakcji turystycznych po obu stronach pogranicza,

• prowadzono promocję inicjatyw regionalnych na forum krajowym i regionalnym w zakresie: modernizacji układu komunikacyjnego pogranicza, budowy systemu osłony i ochrony hydrometeorologicznej, współpracy gmin członkowskich w zakresie planowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ściekowej i odpadowej,

EUROREGION DOBRAWA

Polsko-czeski euroregion Dobrawa utworzono na pograniczu Dolnego Śląska i czeskiego okręgu Nachod. Pierwotnie przystąpiły do niego dwie polskie gminy i jedna czeska.

EUROREGION NYSA

Działania w Euroregionie koncentruja się przede wszystkim na opracowaniu wspólnych planów zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska.

Plany rozwojowe poszczególnych części Euroregionu Nysa uwzględniają już główne cele współpracy i nie kolidują z planami rozwoju przestrzennego przygotowywanymi przez stronę polską, niemiecką i czeską.

Wspólne działania doprowadziły do stopniowej poprawy sytuacji. Rozpoczęto modernizacje elektrowni węglowych i zastępowanie ich bardziej ekologicznymi.

Również jakość wód na terenie Euroregionu nie należała na początku lat 90-tych do zadawalających. Zwłaszcza główna rzeka euroregionu: Nysa Łużycka była bardzo zanieczyszczona. Przy wsparciu funduszy europejskich w 1994 roku wybudowano oczyszczalnię ścieków. uzyskano poprawę czystości rzeki Nysy Łużyckiej o 75 proc. w porównaniu z pierwotnymi pomiarami. Powołano także specjalną grupę roboczą pod nazwą "Lasy", która chroni i odbudowuje zasoby leśne na terenie Euroregionu, zniszczone w wyniku dużego zanieczyszczenia środowiska.

EUROREGION SPREWA-NYSA-BÓBR

Nadrzędnym celem Euroregionu jest wszechstronna działalność na rzecz obszarów przygranicznych Polski i Niemiec, ich sanacji ekologicznej, rozkwitu gospodarczego i kulturalnego oraz stałej poprawy warunków życia ich mieszkańców, w tym zniwelowanie istniejących różnic sytuacji ekonomicznej.

Działalność ukierunkowana jest na:

• współdziałanie na rzecz przyspieszonego rozwoju i wzajemnego dostosowania systemów infrastruktury technicznej i społeczno-usługowej,

• tworzenie korzystnych warunków dla ponadgranicznej współpracy różnych podmiotów w dziedzinie kultury, nauki, oświaty, turystyki i rekreacji, zdrowia, opieki społecznej itp.,

• integrację ludności regionu poprzez tworzenie warunków i sprzyjanie rozwojowi bezpośrednich kontaktów między mieszkańcami obu krajów,

EUROREGION PRO EUROPA VIADRINA

Działania w Euroregionie koncentrują się wokół turystyki, pomocy w wykorzystywaniu unijnych funduszy, transgranicznej współpracy gospodarczej i handlowej oraz wymiany młodzieży.

Na terenie Euroregionu funkcjonuje wiele - zwłaszcza małych i średnich - firm. Główne skupiska przemysłowe to Gorzów (chemia, tekstylie, części samochodowe), Kostrzyn (papier), Eisenhüttenstadt (stal) oraz Rüdersdorf (materiały budowlane). Do najbardziej dynamicznie rozwijających się w tym regionie dziedzin należy handel. Zachodnia granica z Berlinem umożliwia bezpośrednie dojście do rynków Europy Środkowej oraz Zachodniej, a także do wykwalifikowanej siły roboczej i dobrze rozwiniętych terenów przemysłowych. Centra gospodarcze to miasta Gorzów, Kostrzyn, Słubice, Frankfurt nad Odrą i Eisenhüttenstadt.

EUROREGION POMERANIA

Celem współpracy jest "podejmowanie wspólnych działań dla równomiernego i zrównoważonego rozwoju regionu oraz zbliżenia mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy". W Euroregionie Pomerania na co dzień współpracują ze sobą polskie i niemieckie służby mundurowe: policja, celnicy, straże graniczne, straże pożarne (np. OSP z Kołbaskowa, Smolęcina i Penkun), prokuratorzy i sędziowie. Współpracują również administracje rządowe, urzędy pracy i związki zawodowe po obu stronach granicy.

Współpraca polega też na wymianie informacji o tendencjach w ruchach migracyjnych, o transportach towarów znacznej wartości (m.in. alkoholu, papierosów, sprzętu RTV) oraz broni, amunicji. W ramach współpracy straży pożarnych przewiduje się wzajemną pomocy podczas katastrof i klęsk żywiołowych.

PODSUMOWANIE

Współdziałanie regionów przygranicznych wynika z potrzeby łagodzenia niekorzystnych skutków istnienia granic i chęci przeciwdziałania marginalizacji obszarów oddalonych od stolic państw. Powstawanie w powojennej Europie struktur współpracy transgranicznej, jakimi są euroregiony, wyniknęło z naturalnego dążenia społeczności lokalnych do nawiązywania kontaktów, wymiany dorobku kulturalnego między sąsiadami, do niwelowania różnic gospodarczych i przełamywania wzajemnych uprzedzeń.

Bibliografia:

1. Włodzimierz Malendowski, Małgorzata Ratajczak „Euroregiony” wyd. Atla2, Wrocław 1998r.

2. Jerzy Wrona, Jadwiga Rek „Podstawy geografii ekonomicznej” wyd. PWE, Warszawa 2001r.

Strony internetowe:

http://www.exporter.pl/kraje/k_europa/eur.html

http://republika.pl/uexxl/euroregiony.htm

http://euro.pap.com.pl/euroregiony/

7

9

Na granicach Polski powstały Euroregiony:

1. Bałtyk
2. Niemen
3. Bug
4. Karpaty
5. Tatry
6. Beskidy
7. Śląsk Cieszyński
8. Silesia
9. Pradziad
10. Glacensis
11. Dobrava
12. Nysa
13. Sprewa-Nysa-Bóbr
14. Viadrina
15. Pomerania

---