Pytania na egzamin dyplomowy

1. Środki działalności gospodarczej - zasoby gospodarcze, kapitał

Zasoby gospodarcze to suma wartości materialnych i ludzkich potrzebna do funkcjonowania i rozwoju gospodarki narodowej. Możemy wyróżnić trzy podstawowe grupy zasobów:

• zasoby ludzkie (ludzie wraz z ich umiejętnościami, doświadczeniami),

• zasoby naturalne (dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka, np. ziemia, surowce mineralne i roślinne, woda),

• zasoby kapitałowe (rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wytworem pracy człowieka; do rzeczowych zasobów kapitałowych należą środki pracy, np. maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia; oraz przedmioty pracy czyli surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra. Do zasobów kapitałowych zalicza się również kapitał finansowy, czyli środki pieniężne występujące w różnych postaciach (gotówka, kredyt, papiery wartościowe).

Forma zasobów gospodarczych, która służy do osiągania dochodu, zysku i (lub) akumulacji, nosi nazwę kapitału. Nie wszystkie zatem zasoby gospodarcze są kapitałem.

2. Prawo popytu i podaży. Cena.

Prawo popytu i podaży jest podstawowym prawem funkcjonowania rynku w krótkim okresie czasu. Wynika z niego, że przy określonych dochodach oraz przy danej wielkości zainstalowanych w gospodarce mocy wytwórczych, ceny poszczególnych dóbr oscylują wokół poziomu )zapewniającego równowagę popytu i podaży.

Cena jest to siła wymienna towaru w danym miejscu i czasie; suma pieniędzy rzeczywiście zapłacona za towar. W modelu doskonale konkurencyjnym bezpośrednimi czynnikami określającymi poziom danych cen są popyt i podaż danego towaru. Układ tych czynników każdorazowo ma charakter chwilowy i przypadkowy.

Gdyby przyjąć, że podaż jest określona, to cena stanowi rosnącą funkcję popytu na dany towar (por. Rys. 1). Postać analityczna badanej funkcji w warunkach zależności liniowej byłaby więc następująca:

Zależność między ceną a popytem na dane dobro jest dodatnia to znaczy wraz ze wzrostem popytu wzrasta też cena, natomiast zależność:

między ceną a podażą - ujemna, to znaczy wraz ze wzrostem podaży cena maleje. Ceteris paribus, cena jest więc malejącą funkcją podaży (por. Rys. 1), czyli w warunkach zależności liniowej:

p=- a x S + b

gdzie: S - podaż określonego towaru, a, b - stałe parametry funkcji.

Prawo popytu i podaży wyraża rynkową tendencję do kształtowania się cen poszczególnych towarów na poziomie równowagi (Rys. 1). Działa ono wówczas, gdy ceny wszystkich bez wyjątku towarów kształtują się żywiołowo na rynku pod wpływem reakcji popytu i podaży. Innymi słowy, zasadniczą cechą cen towarów na tym modelowo działający rynku jest ich zmienność w czasie i w przestrzeni. W czasie, ponieważ relacje między popytem i podażą w skali globalnej oraz na poszczególnych rynkach ciągłe ulegają zmianom (zmiany poziomu i struktury dochodów oraz gustów konsumentów, zmiany poziomu mocy wytwórczych oraz intensywności i wydajności pracy), oraz w przestrzeni, ponieważ relacja między popytem i podażą w poszczególnych punktach geograficznych rynku jest zwykle bardzo różna (różne relacje między czynnikami produkcji, co przez koszty i ceny określa siłę popytu i podaży, różne warunki naturalne produkcji i zróżnicowana odległość od rynków zbytu).

3. Elastyczność cenowa oraz dochodowa popytu i podaży

Jednym z głównych parametrów funkcji popytu i podaży jest wskaźnik elastyczności. Jeśli założymy, że D = -ap^e + b oraz S= ap^e — b to wskaźnik elastyczności popytu/podaży stanowi stała E, czyli wykładnik potęgowy przy zmiennej niezależnej (p). Wskaźnik ten stanowi miarę siły reakcji funkcji na zmianę argumentu (ceny). W odniesieniu do funkcji popytu współczynnik ten wynosi:

E_pD =- ΔD / D ÷ Δ p / p

gdzie: E_pD - współczynnik cenowej elastyczności popytu, ΔD - bezwzględny przyrost popytu, Δp - bezwzględny przyrost ceny.

Cenowa elastyczność popytu jest więc stosunkiem względnej zmiany popytu na dany towar do względnej zmiany jego ceny.

Analogicznie, współczynnik cenowej elastyczności podaży wyniesie:

E_pS = ΔS / S ÷ Δ p /p

gdzie: E_pS - współczynnik cenowej elastyczności podaży, ΔS - bezwzględny przyrost podaży, Δ p - bezwzględny przyrost ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności podaży jest więc stosunkiem względnej zmiany podaży do względnej zmiany ceny.

Analiza cenowej elastyczności popytu i podaży na dane dobro jest próbą ilościowego uchwycenia związku między ceną a popytem lub podażą i odbywa się przy założeniu niezmienności pozostałych elementów rynku, na przykład dochodów. Tymczasem właśnie dochody, właściwie ich zmiany, są również istotnym czynnikiem zmiany popytu i podaży. Zazwyczaj jest również tak, że wzrost dochodów, ceteris paribus, prowadzi do wzrostu popytu, jak i do wzrostu podaży.

Miarą reakcji popytu i podaży na zmiany dochodów są wskaźniki dochodowej elastyczności popytu i podaży. Dochodowa elastyczność popytu jest to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany dochodu, czyli:

E_yD = ΔD /D ÷ Δ Y / Y

gdzie: E_yD - współczynnik dochodowej elastyczności popytu, Y - wysokość dochodu w momencie wyjściowym, ΔY - bezwzględna zmiana dochodu.

Analogicznie, dochodowa elastyczność podaży jest to stosunkiem względnej zmiany podaży do względnej zmiany dochodu, czyli:

E_yS = Δ S/ S ÷ Δ Y/ Y

gdzie: E_yS - współczynnik dochodowej elastyczności podaży.

Wskaźniki elastyczności popytu i podaży mogą być równe jedności, bądź też mniejsze lub większe od jedności (por. Rys. 2 i 3) E_p= -1 - elastyczność jednostkowa (popyt i podaż zmieniają proporcjonalnie do zmiany czynnika),

E_p>1 - elastyczność wysoka (popyt i podaż zmieniają się bardziej niż proporcjonalnie do zmiany czynnika) E_p <1 - elastyczność niska (popyt i podaż zmieniają się mniej niż proporcjonalnie do zmiany czynnika).

4. Podmioty gospodarki rynkowej

Podstawowe podmioty gospodarcze: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe działają w gospodarce rynkowej samodzielnie i kierują się zasadą samofinansowania, występują na rynku w roli sprzedawców jak i nabywców, dobrowolne umowy są zawierane między nimi przy użyciu pieniądza według cen kształtujących się na ogół swobodnie na rynku. Ceny dóbr konsumpcyjnych oraz ceny czynników produkcji ustala się zwykle na poziomie równoważącym popyt z podażą. Zalety gospodarki rynkowej: - tendencje do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych, - efektywny system motywacji, - duża innowacyjność gospodarki, - dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, - tendencja do samodzielnego ustalania się ceny rynkowej, - duża elastyczność gospodarki, - dobre zaopatrzenie sklepów. Porównując gospodarkę planową i rynkową przedstawię główne założenia tych dwóch systemów gospodarczych na przykładzie Polski. Gospodarka planowa, to model zarządzania gospodarką, w którym jedynym lub dominującym regulatorem produkcji i podziału jest system wzajemnie powiązanych planów gospodarczych (rocznych, wieloletnich i perspektywicznych), zawierających podejmowane na szczeblu centralnym bieżące i przyszłościowe decyzje gospodarcze.Eliminuje oddziaływanie rynku na procesy gospodarcze, dokonuje się na nim obrót tylko dobrami konsumpcyjnymi (produkcyjne podlegają centralnemu rozdzielnictwu), a i w tym zakresie jest sterowany przez państwo, które decyduje o podaży, cenach, a w pewnym stopniu także i popycie (regulacja dochodów gospodarstw domowych).

GOSPODARKA RYNKOWA

To gospodarka w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek.

5. Podstawowe kategorie produkcji i dochodu

Działalność gospodarcza jest efektywna wówczas, gdy podmioty osiągają z zaangażowanego kapitału nadwyżkę ekonomiczną. Nadwyżka ta w zależności od rodzaju kapitału może przebierać różne formy. Może ona występować pod postacią przychodów (utarg, produkcja, sprzedaż) wyznaczanych jako iloczyn ilości sprzedaży i ceny pojedynczego dobra. Przychody pomniejszone o koszty materialne to dochód uzyskiwany z działalności gospodarczej. Ten zaś, pomniejszony o koszty osobowe (płace) daje zysk.

Nadwyżką wypracowaną przez kapitał pożyczkowy jest procent. Jest to wynagrodzenie, jakie otrzymuje wierzyciel od dłużnika za odstąpienie na określony czas prawa dysponowania określoną sumą pieniężną. Dochodem z kapitału udziałowego jest dywidenda, czyli należność akcjonariusza spółki akcyjnej z tytułu posiadania akcji, wypłacana z zysku spółki. Jeśli kapitałem zaangażowanym w działalność gospodarczą są nieruchomości wówczas dochodem z tego tytułu jest czynsz dzierżawny, jaki otrzymuje ich właściciel. Jeśli natomiast kapitałem tym jest ziemia to nadwyżkę ekonomiczną, jaką uzyskuje jej właściciel, określa się mianem renty (w sensie formalno-prawnym jest opłatą za ziemię, w sensie ekonomicznym jest to ta część wartości produktu, jaką przedsiębiorca musi wygospodarować na pokrycie kosztów dzierżawy ziemi). Nadwyżka ekonomiczna powstaje również w wyniku zaangażowania w działalność gospodarczą kapitału ludzkiego. Jest nią w tym przypadku płaca, czyli wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik za swoją pracę.

W skali całej gospodarki wynikiem, który odpowiada bieżącym wysiłkom gospodarczym jest produkt społeczny, obejmujący produkt krajowy i wartość dodaną. Produkt społeczny oznacza sumę wartości wytworzonych przez wszystkich wytwórców w ciągu roku. Wartość dodaną uzyskuje się po odjęciu od produktu społecznego tak zwanego zużycia pośredniego (wartość środków wytworzonych w poprzednich okresach produkcyjnych i wykorzystanych w danym okresie).

6. Kryteria wyboru ekonomicznego

Zasadniczym warunkiem racjonalnego działania jest określenie kryterium wyboru; celu tego działania. Podmiot gospodarczy powinien więc określić pożądany przez siebie, optymalny rezultat działalności gospodarczej.

Celem konsumenta jest osiągnięcie jak największej satysfakcji konsumpcji dóbr, czyli maksymalne (czy optymalne) zaspokojenie )potrzeb.

Podstawowym kryterium wyboru ekonomicznego na poziomie przedsiębiorstwa jest nadwyżka ekonomiczna (dochód, płaca, zysk, procent, renta, dywidenda). Wiązkę celów ekonomicznych przedsiębiorstwa, z reguły prowadzących do uzyskania nadwyżki stanowią:

• maksymalizacja wielkości sprzedaży,

• maksymalizacja długookresowego tempa wzrostu rozmiarów firmy,

• maksymalizacja dochodów pracowniczych,

• rozszerzenie istniejącego rynku zbytu,

• wzbogacenie struktury asortymentowej,

• pozyskanie nowych odbiorców,

• obniżenie nakładów i wzrost efektywności produkcji,

• odtworzenie i powiększenie majątku produkcyjnego,

• unowocześnienie parku maszynowego i organizacji procesu produkcyjnego.

Kryterium wyboru przyjętym przez przedsiębiorstwo mogą być również korzyści, bezpośrednio biorąc nieekonomiczne, związane głównie z uznawanymi przez dane podmioty systemami wartości społecznych, estetycznych, jak np. sprawiedliwość społeczna, stabilizacja polityczna czy ochrona środowiska naturalnego. Cele te jednak w przedsiębiorstwie prywatnym, działającym na warunkach rynkowych, mają znaczenie drugorzędne.

7. Bezrobocie i jego skutki

Bezrobocie stanowi brak bilansu miedzy stroną podażową a stroną popytowa rynku pracy. Nierównowaga ta przejawie się w nadwyżce osób chętnych do pracy w stosunku do liczby miejsc pracy. Zauważamy sytuację w której pewna część ludzi zdolnych i chętnych do pracy z braku możliwości jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia.

Zgoła odmienne konsekwencje społeczne i gospodarcze wynikające ze zjawiska bezrobocia dają nam możliwość zdefiniowania go.

Bezrobocie nierozłącznie związane z gospodarką nazywamy frykcyjnym .Rodzi się z ciągłego przepływu pracowników. W gospodarce zawsze znajdą się osoby które akurat są bez pracy i czekają na nowe, wolne stanowisku, odpowiadające ich kwalifikacjom.

Zjawisko bezrobocia jest niewątpliwie powszechnie oceniane negatywnie. Jednak zauważyć trzeba że negatywne skutki wywołane są przez bezrobocie średnio i długookresowe. W bezrobociu krótkotrwałym można zauważyć wiele pozytywnych skutków. Zwłaszcza w fikcyjnym, które sprzyja mobilności zawodowej i przestrzennej, wyzwala konkurencje między poszukującymi pracy, podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy. Negatywne skutki bezrobocia odczuwać może nie tylko zainteresowana jednostka ale również całe społeczeństwo. Mam tu na myśli koszty ekonomiczne na które składają się wydatki państwa oraz straty jakie rodzą się z tytułu pozostawania części ludności w wieku produkcyjnym. Owe wydatki ponoszone przez państwo to wypłacane zasiłki, opłaty szkoleń, pożyczki dla bezrobotnych.

Skutki bezrobocia:

1. Pozytywne:

-sprzyja mobilności zawodowej i przestrzennej,

-wyzwala konkurencje pomiędzy poszukującymi pracy,

-obniża nadmierną fluktuację zatrudnionych,

-podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy,

-przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia ukrytego umożliwiając racjonalizację struktury zatrudnienia,
- osłabia presję na wzrost płac.

2. Negatywne

-marnotrawstwo istniejących w gospodarce zasobów pracy,

-obniżenie dochodu społeczeństwa,

- obciążenie budżetu państwa spowodowane wypłata zasiłków dla bezrobotnych, wydatkami na ich szkolenie, pożyczkami dla bezrobotnych, pracami interwencyjnymi, robotami publicznymi, wydatkami z pomocy społecznej oraz utrzymaniem instytucji obsługujących osoby bezrobotne,

- skutki psychospołeczne (np. wzrost konfliktów w rodzinie, osłabienie więzi społecznych, stresy związane z degradacją pozycji społecznej, negatywne zmiany w sferze psychicznej, utrata tożsamości apatia, frustracja),

-Skutki zdrowotne (np. większa podatność na choroby, wyższa umieralność),
-Narastanie zjawisk patologii społecznej,

-Wzrost napięć politycznych i konfliktów społecznych,

- Emigracja osób nie mogących znaleźć zatrudnienia w kraju.

Do skutków społecznych należy zaliczyć utratę dochodów, skutki psychospołeczne, zdrowotne, narastanie zjawisk patologii społecznej, wzrost napięć politycznych, emigrację.

Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki, rodziny.

8. Mechanizm konkurencji między i wewnątrzgałęziowej

Rynek jest to ogół relacji pomiędzy niezależnymi podmiotami gospodarczymi. W układzie dynamicznym relacje te tworzą tak zwany mechanizm rynkowy.

Modele konkurencji między- i wewnątrzgałęziowej są oparte o założenia konkurencji doskonałej.

Konkurencja wewnątrzgałęziowa to rywalizacja o zysk możliwy do osiągnięcia w tej samej gałęzi produkcji. W praktyce jest to więc dążenie do osiągnięcia zysku nadzwyczajnego, przewyższającego zysk przeciętny charakterystyczny dla danej branży. Możliwe jest to dzięki wyższej sprawności danej firmy i postępowi technicznemu w całej gałęzi. W wyniku rywalizacji poziom zysku przeciętnego w branży podnosi się. Firmy najsłabsze, które nie są w stanie sprostać konkurencji wypierane są z rynku. W wyniku konkurencji wewnątrzgałęziowej dochodzi do koncentracji kapitału.

Konkurencja międzygałęziowa ma miejsce między podmiotami z różnych branż. Jej istotą jest walka o zysk przeciętny. Następuje przemieszczanie (alokacja) kapitału z gałęzi mniej rentownych do gałęzi dających większą stopę zysku. Przedsiębiorstwa zmieniają profil działalności bądź rozszerzają swoją działalność o produkcję dóbr z innych bardziej zyskownych branż. W wyniku przepływu kapitału do branż o wysokich stopach zysku przeciętnego zaostrza się w tych branżach konkurencja wewnątrzgałęziowa. Rywalizacja staje się natomiast mniejsza w dziedzinach, z których kapitał odpływa. Zatem pod wpływem konkurencji międzygałęziowej, przy założeniu całkowitej swobody przepływu kapitału i pracy, stopy zysku wyrównują się tworząc ogólną stopę zysku.

9. Inflacja i jej skutki, deflacja pieniądza, dewaluacja

Inflacja jest to spadek siły nabywczej pieniądza wynikający ze wzrostu cen. Zjawiskiem odwrotnym do inflacji jest deflacja, czyli wzrost siły nabywczej pieniądza związany ze spadkiem cen. Inflacji towarzyszą nadwyżka popytu nad podażą towarów, spadek wartości waluty krajowej w stosunku do innych walut (deprecjacja pieniądza krajowego).

Inflacja oraz związana z nią deprecjacja pieniądza są wynikiem procesów rynkowych, ale spadek siły nabywczej waluty krajowej w stosunku do walut obcych może być również spowodowany decyzją urzędową. Taki akt określa się mianem dewaluacji.

Inflacja powyżej 10% rocznie jest niekorzystna dla gospodarki, powoduje bowiem trudności w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji w gospodarce, komplikuje rachunek ekonomiczny, osłabia skłonność do oszczędzania. Inflacja pociąga za sobą także spadek eksportu, destabilizuje rynek papierów wartościowych oraz zwiększa koszty kredytu. Wszystko to wpływa negatywnie na wzrost gospodarczy.

Można wyodrębnić trzy podstawowe teorie wyjaśniające przyczyny inflacji: teoria kosztowa, popytowa (keynesowska) i teoria monetarystyczna.

W teorii kosztowej inflacja jest związana ze wzrostem kosztów wytwarzania. W zależności od czynnika powodującego wzrost kosztów nożna rozróżnić: inflację rządową, w której wzrost cen wynika najczęściej ze wzrostu podatków dla przedsiębiorstw; inflację importowaną, powstającą na skutek wzrostu zagranicą cen dóbr importowanych do kraju; oraz inflację płacową gdy płace rosną szybciej niż wydajność pracy.

Według teorii popytowej inflacja jest wynikiem wzrostu popytu ponad możliwości jego zaspokojenia (w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych). Wzrost popytu prowadzi wówczas do wzrostu cen, a nie do wzrostu dochodu narodowego.

Teoria monetarystyczna zjawiska inflacyjne wyjaśnia na gruncie ilościowej teorii pieniądza. Według monetarystów występuje przyczynowo skutkowy związek między podażą pieniądza a przeciętnym poziomem cen, który tłumaczy przyczyny inflacji. Ich zdaniem inflacja wynika z nadmiernej podaży pieniądza w stosunku do realnego produktu narodowego brutto.

10. Teoria kosztów komparatywnych

Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo pokazuje, że wymiana handlowa może przynosić korzyści ekonomiczne dwu konkurującym gospodarkom nawet wówczas, gdy jeden z partnerów wszystkie towary wytwarza taniej, czyli posiada przewagę w bezwzględnym poziomie kosztów wytwarzania. Zdaniem D. Ricardo podstawą do osiągnięcia korzyści w handlu międzynarodowym, również przez kraje znajdujące się na niższym poziomie rozwoju, są względne różnice w kosztach wytwarzania (koszty komparatywne). Każdy kraj powinien zatem specjalizować się w produkcji krajowej i na eksport tych towarów, w przypadku których, jego względna przewaga kosztów wytwarzania nad innym krajem jest stosunkowo największa lub różnica kosztów na jego niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza.

Do uzasadnienia swojej teorii D. Ricardo posłużył się przykładem Anglii i Portugalii. Oba te kraje wytwarzają dwa towary sukno i wino, przy czym w Portugalii oba dobra wytwarzane są taniej.

Teoria kosztów komparatywnych stała się punktem wyjścia dla współczesnych teorii handlu międzynarodowego. Jedną z nich jest teoria obfitości zasobów, według której każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji dóbr, których wytworzenie wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji relatywnie obfitego, a więc tańszego; importować natomiast powinien dobra, których produkcja krajowa wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji rzadszego.

11. Postęp techniczny i jego rodzaje

Postęp techniczny jest to taka zmiana techniki, która prowadzi do wzrostu efektywności, bądź przynajmniej do wzrostu wydajności pracy. Można wyróżnić następujące rodzaje postępu technicznego:

• według kryterium źródła postępu:

- postęp techniczny substytucyjny - oznacza taką zmianę wytwarzania, która prowadzi do wzrostu wydajności pracy, przy stałym poziomie efektywności. Źródłem postępu substytucyjnego jest proces zastępowania pracy żywej kapitałem,

- postęp techniczny niezależny - jest to taka zmiana wytwarzania, która prowadzi do wzrostu efektywności. Źródła postępu niezależnego znajdują się poza procesem substytucji,

• ze względu na poziom kapitałochłonności produkcji:

- kapitałochłonny gdy w wyniku postępu technicznego wzrasta kapitałochłonność,

- neutralny - udział kapitałochłonności nie zmienia się,

- kapitałooszczędny - udział kapitałochłonności zmniejsza się,

• ze względu na poziom pracochłonności:

- pracochłonny - gdy w wyniku postępu zwiększa się poziom pracochłonności,

- neutralny - udział pracochłonności nie zmienia się,

- pracooszczędny - udział pracochłonności zmniejsza się;

• ze względu na przedmiot zmian:

- produktowy - polega na zmianie wytwarzanych produktów: wprowadzaniu nowych produktów na rynek lub modernizowaniu starych,

- procesowy - oznacza zmianę metod wytwórczych,

• według kryterium głównej siły sprawczej:

- postęp techniczny indukowany - wymuszony przez zmiany cen relatywnych,

- postęp techniczny autonomiczny - jest niezależny od zmian cen, wynika np. z rewolucji przemysłowej, patentów. wynalazków,

• ze względu na stopień określoności przedmiotu zmian:

- postęp techniczny ucieleśniony - gdy możliwe jest wskazanie przedmiotu i formy postępu technicznego,

- postęp techniczny nieucieleśniony - gdy nie jest możliwe wskazanie konkretnego przedmiotu i formy postępu technicznego.

12. Równowaga przedsiębiorstwa

Przez stan równowagi przedsiębiorstwa należy rozumieć taki stan, w którym przedsiębiorstwo osiągnęło maksymalny, przy danym horyzoncie czasowym działań i w danych warunkach zewnętrznych, poziom realizowanej funkcji celu. W sytuacji gdy właścicielem przedsiębiorstwa jest państwo lub prywatny przedsiębiorca celem tym będącym jednocześnie kryterium efektywności, jest w krótkim okresie zysk, a w długim kresie stopa zysku:

Z =U-K oraz z =Z/C+O

gdzie: Z suma zysku z danego przedsięwzięcia w określonym czasie, U - wartość utargu w analizowanym czasie, C - zaangażowany, w dane przedsięwzięcie, kapitał trwały (fundusz środków trwałych), K - koszty produkcji w analizowanym okresie (obejmujące fundusz płac), O - fundusz środków obrotowych, z - stopa zysku.

Formalnie biorąc, podejmowanie prawidłowych decyzji na szczeblu przedsiębiorstwa zależne jest od analizy utargów i kosztów, a te z kolei są

w danym przedsiębiorstwie funkcją cen i rozmiarów produkcji.

Jeśli założyć, że przedsiębiorstwo działa w warunkach konkurencji doskonałej, to koszt krańcowy (K_k) wytworzenia określonej jednostki produktu jest ilorazem całkowitego przyrostu kosztów oraz przyrostu rozmiarów produkcji, czyli:

K_k= ΔK_c / Δ Q

gdzie: Δ K_c - przyrost kosztów całkowitych, ΔQ - nieskończenie mały przyrost

produkcji.

13. Cechy przedsiębiorstwa jako systemu

Przedsiębiorstwo jest organem składających się z wewnętrznie uporządkowanych i powiązanych ze sobą części, które tworzą wyodrębnione z otoczenia całości i służą do powodzenia całego przedsiębiorstwa. Sposób uporządkowania i powiązania tych części tworzy strukturę przedsiębiorstwa (jego podsystem organizacyjny) i sprawia że powstały w ten sposób układ elementów może funkcjonować jako system.

1. społeczny podsystem przedsiębiorstwa

2. podsystem celów przedsiębiorstwa

3. techniczny podsystem przedsiębiorstwa

4. podsystem organizacyjny

Podsystemy te są ze sobą ściśle powiązane powiązania są o charakterze sprzężenia zwrotnego.

Najważniejszym podsystemem jest społeczny system przedsiębiorstwa - jest on najważniejszy ponieważ jest wytworem ludzi, a pozostałe trzy podsystemy są tworami sztucznymi. Przedsiębiorstwo tworzą ludzie, którzy podtrzymują się w istnieniu w przedsiębiorstwie bowiem ludzi realizują swoją misję określone wartości, które to z kolei przekładane są na cele przedsiębiorstwa (podsystem celów przedsiębiorstwa).Zbiór ludzi tworzących przedsiębiorstwo i wspólnie realizujących jego cele tworzy tzw. Społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Ludzie ci w swoich działaniach posługują się środkami i technikami działania, które tworzą z kolei techniczny podsystem przedsiębiorstwa.

Społeczny podsystem przedsiębiorstwa.

Najważniejszym a jednocześnie bardzo w swym charakterze odmiennym w swym charakterze odmiennym od pozostałych składnikiem każdego przedsiębiorstwa są ludzie. Bowiem cele struktury i technika to podsystemy sztuczne przez ludzi określane i stworzone, są one w ich rękach instrumentami działania. Oni je programują konstruuj i zmieniają. Nic w nich nie jest działem natury lecz wszystko jest ich celową konstrukcją. Inaczej jest z ludźmi którzy wchodząc do przedsiębiorstwa wnoszą do niego cele bogactwo swoich biologicznych i kulturowych potrzeb swoją świadomość inteligencje umiejętności własne interesy systemy wartości oraz postawy wobec otaczającej ich rzeczywistości. Innymi słowy ludzi nie są zwykłymi instrumentami realizacji celów przedsiębiorstwa. Oczywiście zdarza się że się z tymi celami identyfikują i traktują je niemal jak własne. Niemniej jednak w swym zachowaniu widzą własny interes i sposób na realizację.

Podsystemy techniczne dadzą się zaprogramować i zgodnie z tym programem sterować. Ludźmi zaś się kieruje a proces kierowania jest zawsze procesem gry z rozumnym inteligentnym partnerem, który czasem zmienia się w przeciwnika. Kierujący nie maja w tej grze poszczególnych jednostek partnerów ale całe grupy, które są świadome swojej siły i wspólnoty interesów. Najczęściej wiedzą oni dobrze że zarówno cele przedsiębiorstwa jak i jego struktury oraz wszystkie pisane i nie pisane reguły jakie w nich obowiązują nie są żadną naturalną koniecznością ale wytworem nie zawsze udanym innych ludzi. Mogą więc być one zmieniane.

Gra w przedsiębiorstwie nie toczy się w ramach istniejących struktur i reguł ale również o ich kształt i charakter w przyszłości, w wyniku tych gier kształtują się i utrwalają nie tylko formalne struktury i normy działania ale różne nieformalne reguły i zasady współdziałania ludzi. Oceny zjawisk style kierowani i podporządkowania modele karier i awansów, oceny zjawisk. Wszystko to składa się na kulturę danego przedsiębiorstwa jest tym co czyni z jednostek i grup społeczność o określonym charakterze czyli społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Podsystem ten może być analizowany na trzech poziomach.

1. jednostkowy - dotyczy analizy osobowości ludzi tworzących społeczność przedsiębiorstwa

2. grupowy - dotyczy powstania i funkcjonowania grup społecznych w przedsiębiorstwie.

3. kulturowy - dotyczy ogólnego klimatu społecznego (stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie).

14. Przedsiębiorstwo - przedsiębiorca - przedsiębiorczość

Przedsiębiorstwo to zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy. Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są odrębności: ekonomiczna, organizacyjna, prawna oraz techniczno-produkcyjna, jak również racjonalność ekonomiczna oraz przedsiębiorczość. W polskiej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa funkcjonują w różnych formach organizacyjno-prawnych, którymi są: spółki prawa cywilnego i handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz jednoosobowe formy prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca, ktoś, kto bierze na siebie odpowiedzialność i ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa (działalności gospodarczej) spodziewając się uzyskania z tego dochodu (zysku). Przedsiębiorca podejmuje decyzje o tym, co będzie wytwarzanym produktem (może to być przedmiot, mogą to być usługi), kupuje urządzenia.

Przedsiębiorca umiejętnie łączy siłę roboczą (pracę), kapitał (środki finansowe) i materiały potrzebne do wytworzenia produktu. Jeśli przedsięwzięcie się uda, przedsiębiorca jest nagradzany dochodem, jeśli nie ponosi straty.

Inaczej mówiąc przedsiębiorca musi umiejętnie połączyć różne czynniki by przedsiębiorstwo dobrze funkcjonowało. Zgromadzić odpowiedni kapitał, zebrać odpowiedni zespół ludzi, umiejętnie kierować swoim przedsiębiorstwem. Przede wszystkim jednak przedsiębiorcy ponoszą ryzyko utraty zainwestowanego kapitału, jeśli przedsięwzięcie się nie uda.

Przedsiębiorczość - zespół określonych cech osobowościowych człowieka które uzewnętrzniają się w działaniu człowieka zwykle w warunkach niepewności i ryzyka.

Przedsiębiorczość to postawa wobec otoczenia, osoby prowadzącej działalność gospodarczą, ukierunkowana na ekspansję i wzrost efektywności. Przedsiębiorczość oznacza więc postępowanie zwiększające skuteczność działań gospodarczych.

Przedsiębiorczość jest kategorią mikroekonomiczną - dotyczy indywidualnych działań gospodarczych. Określają ją kwalifikacje oraz system norm postępowania. Przedsiębiorczość pośrednio zależy także od poziomu konkurencyjności gospodarki (poziomu ryzyka i niepewności przedsięwzięć gospodarczych), poziomu organizacji, stanu koniunktury gospodarczej.

15. Typy produkcji. Charakterystyka cyklu produkcyjnego

Istota procesu produkcji w przedsiębiorstwie.

Proces produkcji - następuje w nim zespolenie trzech czynników : pracy ludzkiej; przedmiotów pracy i środków pracy. Proces ten obejmuje wszystkie działania, w wyniku których w zakładzie i środków pracy. Proces ten obejmuje wszystkie działania, w wyniku których w zakładzie z materiału lub materiałów powstaje nowy produkt o określonym przeznaczeniu.

Efektem procesu produkcyjnego mogą być:

• wyroby zdolne zaspakajające określone potrzeby ( konsumpcyjne)

• środki pracy: maszyny, urządzenia produkcyjne ( produkcyjne wyroby finalne)

• produkty stanowiące materiały wyjściowe lub półfabrykaty do dalszej produkcji w innych zakładach

• elementy składowe wyrobów ( konsumpcyjne lub produkcyjnych ) montowanych w innych zakładach ( produkcji kooperacyjna)

W każdym przedsiębiorstwie występują dwa rodzaje procesów produkcyjnych

• podstawowe - związane bezpośrednio z wytwarzaniem wyrobów

• pomocnicze - wytwarzane są produkty nie wchodzące w skład wyrobów gotowych lub usług

Występuje także produkcja uboczna - głównie z odpadów materialnych z produkcji podstawowej

Proces produkcyjny dzieli się na

• proces technologiczny

• procesy pomocnicze

• procesy przygotowawcze

• procesy transportu substancji

• procesy kontrolno - pomiarowe

16. Pojęcie i instrumenty polityki gospodarczej

Polityka gospodarcza ( ekonomiczna ) jest to świadome władz państwowych na gospodarkę narodowa na jej dynamikę i strukturę oraz funkcjonowanie na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego kontakty gospodarcze z zagranicą. Podmiotem polityki gospodarczej jest władza zarówno centralna (rząd ) i terenowa ( wojewoda samorząd terytorialnego ).

Funkcje polityki gospodarczej:

1. Zapewnienie dopływu środków niezbędnych dla realizacji funkcji zewnętrznych i wewnętrznych państwa.

2. wspieranie rozwoju wybranych sektorów gospodarczych

3. osłona przed zagraniczną konkurencją

4. ochrona konkurencji przed działaniami monopolistycznymi

5. przeciwdziałanie czynnikom kryzysowym i stagnacyjnym oraz pobudzanie koniunktury i sprzyjanie wzrostowi gospodarczemu

6. ochrona środowiska i zachowanie ładu przestrzennego

7. utrzymanie ładu społecznego

Cele polityki gospodarczej:

1. cele dotyczące wartości podstaw - suwerenność narodowa, sprawiedliwość społeczna, postęp społeczny, gwarantowanie praw człowieka

2. cele ustrojowo-systemowe - umacnianie ustroju , zapewnianie jego ewolucji, umacnianie określonych sił politycznych

3. cele ekonomiczne

• pomnażane bogactwa kraju

• powiększanie dobrobytu społeczeństwa

4. Cele społeczne :

• sprawiedliwy podział dochodu

• gwarancje zatrudnienia

• wyrównanie szans awansu

• dostęp do dóbr kultury i oświaty zapewnienie ochrony zdrowia

• zabezpieczenia społeczne

5. Cele ekologiczne ochrona i rekultywacja środowiska

6. cele obronno-militarne

17. Pojęcie, cele i podmioty polityki społecznej

Polityka społeczna to celowe działanie instytucji publicznych i organizacji pozarządowych zmierzające do poprawy warunków życia ludności, usuwania nierówności społecznych i podnoszenia poziomu życia.

Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

Podmioty polityki społecznej wyróżnia się pod względem:

• obszaru działania (międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne);

• charakteru podmiotów krajowych (organizacje publiczne, organizacje pozarządowe);

• rodzajów działania (ustawodawcze, wykonawcze, kontrolne, sądownicze, inspirujące).

Cele polityki społecznej:

• wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb grup ludności;

• zapewnienie równości w korzystaniu z praw obywatelskich;

• usuwanie nierówności społecznych;

• kształtowanie stosunków społecznych;

• zabezpieczenie przed ryzykami życiowymi.

18. Formy i narzędzia interwencjonizmu państwowego

Interwencjonizmem państwowym, w znaczeniu ogólnym, jest wszelka ingerencja państwa w przebieg procesów gospodarczych. W znaczeniu węższym interwencjonizm państwowy jest jedną z funkcji gospodarczych państwa, polegającą na regulowaniu działania mechanizmu rynkowego.

Aktywna interwencja państwa oznacza podjęcie przez nie określonych działań w kilku podstawowych płaszczyznach i generalnie sprowadza się do:

• interwencji na rynku dóbr (ustawodawstwo antymonopolowe, ustawodawstwo związane z ochroną środowiska, subsydiowanie odpowiednich form działalności),

• interwencji na rynku pieniężno-kredytowym (zmiany w podaży pieniądza i stopy procentowej),

• polityki budżetowej (polityka fiskalna, programy wydatkowania dochodów budżetowych),

• polityki dochodowej (progresywne opodatkowanie dochodu i bogactwa, systemy pomocy społecznej),

• rozwijania sektora państwowego (głównie w strategicznych dla państwa obszarach działalności),

• aktywnego wpływu na poziom i zmiany cen (ustalanie cen minimalnych i maksymalnych),

• polityki zatrudnienia i racjonalizacji rynku pracy (programy walki z bezrobociem, inwestowanie w edukację),

• stymulowanie wzrostu gospodarczego (podnoszenie stopy oszczędności, redukowanie deficytu budżetowego).

Interwencjonizm państwowy, w zależności od skali ingerencji państwa w gospodarkę, może przybierać różne formy. Podstawowe z nich to:

• interwencjonizm klasyczny - ma miejsce wówczas gdy interwencja państwa jest ograniczona, ma charakter doraźny, nie podważa reguł rynku,

• interwencjonizm rozwinięty (bezpośredni) - przejawia się rozbudowanym systemem politycznym, tzw. etatyzmem, dużym udziałem sektora państwowego,

• interwencjonizm pełny - ma miejsce głównie w państwach socjalistycznych, gdzie następuje eliminacja mechanizmu rynkowego, wyznacznikiem działania staje się plan gospodarczy.

19. Polityka rynku pracy

Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną, zetknięcie się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Może się on charakteryzować brakiem równowagi pomiędzy podażą a popytem na pracę w postaci bezrobocia (nadwyżki siły roboczej) lub niedoboru rąk do pracy.

Kiedy wszystkie założenia polityki oświatowej zostaną spełnione, nie powinniśmy się martwić o rynek pracy i bezrobocie (choć wiadomym jest, że bezrobocie nadal będzie istnieć). Jednak powinniśmy zatroszczyć się o wygląd naszego rynku pracy, który za kilka lat powiększy unijny rynek pracy. Sprawy dotyczące zatrudniania cudzoziemców powinny być przekazane do kompetencji wojewodów ( obecnie zajmują się tym starości). Jest to bardzo ważne, ponieważ występuje tu problem odpowiedniej kontroli legalności zatrudnienia. Decyzję o zezwoleniu i zgodzie na pracę przez cudzoziemców wydawałby wojewoda, uwzględniając sytuację na lokalnym rynku pracy. Jednak dla pracowników kluczowych zezwolenie wydawane by było bez względu na sytuacją na lokalnym rynku pracy. Dokonanie tego typu przesunięć zadań co do zezwoleń na pracę cudzoziemców nie powinno spowodować dodatkowych skutków finansowych dla budżetu, ponieważ środki dla wojewodów na realizację tego zadania powinny pochodzić głównie z przesunięcia etatów i kwot przewidzianych na działalność powiatowych urzędów pracy.

20. Instytucjonalne aspekty rozwoju gospodarczego

Proces gospodarczy według ekonomii instytucjonalnej jest integralną częścią całego procesu społecznego, a czynniki produkcji i wzrostu gospodarczego to czynniki tworzące proces społeczny. Ekonomia instytucjonalna przypisuje zatem duże znaczenie, w procesie gospodarowania, instytucjom rozumianym jako względnie trwałe społeczne więzi. Instytucje te mogą być sformalizowane, jak wszelkiego rodzaju organizacje, lub też nieformalne jak normy społeczne, postawy, obyczaje, tradycje, stan świadomości, idee. Instytucje stanowią element kultury. Niektóre z nich oddziałują na gospodarkę bezpośrednio, jak na przykład system wartości, stosunek do pracy i normy obyczajowe; inne pośrednio, jak struktura własnościowa czy system ideologiczny.

Jakość instytucji wywiera istotny wpływ na proces rozwoju gospodarczego, ponieważ:

• instytucje stanowią regulatory życia społecznego (ograniczają liczbę potencjalnych konfliktów),

• określają poziom innowacyjności technicznej, technologicznej, organizacyjnej oraz produktowej,

• decydują o poziomie przedsiębiorczości, stanowiącej z jednej strony wyraz a z drugiej bezpośredni czynnik rozwoju na poziomie mikroekonomicznym,

• określają poziom i intensywność dyfuzji postępu technicznego (w tym sprawność importu postępu technicznego z zagranicy),

• bezpośrednio oddziałują na wydajność pracy (racjonalizacja społecznych postaw, wyższa intensywność pracy, wyższy poziom oszczędności).

21. Funkcje Banku Centralnego

Bank Centralny jest częścią systemu bankowego obejmującego całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Jest to na ogół bank państwowy lub podporządkowany państwu. Zadania banków centralnych w poszczególnych krajach są zróżnicowane, ale największe znaczenie ma zazwyczaj stabilizowanie siły nabywczej pieniądza krajowego, co wiąże się z prowadzoną przez banki centralne polityką pieniężną oraz zapewnienie bezpieczeństwa i płynności systemu bankowego.

Można rozróżnić trzy podstawowe funkcje, które współcześnie pełni Bank Centralny:

1. funkcja emisyjna - związana jest z monopolem emisji pieniądza gotówkowego;

2. funkcja banku banków- w jej ramach Bank Centralny pełni:

• rolę usługową w stosunku do banków komercyjnych:

- jest kredytodawcą ostatniej instancji;

- jest instytucją rozliczeniową między bankami komercyjnymi;

• funkcje nadzorcze nad bankami komercyjnymi:

- wpływa na rozmiary kredytów udzielanych przez banki posługując się następującymi instrumentami: wysokością stopy redyskontowej lub też stopy oprocentowania kredytu refinansowego i lombardowego, wysokością stopy minimalnych rezerw obowiązkowych banków handlowych, operacjami otwartego rynku;

- prowadzi nadzór bankowy;

3. funkcja banku państwa w jej ramach Bank Centralny:

• prowadzi rachunki rządowe,

• przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w kraju i za granicą,

• skupuje i sprzedaje państwowe papiery wartościowe,

• udziela pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego,

• dysponuje rezerwami złota i dewiz,

• kontroluje kurs własnej waluty do walut obcych,

• kontroluje przebieg operacji kredytowych z zagranicą.

22. Struktura dochodów budżetu państwa

Dochody budżetu państwa. Podatki.

Źródłami dochodów budżetowych państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne. Podstawą dochodów budżetowych są podatki. Pozostałe źródła odgrywają w praktyce niewielką rolę.

Podatki są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne. Podatki uzasadniane są głównie koniecznością:

• zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego,

• dokonywania redystrybucji dochodów między różne sektory gospodarki i grupy ludności dysponujące różnymi dochodami,

• ograniczania konsumpcji niektórych produktów (np. alkoholu, papierosów),

wykorzystania ich jako narzędzia polityki antycyklicznej i antyinflacyjnej.

Dochodami budżetu państwa są przede wszystkim podatki, a ponadto:

• Dywidendy z tytułu udziałów Skarbu Państwa w spółkach, wpłaty z zysków NBP, przedsiębiorstw państwowych i spółek Skarbu Państwa,

• Opłaty pobierane przez różne organy państwowe, z których najważniejsze to: opłaty celne, opłaty skarbowe oraz grzywny, kary i mandaty

• Wpływy za usługi świadczone przez podmioty objęte budżetem Państwa (tzw. Jednostki budżetowe)

Wpływy pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, Np. z funduszy europejskich

23. Pojęcie i klasyfikacja kredytów bankowych

Kredyt jest to zawierzenie przez bank iż kredytobiorca zwróci zaciągnięte zobowiązanie w ustalonym terminie.

Klasyfikacja kredytów:

1. ze względu na termin

• krótkoterminowe - na okres do 1 roku,

• średnioterminowe - zaciągane na okres powyżej jednego roku do 4 lub 5 lat,

• długoterminowe - powyżej 5 lat (inwestycyjny, hipoteczny),

1. z punktu widzenia rodzajów środków stawianych do dyspozycji klienta

• gotówkowe - pożyczkowe,

• kredyt - postawienie przez bank do dyspozycji klienta własnej wiarygodności kredytowej

2. z punktu widzenia sposobu postawienia środków do dyspozycji klienta

• pożyczka,

• kredyt w rachunku bieżącym,

• kredyt dyskontowy - bank zobowiązuje się wykupić weksle w określonej granicy środków,

3. z punktu widzenia zabezpieczenia

• kredyt in blanco - nie zabezpieczony,

• kredyt zabezpieczony - poręczony przez osobę trzecią,

4. z punktu widzenia kredytobiorcy

• kredyt dla przedsiębiorstw,

• kredyt dla osób fizycznych,

5. z punktu widzenia realizacji

• standardowe - udzielane wszystkim klientom na takich samych warunkach,

• indywidualne,

Udzielanie kredytu wiąże się ze złożeniem wniosku kredytowego.

24. Deficyt budżetowy i sposoby jego finansowania

Deficyt budżetowy to niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków, inaczej nadwyżka wydatków nad dochodami.

Rodzaje deficytu budżetowego:

- rzeczywisty - to taki, jaki faktycznie wynika z porównania dochodów bieżących i ,

wydatków bieżących;

• strukturalny - występuje w sytuacji gdy nie istnieje bezrobocie, jest to deficyt potencjalny-gdyby wszyscy mieli pracę;

• cykliczny - to deficyt rzeczywisty-deficyt strukturalny, uważa się iż powstał on na skutek wahań w gospodarce

• ekonomiczny - deficyt sektora finansów publicznych powiększony o rekompensaty dla emerytów, rencistów a pomniejszający o transfery rządowe do funduszy emerytalnych.

Pokrywanie deficytu budżetowego:

1. nadwyżki z lat poprzednich

2. pożyczki i kredyty

3. kredyty w banku centralnym

4. przychody z prywatyzacji (Polska)

Państwo sprzedaje papiery wartościowe. Za wyemitowane pap. wartościowe państwo otrzymuje od ich nabywcy banku centralnego pieniądz gotówkowy, który przeznacza na pokrycie deficytu. Z kolei bank centralny sprzedaje te walory na rynku pap. wartościowych wykorzystując operacje otwartego rynku. W Polsce ten sposób finansowania deficytu odbywa się przede wszystkim poprzez emisję obligacji i bonów skarbowych. Dokonuje je imieniu Skarbu Państwa Minister Finansów.

Sposoby finansowania deficytu budżetowego:

• ścieżka inflacyjna- polega na sprzedaży papierów wartościowych przez rząd Bankowi Centralnemu, który ich nie odsprzeda na nowym rynku pracy. Podaż pieniądza rośnie, co może stać się przyczyną inflacji.

• ścieżka nie inflacyjna- odkupione od rządu papiery wartościowe są odsprzedane przez Bank na wolnym rynku, co nie zmienia wielkości podaży pieniądza, nie wywołuje inflacji.

25. Istota i funkcje zarządzania

Zarządzanie jest to proces planowania, organizowania, motywowania i kontrolowania skierowane na zasoby organizacji po to by zrealizować jej cele.

Funkcja zarządzania tworzy ciąg spójnych wewnętrznie działań kadry kierowniczej o następujących cechach:

• powtarzalność, systematyczność

• duże znaczenie dla organizacji

• łatwość wyodrębniania z pośród innych typów działań

• realizacja przez kadrę kierowniczą organizacji

Wyróżniamy od 3 do 6 funkcji zarządzania

1. Planowanie

2. Organizowanie - struktura jako podstawowe narzędzie organizowania

3. Kontrola

Powyższe funkcje skierowane są na wszystkie rodzaje zasobów. Oprócz nich wyróżnia się funkcje skierowane głównie na zasoby kadrowe:

4) zatrudnianie(w sensie kształtowania struktury zatrudnienia, czyli zatrudnianie i zwalnianie)

5) kierowanie bieżące - kierowanie o wysokim znaczeniu, lub kierowanie ludźmi

6) motywowanie - pobudzanie

26. Umiejętności i role kierownicze

Umiejętności i role kierownicze.

Wyróżnia się następujące umiejętności kierownicze.

1. techniczne - zdolność posługiwania się narzędziami, metodami i technologia w określonej specjalności ( księgowy musi mieć techniczne umiejętności w swych dziedzinach)

2. społeczne - zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania

3. koncepcyjne - dotyczą planowania, prognozowania i decydowania w kontekście strategicznym, wyciągania wniosków, uogólniania.

Umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania oraz integrowania wszystkich interesów i działalności organizacji, zdolność postrzegania organizacji jako całości i współzależności jej części.

Umiejętności te są niezbędne do skutecznego kierowania, ale ich znaczenie dla danego kierownika zależy od jego pozycji w organizacji

Niższy dozór	Średnie kierownictwo	Naczelne kierownictwo
Koncepcyjne	Koncepcyjne	Koncepcyjne
Społeczne	społeczne	społeczne
techniczne	techniczne	techniczne

Kierownicy na wszystkich szczeblach odgrywają następujące role:

1. międzyludzkie - ułatwiają utrzymanie nie zakłóconego funkcjonowania organizacji

• rola reprezentacyjna - funkcje .................( wita gości, zaprasza klienta na obiad)

• rola przywódcy - ( zatrudnia, szkoli, motywuje)

• rola łącznika między ludźmi ( ma do czynienia z dostawcami, odbiorcami)

2. informacyjne - otrzymywanie i przekazywanie informacji

• rola monitora - poszukiwanie użytecznych informacji

• rola upowszechniającego - przekazywanie podwładnym informacji, które są dla nich niedostępne

• rola rzecznika - przekazywanie części informacji osobom spoza organizacji

3. Decyzyjne

• rola przedsiębiorcy - inicjowanie zmian, udoskonalanie swojej jednostki

• rola przeciwdziałającego zakłóceniom - reakcja na sytuacje będące poza kontrolą kierownika ( strajk, bankructwo itp.)

• rola rozdzielającego zasoby - decyduje jak .........................................

• negocjatora - kierownicy poświęcają dużo czasu negocjacjom gdyż tylko oni mają ........... i autorytet potrzeby .....................

27. Istota i ewolucja marketingu

Marketing - to planowanie, koordynacja i kontrola wszelkich działań przedsiębiorstwa ukierunkowanych na wszelkie aktualnie i potencjalne rynki zbytu. W pojęciu nowoczesnym makreting pojmowany jako działalność ludzka zmierzająca do zaspokojenia pragnień i życzeń poprzez proces wymiany. Marketing wdrażany jest do realnych działań firmy w procesie zarządzania marketingowego. Zarządzanie marketingowe jest to opieranie wszekich decyzji w firmie na informacjach rynkowych poprzez zastosowanie marketingu.

Istota marketingu sprowadza się do:

1. podporządkowania wszystkich działań w sferze produkcji i obrotu towarowego życzeniom finalnego nabywcy,

2. pobudzania i rozwijania jego potrzeb.

Ewolucja koncepcji marketingu (orientacji działania firm)

Koncepcja marketingu doskonaliła się w kolejnych fazach rozwoju gospodarki zanim wykształciła współczesną filozofię i strategię działania firm na rynku. Sama koncepcja marketingu narodziła się w USA na przełomie XIX i XX wieku i od tamtej pory ulegała ewolucji. W pierwotnym znaczeniu marketing był działalnością ludzką związaną z rynkiem. Wyróżniamy kilka orientacji działania firm na rynku:

• orientacja produkcyjna

• orientacja sprzedażowa

• orientacja na klienta (marketingowa)

• marketing strategiczny

• marketing społeczny (powstał w latach '90)

• marketing partnerski (też powstał w latach '90)

Ewolucja koncepcji marketingowej.

Orientacja produkcyjna - pojawiła się w drugiej połowie XIX w. i zakładała ona, że:

- klienci będą nabywać przede wszystkim towary o niskiej cenie, łatwodostępne (jakość schodzi na drugi plan),

- przedsiębiorstwa koncentrowały się na masowej produkcji, zwiększaniu skali produkcji na obniżce kosztów, dobrej organizacji pracy, osiągnięciu jak najwyższej wydajności pracy poprzez eksploatacje maszyn, urządzeń oraz czynnika ludzkiego.

- szeroka dystrybucja.

- nadwyżka popytu nad podażą.

Orientacja produktowa - przedsiębiorstwa zmierzały do produkcji towarów o wyjątkowych cechach dbając o ich najwyższą jakość, zabiegały o nowowczesność technologii, nawyższe materiały i surowce do produkcji.

Orientacja sprzedażowa - pojawiła się w poł. XX w. skupiano się na aktywizacji sprzedaży przede wszystkim poprzez promocję a w jej ramach poprzez reklamę.

- zakładano bierność konsumenta a aktywizowano sprzedaż.

Orientacja marketingowa - (na kliena) pojawiła się kilkadziesiąt lat temu. Przedsiębiorstwa za priorytet uznały zaspokojenie potrzeb konsumentów, ustalenie czy oferowane wyroby satysfakcjonują konsumentów w wystarczającym stopniu i jakie cechy powinny posiadać oferowane produkty. Marketing stał się filozofią całego przedsiębiorstwa. Marketing stał się filozofią całego przedsiębiorstwa. Marketing ma znaczenie instrumentalne, czyli jest on zbiorem metod i technik działania, które umożliwiają zbadanie potrzeb konsumenta, jego szczególnych preferencjach umożliwiają wykształcenie potrzeb wcześniej nieujawnionych i skutecznie zachęcają do zakupu określonych dóbr.

Orientacja strategiczna - pojawiła się pod koniec lat 80.

Orientacja ta zakłada:

- zaspokojenie potrzeb i preferencji nabywców powinno być wykonane w sposób skuteczniejszy niż czyni to konkurencja.

- należy dokładnie zdefiniować rynek docelowy (kto działa na tym rynku). Ważne stały się badania rynkowe. Należy zaspokajać potrzeby konsumenta, ale i przynosić zysk przedsiębiorstwu.

- działania marketingowe powinny zanaleźć swoje odzwierciedlenie w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa i powinny harmonizować z innymi działaniami przedsiębiorstwa.

- dbano o motywację pracowników, szkolenia by pracowali wydajniej i by szerzyli filozofię marketingową. Najważniejsze dla przedsiębiorstw stały się rentowność, odpowiedni zysk w działaniach marketingowych powinny w tym pomagać.

Orientacja społeczna - najnowsze pojęcie. Przedsiębiorstwa dążą do maksymalizacji zysku, potrzeb konusmentów i działanie społeczne, aspekt społeczny.

28. Globalizacja i jej skutki gospodarcze

Globalizacja jest procesem pogłębiania się światowych powiązań we wszystkich aspektach współczesnego życia politycznego, społecznego, ekonomicznego i kulturowego. Szczególnie istotny jest aspekt ekonomiczny globalizacji. Przejawia się on w integrowaniu się krajowych i regionalnych rynków w jeden globalny rynek towarów, usług i kapitału. Proces ten prowadzi do rosnącego przenikania i scalania się rynków oraz umiędzynarodowienia produkcji, dystrybucji, marketingu i przyjęcia przez firmy globalnych strategii działania. W ten sposób rynki i produkcja w różnych krajach stają się coraz bardziej współzależne.

Procesy globalizacji gospodarki światowej budzą wiele kontrowersji. Dla jednych jest to zjawisko zdecydowanie pozytywne, dla innych negatywne.

Zwolennicy globalizacji widzą w niej wiele korzyści, takich jak większy rynek dla towarów i usług, rozszerzenie ofert produktów do wymiany, większy dostęp do kapitału, szerszy dostęp do informacji i technologii. Globalizacja promuje efektywność i wydajność oraz tworzy sprzyjający klimat dla eksportu i inwestycji zagranicznych. Pogłębiające się procesy globalizacyjne umożliwiają wzrost korzyści z tytułu większej specjalizacji międzynarodowej i działania sił konkurencji na rynkach globalnych. Lepsze staje się wykorzystanie kapitału ludzkiego, zasobów surowcowych i kapitałowych. To wszystko zapewnia trwały wzrost gospodarczy i przyczynia się do poprawy poziomu życia na całym świecie.

Mimo tak wielu zalet globalizacji, nie brakuje jej krytyków. Wskazują oni na zagrożenia płynące z utraty kontroli nad międzynarodowymi przepływami kapitałowymi, co staje się przyczyną poważnych kryzysów finansowych w wielu krajach.

Krytycy globalizacji uważają ponadto, że przyczynia się ona do wzrostu nierówności społecznych w poszczególnych krajach, prowadzi do spadku realnych płac i utraty wielu miejsc pracy. Globalizacja powoduje ich zdaniem pogłębianie dystansu dzielącego kraje słabo rozwinięte od krajów wysokorozwiniętych, co może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego.

29. Przedmiot i metoda badań ekonomii

Prawa ekonomiczne pojawiają się i działają na skutek działalności gospodarczej ludzi, to są niezależne od ich indywidualnej woli i świadomości. Ludzie mogą odkrywać ich działanie, poznawać je, ale nie są w stanie ich zmieniać, przekształcać czy przeobrażać;

- charakter stochastyczny (statystyczny) - uwidaczniają się tylko przy masowym powtarzaniu się działań ludzkich. Każde zjawisko w danej zbiorowości podlega wpływowi innych zjawisk ubocznych. Wpływy te, różne co do siły i kierunku w znacznym stopniu znoszą się gdy zjawiska danej zbiorowości bada się w ujęciu masowym. Znoszenie się nawzajem lub osłabianie skutków powiązań z najróżniejszymi zjawiskami, pozwala na uwypuklenie się podstawowych zależności występujących między zjawiskami badanej zbiorowości,

- charakter warunkowy - ich pojawienie się i działanie jest uwarunkowane określonymi czynnikami; zadziałają tylko wówczas, gdy spełnione zostaną odpowiednie niezbędne przesłanki;

- zasięg historyczny - prawa ekonomiczne nie mają zasięgu uniwersalnego, obejmującego wszystkie szczeble rozwoju społecznego, lecz są prawami historycznymi odnoszącymi się do określonych szczebli rozwoju społecznego. Pojawiają się na pewnych szczeblach tego rozwoju i znikają przy przejściu do szczebli następnych.

30. Funkcja produkcji Cobba - Douglasa

1. Funkcja produkcji zakłada stałe korzyści skali r = 1

2. MRS _K/L = p · k¹

Jeżeli oba założenia są spełnione to funkcja produkcji przyjmuje postać

P = A p · K^α · L^1-α

α = E _P/K / 1 - α = E _P/L

α - elastyczność produktu względem kapitału

1 - α - elastyczność produktu względem pracy.

E _P/K + E _P/L = r = 1

Suma elastyczności daje nam stopień korzyści skali, czyli 1, a konkretnie funkcja produkcji C-D jest jednorodna stopnia pierwszego - liniowo jednorodna

Co w sensie ekonomicznym znaczy A? Najogólniej to parametr który opisuje w sposób zagregowany poziom produktywności czynników wytwórczych, czy też parametr który opisuje stan technologiczny (poziom techniki) gospodarki. Gdy przymniemy

a) α = 1 to
, A=przeciętnej produktywności kapitału

b) α = 0 to
, A=przeciętnej produktywności pracy

Ponieważ 0≤α≤1 to opisuje ono łączną produktywność czynników wytwórczych

31. Równowaga gospodarki narodowej

Równowaga gospodarcza jest to równość między zagregowanym popytem i zagregowaną podażą.

Globalna (zagregowana) podaż AS jest równa wielkości wytworzonego dochodu narodowego Y (Y=AS). Jeżeli przedsiębiorstwa sprzedają produkcję o wartości równej Y, to osiągają dochód o tej samej wartości. Dochód ten w całości jest przekazywany gospodarstwom domowym, bo one są jedynymi właścicielami czynników produkcji.

Jeśli założymy, że analizujemy model dwusektorowy, czyli bez udziału państwa i zagranicy, to dochód narodowy Y jest równy dochodowi dyspozycyjnemu Y_d (Y=Y_d). Obejmuje on fundusz płac, fundusz zysków, fundusz dochodów, dochody rentierów oraz fundusz amortyzacyjny.

Dochód ten stanowi globalny popyt w gospodarce AD (Y=Y_d=AD). Dysponując określonym dochodem sektor gospodarstw domowych przeznacza jego część na zakup dóbr konsumpcyjnych (KS), pozostała, niewydatkowana część dochodu to oszczędności (OS):

AD=KS_F +OS

gdzie: OS - oszczędności, KS_F - fundusz konsumpcji.

Sektor produkcyjny, wytwarzając towary i usługi, zaspokaja potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych (rynek dóbr) oraz potrzeby inwestycyjne sektora wytwórczego.

AS = KS + I

gdzie: AS - dochód narodowy brutto (strona podażowa), KS - dobra konsumpcyjne, I - dobra inwestycyjne.

Przedsiębiorstwa z założenia nie będące właścicielami czynników produkcji, zmuszone są do pożyczania pieniędzy na rynku finansowym w celu pełnego pokrycia wydatków inwestycyjnych. Źródłem tych pożyczek są oszczędności gospodarstw domowych. Można więc globalną równowagę gospodarki zapisać w postaci:

KS +I=KS_F +OS , stąd: I = OS

Wynika z tego, że równowaga ogólna zachodzi tylko wtedy, gdy inwestycje równają się oszczędnościom. Jeśli I<OS, to globalny popyt jest mniejszy od produkcji, co oznacza, że część dóbr nie może być sprzedana. Powstaje wówczas nadprodukcja. Jeżeli natomiast I>OS, wówczas globalny popyt przewyższa produkcję, na rynku jest mało towarów, następuje kurczenie się zapasów u producentów.

32. Pojęcie, rodzaje i funkcje logistyki

Logistyka:

• to efektywne zarządzanie i kontrolowanie zapasów (surowców i materiałów, produkcji w toku oraz wyrobów gotowych)

• jest to bardzo zawężone ujęcie - identyfikuje logistykę jako dziedzinę zarządzania zapasami, które są wprawdzie ważnym, ale nie jedynym problemem w gospodarowaniu.

Logistyka zajmuje się:

• usługami spedycyjnymi

• gospodarką magazynową

• zarządzaniem produkcją: MRP

• just in time

• lean production

• lean managment

• usługami transportowymi

przepływem materiałów

ZADANIA LOGISTYKI (są równoważne, wzajemnie powiązane i uwarunkowane)

1. KOORDYNACJA przepływu surowców, materiałów, wyrobów gotowych do konsumentów

2. MINIMALIZACJA KOSZTÓW tego przepływu

PODPORZADKOWANIE DZIAŁALNOŚCI LOGISTYCZNEJ wymogom obsługi klienta

33. System kapitalistyczny : istota, mechanizm, skutki gospodarcze i społeczne

Istota i główne cechy systemu kapitalistycznego; przesłanki w Europie

Brak dokładnej definicji kapitalizmu.

Przejście od feudalizmu do kapitalizmu-główny czynnik=pierwotna akumulacja kapitału:

-dochody z ziemi inwestowane w handlu i kredycie

-procesy koncentracji ziemi u wielkich właścicieli kosztem chłopów - indywidualne rozporządzanie ziemią

-eksploatacja kruszców szlachetnych w koloniach

-handel kolonialny-monopol spółek i rabunkowa eksploatacja

-spekulacje papierami wartościowymi

-pożyczenie państwu pieniędzy na procent-dług publiczny

-hasło oszczędności jako cnoty i postawy życiowej burżuazji

Cechy kapitalizmu:

-nagromadzony kapitał w postaci czynników produkcji(ziemia, praca) i środków na opłacenie tych czynników do osiągania zysku

-produkcja na zbyt-celem jest zysk

-praca jest też towarem, najemnik jest wolny osobiście - brak poddaństwa

-prywatna zaradność i konkurencja wytwórców(tzw. „duch burżuazyjny”)

-inwestowanie w celu zysku-rozwój produkcji, rozwój gospodarczy kraju

Przesłanki w Europie: -hutnictwo(wielkie piece i wykorzystanie węgla kamiennego

-przejście do nakładu następnie do manufaktury(podział pracy)

-sukiennictwo(Anglia, Niderlandy), hutnictwo(Anglia, Niemcy), stocznie(Holandia, potem Anglia)

-merkantylizm, potem liberalizm gospodarczy - popieranie i zainteresowanie przemysłem

34. Ekologiczne ograniczenia działalności gospodarczej

Koszty działań ekologicznych przedsiębiorstwa.

Przedsięwzięcia służące ochronie środowiska są traktowane jako integralna część działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa, stąd koszty funkcjonowania narzędzi ochronnych ( wraz z kosztami nadzoru środowiska ) wchodzą w skład kosztów własnych produkcji i usług, a zatem koszty te w układzie rodzajowym składają się z różnych kosztów bieżącej eksploatacji, w tym także koszty ekologiczne.

Instrumenty ekologiczne ochrony środowiska mogą wykazywać właściwością skuteczności tylko wtedy, gdy wysokość zysku przedsiębiorstwa rośnie w miarę zwiększania się kosztów własnych, w tym ekologicznych

Koszty ekologiczne spełniają dwie podstawowe funkcji:

1. Funkcja oszczędnego gospodarowania elementami środowiska lub normatyw przedsięwzięć ochronnych

2. Funkcja przenośnika kosztów zewnętrznych działalności do rachunku ekonomicznego przedsiębiorstwa.

35. Scharakteryzować wybór optymalny w zależności od preferencji i budżetu konsumenta

Wybór optymalny.

Linia budżetowa

Wybór optymalnyyyyyy

Krzywe obojętności

Obecnie zestawimy razem zbiór budżetowy i preferencje w celu zbadania optymalnego wyboru dokonywanego przez konsumenta.

Zbiór

budżetowy

Wybór optymalny

Na rysunku przedstawiono typowy przypadek. Narysowano zbiór budżetowy, oraz kilka krzywych obojętności konsumenta. W zbiorze budżetowym chcemy znaleźć koszyk leżący na najwyższej krzywej obojętności. Ponieważ preferencje „dobrze się zachowują" i „więcej" jest bardziej pożądane niż „mniej", możemy ograniczyć się do analizy koszyków leżących na linii budżetu i nie analizować koszyków, które leżą poniżej linii budżetu.

Wybór X* = (X₁^* , X₂^*) jest wyborem optymalnym dla konsumenta.

Zbiór koszyków ściśle preferowanych przez konsumenta w porównani z X^* , tzn. zbiór koszyków powyżej tej krzywej obojętności, nie ma punktów wspólnych ze zbiorem budżetowym, czyli zbiorem koszyków, na które może on sobie pozwolić.

Koszyk X^* jest zatem najlepszym koszykiem, na jaki stać konsumenta. Przy wyborze optymalnym linia budżetu jest styczna do krzywej obojętności.

36. Gospodarczy liberalizm czy interwencja państwa w gospodarkę? Etapy

historycznego rozwoju.

Liberalizm gospodarczy oznaczał dążenie do uzyskania pełnej wolności w trzech sferach życia społecznego. Mianowicie chodziło tu o wolność jednostki co oznaczało walkę przeciwko poddaństwu osobistemu i gruntowemu chłopów oraz przeciwko nowożytnemu niewolnictwu, w praktyce chodziło o swobodny przepływ wolnej siły roboczej. Następnie chodziło o uzyskanie wolności działalności gospodarczej, głównie przemysłowej, stąd brała się walka przeciw przymusowi cechowemu i reglamentacji produkcji. Dalej miała być to wolność handlowa czyli swoboda przepływu towarów wewnątrz danego państwa poprzez likwidację ceł wewnętrznych, między państwami poprzez likwidację ceł protekcyjnych oraz na morzach i oceanach - wolność żeglugi. Rzeczniczką walki o wszystkie te wolności była burżuazja, która występowała przeciwko zwolennikom starego porządku gospodarczego w imię rozwijającego się nowego kapitalistycznego ładu gospodarczego. Rewolucja burżuazyjna pozwoliła na przeprowadzenie rewolucji przemysłowej.

Teoria rozwoju gospodarczego.

Smith jest zwolennikiem atomistycznej koncepcji społeczeństwa- jest pojęciem ilościowym, zbiorem jednostek a nie całością ponad... o odmiennych właściwościach w stosunku do tworzących je jednostek. Będąc luźnym zespołem jednostek społeczeństwo nie ma odrębnego dobra powszechnego. Wobec tego maksymalna korzyść społeczna to suma korzyści jednostkowych. To bowiem co jest dobre dla jednostki nie może być złe dla zbioru jednostek składających się na społeczeństwo. W „Teorii uczuć moralnych” Smith pisze, że siłą napędową rozwoju społeczeństwa jest działalność tworzących je jednostek, które w swym postępowaniu kierują się naturalnymi skłonnościami, które są dla człowieka najbardziej korzystne. W zagadnieniach moralnych występuje naturalna skłonność do altruizmu, gdy w problemach ekonomicznych taką naturalną skłonnością, motywem działania jest instynkt interesu osobistego. Motyw interesu osobistego Smith określa jako naturalny wysiłek każdego człowieka zmierzający ku poprawie warunków bytu. Motyw ten stanowi zasadniczą pobudkę działalności gospodarczej. Jest to cnota niższego rzędu charakterystyczna dla większości ludzi. Człowiek pod wpływem motywu interesu osobistego dąży do osiągnięcia max celu za pomocą min środków. Niektórzy komentatorzy te poglądy sprowadzają do koncepcji „homoeconomicus” - człowiek gospodarujący (termin wystąpił u J. S. Milla). Smith mówi, że jest zwolennikiem zasad liberalizmu gospodarczego, w warunkach wolności gospodarczej człowiek kieruje się interesem osobistym, potrafi najlepiej ustalić sobie cel gospodarowania, do którego zmierza oraz sposób w jaki cel ten będzie osiągał. Za przyczynę sprawczą żywiołowo rozwijającego się życia gospodarczego uznał konkurencję. Wśród samoczynnie działających jej mechanizmów wyrażających prawo popytu i podaży gdzie istotną rolę odgrywa cena jako czynnik wyrównujący wahania popytu i podaży. W warunkach wolnej konkurencji gospodarka ma wszystkie możliwości równomiernego rozwoju zgodnego ze strukturą potrzeb istniejących w społeczeństwie. Smith potępia istnienie praktyk monopolistycznych jakie stosowało państwo w okresie merkantylizmu. Nie wierzy w umiejętności gosp administracji państwowej ani w dobroczynne skutki planowego kierowania gospodarką i w efekty protekcji celnej. Rozdział „BN” poświęca walce z merkantylizmem, głównie z interwencją państwa w gospodarkę. Interes osobisty i wolność gospodarcza dają najwyższą rękojmię skutecznego gospodarowania. Jeżeli w społeczeństwie panują prawo i sprawiedliwość to w przypadku sprzecznych z interesem ogółu działań kupców i przemysłowców niewidzialna ręka rynku sprawia, że działania są dobroczynne dla ogółu.

Przejście od merkantylizmu do szkoły klasycznej

Jest to druga połowa XVII wieku i pierwsza połowa XVIII wieku. Okres ten zaczyna się krytyką podstawowych założeń merkantylizmu. W Anglii ten okres zaczyna się najwcześniej. Skończył się wówczas okres wojen między podbijającymi państwami, okres intensywnych podbojów, zaczyna się okres stabilizacji i spokoju. Staje się niepotrzebna silna ochrona państwa, zaczyna się krytyka władz centralnych przez kupców, producentów, handlowców i flotę. Uważają oni, że administracja państwowa jest zbiurokratyzowana, powolna i nie spostrzega wielu zachodzących zmian. Chcą oni swobody działania, chcą sami zajmować się gospodarką, a państwo ma dawać tylko ochronę. Ten nurt nazwano liberalizmem.

Zaczyna się krytykować gromadzenie bogactw w pieniądzu. To powoduje tworzenie nadmiernych bogactw pieniądza, czyli w efekcie prowadzi to do inflacji. Uznanie zdobywa ilościowa teoria pieniądza - pieniądza powinno być tyle, ile wartościowo wyrobów jest na rynku. Większa ilość pieniądza jest niedobra dla rynku. Nie ilość posiadanego pieniądza świadczy już o zamożności, teraz o zamożności świadczy ilość posiadanych dóbr. Teraz najważniejsza staje się produkcja, a nie tak, jak dotąd handel. U podstaw produkcji leży praca ludzka. Trzeba było rozwijać rynek wewnętrzny, a nie tylko eksport. Skoro ludzie pracują, to dzięki ich pracy powstają nowe dobra, a więc i nowe zarobki.

Nie należy gromadzić niepotrzebnego pieniądza, gdyż to szkodzi - tworzy inflację. Pieniądz powinien krążyć, powinien być inwestowany w dalszą działalność. Następuje liberalizacja rynku - odejście od silnej roli państwa, które ma tylko zapewniać bezpieczeństwo, a gospodarka da sobie radę bez ingerencji państwa.

Następują zmiany w sposobie podejścia do ekonomii. Pojawia się nowa szkoła nazwana przyczynowo-skutkową lub indukcyjno-dedukcyjną. Zaobserwowano, że w życiu każda przyczyna ma jakiś skutek i na odwrót. To myślenie powoduje, że znając powiązanie przyczynowo-skutkowe można zrobić jakieś posunięcie na przyszłość. W tym okresie głosił swoje poglądy William Petty, który wprowadził pewną zmianę, gdyż nie był on ekonomistą, ale lekarzem. Jego hobby była matematyka i ekonomia. Na szerszą skalę próbował on wprowadzić statystykę do ekonomii. Potrafił on patrzeć na ekonomię obiektywnie, gdyż obserwował i wyciągał wnioski. Interesował go pieniądz, skoncentrował się na cenach. Doszedł do wnisku, że ceny można podzielić na 3 kategorie:

• Cena rynkowa - cena, która samorzutnie kształtuje się na rynku, bez niczyjej ingerencji.

• Cena polityczna - cena, którą narzuca władza; w tamtych czasach zdarzało się, że władza narzucała urzędowe ceny lub ceny maksymalne np. na chleb. Uważał on, że w pewnych sytuacjach jest to korzystne dla ogółu społeczeństwa, ale twierdził, że może to dotyczyć tylko artykułów pierwszej potrzeby. Jego współpracownicy uważali, że powinny być pewne konsekwencje dla tych handlowców, którzy nie będą przestrzegać tej narzuconej przez państwo ceny.

• Cena naturalna - powinna odpowiadać wartości pracy włożonej w wytworzenie danego dobra. Jednak ta sama praca wykonywana w różnych miejscach przez różnych ludzi była inaczej wartościowana i z tym nie mógł sobie Petty poradzić. Uważał, że cena naturalna powinna być prawdopodobnie zbliżona do ceny rynkowej.

Petty wdawał się w dyskusje z zawodowymi ekonomistami. W wyniku tych dyskusji pieniądz podzielono na 2 kategorie:

• pieniądz przeznaczony na konsumpcję,

pieniądz przeznaczony na inwestycje, czyli kapitał.

37. Próg rentowności i jego analiza

Próg rentowności i jego wykorzystanie w zarządzaniu.

Analiza progu rentowności - punkt wyrównania w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione koszty. Przedsiębiorstwa nie osiągają wówczas zysku, ale i nie ponosi strat. Rentowność sprzedaży jest równa zeru, co oznacza, że forma osiągnęła próg rentowności.

Próg rentowności może być wyrażony:

1. ilościowo - mówi, przy jakiej wielkości produkcji przychody ze sprzedaży w pełni pokrywają poniesione koszty.

2. .....................

PRÓG RENTOWNOŚCI

Wielkość sprzedaży, powyżej której zaczyna się osiągać zysk.

PRÓG RENTOWNOŚCI = KOSZTY STAŁE/ DOCHODOWOŚĆ PRODUKTU----przy jakiej miesięcznej sprzedaży produktu pokryjemy koszty i zaczniemy osiągać zysk

38. Formy i techniki rachunkowości

Forma rachunkowości - zespół ściśle określonych i powiązanych urządzeń księgowych (dziennik, konta, rejestry, komputerowe nośniki danych), w których dokonuje się zapisów według ustalonych zasad.

Technika rachunkowości - zespół urządzeń technicznych stosowanych do obsługi procesu przetwarzania danych księgowych (technika ręczna, komputerowa).

Formy techniki księgowości

Zapisy systematyczne, tj. zapisy księgowe dokonywane na właściwych - z uwagi na treść operacji gospodarczej - kontach syntetycznych i analitycznych. W praktyce ujęcie operacji gospodarczych w księgach rachunkowych nie ogranicza się jednak tylko do rejestracji na odpowiednich kontach syntetycznych, których zbiór - jak wiadomo - jest określany tradycyjnie nazwą „Księga główna”.

Powinna być również prowadzona za pomocą dziennika ewidencja chronologiczna operacji, polegająca na rejestrowaniu operacji gospodarczych w kolejności czasu ich dokonywania; ułatwia ona sprawdzenie, czy wszystkie operacje gospodarcze zostały zaksięgowane na kontach. Dziennik sporządza również komputer, rejestrując poszczególne operacje gospodarcze w kolejności ich występowania.

Cechą wszystkich technik księgowości opartych na zapisie ręcznym, a więc księgowości tabelarycznej i przebitkowej jest prymat syntetyki nad analityką. Najpierw następuje zapis na kontach syntetycznych, a potem jest on powtarzany na kontach analitycznych.

Natomiast przy zautomatyzowanej księgowości jest odwrotnie - najpierw następuje zapis w analityce. W syntetyce nic się nie księguje, powstaje ona w rezultacie agregacji (sumowania) księgowań dokonanych w analityce. Konta analityczne działają tu tak samo, jak konta syntetyczne w ręcznych systemach księgowości.

Odpowiednio do tego inna jest treść zapisów w dzienniku; musi on objąć to wszystko co wchodzi do systemu podwójnej księgowości. Sposób prowadzenia dziennika i jego układ, a także kont, zależą od zastosowanej formy techniki księgowości. W rezultacie posługiwania się różnymi sposobami dokonywania zapisu systematycznego na kontach i wiązania go z zapisem chronologicznym w dzienniku powstało wiele różnych form techniki księgowości i ich odmian.

39. Źródła innowacji w przedsiębiorstwie

Przez innowacyjność gospodarki rozumie się znaczenie i udział innowacji w procesie gospodarczym. Sprowadza się ono do skłonności i zdolności tworzenia nowych i doskonalenia istniejących produktów, nowych technologii i organizacji oraz systemów zarządzania i organizacji.

O poziomie innowacyjności gospodarki decyduje poziom intensywności pracy określanej przez instytucje społeczne, tj. postawy, system wartości i system motywacji. Innowacyjność determinuje także kultura pracy i świadomość społeczna, jak również ilość zasobów przeznaczanych na działalność badawczo-rozwojową.

Miarą innowacyjności gospodarki jest wielkość wydatków na badania rozwój, ilość zgłaszanych patentów, liczba nowych produktów.

Inwestowanie w badanie i rozwój, zdobywanie nowej wiedzy wykorzystywanie jej do wytwarzania nowych, ulepszonych wyrobów bądź wprowadzania nowych, bardziej efektywnych technik produkcji umożliwia osiągnięcie przewagi konkurencyjnej i odniesienie sukcesu rynkowego.

40. Kwestia agrarna w gospodarce polskiej

Kwestię sektora surowcowego bardzo dobrze obrazują problemy związane ze strukturą i mechanizmem funkcjonowania rolnictwa. Problemy te są szczególnie widoczne w dzisiejszej gospodarce polskiej. Niskiej wydajności pracy i przerostowi zatrudnienia w rolnictwie towarzyszy powstawanie nadwyżek płodów rolnych. W wyniku tego ceny produktów rolnych kształtują się na bardzo niskim poziomie, niezapewniającym opłacalności produkcji. Państwo chcąc utrzymać dochody rolników na odpowiednim poziomie, gwarantuje, za pomocą subwencji, odpowiednio wysokie ceny skupu płodów rolnych. To jednak nie sprzyja zmniejszaniu zatrudnienia i produkcji rolnej. Nadprodukcja powiększa się, z jednej strony bowiem subwencje stymulują produkcję rolną a z drugiej obniżają dochody ludności tworzącej rynek zbytu dla rolnictwa (wartość przeznaczana na subwencje pochodzi z dochodów osi w działach pozarolniczych).

41. Mikroekonomiczne kryteria efektywności

Ogólny wskaźnik efektywności H=Q/N ma znaczenie metodologiczne i w praktyce analitycznej na poziomie przedsiębiorstwa wykorzystywany jest rzadko. Wynika to głównie z tego, że ogólna wartość produktu nie stanowi bezpośredniego celu przedsiębiorstwa. Celem tym jest nadwyżka czysta, nadwyżka operacyjna, zysk, dochód lub utarg ze sprzedaży. W związku z tym w analizie efektywności na poziomie firmy wykorzystuje się następujące wskaźniki:

• syntetyczny wskaźnik efektywności mikroekonomicznej:

H_s = NO / I

gdzie: H_s - syntetyczny wskaźnik efektywności, NO - całkowita nadwyżka operacyjna z danego przedsięwzięcia, I - całkowity nakład kapitału związany z uruchomieniem przedsięwzięcia (nakłady inwestycyjne plus nakłady na tworzenie zapasów środków obrotowych).

• wskaźnik efektywności operacyjnej: H_o = NO / Q_s

gdzie: H_o - wskaźnik efektywności operacyjnej, Q_s - wartość produkcji sprzedanej.

• wskaźnik stopy zysku: H_z = Z/I

gdzie: H_z - wskaźnik stopy zysku, Z - zysk z przedsięwzięcia (nadwyżka czysta).

• wskaźnik stopy rentowności: H_r = Z / Q_s

gdzie: H_r - stopa rentowności.

• współczynnik stopy zwrotu nakładów inwestycyjnych: H_i = Z_r / I

gdzie: H_i - indywidualna stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych, Z_r - wartość zysku (nadwyżki czystej) w skali roku.

• współczynnik płynności: C _urr= SrO / ZB

gdzie: C_urr - współczynnik płynności, SrO - środki obrotowe, ZB - zobowiązania bieżące.

42. Pojęcie i mierniki ubóstwa

Podstawowe pojęcia związane z ubóstwem

Ubóstwo absolutne - stan warunków bytowych, który uniemożliwia lub w istotnym stopniu utrudnia realizację podstawowych funkcji życiowych.

Ubóstwo względne - poziom dochodów jednostki, który jest mniejszy niż przeciętny poziom dochodów lub wydatków, przyjęty w danej społeczności lokalnej lub w danym kraju.
Ze względu na przyczyny wyróżnia się:

a) ubóstwo zawinione - powstałe z winy osób, których dotyczy.
b) Ubóstwo niezawinione - powstaje z przyczyn niezależnych od samych ubogich.
Pojęcia związane z ubóstwem:

-nędza, -bieda, -niedostatek,- deprywacja - poczucie upośledzenia w zakresie materialnych warunków życia. - Marginalizacja - wykluczenie (ekskluzja) ludzi z życia społecznego

Mierniki ubóstwa:

1. Zasięg ubóstwa - obrazuje miernik nazwany stopą ubóstwa, wskazuje jaki stopień ludności, rodzin, bądź gospodarstw domowych żyje poniżej zdefiniowanej linii ubóstwa.
2. Głębokość ubóstwa - obrazuje jak głęboko ubodzy znajdują się od linii ubóstwa, czyli jak dużo musiała by przeciętnie otrzymać każda osoba żyjąca w strefie ubóstwa, aby tą strefę opuścić, tzn. aby znaleźć się dokładnie na granicy ubóstwa. Wskaźnik ten podawany jest w procentach, a jego mniejsza wartość oznacza mniejszą głębokość ubóstwa.
Miary ubóstwa według kryterium minimum socjalnego:

1. stopa ubóstwa (odsetek osób poniżej granicy ubóstwa) od 1989 do 2002 roku skokowo narastała od 14,8% do 53,8%.

2. Głębokość ubóstwa w Polsce wynosiła w 1994 roku - 41%, a w 2000 spadła do 33%.
Miary ubóstwa według minimum egzystencjalnego:

1. Stopa ubóstwa w 2003 roku - 11,7% (ok. 4mln. ludzi)

2. Głębokość ubóstwa w 2003 roku - 19%

Najbardziej obiektywną metodą badań ubóstwa jest linia minimum socjalnego.

43. Pojęcie i warunki równowagi makroekonomicznej (wydaje mi się że jest to samo co równowaga gospodarki narodowej)

Równowaga gospodarcza jest to równość między zagregowanym popytem i zagregowaną podażą.

Globalna (zagregowana) podaż AS jest równa wielkości wytworzonego dochodu narodowego Y (Y=AS). Jeżeli przedsiębiorstwa sprzedają produkcję o wartości równej Y, to osiągają dochód o tej samej wartości. Dochód ten w całości jest przekazywany gospodarstwom domowym, bo one są jedynymi właścicielami czynników produkcji.

Jeśli założymy, że analizujemy model dwusektorowy, czyli bez udziału państwa i zagranicy, to dochód narodowy Y jest równy dochodowi dyspozycyjnemu Y_d (Y=Y_d). Obejmuje on fundusz płac, fundusz zysków, fundusz dochodów, dochody rentierów oraz fundusz amortyzacyjny.

Dochód ten stanowi globalny popyt w gospodarce AD (Y=Y_d=AD). Dysponując określonym dochodem sektor gospodarstw domowych przeznacza jego część na zakup dóbr konsumpcyjnych (KS), pozostała, niewydatkowana część dochodu to oszczędności (OS):

AD=KS_f +OS

gdzie: OS - oszczędności, KS_f - fundusz konsumpcji.

Sektor produkcyjny, wytwarzając towary i usługi, zaspokaja potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych (rynek dóbr) oraz potrzeby inwestycyjne sektora wytwórczego.

AS = KS + I

gdzie: AS - dochód narodowy brutto (strona podażowa), KS - dobra konsumpcyjne, I - dobra inwestycyjne.

Przedsiębiorstwa z założenia nie będące właścicielami czynników produkcji, zmuszone są do pożyczania pieniędzy na rynku finansowym w celu pełnego pokrycia wydatków inwestycyjnych. Źródłem tych pożyczek są oszczędności gospodarstw domowych. Można więc globalną równowagę gospodarki zapisać w postaci: KS+I=KS_f + OS , stąd: I = OS

Wynika z tego, że równowaga ogólna zachodzi tylko wtedy, gdy inwestycje równają się oszczędnościom. Jeśli I<OS, to globalny popyt jest mniejszy od produkcji, co oznacza, że część dóbr nie może być sprzedana. Powstaje wówczas nadprodukcja. Jeżeli natomiast I>OS, wówczas globalny popyt przewyższa produkcję, na rynku jest mało towarów, następuje kurczenie się zapasów u producentów.

44. Instrumenty polityki pieniężnej

Instrumenty kontroli ogólnej

• zmiany oficjalnej stopy redyskontowej- kształtując jej poziom bank wpływa na strukturę stóp procentowych na rynku i na wielkość kredytów

• operacje otwartego rynku- zakup lub sprzedaż państwowych papierów wartościowych przez bank centralny (regulacja podaży pieniądza)

• system minimalnych rezerw obowiązkowych- warunki udzielania pożyczek przez bank centralny bankom komercyjnym (zmiana stopy redyskontowej, wysokość pułapów kredytowych, stopa rezerw obowiązkowych)

Instrumenty kontroli selektywnej

• kontrola rozmiaru udzielanych kredytów

• kontrola stóp procentowych

• polityka selektywnych wskaźników rezerwowych

Instrumenty perswazji

- przekazywanie sugestii co do kierunków polityki banku centralnego

POLITYKA PIENIĘŻNA (monetarna) - to oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza, mające na celu zapewnienie stabilności gospodarczej oraz maksymalnego poziomu produkcji i zatrudnienia przy możliwie najniższej inflacji.

Polityka pieniężna zależy od tego, w jakich warunkach znajduje się gospodarka. I tak jeśli jest to np. recesja - bank centralny dąży do zwiększenia podaży pieniądza poprzez obniżanie stóp procentowych, stóp rezerw obowiązkowych oraz poprzez skup papierów wartościowych, jeśli natomiast inflacja to następuje odwrotna sytuacja, zmniejszanie podaży.

45. Rodzaje strategii rozwoju przedsiębiorstwa

Narzędzia wyboru strategii na poziomie firmy.

Wybór metod i sposobu rozwoju danego przedsiębiorstwa, czyli strategii rozwoju, zależy od wielu czynników:

1, wewnętrzne

• kultura organizacji

• cele i oczekiwania różnych grup

• wiedza, doświadczenie oraz nawyki i postawy

2.zewnętrzne

• oczekiwania społeczne oraz rynek

• konkurencja, - polityka gospodarcza, - sytuacja ekonomiczna oraz polityczna i społeczna

1

---