1. Kongres wiedeński - postanowienia terytorialne i znaczenie tego wydarzenia w stosunkach międzynarodowych.

Kongres wiedeński IX 1814- VI 1815 został zwołany w celu ustalenia nowego ładu politycznego po pokonaniu Napoleona Bonaparte. Zdecydowano się odtworzyć zasadę równowagi sił (nazwaną równowagą europejską). Chciano powrócić do stanu sprzed rewolucji. Na przebieg obrad i postanowienia kongresu największy wpływ wywarły państwa, które najbardziej przyczyniły się do pokonania Cesarstwa Francuskiego: Rosja, Austria, Prusy i Anglia. Akt końcowy kongresu z 9 VI 1815 r. został uzupełniony po ostatecznym pokonaniu Napoleona i zawarciu z Francją nowego traktatu pokojowego (29 XI 1815).

Postanowienia kongresu zostały oparte na 3 podstawowych zasadach:

• legitymizmu- monarcha nie może być pozbawiony władzy przez swoich poddanych gdyż posiada ją z woli Boga

• restauracji- wszyscy władcy, którzy utracili tron na skutek rewolucji lub wojen napoleońskich winni go odzyskać

• równowagi europejskiej- żadne państwo nie powinno uzyskać hegemonii na kontynencie europejskim

Ustalenia kongresu:

a)w sprawie polskiej:

• Austria otrzymała część Galicji Wschodniej utraconą na rzecz Rosji w 1809r oraz część Galicji Zachodniej

• Prusy: otrzymały departamenty poznański i bydgoski, część kaliskiego ( z których utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie) oraz Gdańsk i Toruń

• Rosja: pozostałe ziemie Księstwa Warszawskiego, z których utworzyła Królestwo Polskie wchodzące w skład Cesarstwa Rosyjskiego

b) pozostałe postanowienia:

• w miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego powołano Związek Niemiecki jako nową formę połączenia Niemiec

• utworzono Królestwo Niderlandów (Belgia, Holandia) oraz Królestwo Obojga Sycylii

• przyłączono Norwegię do Szwecji (formalnie na zasadzie unii personalnej)

• Rosja utrzymała Finlandię i Besarabię

• Austria uzyskała prowincje iliryjskie oraz Królestwo Lombardzko- Weneckie, a także Salzburg i Tyrol

• Francji przywrócono granice z 1790r. oraz nałożono wysoką kontrybucję

• We Włoszech przywrócono państwo kościelne

• W celu utrzymania nowego ładu europejskiego cesarz Aleksander I zaproponował utworzenie Świętego Przymierza.

• Trwałym dziełem kongresu było uchwalenie regulaminu dyplomatycznego, który określał zasady postępowania we wzajemnych stosunkach.

Motywacje do stworzenia kodeksu:

• zapobiec kłopotom o charakterze międzynarodowym

• nie będzie rządzić zasada wagi państwa, ale data przybycia do danej stolicy (obowiązuje go zasada pierwszeństwa)

• uregulowano kwestię szefów misji; podział na 3 klasy:

• ambasadorowie, legaci (wyjeżdżał w celu załatwienia misji), nuncjusze (przedstawiciel państwa kościelnego)

• posłowie, ministrowie lub inni akredytowani przez suwerena

• charge d'affair

2. Święte przymierze i jego znaczenie.

Powstało ono 26 XI 1815r. w wyniku podpisania przez Aleksandra I, Franciszka I i Fryderyka Wilhelma III tzw. „Aktu wzajemnej pomocy monarchów chrześcijańskich”. Przystąpiło do niego kilkanaście państw europejskich ( bez Anglii, papieża i Turcji) jednakże jego działalność opierała się głównie na współdziałaniu Rosji, Prus i Austrii, skierowanym przeciwko ruchom rewolucyjnym, narodowowyzwoleńczym i liberalnym w EuropieŚwięte przymierze miało stać na straży porządku naturalnego (które miało zapewnić zasada legitymizmu, święte przymierze i zasada równowagi) i pilnować, aby postanowienia kongresu wiedeńskiego miały charakter trwały; a ponad to Austria będzie dążyć do tego, aby eliminować szanse na odbudowanie rewolucyjnych nastrojów.

3. Narody uciskane w XIX w. i ich problemy.

Kongres wiedeński i Święte Przymierze narzuciły porządek przedrewolucyjny, feudalny i reakcyjny. Musiało to budzić opór w różnych grupach społeczeństwa europejskiego. Program walki zwracał się przeciw porządkowi narzuconemu Europie traktatem wiedeńskim i strzeżonemu przez Święte Przymierze.

W Europie w 1. połowie XIX wieku uformował się liberalizm. Wzywał on do wolności, oparcia na niej systemu politycznego, ograniczenia roli monarchy przez konstytucję; naród powinien dać prawo władcy do rządzenia państwem, więc powinien ograniczyć jego prerogatywy; narody zaczynają kwestionować monarchę jako suwerena. W 1. połowie XIX wieku rozwinął się w Wielkiej Brytanii, we Francji, Niemczech i Włoszech, gdzie hasła walki o swobody polityczne łączył z hasłami narodowymi.

Warto wspomnieć o spiskach rewolucyjnych. W przeciwieństwie do liberałów opozycja demokratyczna musiała działać na ogół konspiracyjnie. Tworzyli ją karbonariusze i organizacja Młoda Europa. Karbonariusze zapoczątkowali swą działalność we Włoszech. Ruch narodowy włoski skierowany był przeciwko Austrii. Na drodze zamachu rewolucyjnego chcieli obalić przywrócony po 1815r. absolutyzm, zdobyć konstytucję, w krajach zaś pozbawionych niepodległości usunąć najeźdźcę. Ich działalność doprowadziła w 1820r. do wybuchu rewolucji w Hiszpanii przeciwko absolutystycznym rządom Ferdynanda, w Królestwie Neapolu i Sycylii, a w 1821r. w Piemoncie. Interwencje Świętego Przymierza obaliły zwycięskie początkowo przewroty rewolucyjne. Młoda Europa była tajną organizacją utworzoną w 1834r. w Bernie przez Mazziniego do walki o wyzwolenie narodowe, ustrój republikański i odrodzenie moralne społeczeństw. W jej skład wchodziły grupy narodowe: Młode Niemcy (1830- 1849), Młode Włochy (zał. 1831; twierdzenie, że bez pokonania Austrii zjednoczenie Włoch nie jest możliwe). W Rosji przeciwko carskiemu samodzierżawiu zbuntowali się szlacheccy liberalni demokraci (powstanie dekabrystów). Rewolucja i okres napoleoński ożywiły ruchy narodowe na Bałkanach- najsilniej wśród Greków. Sprzyjały temu rozkład państwa otomańskiego i rywalizacja rosyjsko- turecka o wpływy w tym rejonie oraz filohelenizm inteligencji europejskiej. We Francji antyburżuazyjna i ultralojalistyczna postawa Burbonów (Ludwik XVIII i Karol X) wywołała powstanie lipcowe 1830. Natomiast przeciwko dominacji Holendrów w Niderlandach wybuchło powstanie Belgów w Niderlandach w 1830.

Rosja zażyczyła sobie monopolu na cieśninach Bosfor i n Dardanele. W 1846 we Włoszech za pontyfikatu Piusa IX państwo kościelne odgrywa bardzo ważną rolę; następuje złagodzenie cenzury, wprowadzona zostaje Rada Doradcza w sprawach państwowych.

W styczniu 1848 powstanie na Sycylii (Palermo) Ferdynand II ogłasza konstytucję, wprowadza dwuizbowy parlament, równość obywateli wobec prawa, odpowiedzialność parlamentarną. W marcu 1848 wybucha powstanie antyaustriacki w księstwach płn. Włoskich, w lipcu bitwa pod Kustową, kończy się klęską wojsk włoskich, Austriacy zajmują płn. Włochy.

We Francji w lutym 1848 po rewolucji dochodzi do abdykacji Ludwika Filipa. Francja staje się Republiką. Prawa wyborcze uzyskują mężczyźni powyżej 21 roku życia, wprowadzona zostaje wolność prasy, zgromadzeń. W listopadzie 1848 Francja ma nową konstytucję.

W marciu 1848 wybucha powstanie w Wiedniu- Niemcy austriaccy walczą o republikę pod hasłami liberalnymi. Dochodzi do powstań antyniemieckich w Pradze w czerwcu, na Węgrzech we wrześniu, oraz powstanie antywęgierskie w Siedmiogrodzie (przez Austriaków).

4. Wiosna ludów i jej znaczenie z punktu widzenia stosunków międzynarodowych.

Wiosnę Ludów, czyli rewolucyjny zryw ludów w latach 1848- 49 poprzedziła rewolucja krakowska 1846 i wojna domowa w Szwajcarii 1847. Ogólną przyczyną Wiosny Ludów było niezadowolenie licznych grup społecznych z porządku politycznego ustanowionego na kongresie wiedeńskim. We Włoszech, Francji i Niemczech burżuazja domagała się udziału we władzy. We Włoszech i Niemczech wysuwano ponadto hasła zjednoczenia narodowego. Wyzwolenia domagały się również narody wchodzące w skład monarchii habsburskiej. W Europie Środkowej chłopi domagali się likwidacji poddaństwa i pańszczyzny.

Przyczyn wiosny ludów w krajach niemieckich:

-społeczne: dążenia burżuazji do eliminacji wciąż jeszcze dotkliwych pozostałości feudalizmu, dążenia mieszczaństwa, chłopstwa i robotników do poprawy swojego statusu materialnego

-polityczne- konfrontacja pomiędzy siłami starego porządku reprezentowanymi przez monarchie a liberałami

-narodowe- dążenie do zjednoczenia Niemiec

-kulturowe- wpływ ideologii i zwłaszcza literatury romantycznej

Przebieg:

• marzec 1848- powstanie w Berlinie

• marzec/ kwiecień- obrady parlamentu tymczasowego; niemieccy liberałowie ogłaszają manifest, chcą obalenia monarchów

• maj- obrady parlamentu ogólnoniemieckiego

• sierpień- kolejny manifest i stworzenie rządu ogólnoniemieckiego

• wrzesień- próby powstań- tłem jest próba porozumienia się z królem pruskim

• grudzień- nadanie przez króla konstytucji oktrojowanej- wolność prasy, stowarzyszeń, wprowadza weto królewskie wobec aktów.

W skutek Wiosny Ludów we Francji uchwalono konstytucję- 4 XI 1848. Po rozwiązaniu Zgromadzenia Narodowego 13 V 1849 przeprowadzono wybory do Zgromadzenia Prawodawczego, zwyciężyli monarchiści. Ograniczenie wolności prasy, zakaz zebrań publicznych na okres roku, ograniczenie praw wyborczych, początek rządów osobistych Ludwika Napoleona

Skutki Wiosny Ludów w monarchii habsburskiej:

• mimo że WL zakończyła się klęską polityczną walczących i powszechnym ograniczeniem swobód obywatelskich, wpłynęła na wzrost świadomości narodowej

• po wydarzeniach WL w zbiorowej świadomości pozostały programy, bohaterowie i legendy, przekonanie o możliwości obalenia porządku utrwalonego na kongresie wiedeńskim, pamięć o funkcjonowaniu demokratycznych instytucji i procedur

• przyczyniła się do zniesienia pańszczyzny i niektórych innych pozostałości feudalizmu

• armia przestała być ośrodkiem konspiracji wolnościowych i stała się podporą rządzących

• zjednoczenie Włoch oraz autonomia Węgier weszły w stadium realizacji, pomimo chwilowych niepowodzeń.

Wpływ na stosunki międzynarodowe

• Londyn, Paryż- niepokój związany ze zjednoczeniem Niemiec

• Rosja wychodzi z WL wzmocniona, nie jest zagrożona rewolucją

• Austria osłabiona wewnętrznie

5. Wojna krymska - geneza, przebieg i postanowienia traktatu paryskiego.

Przyczyną wojny- ekspansjonizm rosyjski; od wieków Rosja dążyła do zdobycia Konstantynopola- Rosjanie chcieli zbudować imperium i opanować te tereny, a rosyjski kościół prawosławny głosił ideologię usprawiedliwiającą te działania. W Rosji panował Mikołaj I, który uważał, że Rosja może odgrywać rolę potężnego mocarstwa w Europie, dążył do objęcia władzy na świecie. Podczas WL Rosja utwierdziła się w przekonaniu, że jest wielką potęgą. W 1953 Rosją zaczęła wojnę przeciwko Turcji. W wyniku działań wojennych Rosjanie osiągnęli znaczące sukcesy, stało się jasne, że Turcja zostanie pokonana. Mocarstwa zachodnie ( Wielka Brytania i Francja) rozpoczęły konsultacje polityczne, w wyniku których uzgodniono, że trzeba się przeciwstawić Rosji, bo stałaby się dominującym mocarstwem w Europie i świecie. Rząd brytyjski doszedł do porozumienia z rządem francuskim w sprawie zawarcia układu o udzieleniu pomocy Turcji. Do układu dołączyła się Sardynia, utworzyła się trójstronna koalicja francusko- brytyjsko- piemoncka; chciano przeciągnąć Austrię, ale rząd nie przystąpił do układu, ogłoszono życzliwą neutralność dla mocarstw zachodnich. W 1848 Mikołaj I udzielił pomocy Austrii, żeby stłumić powstanie węgierskie, więc Rosjanie oczekiwali na rewanż.

Po zawarciu koalicji siły koalicyjne skierowały korpus ekspedycyjny i marynarkę wojenną w kierunku Morza Czarnego; oblężenie Sewastopola- trwało rok, do 8.09.1855, wygrał zachód.

Armia rosyjska była źle przygotowana do wojny- zacofanie, różnice w uzbrojeniu w przeciwieństwie do wojsk zachodnich. Armia rosyjska zaczęła się wycofywać, sądzono, że dojdzie do przejścia wojsk na ziemie polskie, jednak to tego nie doszło, gdyż mocarstwa zachodnie nie chciały odbudowy Polski, los ten był im obojętny. By powstało państwo polskie Austria musiałaby przystąpić do wojny przeciwko Rosji. Działania wojenne dobiegły końca, zwieńczone pokojem w 1855r. W czasie klęsk armii rosyjskiej Mikołaj I zmarł, krążyły pogłoski o popełnieniu samobójstwa.

Kongres pokojowy - Paryż 1856 - w zawarciu traktatu pokojowego w marcu 1856 uczestniczyły strony wojujące: Wielka Brytania, Francja, Piemont, Turcja, stroną drugą była Rosja, którą reprezentował Hrabia Orłow. Okazało się, że są rozbieżności między Francją a Wielką Brytanią, na czym skorzystała Rosja, która wyszła z lepszymi warunkami pokoju.

-Rosja miała wyrzec się pretensji terytorialnych do Turcji;

-na Morzu Czarnym miała zostać utworzona strefa zdemilitaryzowana (dotkliwa kara);

-cieśniny czarnomorskie zostały podporządkowane Turcji;

-nad Dunajem znajdowały się Mołdawia i Wołoszczyzna, Turcja musiała z nich zrezygnować udzielając im autonomii (potem 2 księstwa się połączyły, powstała Rumunia) były połączone unią personalną, uzależnione od Rosji;

Zakończenie wojen krymskich wiązało się ze zmianą sytuacji politycznej na Bałkanach, powstaniem niepodległej Rumunii; nie została poruszona sprawa polska ( co było porażką księcia Czartoryskiego)

6. Zjednoczenie Włoch.

Włochy były państwem podzielonym na szereg organizmów, które należało zintegrować, zjednoczyć. Włosi zaczęli domagać się własnego państwa; w płd. Włoszech istniało królestwo Neapolu i Sycylii, w środkowych- państwo kościelne, gdzie władzę świecką sprawował papież; płn.- Wenecja i Lombardia uzależnione od Austrii, Piemont, do którego należała Sycylii; Genua, Parla nic nie znaczyły.

W Piemoncie narodził się program zjednoczenia Włoch, a pomysłodawcą był Hrabia Cavour (zwolennik monarchii konstytucyjnej; polityk liberalny, który chciał stworzyć jednolite państwo włoskie). Zjednoczenie Włoch wymagało upadku rządu i dynastii poszczególnych państw na rzecz Piemontu. Powstał problem, co zrobić z państwem kościelnym, 3 pomysły:

• wszystkie państwa włoskie utworzą konfederację pod przewodnictwem papieża (Pius IX młody papież- 46 lat- otwarty, liberalny jak na stosunki kościelne, zaczął rządy od reform w państwie kościelnym, uważano go za zwolennika zjednoczenia państwa)

• obalenie władzy papieża, wszystkich królestw, stworzenie państwa na drodze rewolucji- zwolennik Garibaldi

• Cavour- wysnuł pewien kompromis- wszystkie państwa włoskie powinny się przyłączyć do Piemontu; jeżeli chodzi o państwo kościelne- wszystkie tereny należy zabrać papieżowi i wcielić do państwa, jeżeli kościół chce, to będzie wolny kościół w wolnym państwie- gwarancja wolności w drodze specjalnej ustawy

W 1848 podczas WL wydawało się, że spełni się 2 program, ale nastąpiła interwencja Austrii; Metternich nie chciał dopuścić do rewolucji we Włoszech, bo zagroziłoby to pozycji Austrii; Włosi ponieśli klęski, nie doszło do zjednoczenia.

Papież stał się skrajnym konserwatystą, co oznaczało brak szans na kompromis.

Powstały nowe relacje międzynarodowe po wojnie krymskiej. Cavour postanowił zawrzeć postanowienia z Francją. Napoleon III i król włoski Emanuel II zawarli sojusz w Villafranca- był to sojusz wymierzony w Austrię, która była głównym wrogiem Włochów po wiośnie ludów. Napoleon III ogłosił zasadę narodowościową- idee stworzonego systemu państw narodowych; Włochy otrzymały od Francji poparcie.

7. Zjednoczenie Niemiec przez Prusy i pokój frankfurcki.

Sprawa zjednoczenia Niemiec ciągnie się przez historię całego XIX w. Otrzymała ona poważny impuls w czasie wojen napoleońskich. Terytorium Rzeszy było okupowane przez Francuzów. Rozbudowano niemiecką świadomość narodową. Wysunięto postulat zjednoczenia. Zwolennicy jedności Niemiec odważyli się do hasła głoszącego istnienie jednego narodu niemieckiego. Pojawiło się poczucie jedności. Różne wydarzenie europejskie ożywiły Niemcy do zjednoczenia; pojawiła się fala nacjonalizmu i liberalizmu.

W latach 30 XIX w. przez Europę przeszła fala wystąpień rewolucyjnych, narodowowyzwoleńczych. W czasie wiosny ludów pojawiła się koncepcja oddalonego zjednoczenia Niemiec poprzez powołanie parlamentu ogólnoniemieckiego (obrady 1848-51, brali w nich udział pełnomocnicy wszystkich krajów niemieckich). Przyjęto uchwałę o zjednoczeniu Niemiec. Korona miała należeć do króla pruskiego, on jej jednak nie chciał, bo nie chciał być monarchą konstytucyjnym. Po tym fakcie toczyły się jeszcze pełnomocne obrady, jednak zakończyły się niepowodzeniem. Zjednoczenie zostało oddalone.

Następnie myśl zjednoczenia odgórnego na zasadzie autokratycznej. Myśl ta wylęgła się w Prusach, w Berlinie. Orędownikiem był książę Bismarck. Idea została wcielona w życie. Wyłoniła się jednak różnica zdań wśród Niemców. Były 2 możliwości zjednoczenia:

1. zjednoczenie na zasadzie wieloniemieckiej- obejmowałoby Austrię i byłoby pod jej hegemonią

2. zjednoczenie na zasadzie małoniemieckiej- koncepcja dominacji Prus zakładająca wyeliminowanie Austrii z Niemiec

Po wojnie krymskiej powstały nowe warunki polityczne dla zjednoczenia Niemiec na zasadzie odgórnej i małoniemieckiej. Prusy wówczas przed wojną nie były w stanie narzucić swojej woli Austrii. Konflikt między dwoma państwami był nieuchronny.

W 1850 miał miejsce traktat w Ołomuńcu, w którym Prusy uznają zwierzchnictwo Austrii.

Po wojnie następuje kryzys wzmocnienia Prus. Austria jest coraz słabsza z powodu uwikłania się w sprawy włoskie i innych problemów. W 1858 rozpoczął panowanie późniejszy Wilhelm I ( późniejszy cesarz zjednoczonych Niemiec).

W 1862 premierem rządu powołanym przez króla zostaje Bismarck. Uważał on, że zjednoczenie Niemiec jeśli ma się dokonać, to ma być uzależnione od polityki zagranicznej Prus. Prowadził politykę ryzykowną ale konsekwentną. na drugi rok po objęciu władzy miało miejsce powstanie styczniowe w Polsce. To wydarzenie przyniosło mu sukces polityczny. Rosja była w trudnej sytuacji dyplomatycznej, kiedy wybucha powstanie styczniowe. Bismarck wysłał Alrensiebena do Rosji, co w konsekwencji przyniosło układ z Rosjanami, zawarty 9.02.1863, mówił, że Rosja i Prusy będą sobie pomagać w zwalczaniu powstania styczniowego, ponadto Bismarck zapewnił sobie życzliwość Rosji.

W 1864 Bismarck osiągnął drugi triumf polityczny- doprowadził do wojny duńskiej. Konflikt między Prusami a Danią dotyczył przynależności państwowej Szlezwiku i Holsztyna. Został rozwiązany przez Bismarcka siłą- Prusy i Austria zaatakowały Danię, która poniosła klęskę. Pokój mówił, że Austria i Prusy uzyskują przekazanie Szlezwiku i Holsztyna, powstaje wspólny zarząd astro- niemiecko- pruski.

Trzeci triumf- konflikt z Austrią, który spowodował zawarcie sojuszu Bismarcka z Włochami przeciwko Austrii.

Następnie wojna z Austrią-1866- do wojny szykowały się też Włochy i Francja. Włochy 8 kwietnia 1866 zawarły układ z Prusami; Bismarck planował wojnę błyskawiczną. Do wojny doszło w czerwcu 1866, która toczyła się o rozbicie Związku Niemieckiego i utworzenie nowej organizacji państwowej. Wojska pruskie pokonały Austriaków 2 lipca 1866 pod Sadową. Na mocy pokoju w Pradze utworzony został Związek Północnoniemiecki (do jego utworzenia posłużono się zasadą małoniemiecką).

4 triumfem Bismarcka była wojna francusko- pruska. Napoleon III głosił hasło przebudowy Europy na zasadzie narodowości, naraził się Rosji w skutek czego francusko- rosyjskie stosunki uległy pogorszeniu, austriacko- francuskie też. Francja została osamotniona. Bismarck spowodował konflikt z Prusami. Francja wypowiedziała wojnę Prusom.

W Wersalu pod Paryżem 18.01.1871 proklamowane cesarstwo niemieckie- zjednoczone pod hegemonią Prus, cesarzem niemieckim został król pruski, który przyjął imię Wilhelm I, Bismarck mianowany kanclerzem.

W maju 1871 zjednoczone Niemcy i pokonana Francja podpisały traktat nad Menem we Frankfurcie. Postanowienia:

1. Alzacja i Lotaryngia przyłączone do Rzeszy Niemieckiej

2. za te wojnę Francja miała zapłacić 5 miliardów franków w złocie

8. Polityka księcia Bismarcka po zjednoczeniu Niemiec.

Bismarck wyznaczył zasady:

• zadaniem Niemiec jest utrzymanie możliwie dobrych stosunków z Rosją

• Niemcom nie można pozwolić na rozpad Austro- Węgier

• Między Niemcami a WB nie ma interesów sprzecznych, stosunki z nimi należy rozwijać pokojowo

Sojusz 3 cesarzy

• pojawił się dwa problemy-

• 1. stosunki Rosji i Bismarcka ulegają pogorszeniu

• 2. zaostrzyły się stosunki Rosji i A-W

Bismarck chciał zabezpieczenia współdziałania 3 mocarstw rozbrojowych Rosji. Gdyby te 3 mocarstwa znalazły się w stanie wojny, zaczęłaby się wojna europejska; Bismarck utraciłby to co zyskał kosztem Polski.

W czerwcu 1878 w Warszawie odbył się zjazd 3 przedstawicieli mocarstw rozbiorowych. Podpisany przez 3 cesarzy, zawarty na 3 lata- miał wygasać w 1881 chyba, że zostanie zgodnie odnowiony przez 3 strony.

Był to układ o życzliwej neutralności 3 mocarstw ( nie był on sojuszem). Oznaczało to, że gdyby np. WB prowadziłaby wojnę przeciwko Rosji, to Austria i Niemcy ogłosiłyby życzliwą neutralność i nie zaatakowały Rosji.

Nazwiska cesarzy: Wilhelm I (Niemcy), Aleksander II (Rosja), Franciszek Józef I (cesarz Austrii, król Węgier).

W 1881 sojusz 3 cesarzy był prolongowany i ujęty w formie pisanego układu, obowiązujący na kolejne 3 lata.

W 1884 odbył się zjazd w Skierniewicach pod Warszawą, został on odnowiony do 1887. W zjeździe uczestniczyli Franciszek Józef I, Aleksander II i niemiecki następca tronu.

W 1887 Austria oświadczyła, że nie widzi możliwości odnowienia go, więc sojusz zakończył swój żywot.

Aby nie było próżni politycznej z pogorszenia stosunków między Rosją a Niemcami Bismarck wymyślił koncepcję traktatu reasekuracyjny, mówił to samo co sojusz 3 cesarzy, obowiązywał Rosję i Niemcy, przedłużał zasady życzliwej neutralności, podpisany na 3 lata.

W 1890 traktat ten nie był odnowiony. Bismarck złożył dymisję ze stanowiska, Wilhelm II zgodził się na to. Koncepcja polityki zagranicznej Bismarcka legła w gruzach

9. Sojusz Niemiec i Austro-Węgier oraz Włoch (trójprzymierze).

Stosunki Austro-Węgier z Rosją uległy pogorszeniu, Bismarck więc podjął decyzję o zapewnieniu, że jak Austro-Węgry zostaną napadnięte, to przyjdzie im z pomocą. Austriacy żądali spisania układu, który w rezultacie został podpisany 7.10.1879.

Zaczęły się kształtować 2 militarne bloki tego dnia. Rosja przyjęła podpisanie tego sojuszu negatywnie. Nastąpiło pogorszenie stosunków na linii Niemcy- Austro-Węgry.

Traktat ma charakter traktat/ sojuszu obronnego, który będzie działał w dwóch przypadkach:

1. gdyby 3 państwo rozpadło się na Austro-Węgry

2. gdyby 3 państwo rozpadło się na Niemcy

Do traktatu politycznego włączona została konwencja wojskowa - postanowienie mówiące o tym, że gdyby coś się stało, Niemcy przyjdą z pomocą całością rozporządzanych sił.

Układ podpisany był na 5 lat, i co 5 lat odnawiany, był to trwały sojusz.

Niemcy zawarły ten sojusz, ponieważ Bismarck doszedł do wniosku, że jeżeli Rosja będzie dążyła do rozbicia Austro-Węgier, to znikną z powierzchni ziemi jako państwo. Chciał przedłużyć ich egzystencję jak długo się da, bo interesy Austro-Węgier służą interesom Niemiec.

Włochy przyłączyły się do sojuszu Niemiec i Austro-Węgier układem w 1882; zawarły osobny traktat z Niemcami i Austro-Węgrami. Zaczęto mówić o bloku państw centralnych albo o trójprzymierzu.

Włochy w XIX wieku były skłócone z Austrią. W polityce liczą się interesy, a nie sentymenty. Włochy potrzebowały sojuszu międzynarodowego, zależało im na zbliżeniu do Niemiec. Miały złe stosunki z Francją i nienajlepsze z WB.

10. Sojusz francusko-rosyjski.

Rosja zawsze zajmowała stanowisko proniemieckie, gdyby nie życzliwość Rosji, Bismarck nie doprowadziłby do zjednoczenia Niemiec. Rosjanie przekonali się, że polityka popierania Prus i Niemiec była błędem, bo wygasło wielkie mocarstwo. W latach 70. XIX wieku nastąpiła zmiana polityki rosyjskiej. Panowało przekonanie, że stosunki rosyjsko- niemieckie są niezachwiane- było to przekonanie w Europie.

W maju 1874 rząd francuski przystąpił do wprowadzenia nowych planów mobilizacyjnych. Bismarck wykorzystał ten moment i zagroził użyciem siły, jeśli Francja będzie się zbroić. Rosja wydała oświadczenie, że jak Niemcy zaczną działania wojenne przeciwko Francji, Rosja nie pozostanie bezczynna. Oświadczenie to utorowało drogę do zbliżenia między Francją i Rosją.

W 1887 miały miejsce rozmowy polityczne francusko- rosyjskie. Francja chciała odzyskać mocarstwową pozycję, odzyskać Alzację i Lotaryngię. Politycy rosyjscy podzieleni byli na 2 części. Część uważała, że potrzebny jest sojusz rosyjsko- francuski; pozostali wyznawali orientację proniemiecką.

Na początku 1890 zbliżenie francusko- rosyjskie osiągnęło zaawansowany, zadowalający poziom. W Europie mówiło się o niepisanym sojuszu. Przystąpiono do opracowania projektu w latach 1891/92. w 1892 nastąpiło wymienienie not pomiędzy 2 ministrami spraw zagranicznych. Gdyby Francja została zaatakowana Rosja przyjdzie jej z pomocą. Francuski minister wystosował analogiczną notę.

08.1892 zawarto układ. Gdy dokonało się wymienienie not przystąpiono do opracowywania konwencji wojskowych.

27.08.1892 została podpisana konwencja wojskowa francusko- rosyjska. Jeżeli Francja zostanie napadnięta przez państwo trzecie, to Rosja przyjdzie jej z pomocą wszystkimi dostępnymi siłami i na odwrót.

Gdy konwencja została podpisana Francja przystąpiła do wszczęcia procedury ratyfikacyjnej. Francuskie zgromadzenie narodowe uchwaliło ratyfikację i zaczęło się oczekiwanie na Rosję. Aleksander III zwlekał półtora roku, chciał nastraszyć w ten sposób Niemcy. Aleksander III ratyfikował układ 4.01.1894, tym samym proces dobiegł końca.

Sojusz francusko- rosyjski był przeciwwagą dla Trójprzymierza. Przyniósł przywrócenie równowagi sił w Europie i ograniczenie potęgi Niemiec.

11. Trójporozumienie (sojusz francusko-rosyjsko-brytyjski).

Zagrożenie Francji i Rosji przez trójprzymierze oraz postanowienia tych dwóch państw w politycznej izolacji wpłynęło na zawarcie w 1892 r. francusko- rosyjskiego sojuszu wojskowego. Początkowo Anglia starała się zachować pozycję neutralną, wykorzystując wzajemną rywalizację obu ugrupowań militarnych. Stopniowo antagonizmy angielsko- francuskie zostały przezwyciężone, w wyniku czego 8.04.1904 w Londynie został podpisany układ pomiędzy WB i Francją, znany pod nazwą Entente cordiale (serdeczne porozumienie). Układ ten likwidował sprawy sporne w polityce obu krajów na terenie Azji i Afryki. Jego najważniejszą częścią był jednak rozdział dający WB wolną rękę w Egipcie, Francji zaś w Maroku. Układ z 1904 był korzystny dla WB dlatego, że poprzez układ francusko- rosyjski z 1892r zbliżył się do Rosji, która jako państwo graniczące z Niemcami od wschodu odgrywała ważną rolę strategiczną.

Podczas I wojny światowej do trójporozumienia przyłączyły się liczne państwa, m.in. Japonia, Włochy, USA.

12. Wielkie kryzysy międzynarodowe w przededniu I wojny światowej.

Na przełomie XIX i XX wieku najsilniejszym mocarstwem europejskim była Wielka Brytania. Zainteresowana przede wszystkim ekspansją kolonialną, zachowaniem przewagi na morzu i nietykalnością swego imperium, starała się utrzymać równowagę w Europie. O rolę hegemona na kontynencie europejskim rywalizowały z nią Francja, jej główna przeciwniczka w koloniach, i Niemcy, rządzone aż do 1890 roku twardą ręką Bismarcka, którego głównym celem była izolacja Francji na arenie międzynarodowej. Aby zabezpieczyć interesy Niemiec, kanclerz szukał zbliżenia z Rosją i Austro-Węgrami, ale pogłębiający się konflikt między tymi krajami na Bałkanach odsuwał szanse na wspólną politykę antyfrancuską. Bliższa Niemcom była początkowo Wielka Brytania, która obawiała się agresji francuskiej w koloniach (Egipt) i przewagi Francji w Europie. Rosja i Niemcy miały wiele wspólnych interesów - stosunek do Polski, więzi dynastyczne i rodzinne ale komplikowała je ważna dla Rosji kwestia bałkańska i jej obawa przed zbytnim wzmocnieniem Niemiec.

Punktem zapalnym europejskiej polityki od początku XIX wieku były Bałkany, gdzie krzyżowały się wpływy Rosji i Austro - Węgier. Jesienią 1908 roku rząd w Wiedniu ogłosił aneksję Bośni i Hercegowiny, którą okupowano od 1878 roku. Akcja ta wymierzona była w niepodległą Serbię, inicjatorkę zjednoczenia Słowian Bałkańskich. Serbia odwołała się do pomocy Rosji, która potępiła aneksję i zażądała rekompensaty. Jednak słabość polityczna Rosji i odmowa pomocy ze strony Francji, która nie zamierzała angażować się w kryzys bośniacki, zmusiły Serbię do ustępstw na rzecz Austro - Węgier. W 1909 roku Serbia i Rosja uznały aneksję Bośni i Hercegowiny. Korzystając z osłabienia Turcji na arenie międzynarodowej, państwa bałkańskie - Serbia i Bułgaria - zawarły w marcu 1912 roku tajny układ, który przewidywał wojnę zaczepną z Turcją i podział Macedonii. W dwa miesiące później Bułgaria związała się z Grecją traktatem, którego ostrze było wymierzone w Turcję. Wkrótce do układu przystąpiła Czarnogóra, a cichą protekcję nad utworzonym Związkiem Bałkańskim roztoczyła Rosja. Jeszcze w październiku 1912 roku państwa te rozpoczęły wojnę z Turcją i szybko osiągnęły nad nią przewagę (I wojna bałkańska). Próba rokowań pokojowych w Londynie zawiodła.

Kryzys bałkański:
Austria wykorzystała wybuch antytureckiego powstania w Bośni i Hercegowinie w połowie 1875 r., by okupować te obszary .Formalnie Bośnia i Hercegowina pozostały częścią imperium tureckiego, ale pod administracją Austrii.
Osłabienie Turcji wykorzystała także Rosja. Jej niezmiennym celem było otwarcie czarnomorskich cieśnin dla własnej floty. W dalszej perspektywie dyplomacja carska zamierzała opanować Bałkany. Dążenia Rosji zbiegały się z oczekiwaniami narodów bułgarskiego i rumuńskiego, pragnących zrzucenia tureckiego jarzma.
W 1877 r. wybuchła, sprowokowana przez Rosję, wojna na Bałkanach. Silną armię carską, która sforsowała Dunaj, wspomagały oddziały Rumunów i powstańców bułgarskich. W trakcie zimowej ofensywy, posuwając się na południe, Rosjanie zdobyli prawie bez walki Adrianopol i zagrozili Konstantynopolowi. W tej sytuacji rządy Anglii i Austro-Węgier, obawiające się zwycięstwa Rosji, zagroziły, że udzielą pomocy militarnej Turcji, jeśli armia carska nie powstrzyma się od natarcia na Konstantynopol. Pod taką presją rząd rosyjski podjął pertraktacje pokojowe, zakończone traktatem w 1878 r. w San Stefano. Na jego mocy Serbia, Czarnogóra i Rumunia uzyskały niepodległość. Bułgarzy natomiast uzyskali autonomię na ziemiach Mezji, Tracji i Macedonii.
Na podpisanym w San Stefano traktat ostro zareagowały Anglia i Austro-Węgry. Rosja musiała się zgodzić na rewizję traktatu, co nastąpiło w 1878 r. w Berlinie.
Traktat berliński dzielił Bułgarię na trzy części. Powstało Księstwo Bułgarskie, wasale wobec sułtana, w skład którego weszła północna Bułgaria z Sofią. prawie cała Macedonia wracała w granice imperium tureckiego. Z Bułgarii południowej utworzono autonomiczną dzielnicę pod nazwą Rumelii Wschodniej. Decyzje kongresu berlińskiego wywołały protest Bułgarów, ale pełną niepodległosc uzyskali oni dopiero w 1908 r.
Młode państwo bałkańskie borykały się z poważnymi trudnościami gospodarczymi. Szybko uzależniły się finansowo od państw wysoko uprzemysłowionych. Natomiast w polityce zagranicznej wykorzystały wzajemną wrogość Rosji i Austro-Węgier. W latach 1905-1907 Austro-Węgry usiłowały objąć kontrolom celną Serbię. Ponadto, wykorzystując osłabienie Turcji, rząd wiedeński dokonał w 1908 r. aneksji Bośni i Hercegowiny. Włączenie tych obszarów w granice Austro-Węgier wywołało w Europie poważny kryzys polityczny.
Turcja została wyparta z Europy i stała się terenem, na którym ścierały się wpływy Niemiec i Wielkiej Brytanii. W państwie tureckim zdobyła władzę organizacja rewolucyjna pod nazwą młodoturcy. Miała ona poparcie armii, ale wśród jej członków nie było zgody o do kierunku przemian ustrojowych. Młodoturcy zapoczątkowali wiele reform w dziedzinie oświaty i budowy podstaw samorządu w państwie.

Kryzys marokański (2 kryzysy):

Nazwa nadawana kryzysowi międzynarodowemu lat 1905-1906, wywołanemu próbą Niemiec rozbicia świeżego przymierza francusko-angielskiego poprzez przeciwstawienie się zajmowaniu Maroka przez Francję. Wbrew nadziejom Niemiec konferencja międzynarodowa zwołana do Algerciras (Maroko) uznała ten kraj za strefę wpływów Francji i Hiszpanii. Anglia natomiast, świadoma tego, że upokorzenie Francji leży wyłącznie w interesie Niemiec, podjęła jeszcze ściślejszą współpracę z Francją.

13. Przyczyny I wojny światowej.

• wkrótce po zjednoczeniu Niemiec ujawniły się ambicje terytorialne nowego państwa. Bismarck ostrzegał przed skutkami dalszego ekspansjonizmu niemieckiego, lecz jego następcy nie byli już tak ostrożni i podjęli zadanie budowy imperium kolonialnego, które miało zapewnić Niemcom godne miejsce pod słońcem. Właśnie spory imperialne stały się jedną z przyczyn wybuchu wojny w 1914 roku.

• Wielka Brytania nie mogła być zachwycona tym, że Niemcy spychają ją z pozycji największej potęgi handlowej świata, gdy w dodatku przychodziło jej zażarcie bronić prymatu brytyjskiej floty.

• Francja także miała istotne powody by obawiać się niemieckiej ekspansji.

• Pierwsze lata XX wieku przyniosły więc nieprawdopodobny dotąd sojusz Wielkiej Brytanii, Francji i carskiej Rosji, połączony z pragnieniem powstrzymania Niemiec w ich marszu ku nowym terytoriom i rynkom.

• Niemcy nie uważali się za agresorów, lecz za ofiarę istniejącego systemu imperialnego. Jego reguły upośledzały nowe mocarstwo: Afryka, Azja, Bliski Wschód zostały zdominowane przez Wielką Brytanię, Francję, w Chinach Anglicy konkurowali z Rosją i Japonią, a USA kontrolowały Am. Łacińską. Państwa te zdołały ukształtować rynek międzynarodowy zgodnie z ich potrzebami i interesami. Niemcy zdobycie kolonii traktowały jako konieczność ekonomiczną. Interesy mocarstw zderzały się głównie na obszarach Afryki Północnej oraz na Bliskim Wschodzie.

• Drugim obok kwestii niemieckiej zarzewiem wojny światowej była tzw. Kwestia wschodnia, powstała w wyniku powolnego rozkładu muzułmańskiego imperium otomańskiego, którego ośrodkiem były ziemie dzisiejszej Turcji. Europejskie mocarstwa żywo interesowały się perspektywami wypełnienia próżni politycznej na rozległych obszarach od Bałkanów po Bliski Wschód. W epoce narastającego nacjonalizmu narody poddane dotąd władzy dynastii otomańskiej wyrażały swą zdecydowaną wolę samostanowienia. Ich wzajemna rywalizacja doprowadziła na Bałkanach do serii wojen, w których poszczególne mocarstwa europejskie wspierały wybrane strony konfliktów. Carska Rosja była sojuszniczką Serbów, bliskiego jej narodu słowiańskiego; nie zamierzała spokojnie patrzeć na antyserbskie posunięcie Austro-Węgier po zabójstwie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w czerwcu 1914 roku. Incydent ten w krótkim czasie wywołał konflikt na wielką skalę. System sojuszniczy zadziałał błyskawicznie, stawiając Austro-Węgry i Niemcy przeciwko Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji.

14. Kongres berliński (1878).

Berliński kongres (VI-VII 1878), trzeci, po Wiedeńskim 1815 i Paryskim 1856, wielki kongres dyplomatyczny XIX w. Zwołany z inicjatywy kanclerza Niemiec O. von Bismarcka, w celu rewizji traktatu w San Stefano, sygnowanego po wojnie rosyjsko-tureckiej 1877-1878. Zbyt silna pozycja Rosji na Bałkanach spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem przede wszystkim Wielkiej Brytanii i Austro-Węgier. Rozstrzygnięcie kontrowersji miało nastąpić w Berlinie) od czasu kongresu wiedeńskiego (1814-1815).

Owoce miesięcznych rozmów zawarto w 64 artykułach Traktu Berlińskiego, którego postanowienia przetrwały aż do wojen bałkańskich 1912-1913. W myśl postanowień traktatu powstało autonomiczne księstwo Bułgarii, którego władcę miał zatwierdzać sułtan. Niemniej zamiast poprzednio obiecanych 163 tys. km wraz z 4 mln mieszkańców przyznano jej jedynie 64 tys. z 1,5 mln mieszkańców (utraciła tzw. “Rumelię Wschodnią”).

Austro-Węgry otrzymały pod swój zarząd Bośnię i Hercegowinę. Kongres sankcjonował niepodległość Rumunii, Serbii, Czarnogóry (terytorium tych dwu ostatnich państw zostało okrojone). Macedonię zwrócono Turcji. Ta ostatnia została zmuszona do wprowadzenia wolności wyznania. W kwestii żeglugi na Dunaju i w sprawie cieśnin Dardanelskich powtarzano postanowienia z 1856 i 1871. Rosja uzyskała kosztem Rumunii część Besarabii, a w Azji twierdze tureckie Ardagan, Batumi i Kars wraz z okręgami, choć zrzekła się twierdzy Bajazyd. Rumunia w zamian za utraconą Besarabię uzyskała 2000 km Dobrudży.

Jeszcze w przededniu kongresu doszło do układu angielsko - tureckiego, na mocy którego Turcja w zamian z angielską opiekę nad posiadłościami tureckimi w Azji Mniejszej oddawała Wielkiej Brytanii Cypr.

15. Doktryna Monroe.

Doktryna w polityce Stanów Zjednoczonych, autorstwa sekretarza stanu Johna Quincy'ego Adamsa, którą 02.12.1823 r. przedstawił prezydent James Monroe.

Głosiła, iż kontynent amerykański nie może podlegać dalszej kolonizacji ani ekspansji politycznej ze strony Europy, w zamian zaś zapowiadała, że Stany Zjednoczone nie będą ingerowały w sprawy państw europejskich i ich kolonii. Doktryna ta stała się fundamentem amerykańskiej polityki izolacjonizmu (hasło „Ameryka dla Amerykanów”).

James Monroe przedstawił w swym dorocznym orędziu do Kongresu zasady polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Brzmiały one następująco:

1. Żaden z amerykańskich kontynentów nie może być obecnie ani w przyszłości obiektem kolonizacji.

2. Stany Zjednoczone sprzeciwiają się jakimkolwiek próbom restauracji europejskich, niedemokratycznych systemów monarchicznych w Ameryce.

3. Stany Zjednoczone nie będą ingerować w problemy kolonii europejskich (np. Kanady).

4. Stany Zjednoczone odżegnują się od jakiekolwiek ingerencji w wewnętrzne sprawy państw europejskich.

16. I wojna światowa w dyplomacji i polityce międzynarodowej.

• Rewolucja bolszewicka:

Po zalegalizowaniu partii bolszewickiej do Piotrogrodu powrócił Lenin.

6 listopada 1917 roku komuniści opanowali w Piotrogrodzie mosty, poczty, elektrownie i drukarnie

7 listopada 1917 roku wzięli szturmem Pałac Zimowy-siedzibę Rządu Tymczasowego. Kiereński uciekł

Bolszewicy opanowali też Moskwę i centralne rejony Rosji i ogłosili powstanie rewolucyjnego rządu - Rady Komisarzy Ludowych z Leninem na czele. Wydał szereg dekretów. O pokoju: zakończenie wojny bez żądań odszkodowań, dobrowolne rokowania. O prawach narodów do samostanowienia, łącznie z prawem oderwania się od Rosji. Miały charakter deklaratywny werbalny. Lenin chciał rozprzestrzenić rewolucję komunistyczną na cały świat.

Rozwiązanie przez bolszewików konstytuanty do którego bolszewicy przegrali wybory w listopadzie 1917 roku

3 marca 1918 rok Lenin podjął decyzję o zawarciu traktatu pokojowego z państwami centralnymi został on podpisany tego dnia w Brześciu nad Bugiem. Rosja Bolszewicka Austro-Węgry, Niemcy Rosja zrzekła się ogromnych terytoriów Białorusi Ukrainy i terenów nad Bałtykiem(Litwa Łotwa Estonia), zobowiązała się do demobilizacji armii i zapłacenia kontrybucji. W listopadzie 1918 roku rząd radziecki anulował ten układ.

Lipiec 1918 rok ogłoszono nową konstytucję na mocy której utworzono Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republikę Radziecką.

• Rewolucja lutowa:

Przyczyny rewolucji lutowej:

• Klęski Rosji na froncie I Wojny Światowej

• Pogłębienie kryzysu ekonomicznego

• Coraz powszechniejsze strajki robotników

• Spiskowano w Dumie, wśród urzędników, oficerów i policjantów

8 marca 1917 roku rosnące braki w zaopatrzeniu żywności doprowadziły do demonstracji kobiet

9 marca 1917 roku dołączyło 200 tys. robotników do protestów

Przeciwko Mikołajowi II wystąpiła także Duma Państwowa, ignorując dekret cesarski o jej rozwiązaniu

15 marca 1917 rok przedstawiciele Dumy Państwowej oraz przywódcy Rady Delegatów Robotniczych po wspólnym spotkaniu ogłosili przejęcie władzy w Rosji przez Rząd Tymczasowy na czele którego stanął książę Gieorgij Lwow. Abdykacja Mikołaja II. Rosja zostaje republiką.

Okres dwuwładzy do lipca 1917 roku władzę przejął Rząd Tymczasowy ale za organ kierowniczy uznawały się też rady delegatów robotniczych i żołnierskich.

Od lipca Lwowa zastępuje Kierenski (premierem zostaje)

Warto podkreślić że ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych i przyznano prawa do autonomii narodom Rosji, a więc Polakom Finom czy Ukraińcom.

• Stanowisko USA:

06.04.1917 roku USA przystąpiły do wojny. Wtedy wojna została tylko wypowiedziana. Koniec 1917 roku żołnierze amerykańscy pojawili się na froncie. Przyczyny przystąpienia:

• Niemcy 1 lutego rozpoczęli nieograniczoną wojnę podwodną, czyli zatapianie bez ostrzeżenia wszystkich statków na Atlantyku. W ciągu 4 pierwszych miesięcy zatopiono również statki amerykańskie.

• Nie chcieli, by wojnę przegrały państwa ententy. Dominacja Niemiec na świecie godziła by w interesy gospodarcze i polityczne Stanów Zjednoczonych.

• Telegram Zimmermanna - zaszyfrowany telegram wysłany przez Arthura Zimmermanna w czasie I wojny światowej. Minister spraw zagranicznych Cesarstwa Niemieckiego proponował władzom Meksyku sojusz przeciwko Entencie i Stanom Zjednoczonym. Gdyby zawarto przymierze, Meksyk miał pomagać Państwom Centralnym w walce z europejskimi wrogami, w zamian Niemcy zobowiązywały się dopomóc w odzyskaniu ziem utraconych podczas wojny z USA toczącej się w latach 1846-1848. Zimmermann wysłał depeszę wykorzystując łączność dyplomatyczną ambasady USA w Berlinie z ojczyzną za pomocą kabla podwodnego przebiegającego przez terytorium Wielkiej Brytanii. Tajne służby Wielkiej Brytanii odszyfrowały telegram i w marcu 1917 powiadomiły o nim Amerykanów. Niemiecka polityka wywołała oburzenie prezydenta oraz społeczeństwa amerykańskiego.

• Sprawa polska:

• 5 listopada 1916 roku - tzw. Akt 5 listopada, ogłoszony przez dwóch cesarzy, austriackiego Franciszka Józefa I i niemieckiego Wilhelma II, zakładał utworzenie państwa polskiego z ziem zabranych drogą zbrojną Rosji. Głównym celem wydania tego dokumentu, była chęć uzyskania polskiego rekruta, a nie odbudowa państwa.

• 22 stycznia 1917 roku - orędzie prezydenta USA W. Wilsona, w którym mówił on o konieczności powstania "zjednoczonej, niezawisłej i autonomicznej Polsce".

• 27 marca 1917 roku - odezwa Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, w której stwierdzono, iż Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo-niepodległościowym.

• 30 marca 1917 - identyczna niemal w swej treści proklamację wydał Rząd Tymczasowy

• 15 listopada 1917 roku - Rosja proklamowała "prawo narodów Rosji do swobodnego samookreślenia aż do oderwania się i utworzenia samodzielnego państwa".

• Traktat londyński:

Turcja będąca jeszcze w XIX wieku państwem z którym należało się liczyć, już na początku XX wiek okazała się tworem na glinianych nogach. Klęska w wojnie z Włochami zakończona upokarzającym pokojem w Ouchy 15 października 1912 roku na mocy którego Turcja zrzekała się zwierzchnictwa na rzecz Włoch nad Trypolitanią i Cyrenajką, uznając jednocześnie zabór tych ziem przez Włochów, zachęciła podburzone przez Rosję państwa bałkańskiego do wojny z Turcją.

13 marca 1912 roku pod egidą Rosji został zawarty traktat sojuszniczy bułgarsko- serbski przewidujący wojnę zaczepną przeciwko Turcji i podział ewentualnych zdobyczy w Macedonii - strefę około 60 km szerokości wzdłuż rzeki Wardar uznano za teren sporny, a o jego losie miał zadecydować arbitraż cara Mikołaja. 29 maja podpisano z kolei traktat bułgarsko-grecki, także skierowany przeciwko Turcji. Czarnogóra zawarła natomiast sojusz z Serbią i umowę ustną z Bułgarią.

Czwórprzymierze skierowane przeciwko Turcji wykorzystało jej osłabienie i w październiku 1912 roku rozpoczęło wojnę. Jej wynik przesądziły już pierwsze bitwy:

Zwycięstwo bułgarskie pod Kirkkilise 24 października i Lüleburgaz 29 października;

Zwycięstwo serbskie pod Kumanovem 24 października;

Zajęcie 8 listopada przez wojska greckie Salonik.

Wojska bułgarskie wykorzystując zwycięstwa rozpoczęły oblężenie Adrianopolu, kierując swe wojska również na Stambuł. Ich zwycięski pochód zatrzymały fortyfikacje pod Czatadżą na przedpolach stolicy. 3 grudnia 1912 roku na prośbę Turcji doszło do zawieszenia broni. Rokowania pokojowe rozpoczęte w Londynie nie dały żadnego rezultatu, wobec czego 3 lutego 1913 roku wznowiono działania wojenne.

W dalszym ciągu czwórprzymierze odnosiło sukcesy. W marcu 1913 roku Bułgarzy i Serbowie zdobyli Adrianopol, zaś wojska greckie Janinę. Rząd turecki uznając, że dalszy opór nie ma sensu, zwrócił się do sojuszników bałkańskich o rozejm i rozmowy pokojowe.

30 maja 1913 roku w Londynie podpisano traktat pokojowy. Na jego mocy Turcja ustąpiła sprzymierzeńcom bałkańskim ziemie położone na zachód od linii Enez - Midye w Tracji oraz Kretę. Traktat londyński stał się jednak kością niezgody wśród sojuszników. Brak porozumienia i wzajemne pretensje do ziem w Macedonii spowodowały, że w gronie sojuszników bałkańskich zawrzało, co doprowadziło do rozpadu sojuszu i wojny niedawnych sprzymierzeńców.

17. Konferencja pokojowa w Paryżu (1919).

W następstwie I wojny światowej , w następstwie zwycięstwa odniesionego przez mocarstwa ententy przystąpiono do organizowania ładu społecznego na świecie. Konferencja w Paryżu, ponieważ Francja poniosła największe ofiary, żeby wywalczyć zwycięstwo posiadała najpoważniejszą armię lądową, cieszyła się największym poważaniem, przywilej przypadł Francuzom. Georges Klemensau wyznaczony na przewodniczącego konferencji pokojowej. Symboliczna data początku 18.01.1919 rok. Trwała do 28.06.1919(pół roku i 10 dni) Do Paryża przybyli przywódcy mocarstw zwycięskich, warto podkreślić, że ponieważ USA nie były związane sojuszami z żadnym państwem na świecie przyjęto sformułowanie mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone. W paryskiej konferencji pokojowej wzięło udział 27 zwycięskich państw koalicji antyniemieckiej, wśród których główną rolę grało pięć mocarstw - Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia. Członkowie konferencji paryskiej brali udział w posiedzeniach plenarnych, jednak najważniejsze decyzje podejmowała Rada Najwyższa tworzyli ją premierzy pięciu mocarstw - Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Japonii(Japonia nie przysłała premiera tylko 2 delegatów, pełnomocników). Kluczowe decyzje należały jednak do tzw. "wielkiej czwórki", którą tworzyli - prezydent USA Thomas Woodrow Wilson, premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George, premier Francji Georges Clemenceau i premier Włoch Vittorio Emanuele Orlando.( przedstawiciel Japonii nie miał wysokiej rangi, nie interesował się problematyką europejską). Orlando też słaba pozycja nieformalna Rada 3. Powołano do życia również radę 10-5 zwycięskich mocarstw-szefowie i ministrowie spraw zagranicznych, szefowie jak wyżej ministrowie:

Francja - Pichon, Wielka Brytania - Balfour, Włochy - Sonnino, z Japonii nie dojechał, USA - Dansing. Dyskutowano nad problemami bardzo skomplikowanymi, przygotowywali materiał do dyskusji szefom rządów. Ta rada pełniła rolę pomocniczą do Rady Najwyższej. Było również kilka komisji specjalnych . Dyskutowali nad szczególnie trudnymi problemami. Każda komisja zespół rzeczoznawców. Obrady dotyczyły problemów spornych.

Układ sił na konferencji:

Najwyższy autorytet Klemensau (79 lat )- architekt zwycięstwa i ojciec zwycięstwa i Wilson(62 lata)-starał się nie angażować w wielkie spory, miał cel-Liga Narodów która zapewni trwały pokój.

George- najmłodszy najsilniejszy nieustępliwy. Wielka Brytania doszła do przekonania, że nie należy zbytnio osłabiać Niemiec. Niemcy mogłyby się upomnieć o utracone prawa.

Klemensau - Niemcy osłabione powinny być ukarane za wywołanie wojny.

Wilson nie chciał się angażować w spór wierzył w Ligę.

Konflikt 2 wizji. Traktat wynik kompromisu Francji i Wielkiej Brytanii.

18. 14 punktów Wilsona (1918) - reorganizacja stosunków międzynarodowych.

Nazwą 14 punktów Wilsona określa się program pokojowy, który przedstawił 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu prezydent Thomas Woodrow Wilson. Postulował w nim podjęcie działań, które należałoby przedsięwziąć, by świat po I wojnie światowej był sprawiedliwszy. Wprowadzenie ich w życie miałoby też zapobiec kolejnej wojnie światowej. Dla Polski ważny był 13. punkt, mówiący o utworzeniu niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza na terenach zamieszkanych w większości przez ludność polską.

1. Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.

2. Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.

3. Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.

4. Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.

5. Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.

6. Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego. Przyjęcie Rosji do Ligi Narodów.

7. Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.

8. Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.

9. Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.

10. Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.

11. Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.

12. Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.

13. Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.

14. Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.

19. Traktat wersalski z Niemcami (28.06.1919).

Traktat który został podpisany przez Niemcy i państwa sprzymierzone i stowarzyszone 28.06.1919 roku .

Straty terytorialne Niemiec:

Utraciły na rzecz Francji: Alzację i Lotaryngię

Zagłębie węglowe Saary - umiędzynarodowione, kontrola Ligi Narodów

Na rzecz Belgii: Malmedy i Eupen

Na rzecz Polski: do Polski włączone Pomorze Gdańskie tereny Wielkopolski; na Górnym Śląsku plebiscyt(1921 54% do Niemiec 46% do Polski) Polacy - 3 powstanie Śląskie podzielono większość przemysłu górniczego i hutniczego 1/3 do Polski 2/3 do Niemiec; Miasto Gdańsk wolne miasto poddane kontroli Ligi Narodów; Na Warmii i na Mazurach -plebiscyt lato 1920roku- klęska Polski przyłączone do Niemiec; Kłajpeda poddana pod kontrolę Ligi Narodów.

Niemcy utraciły kolonie w Afryce-niemiecka Afryka zachodnia i środkowa przekazane do dyspozycji Ligi Narodów.

Niemcy- odszkodowania wojenne. Nie ustalono kwoty odszkodowania rozbieżności między Francją a Wielką Brytanią.

Art. 435 traktatu Niemcy przyjęły na siebie winę za wywołanie wojny, narzucony Niemcom. Zgodnie z tym artykułem postanowiono, że były cesarz Wilhelm II z dynastii Hohenzollernów jest zbrodniarzem i jest winny wywołania wojny.(uciekł do Holandii, odmówiła ekstradycji byłego cesarza).

Do odpowiedzialności karnej pociągnięci generałowie i politycy.

Rozbrojenie Niemiec armia zredukowana do 100 000 żołnierzy armii zawodowej. Zakaz obowiązkowej służby wojskowej. Państwo niemieckie żadnej broni ciężkiej . Rząd niemiecki zrzeka się posiadania lotnictwa i floty wojennej.

Ten traktat pokojowy uznany przez Niemców za dyktat, Niemcy nie dopuszczone do stanu obrad. Postanowienia zostały odczytane ministrowi spraw zagranicznych Brockdorff-Rantzau. Odmówił powstania siedział na stołku podał się do dymisji podpisał go następny minister.

20. Traktat pokojowy z Austrią.

Traktat pokojowy podpisany 10 września 1919 w podparyskiej miejscowości Saint-Germain-en-Laye. Ustanawiał 2 rzeczy : nowe granice Austrii i rozbrojenie Austrii. Austria utraciła na rzecz Włoch Pd. Tyrol. Między Austrią a Węgrami ostry spór o pogranicze Burgenland - Kraina Zamków ostatecznie przy Austrii pozostały. Na rzecz Jugosławii odłączona Slawonia. Czechy i Morawy odłączone weszły w skład Czechosłowacji. Galicja do Polski. Austria jednostronnie rozbrojona to co do Niemiec powtórzone do Austrii, armia austriacka w czasie pokojowym 30 tysięcy żołnierzy. Niepodległość Austrii niezbywalna nie może dobrowolnie przyłączyć się do Niemiec.

21. Traktat pokojowy z Węgrami.

Traktat w Trianon - podpisany 4 czerwca 1920 w pałacu Grand Trianon w Wersalu. Określał granice Węgier. Mówił o rozbrojeniu 30 000 armia zawodowa na stopie pokojowej. Okrojenie Węgier- Siedmiogród przekazany Rumunii, Słowacja i Ukraina Zakarpacka (Ruś Zakarpacka) przyłączone do Czechosłowacji. Burgenland do Austrii. Chorwacja przyłączona do Jugosławii. Węgry okrojone o 2/3 terytorium.

22. Traktat pokojowy z Bułgarią.

Traktat pokojowy z Bułgarią podpisano 27 listopada 1919 r. w Neuilly-sur-Seine pod Paryżem. Dobrudża Południowa oderwana od Bułgarii i przyłączona do Rumunii, Tracja Zachodnia do Grecji. Armia miała liczyć 25 000.

23. Traktat pokojowy z Turcją.

Zawarty w miejscowości Sevres 10.VIII.1920 roku pomiędzy Turcją (sojusznikiem państw centralnych w trakcie I WŚ) a państwami ententy. Postanowienia:

1. Turcja miała utracić olbrzymie terytoria:

- Konstantynopol wraz z cieśninami Bosfor i Dardanele miały być poddane kontroli międzynarodowej

- zachodnie wybrzeże płw. Azja Mniejsza - przyłączone do Grecji

- Syria, Egipt i Palestyna, Jordania i Irak

- miało nastąpić ograniczenie suwerenności Turcji - miała się zrzec jurysdykcji na obcych terenach- system kapitulacji

2. Rozbrojenie Turcji - podpisała traktat uznając za krzywdzący rząd turecki pod dowództwem sułtana Abdulhamid VI. Wybuchła rewolucja i sułtan został wygnany. Władzę przejął nowy rząd na czele którego stanął Kemal Ataturk. Nowy rząd ogłosił, że traktat istnieje. Wobec tego wybuchła wojna pomiędzy Grecją a Turcją. Mimo że Francja i W. Brytania pomogła Grecji to i tak zwycięstwo odniosła Turcja. Po zakończeniu działań wojennych W Lozannie została zwołana konferencja pokojowa 23.VII.1923 roku. Zastąpiła ona traktat z Sevres.

Postanowienia traktatu w Lozannie:

- Turcja traci wszystko to co straciła w traktacie z Sevres, z tym że Konstantynopol i Wybrzeże Azji Mniejszej z cieśninami Bosfor i Dardanele pozostaje przy Turcji

- Turcja uzyskała pełną niepodległość.

24. Geneza Ligi Narodów i pakt Ligi Narodów.

Jednym z podstawowych zadań stawianych sobie przez konferencję paryską było utworzenie organizacji międzynarodowej która miałaby zabezpieczać suwerenność poszczególnych jej przedmiotów. Organizację te nazwano Liga Narodów. Plan powołania takiego międzynarodowego gremium mającego zapobiegać a przynajmniej utrudniać wybuch kolejnych zbrojnych konfliktów naraził się jeszcze podczas działań wojennych na terytorium Stanów Zjednoczonych. Szybko zdobył sobie entuzjastów w zachodnio-europejskich krajach: Anglii, Francji i Holandii. Szczególnym orędownikiem utworzenia organizacji mającej zrzeszać ogól politycznych podmiotów które biorą udział w międzynarodowych stosunkach był prezydent Stanów Zjednoczonych Wilson. Początkowo ta propozycja była traktowana dosyć sceptycznie ale upór prezydenta amerykańskiego sprawiły że ta sprawa znalazła się na konferencji paryskiej. Dnia 25 stycznia 1919 roku Wilson zaprezentował własny projekt organizacji. Równocześnie powołano tez specjalna komisję dla opracowania statutu. Na czele komisji stanął Wilson. Powstała organizacja międzynarodowa została nazwana Ligą Narodów. Programowe założenia zostały określone w kolejnych artykułach statutu. Nakazywały one członkom organizacji rezygnację ze zbrojnych sposobów rozwiązywania politycznych konfliktów, utrzymywania jawnych międzynarodowych stosunków, przestrzegania oraz opierania się na zasadach sprawiedliwości a także poszanowania wszystkich zobowiązań jakie zawarto w ratyfikowanych przez państwa międzynarodowych umowach. Szczególnie artykuł 10 miał być gwarancją utrzymania pokoju na świecie. Zgodnie z nim poszczególni członkowie Ligi Narodów: zobowiązują się szanować i utrzymywać przeciwko wszelkiej napaści zewnętrznej, całość terytorialną i obecna niezależność polityczną wszystkich członków Ligi. Organizacja Ligi narodów:

- Zgromadzenie Ogólne - zbiera się raz do roku i biorą w nim udział przedstawiciele państw członkowskich,

- Rada - składa się z 4 członków stałych (Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia) i 4 członków niestałych,

- Sekretariat - kieruje bezpośrednimi pracami Ligi funkcjonowały ponadto dwa specjalne organy: Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej oraz Międzynarodowa organizacja Pracy,

25. Wojna polsko-sowiecka (1919-1920) - geneza, znaczenie, postanowienia traktatu pokojowego w Rydze.

Walki toczone przez Polskę przeciwko Rosji Radzieckiej o kształt granicy wschodniej i utrzymanie niepodległości. Początek od walk o Wilno. Polska uważała że należy jej się część ziem wschodnich. W 1920 roku rząd polski na czele z marszałkiem Józefem Piłsudzkim ustalił pomoc Ukrainie. Polacy zawarli sojusz z Ukrainą i rozpoczęli ofensywę na Kijów. Kontrofensywa sowiecka została skierowana na Warszawę. Przełomowym momentem wojny okazała się bitwa warszawska rozegrana w dniach 13-25 sierpnia 1920 rok. Ciężar obrony stolicy spoczywał na wojskach frontu Północnego generała J. Hallera. Bitwa warszawska i cała wojna zakończyła się zwycięstwem Polski. Podpisano traktat pokojowy 18.III.1921 roku w Rydze. Jego postanowienia: Polska uzyskała ziemie należące przed trzecim i częściowo drugim rozbiorem do Rzeczypospolitej: zachodnią część Wołynia i Polesia z Brześciem, Pińskiem i Łuckiem, gubernie: grodzieńską oraz wileńską wraz zachodnią częścią Mińszczyzny. Rosja sowiecka i Ukraina sowiecka zrzekły się roszczeń do Galicji Wschodniej. Granica polsko-sowiecka przebiegała w zasadzie wzdłuż linii II rozbioru z 1793 roku. Poza tym traktat przewidywał wypłatę w Polsce tytułem rekompensaty za wkład ziem polskich w budowanie gospodarki rosyjskiej kwoty 25 mln rubli w złocie. Zobowiązywał też stronę radziecką do zwrotu zagrabionych w czasie zaborów dzieł sztuki i zabytków.

26. Konferencja waszyngtońska, traktat waszyngtoński (parytet zbrojeń morskich).

Konferencja międzynarodowa, której najważniejszym postanowieniem był tzw. traktat waszyngtoński czyli ograniczenie zbrojeń morskich. Uczestniczyły w niej USA, Japonia oraz 6 państw Europy: Portugalia, Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Francja, Belgia. Traktat waszyngtoński lub "traktat pięciu" ustalił limity tonażu i proporcje flot wojennych USA, Wielkiej Brytanii, Japonii, Francji i Włoch (odpowiednio: 5 : 5 : 3 : 1,75 : 1,75). Traktat zakazał także budowy nowych pancerników oraz ograniczył wyporność budowanych okrętów.

27. Nowe państwa w Europy środkowo-wschodniej.

W roku 1917 na północy oderwała się Finlandia i ogłosiła się krajem niepodległym. W 1918 roku Litwa, Łotwa, Estonia i Polska ogłosiły się państwami niepodległymi. Próbowano również zbudować niepodległe państwo Ukrainy. Na terenie Europy środkowo-wschodniej powstała Czechosłowacja i Jugosławia (wcześniej Królestwo SHS).

28. Ugrupowania regionalne w Europie środkowo-wschodniej i południowo-wschodniej po I wojnie światowej.

- blok protokołów rzymskich - Niemcy, Węgry, Włochy - odpowiedź na ententę bałkańską,

- mała ententa - Rumunia, Czechosłowacja, Jugosławia - przeciwdziałanie rewizjonizmowi węgierskiemu,

- ententa bałkańska - Rumunia, Jugosławia, Grecja, Turcja - obrona istniejących granic na Bałkanach, przeciwko Bułgarii,

- ententa bałtycka - Litwa, Łotwa i Estonia zawarły trójstronny układ - wspólna polityka zagraniczna i obronna,

- antagonizm polsko-czechosłowacki - rywalizacja o dominację w regionie,

29. Konflikty terytorialne po I wojnie światowej (polskie, Alzacja i Lotaryngia, rumuńskie, węgierskie).

Wschodnia granica polski nie została ustalona w traktacie wersalskim. Ustalano ją zbrojnie.

- trzy powstania śląskie mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski, zakończone podziałem tego regionu pomiędzy Polskę a Niemcy,

- wojna polsko-bolszewicka (1920-1921),

- polsko-czechosłowackie konflikty graniczne, zajęcie Cieszyna, drobne konflikty na Spiszu i Orawie,

- polsko-litewski konflikt o Wileńszczyznę,

- konflikt polsko-ukraiński zakończony ustanowieniem władzy polskiej w Galicji Wschodniej,

- proklamowanie Alzackiej Republiki Rad, stłumione przez Francję,

- Węgry dokonywały zbrojnie rewizji wszystkich swoich granic powiększając dwukrotnie kosztem sąsiadów swoje terytorium w tym kosztem Rumunii - węgierski rewizjonizm traktatu w Trianon,

- w roku 1920 i 1921- powstała mała ententa - 3 państwa Rumunia, Jugosławia i Czechosłowacja - przeciwko Węgrom,

30. Polityka Francji i wschodnie sojusze Francji.

Są dwa rodzaje sojuszów:

- obronne - pomoc,

- zaczepne - wojna,

Francja postanowiła zbudować własny system bezpieczeństwa na Wschodzie. Była to bariera która miała pełnić rolę „kordonu sanitarnego odgradzającego Europę od Rosji Sowieckiej”. Do tego systemu Francuzi zaprosili Polskę. 19.II.1920 roku w Paryżu zawarto sojusz polsko-francuski. Oba państwa zawarły układ o udzieleniu pomocy gdyby, na któreś z państw napadły Niemcy. Jest to sojusz obronny. Do tego układu dodano tajna konwencje wojskową, która precyzowała jak obydwa państwa mają sobie pomóc.

Francja zawarła również sojusz z Belgią 7.IX.1920 roku. Służył jednemu celowi: gdyby Niemcy chciałyby uderzyć na Francję przez tereny Belgii to ona będzie się broniła z pomocą Francuzów.

Francja zawarła sojusz z Czechosłowacją 24.I.1924 roku. Nie miał on konwencji wojskowej.

Sojusz Francji z Rumunią w 1925 roku oraz z Jugosławią w 1927. Obydwa nie miały konwencji wojskowej. Francuzi oczekiwali że w Rosji upadnie komunizm (trwający od 1917 roku). Gdyby się zawalił powstałaby Rosja prawicowa wtedy Francja zawarłaby z nią sojusz. Tak się jednak nie stało gdyż komunizm nie upadł. Po śmierci Lenina do władzy doszła grupa bolszewicka ze Stalinem na czele, a później do władzy doszedł sam Stalin. Francja się z tym pogodziła w 1924 roku uznając formalnie Zw. Radziecki za państwo suwerenne.

31. Protokół genewski jako nieudana próba wzmocnienia pokoju w Europie.

Protokół genewski został jednogłośnie zaakceptowany przez Ligę Narodów w 1924 roku. Był to jednak tylko projekt. Bez wątpienia stanowił on znaczny postęp w organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego. Ale miał on swoją cenę - było nią ograniczenie suwerenności państw, gdyż wszystkie państwa zobowiązywały się uznać specjalne uprawnienia i kompetencje stałego Trybunału sprawiedliwości Międzynarodowej, a także Rady Ligi Narodów, w zakresie przygotowania arbitrażów w celu rozwiązywania sporów. Obowiązek arbitrażu spotkał się ze sprzeciwem szeregu państw. I ponownie rozmowy utknęły w miejscu.

32. Układ w Rapallo.

Umowa międzynarodowa zawarta 16 kwietnia 1922 pomiędzy Rzeszą Niemiecką, a RFSRR we włoskim mieście Rapallo. Układ podpisali: Gieorgij Cziczerin, ówczesny Komisarz Spraw Zagranicznych RFSRR i Walther Rathenau, Minister Spraw Zagranicznych Niemiec. Układ został podpisany w trakcie trwania światowej konferencji gospodarczej w Genui (10 kwietnia-19 maja), na której próbowano włączyć Rosję Sowiecką w obieg światowej gospodarki. Doszło wtedy do nawiązania stosunków dyplomatycznych i przerwania izolacji Rosji Sowieckiej na arenie światowej. Układ został zawarty z inicjatywy sowieckiej nieoczekiwanie dla innych uczestników konferencji w Genui 16 kwietnia 1922 roku. Najważniejszymi postanowieniami traktatu były:

• wzajemna rezygnacja z jakichkolwiek roszczeń z tytułu poniesionych kosztów wojennych i odszkodowań wojennych z okresu 1914-1918 i powojennego;

• uregulowanie prawne wszystkich kontrowersji wynikłych z okresu I wojny światowej;

• przywrócenie dyplomatycznych i konsularnych stosunków między Rzeszą Niemiecką i Rosyjską Socjalistyczną Republiką Rad.

Po podpisaniu oficjalnego układu rozpoczęły się również tajne rozmowy przedstawicieli Reichswehry z przedstawicielami Armii Czerwonej, które doprowadziły do podpisania dnia 11 sierpnia 1922 roku porozumienia o współpracy wojskowej. Jej przedmiotem było zaopatrzenie Armii Czerwonej przez Reichswehrę w broń i amunicję oraz pomoc niemieckich specjalistów i inżynierów wojskowych w rozbudowie przemysłu zbrojeniowego ZSRR. W układzie wojskowym Niemcy zobowiązały się do zaopatrzenia Rosjan w broń, amunicję, rozbudowanie radzieckiego przemysłu zbrojeniowego przez specjalistów niemieckich oraz udzielenie wysokich kredytów na zbrojenia w zamian za udostępnienie Niemcom radzieckich poligonów zlokalizowanych nad rzeką Wołgą i Kamą dla zakazanych traktatem wersalskim rodzajów broni pancernych, lotniczych i gazowych. Oba kraje wymieniały także między sobą wojskowych wykładowców.

33. Układy w Locarno i system lokarneński.

Traktat w Locarno zwany też Traktatem locarneńskim lub układem w Locarno został zawarty w dniu 16.IX.1925 roku w szwajcarskiej miejscowosci Locarno. Na konferencji Niemcy byly reprezentowane przez ministra spraw zagranicznych Stresemanna i ówczesnego kanclerza Hansa Luthera. Na zaproszenie przybyli ministrowie spraw zagranicznych Francji: A.Briand; W.Brytanii- J.Austen Chamberlain; Włoch- Mussolini, Polski- A.Skrzyński.układy lokarneńskie podpisano definitywnie w Londynie 1.XII.1925 roku i weszły one w życie na 10 lat. Postanowienia: Francja,Belgia,W.Brytania i Włochy podpisały z Niemcami tzw.pakt reński gwarantujący nienaruszalnośc granicy między Niemacami a Francją i Belgią, przy czym W.Brytania i Włochy miały w razie agresji ze strony Niemiec lub Francji udzielić pomocy stronie napadniętej. Równoczesnie strony wyrzekały się agresji wobec siebie. Udzial Belgii oznaczał, że państwo to zrzekało się swego dawnego statusu neutralności. Ponadto podpisano cztery uklady arbitrażowe: polsko-niemiecki; niemiecko-belgijski; niemiecko-francuski; niemiecko-czechosłowacki. Wszelkie spory te państwa zobowiazały się rozstrzygać pokojowo w drodze jurysdykcji trybunału w Hadze z sądem Ligi Narodów. Oprócz tego zawarto dwa układy gwarancyjne: polsko-francuski i czechosłowacko-francuski. Gdyby Polska lub Czechosłowacja stała się stroną napaści ze strony Niemiec to Francja pomoże jeżeli Liga Narodów orzeknie że Polska jest ofiarą a Niemcy agresorem. Minister Briand zapewnił Polskę że sojusz z Polską jest nienaruszalny ale tak naprawdę został poważnie nadszarpnięty. System lokarneński miał przetrwać do 1936 roku czyli 10 lat.

34. Konferencja rozbrojeniowa w Genewie (1932-1934).

24 stycznia 1931 r. Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o zwołaniu konferencji rozbrojeniowej do Genewy na dzień 2 lutego 1932 r. Na konferencje zaproszono 64 państw, ale Ekwador, Nikaragua, Paragwaj i Salwador nie przysłały swoich delegatów, w rezultacie więc uczestniczyło w niej 60 państw. Przewodniczącym konferencji wybrano byłego brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych Arthura Hendersona. Na czele polskiej delegacji stał minister August Zaleski. Całość prac konferencji koordynowało powołane 5 lutego Biuro konferencji rozbrojeniowej, kierowane przez Hendersona i 14 jego zastępców. Następnie powołano Komisję Ogólną, do której państwa delegowały po jednym przedstawicielu. Ukonstytuowała się również Komisja Polityczna oraz trzy Komisje techniczne: Lądowa, Morska, Budżetowa (badająca wydatki na obronę Narodową).Podstawą obrad konferencji rozbrojeniowej nie stał się projekt konwekcji rozbrojeniowej, opracowany przez Komisję Przygotowawczą, lecz różne inicjatywy i plany zgłaszane przez poszczególne delegacje.

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: · Polski plan rozbrojenia moralnego · Delegacja w sprawie równouprawnienia Niemiec w dziedzinie zbrojeń · Plany francuskie: Tardieu oraz Herriota-Paul-Boncoura · Plan Hoovera · Plan MacDonalda Najlepszy sposób wpływania na kierunek polityki Niemiec widziano w związaniu ich zachodem nawet za cenę nieuchronnych koncesji i ustępstw. Pierwszym formalnym przejawem takiego kierunku myślenia był plan MacDonalda z marca 1933r., który przewidywał stopniowe wyrównywanie potencjału wojskowego Niemiec i innych państw. Ograniczenia w dziedzinie zbrojeń morskich i lotniczych oraz pięcioletni okres kontrolny, jaki przewidywał ten plan, był także dla Hitlera nie do przyjęcia, to też delegacja niemiecka na genewskiej konferencji rozbrojeniowej rozpoczęła działania destrukcyjne, prowadzące do rychłego jej opuszczenia. W połowie września Niemcy wyjechali z Genewy, uzależniając powrót od akceptacji ich stanowiska. 11 grudnia 1932 r. na konferencji genewskiej osiągnięto porozumienie co do uzyskania przez Niemcy "równouprawnienia w ramach jednakowego dla wszystkich państw systemu bezpieczeństwa". Wówczas delegacja niemiecka wróciła na obrady, jednak nie na długo. Po objęciu władzy przez Hitlera Niemcy 14 października 1933 r. definitywnie wystąpiły z konferencji rozbrojeniowej. W połowie lat trzydziestych III Rzesza już intensywnie się zbroi. Fakt ten wywołuje duży niepokój wśród innych państw, zwłaszcza we Francji, bliskiego sąsiada Niemiec i głównego obrońcy systemu wersalskiego. 35. Polska polityka równowagi między Niemcami a Rosją sowiecką. Pakt o nieagresji Polska - ZSRR - układ międzynarodowy zawarty w Moskwie w 1932 między Polską a ZSRR. Umowę zawarto na trzy lata, a następnie w 1934 przedłużono do 1945. Aktem sprzecznym ze wszystkimi umowami wiążącymi Polskę i ZSRR był tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow z dnia 23 sierpnia 1939, zawartego między Niemcami a ZSRR, przewidujący faktyczną likwidację Rzeczypospolitej przez III Rzeszę i ZSRR. W konsekwencji, po agresji Niemiec na Polskę, w dniu 17 września 1939 rząd ZSRR jednostronnie uznał układ z 1932 i wszystkie umowy zawarte z rządem lub z udziałem rządu RP za nieistniejące pod pretekstem "zaprzestania istnienia państwa polskiego" i dokonał siłami Armii Czerwonej napad na Polskę. Deklaracja polsko-niemiecka o nieagresji (właściwie deklaracja o niestosowaniu przemocy) - podpisana w 1934 w Berlinie przez Józefa Lipskiego i Konstantina von Neuratha; doprowadziła do czasowej normalizacji i poprawy stosunków polsko-niemieckich w latach 1934-1939 . Deklaracja została podpisana, gdy Piłsudski nabrał przekonania (słusznego), że Francja jest coraz słabszym sojusznikiem Polski i Polska musi sama unormować stosunki z Niemcami. Bezpośrednio potwierdziła to odmowa Francji przyjęcia tajnej propozycji wojny prewencyjnej przeciw Niemcom w obronie postanowień traktatu wiedeńskiego, wysuniętej przez Piłsudskiego w 1933. Piłsudski niestety nie docenił Hitlera, którego uważał za racjonalnego, normalnego polityka. Ze strony Niemiec motywem układu była właśnie chęć niedopuszczenia do takiej akcji zbrojnej przeciw Niemcom w czasie, gdy były jeszcze niedozbrojone. Hitler w tym okresie próbował ponadto skłonić Polskę do sojuszu z Niemcami wymierzonego przeciw ZSRR. Z uwagi na stanowisko III Rzeszy dokument nie miał formy umowy międzynarodowej, lecz dwustronnej deklaracji intencji. 36. Projekt paktu czterech mocarstw (1934). W czasie gdy Europa przeżywała kryzys gospodarczy dyktator Włoch Benito Mussolini wystąpił z propozycją zawarcia nowego porozumienia czterech mocarstw europejskich. W marcu 1933 r. zaproponował on Anglii, Francji i Niemcom zawarcie układu o współpracy odnośnie europejskich i pozaeuropejskich problemów. Mussolini na pierwszy plan wysuwał kwestię rewizji granic. Uważał, że utworzenie korytarza gdańskiego było poważnym błędem a Niemcy winny uzyskać pas przybrzeżny łączący terytorium niemieckie przedzielone korytarzem. Włochy popierały także interesy Węgier i Bułgarii przeciw Czechosłowacji i Jugosławii. Projekt Paktu Czterech zakładał możliwość rewizji traktatów pokojowych, głównie klauzul terytorialnych, równouprawnienie w zbrojeniach i pokojową współpracę w rozwiązywaniu konfliktów kolonialnych. Pakt czterech miał funkcjonować niezależnie od Ligi Narodów. Podstawą ku temu miał być artykuł 19 Paktu Ligi Narodów, który głosi że "Zgromadzenie może od czasu do czasu proponować członkom Ligi, aby przystąpili do ponownego zbadania traktatów, które nie dają się już stosować, oraz położenia międzynarodowego, którego dalsze trwanie mogłoby zagrozić pokojowi świata". Pakt Czterech zgodnie z intencjami mocarstw zachodnich miał oderwać Niemcy od przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i zwrócić ich ekspansję na wschód. Za projektem opowiedziały się Niemcy, pozytywnie nastawiona była także Wielka Brytania. Francja swoje stanowisko uzależniała od opinii swych środkowoeuropejskich sojuszników z Małej Ententy, czyli Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii. Najostrzej przeciwko paktowi wystąpiła Polska, złożyła oficjalne protesty w Londynie i Paryżu. Także francuska opinia publiczna negatywnie zareagowała na udział swego kraju w Pakcie Czterech. Na stanowisku Francji w dużej mierze zaważyły wystąpienia ze strony Polski i krajów Małej Ententy negatywnie nastawionych do paktu. Pomimo, że Włochy doprowadziły do podpisania 15 lipca 1933 r. układu czterech mocarstw to nie wszedł on w życie gdyż nie został ratyfikowany przez Niemcy i Francję. 37. Założenia polityczne Hitlera (jego program w stosunkach międzynarodowych). Hitler chciał prowadzić politykę zbrojeń i „pokojowych podbojów”. Cechował ją determinizm geopolityczny. Uważano, że naród niemiecki powinien dominować w Europie a wschód jest celem jego ekspansji. Doktryna rasizmu hierarchizowała rasy na pierwszym miejscu stawiając niemiecką, później łacińską, słowiańską. Na końcu byli Żydzi. Niemcy wypowiedziały traktat wersalski (prócz postanowień terytorialnych). Zbroiły się wbrew postanowieniom i prowadziły politykę osłabiania Francji. 38. Projekt paktu wschodniego. Pakt wschodni to sojusz wojskowy w Europie Wschodniej, skierowany przeciw Niemcom, zaproponowany przez ministra spraw zagranicznych Francji (w rządzie G. Doumergue'a) L.Barthou na wiosnę 1934. Zamierzał on powstrzymać agresywność A.Hitlera, z udziałem m.in. Polski, Niemiec i ZSRR. Pakt wschodni miał gwarantować trwałość granic w Europie Środkowo-Wschodniej i w efekcie uzupełniać pakt reński (lokarneńskie traktaty). Louis Barthou chciał aby pakt objął Niemcy, ZSRR, Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, Finlandię i Czechosłowację. Uczestnicy paktu w razie zaatakowania jednego z nich, powinni udzielić pomocy zbrojnej stronie napadniętej. Francja nie miała być uczestnikiem paktu ale jego gwarantem. Jako gwarant miałoby obowiązek udzielania pomocy stronie zaatakowanej, gdyby jeden z uczestników paktu tego odmówił. Układ miał się składać z trzech części. Pierwszą z nich byłby traktat o wzajemnej pomocy, który zostałby podpisany przez Związek Radziecki, Niemcy, Polskę, Czechosłowację, Finlandię, Estonię, Łotwę i Litwę. Państwa te miałyby obowiązek udzielania pomocy jednemu z członków układu w razie napaści z zewnątrz a także zobowiązane byłyby do niepopierania agresora. Drugą część miał stanowić układ francusko-radziecki. Tu ZSRR przyjąłby zobowiązania wobec Francji, które wypływałyby dla niego z paktu reńskiego, gdyby był jego sygnatariuszami. Francja natomiast miałaby wobec Związku Radzieckiego obowiązki wynikające z części pierwszej traktatu pomocy regionalnej. Trzecim zaś członem paktu miał być układ gwarancyjny podpisany przez wszystkich uczestników. Stwierdzał on, że dwa wymienione wcześniej układy mają na celu utrwalenie pokoju oraz nie naruszają praw i obowiązków stron , wynikających z członkostwa w Lidze Narodów. Wszystkie trzy układy miały wejść w życie po ich ratyfikacji przez państwa członkowski i po wstąpieniu ZSRR do Ligi Narodów. Istota układu polegała na wzajemnym zabezpieczeniu natychmiastowej pomocy każdemu z uczestników paktu na wypadek agresji z zewnątrz. W wyniku niemieckich zbrojeń i ich agresywnej polityki doszło do podpisania w Moskwie w 1935 jedynie układu radziecko-francuskiego o pomocy wzajemnej oraz w tym samym roku paktu radziecko-czechosłowackiego. Polska nie chciała przystąpić ze względu na złe relacje z Litwą i Czechosłowacją. Przystąpienie pogwałciłoby też politykę równowagi jaką prowadziła Polska. Nie chciano pogorszyć stosunków z Niemcami i uzależniać się od ZSRR. 39. Wojna w Abisynii i wycofanie się Włoch z frontu Stresy. Abisyńska wojna (1935-1936) - włosko-etiopski konflikt zbrojny spowodowany agresją faszystowskich Włoch na terytorium Etiopii (Abisynii). Przyczyną wojny było dążenie B. Mussoliniego do włączenia sąsiadujących z Etiopią - Erytrei i Somalii w skład włoskich posiadłości kolonialnych. W wyniku niepowodzenia zabiegów dyplomatycznych w październiku 1935, wojska włoskie wkroczyły na terytorium Etiopii bez formalnego wypowiedzenia wojny co wywołało protest społeczności międzynarodowej i obłożenie Włoch sankcjami ekonomicznymi. Przewaga techniczna agresora zadecydowała o pokonaniu oporu Etiopczyków, z których tylko nieliczni posiadali broń palną. Po 7 miesiącach działań wojennych cesarz Etiopii Hajle Sellasje opuścił kraj, a B. Mussolini przeprowadził administracyjno-polityczną fuzję Etiopii, Somalii i Erytrei, które przyjęły nazwę Włoskiej Afryki Wschodniej. Front Stresy (1935) - porozumienie wypracowane na konferencji we włoskiej Stresie na której stawili się premier Wielkiej Brytanii - Ramsay McDonald, francuski ministra spraw zagranicznych Pierre Laval oraz Benito Mussolini. Celem porozumienia było utrzymanie postanowień traktatu w Locarno, zapewnienie niepodległości Austrii oraz powstrzymanie Niemiec od wszelkich naruszeń Traktatu Wersalskiego. Brytyjczycy, mający prawdopodobnie największą przewagę nad państwem Hitlera, zdecydowali się na daleko idące ustępstwa, które doprowadziły do podpisania porozumienia w sprawie liczebności i siły marynarki wojennej III Rzeszy wobec Brytyjskiej Marynarki Wojennej. Mussolini odebrał to jako formalne zerwanie Frontu przez Brytyjczyków i sam również zaczął dogadywać się z Hitlerem. 6 stycznia 1936 roku powiedział niemieckiemu ambasadorowi, że Włochy nie mają nic przeciwko uczynienia z Austrii satelity Rzeszy, o ile ta zachowa niepodległość. 22 lutego poszedł jeszcze dalej, zapewniając, że jego państwo nie ma zamiaru honorować postanowień z Locarno, jeżeli Niemcy zechcą remilitaryzacji Nadrenii. 40. Remilitaryzacja Nadrenii (1936) i jej międzynarodowe znaczenie. Traktat Wersalski podpisany 28 czerwca 1918 roku ustanawiał zasadę demilitaryzacji Nadrenii. Oznaczało to wyłączenie spod suwerenności wojskowej Niemiec całego obszaru położonego po lewej stronie Renu wraz z pasem 50 km na prawym brzegu tej rzeki. W strefie tej Niemcy nie miały prawa utrzymywać garnizonów wojskowych oraz zakazano wznosić wszelkiego rodzaju fortyfikacji. Warto jeszcze podkreślić, że postanowienia te potwierdzał pakt reński podpisany w Locarno w 1925 roku. Do 1930 roku strefę zdemilitaryzowaną okupowały wojska francuskie, belgijskie i brytyjskie, ale od roku 1926 powoli zaczęto ewakuację tych wojsk. Dojście do władzy Adolfa Hitlera jeszcze bardziej wzmogło niemieckie tendencje do rewizjonizmu Traktatu Wersalskiego. Pierwszym poważniejszym ruchem w kierunku przekreślenia postanowień Traktatu była ustawa wojskowa z 16 marca 1935 roku, która wprowadzała powszechna służbę wojskową, a Reichswehre zastąpiono Wehrmachtem. Hitler mając armię potrzebował teraz pretekstu, aby przystąpić do obsadzenia wojskiem Nadrenii. W maju 1935 roku Francja podpisała sojusz z ZSRR, który ratyfikowano dopiero 27 lutego 1936 roku. Dla Berlina było to złamanie postanowień układów lokarneńskich. Tak więc Niemcy zdecydowały się działać. Natychmiast po ratyfikacji układu francusko-radzieckiego Hitler wydal rozkaz przygotowania planu zajęcia Nadrenii. Na dzień operacji wybrano sobotę 7 marca 1936 roku, bowiem Hitler słusznie liczył, że koniec tygodnia utrudni politykom francuskim i brytyjskim wszelkie konsultacje. Rano pierwsze oddziały, na razie bardzo nieliczne, przekroczyły strefę zdemilitaryzowaną. Dla ostrożności dowódcy mieli wydane rozkazy natychmiastowego odwrotu, gdyby nastąpiła kontrakcja francuska. 10 marca doszło do spotkania, gdzie oczywiście potępiono akcję niemiecką i postanowiono czekać na decyzję Ligi Narodów, której to Rada zebrała się w dniach 14-20 marca w Londynie. Rada Ligi postanowiła kompromisowo załatwić sprawę z Berlinem, ale Hitler odrzucił propozycję. Za namową Wielkiej Brytanii w Paryżu zdecydowano pogodzić się z faktem dokonanym, wierząc że do dalszych agresji nie dojdzie. Tym samym Francja zaprzepaściła ostatnią szansę na zapobiegnięcie wojennych aspiracji Niemiec. 41. Projekt paktu zachodniego. Nieudane rokowania o pakt zachodni (1936-1937). Dotyczył on państw konferencji z Locarno (Francji, Niemiec, Belgii). Chciała dołączyć Polska, ale nie leżała na zachodzie. Pakt ten miał być powtórzeniem paktu z Locarno, prócz decyzji co do demilitaryzacji Nadrenii. Projekt upadł bo Niemcy go nie chciały - szykowały się do wojny. 42. Polityka appeasmentu (geneza, założenia). Appeasment - (po ang. "załagodzenie, uspokojenie") - polityka ustępstw prowadzona przez rząd brytyjski z premierem Nevillem Chamberlainem, a później także francuski z premierem Edouardem Daladierem w latach 1937-1939 względem przywódcy III Rzeszy Adolfa Hitlera, a także jego sojusznika, czyli Włoch. Polityka ta polegała na serii ustępstw politycznych, wojskowych i terytorialnych, z których każde miało zaspokoić żądania Hitlera i zapobiec dalszym, a przede wszystkim nie dopuścić do wybuchu wojny. Za początek appeasementu można uznać brak reakcji mocarstw na remilitaryzację Nadrenii w 1936 roku. Kolejnym ważnym krokiem Hitlera było zajęcie (Anschluss) Austrii w marcu 1938, które nie tylko nie zostało potępiony przez Francję i Wielką Brytanię, ale nawet na nie oficjalnie nie zareagowano. Nawet Liga Narodów jedynie wykreśliła państwo z listy członków nie podejmując żadnych dodatkowych działań. Wydarzeniem, w którym appeasement ujawnił się z całą swoją mocą był konflikt niemiecko-czechosłowacki o Kraj Sudetów. Polityka appeasementu została w pełni zarzucona wraz z objęciem w Wielkiej Brytanii rządów przez Winstona Churchilla w maju 1940. Podobnie tym pejoratywnym terminem określa się też wszelkie ugodowe postawy wobec agresywnych, imperialnych rządów dyktatorskich. Miała ona zapobiec dalszym żądaniom Hitlera, a przede wszystkim nie dopuścić do wybuchu kolejnej wojny. 43. Anschluss Austrii (1938). Zbrojenia niemieckie realizowane od 1935 i brak wyraźnych wobec nich sprzeciwów państw zach., a nawet legalizowanie tego stanu rzeczy (umowa niem.-ang. Z 1935 o liczebności floty niemieckiej), ośmielały Hitlera do demonstrowania swej aktywności na arenie międzynarodowej. 12 marca 1938r. Niemcy dokonały aneksji Austrii. Hitler już wcześniej(VII 1934) wspieraj austriackich narodowych socjalistów, którzy próbowali drogą puczu przejąć władzę. Zginął wtedy kanclerz Austrii- E.Dollfuss, ale pucz się nie udał, gdyż Hitler nie mógł wesprzeć zbrojnie austriackich faszystów. Obawiał się bowiem nie tyle reakcji państw zach., co Włoch, z którymi nie łączył go jeszcze żaden sojusz. W przypadku zajęcia Austrii Niemcy stałyby się bezpośrednim sąsiadem Włoch. Mussolini obawiał się takiego stanu rzeczy, mając na względzie sytuację w południowej części włoskiego Tyrolu, zamieszkałego przez wielotysięczną mniejszość niemiecką. Nie wykluczał zatem interwencji zbrojnej w wypadku jawnych poczynań Hitlera w Austrii. Po zamieszkach wywołanych przez nazistów austriackich, Hitler pod groźbą interwencji zbrojnej, zmusił kanclerza Schusnigga do przekazania szeregu najwyższych stanowisk państwowych austriackich faszystom. Nowym kanclerzem został ich przywódca Seyss-Inquart, który zwrócił się do Hitlera z prośbą o pomoc wojskową. 12Marca 1938 Niemcy uczyniły z Austrii swoją Marchię Wschodnią (Ostmark). Kolejnym krokiem Hitlera miała być Czechosłowacja, a polityka appeasementu doprowadziła do tego, że i to państwo stało się praktycznie częścią Niemiec (15-16 marzec 1939). Żądania niemieckie wobec Polski i atak na nią(w związku z ich odrzuceniem) stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu II wojny światowej. 44. Kryzys sudecki i konferencja monachijska. Kolejnym, po aneksie Austrii krokiem Hitlera była Czechosłowacja. Niemiecko-czeskim obszarem spornym były Sudety- najbardziej uprzemysłowiona część Czechosłowacji, zamieszkała przez liczną

mniejszość niemiecką. Kiedy inspirowana przez Hitlera nacjonalistyczna Partia Sudecko-Niemiecka rozpoczęła akcje dywersyjno-sabotażowe, a rząd czechosłowacki podjął środki przeciwdziałania aktom zmierzającym do destrukcji państwa, w Niemczech zaczęto głosić hasła o konieczności wyzwolenia uciskanego narodu niemieckiego i likwidacji Czechosłowacji. Zaniepokojone tym Anglia i Francja próbowały nakłonić prezydenta Czechosłowacji E. Benesza do ustępstw. Wobec braku widocznych rezultatów tej mediacji 29-30 IX 1938 w Monachium Odbyła się konferencja z udziałem premierów Anglii ( Chamberlain) i Francji (Daladier) oraz dyktatorów Niemiec i Włoch. W rezultacie odbytego spotkania upoważniono Niemcy do aneksji Sudetów, do czego doszło 1 października, gdy wojska niemieckie przekroczyły granicę czechosłowacką. Prezydent Benesz ustąpił, a jego miejsce zajął E. Hacha, prowadzący uległą politykę wobec Hitlera. Niemcy uznały jednak, że nie zabezpiecza ona w pełni ich interesów i wystąpiły z nowymi żądaniami (przystąpienia Czechosłowacji do paktu kominternowskiego i wystąpienia z Ligi Narodów), a kiedy rząd czechosłowacki nie uznał proklamowanej przez parlament Słowacji niepodległości(14 marca) oraz odrębnego państwa nacjonalistów ukraińskich( na Rusi Zakarpackiej), Hitler występujący w obronie uciskanych narodów” wezwał do Berlina Hachę oraz czeskiego ministra spraw zagr. Chwalkowskiego i grożąc im zbombardowaniem Pragi, zmusił do poddania Czechosłowacji. 15III 1939 oddziały niemieckie wkroczyły do Pragi, gdzie ogłoszono utworzenie Protektoratu Czech i Moraw. Aneksja Czechosłowacji i zajęcie tydzień później litewskiej Kłajpedy, byłą ostatnim „pokojowym” zaborem dokonanym przez Hitlera. Kolejna próba, wymierzona w Polskę zawiodła i Niemcy chcąc kontynuować politykę ekspansji( a zmuszała je do tego wewnętrzna logika systemu faszystowskiego, konsekwentnie głoszona polityka Lebensraum, jak i gospodarka opierająca się na ciągłej rozbudowie przemysłu zbrojeniowego) musiały zdecydować się na wojnę. Miały tylko nadzieję, że będzie to konflikt o zasięgu lokalnym. Konferencja w Monachium okazała się więc punktem kulminacyjnym polityki ustępstw i kompromisów Zachodu wobec niemieckiej zaborczości.

45. Niemieckie żądania terytorialne wobec Polski w przededniu II wojny światowej i stanowisko Polski.

Żądania terytorialne: przyłączenie Gdańska do Rzeszy (Polska miała mieć port o charakterze ekonomicznym), wyłączenie z terytorium Polski Pomorza i przeprowadzenie plebiscytu ludności, wyznaczenie autostrady i szlaku kolejowego z Niemiec do Prus. Polska kategorycznie nie zgadzała się na te postulaty. Mogli dostać szlak kolejowy i autostradę ale nie na swoją wyłączność.

46. Brytyjskie gwarancje dla Polski (1939).

Pod wpływem niemieckiej polityki i pod wpływem pogwałcenia przez Niemcy układu monachijskiego Wlk. Brytania dokonała korekty swojej polityki. Do tej pory była to polityka ustępstw, teraz Wlk. Brytania rozpoczęła politykę powstrzymywania(gł. Powstrzymywania Niemiec).

31 marca 1939r. premier Wlk. Brytanii Chamberlain, złożył w Izbie Gmin oświadczenie, gdyby Polska została przez Niemcy napadnięta to Wlk. Brytania przyjdzie jej z pomocą.

Polski minister Spraw Zagranicznych Józef Beck, udał się do Londynu (2-6 kwiecień 1939r.).

W czasie rozmów ustalono przekształcenie jednostronnego sojuszu z Polską na dwustronny sojusz francusko-brytyjski.

Od 6 kwietnia 1939r. sojusz polsko-brytyjski zaczął obowiązywać.

13 kwietnia premier francuski Édouard Daladier złożył w Paryżu oświadczenie, że gdyby Polska została zaatakowana, to Francja przyjdzie jej z pomocą.

13 kwietnia Wlk. Brytania udziela jeszcze gwarancji Grecji i Rumuni.

25 sierpnia 1939r. Wlk. Brytania zawarła z Polską sojusz, który dzielił się na dwie części: jawną i tajną. W części jawnej Wlk. Brytania zobowiązuje się przyjść z pomocą Polsce ze wszystkimi swoimi dostępnymi siłami. Polska natomiast zobowiązała się do tego samego. Część tajna mówi o tym, że gdyby Niemcy napadły na Szwajcarię, Belgię czy Holandię, i gdyby Wlk. Brytania stanęłaby w obronie któregoś z tych państw, to Polska również przychodzi z pomocą. Natomiast gdyby Polska miała bronić Litwy, to Wlk. Brytania przychodzi z pomocą. I gdyby Niemcy zrobiły blokadę gospodarczą Polski i chciały ją wykończyć, to Wlk. Brytania przychodzi z pomocą.

Ta polityka miała na celu przekonanie Hitlera aby nie podejmował dalekich kroków, i aby nie atakował tych krajów.

Wlk. Brytania była bardzo słaba w tym czasie. Szczególnie pod względem armii lądowej . Nie była w stanie zagwarantować obiecanej pomocy.

47. Rokowania aliantów z ZSRR w Moskwie (1939).

Były to rokowania brytyjsko-francusko-sowieckie z sierpnia 1939r. Stalin chciał zaoferować aliantom w sumie milion żołnierzy i dużą liczbę artylerii oraz samolotów. Siły te miały ruszyć na wojnę z Niemcami. Wymagana była jednak zgoda Polski na przemarsz wojsk, której udzielić nie chcieliśmy. Tydzień po fiasku rokowań podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow. Rokowania mogły doprowadzić do całkiem innego wyglądu przyszłej wojny.

48. Pakt Ribbentrop-Mołotow i jego postanowienia terytorialne (23.08.1939).

Joachim von Ribbentrop - minister spraw zagranicznych III Rzeszy (1938-1945)

Wiaczesław Michałowicz Mołotow - minister spraw zagranicznych ZSRR (1939-1949)

Rozmowy niemiecko- sowieckie.

21 sierpień 1939r.- Hitler skierował list do Stalina, aby ten jak najszybciej przyjął ministra Ribbentropa. Stalin się zgodził.

23 sierpnia 1939r. przybył do Moskwy Ribbentrop. W nocy z 23 na 24 sierpnia Niemcy i ZSRR zawarły wzajemny traktat o nieagresji. Traktat składał się z dwóch części: jawnej i tajnej. Część jawna mówi o tym, iż Niemcy wyrzekają się napaści na ZSRR, a ZSRR wyrzeka się napaści na Niemcy. Oraz, że Niemcy nie zawrą z nikim innym układu przeciwko ZSRR i na odwrót. Część tajna mówiła o rozgraniczeniu stref interesów w Europie:

• miała zostać podzielona na strefy interesów Niemiec i ZSRR, które miały być rozgraniczone wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu (miał się dokonać IV rozbiór Polski),

• Finlandia, Estonia i Łotwa oraz Besarabia (dziś Mołdawia, kiedyś teren Rumunii) miały być przyłączone do ZSRR, a Litwa miała zostać przyłączona do III Rzeszy.

Pakt miał olbrzymie znaczenie dla obu przywódców. Hitlerowi zabezpieczał front wschodni w planowanej przez niego wojnie i atak na Polskę. Stalin zaś powiększał w ten sposób strefę wpływów komunizmu.

Treść traktatu była znana rządowi Stanów Zjednoczonych oraz rządowi Włoch, dzięki przekazaniu jej przez niemieckiego wojskowego i dyplomatę Hansa von Herwatha. Lecz te państwa nie przekazały tej informacji państwom zagrożonym

49. Zobowiązania polityczne i wojskowe aliantów wobec Polski.

Po uzyskanej gwarancji, Polska podjęła kroki aby doprecyzować zobowiązania z Wielką Brytanią i Francją. Te wysiłki dały rezultaty połowiczne. Wielka Brytania pod względem wojskowym nie zobowiązała się do niczego konkretnego.

W maju 1939r. z Warszawy do Paryża udał się generał Kasprzycki (minister obrony narodowej) i prowadził rokowania z gen. Gamelinem (francuski generał). Te rokowania zakończyły się protokołem interpretacyjnym.

• napadły na Polskę, to Francja wypowiada Niemcom wojnę,

• francuskie lotnictwo podejmie działania zaczepne na rzecz Polski,

• 3 dni od rozpoczęcia wojny, armia francuska miała na lądzie podjąć działania zaczepne. Natomiast 15 dni od rozpoczęcia wojny, miała się rozpocząć ofensywa generalna.

Ten sojusz w pewnym stopniu uspokoił Polskę.

50. Pakt Brianda-Kellogga (1928).

Pakt paryski był międzynarodowym traktatem ustanawiającym wyrzeczenie się wojny jako instrumentu polityki narodowej. Został on zaproponowany w 1927 roku przez Branda, ministra spraw zagranicznych Francji, jako traktat między Stanami Zjednoczonymi i Francją, zakazujący prowadzenia wojny między tymi krajami. Była to próba włączenia Stanów zjednoczonych w francuski system bezpieczeństwa. Kellogg sekretarz stanu USA odpowiedział propozycją zawarcia powszechnego paktu przeciwko wojnie. Pakt zawierał bezwzględny zakaz wojny agresywnej między kontrahentami, zezwalał jednak na prowadzenie wojny obronnej. Po negocjacjach został on podpisany w Paryżu w 1928 roku przez 11 krajów: Australię, Kanadę, Czechosłowację, Niemcy, Indie, Wolne Państwo Irlandzkie, Włochy, Nową Zelandię, Afrykę Południową, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Wsparcia udzieliły cztery dalsze kraje: Polska, Belgia, Francja i Japonia. W praktyce pakt nie spełnił swojego głównego celu - zaniechania wojny. W tym sensie nie wniósł żadnego realnego wkładu do międzynarodowego pokoju, a swoja nieskuteczność okazał już w 1931 roku wraz z inwazją japońską w Mandżurii i w 1935 roku z włoską inwazją w Etiopii. Wprowadzony przez układ zakaz agresji był wielokrotnie łamany jednak nawet państwa dopuszczające się aktów agresji nigdy nie kwestionowały otwarcie i oficjalnie zasady zakazu wojny napastniczej, lecz twierdziły z reguły ze agresji dokonała strona przeciwna, że działania zostały podjęte na prośbę albo w interesie władz lub ludności państwa zaatakowanego względnie iż akcja nie ma charakteru działań wojennych, lecz ma tylko charakter „akcji policyjnej lub porządkowej”.

51. Podbicie Mandżurii.

Japonia chciała powiększyć swoje zdobycze terytorialne. Mandżuria to region bogaty surowcowo należący do Chin w których trwał wtedy polityczny zamęt. W 1931r. doszło do prowokacji ze strony Japonii w wyniku czego zajęli oni Mandżurię. Akcja ta była pogwałceniem paktu Brianda-Kellogga. Japonia została potępiona za ten atak, jednakże Liga Narodów pozostała bezsilna. Utworzone zostało marionetkowe państwo Mandżukuo.

52. Wielki kryzys.

Najprawdopodobniej największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który, według większości historyków, miał miejsce w latach 1929-1933 i objął, zgodnie z opinią większości ekspertów, praktycznie wszystkie kraje (oprócz ZSRR) oraz praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki.

Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy wcześniej), czyli po tzw. panice na giełdzie nowojorskiej na Wall Street 24 października 1929, kiedy to, zgodnie z zachowanymi informacjami, gwałtownie spadły ceny praktycznie wszystkich akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na prawie wszystkie kraje (oprócz wspomnianego ZSRR). Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez miliony ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło, według dostępnych danych, 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Wolumen handlu światowego zmalał z 3 miliardów (ówczesnych) dolarów w roku 1929 do mniej niż jednego miliarda w roku 1933. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r., w Polsce dopiero po 1935 r.

Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny większości historyków, było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 - popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów kapitalistycznych.

W Polsce interwencjonizm państwowy wprowadzono na szerszą skalę dopiero w roku 1935 po śmierci Józefa Piłsudskiego, kiedy to Eugeniusz Kwiatkowski został wicepremierem odpowiedzialnym za gospodarkę^[3]. Co prawda Kwiatkowski był już uprzednio ministrem przemysłu i handlu w latach 1926-1930, ale ze względu na jego nieortodoksyjne ("etatystyczne") poglądy został on w latach 1931-1935 odsunięty na "boczny tor" (na relatywnie podrzędne stanowisko dyrektora Państwowych Fabryk Związków Azotowych w Chorzowie i Mościcach koło Tarnowa). Do roku 1935 polityka gospodarcza Polski polegała głównie na sztucznym utrzymywaniu wysokiego (przedkryzysowego) kursu złotówki, co powodowało, zgodnie z opinią ekonomistów, malejącą konkurencyjność polskich wyrobów za granicą i na zmniejszaniu podaży pieniądza w miarę spadku produkcji (PKB), co powodowało dalsze tendencje deflacyjne, pogłębiające jeszcze bardziej kryzys na skutek spadku popytu (podczas deflacji konsumenci oczekują dalszych obniżek cen, więc wstrzymują się z zakupami, powodując tym samym dalsze ograniczenie podaży i PKB oraz wyższe bezrobocie). Podczas gdy Polska dbała głównie o silną walutę, Niemcy hitlerowskie i ZSRR, gdzie wprowadzono wcześniej etatyzm (w ZSRR w jego skrajnej postaci tzw. socjalistycznej gospodarki planowej), rozbudowywały szybko swój przemysł i silnie zbroiły się.

53. Dziwna wojna.

Dziwna wojna - definicja sytuacji, jaka miała miejsce w pierwszym okresie II wojny światowej na froncie zachodnim po formalnym wypowiedzeniu przez Francję i Wielką Brytanię w dniu 3 września 1939 wojny III Rzeszy przy braku faktycznych działań wojennych. Była to konsekwencja decyzji sojuszniczej Rady Najwyższej podjętej na tajnej konferencji w Abbeville w 1939 r., o niepodejmowaniu ofensywy lądowej na froncie zachodnim i działań powietrznych RAF nad Niemcami. Było to złamaniem zobowiązań wynikających z umów sojuszniczych - konwencji wojskowej do sojuszu

polsko-francuskiego (zobowiązującej sojusznika do ofensywy w ciągu piętnastu dni od ogłoszenia mobilizacji i rozpoczęcia wrogich działań wojennych przeciw drugiemu sojusznikowi) i układu polsko-brytyjskiego. Było to ponadto sprzeczne z deklaracjami złożonymi przez Francuzów i Brytyjczyków polskiemu ministrowi spraw wojskowych, Tadeuszowi Kasprzyckiemu podczas misji do Londynu i Paryża wiosną 1939 r. Była to zdrada sojusznika na polu bitwy. Brak interwencji militarnej Anglików i Francuzów umożliwił siłom niemieckim i sowieckim pokonanie wojsk polskich i rozbiór państwa polskiego.

54. Wojna zimowa.

Wojna zimowa - konflikt zbrojny pomiędzy Finlandią a ZSRR, toczący się w latach 1939-1940. to próba ZSRR wymuszenia cesji lub dzierżawy fińskich terytoriów pogranicznych (najlepiej rozwiniętych ekonomicznie), po odmowie Helsinek, zakończyła się wkroczeniem wojsk sowieckich w granice Finlandii.

Wojna zimowa była konsekwencją dążenia ZSRR do wykonania klauzul tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow, w którym III Rzesza uznała za strefę wpływów ZSRR terytorium państw bałtyckich, Finlandii i połowy terytorium Polski.

Aby nadać swoim działaniom pozory legalizmu ZSRR utworzył marionetkowy rząd Fińskiej Republiki Ludowej na czele z O. Kuusinenem, z którym rzekomo zawarł sojusz. Mimo przewagi liczebnej (Finowie posiadali jedynie 295 tys. ludzi i 170 samolotów), wojskom radzieckim nie udało się przełamać fińskich fortyfikacji tzw. linii Mannerheima. Pomimo potępienia agresji przez państwa zachodnie i wykluczenia ZSRR z Ligi Narodów, Finlandia nie otrzymała znaczącej pomocy z zewnątrz (państwa skandynawskie ogłosiły neutralność w konflikcie, nie godząc się na ewentualny tranzyt sił alianckich).

Podczas ofensywy wiosennej Armia Czerwona przełamała pas umocnień fińskich, czego konsekwencją było podpisanie w Moskwie w 1940r. pokoju sankcjonującego zabór 38 tys. km2 obszaru fińskiego (zachodnia Karelia, rejon miasta Salla w Laponii, część Półwyspu Rybackiego) oraz wydzierżawienie na 30 lat bazy morskiej Hanko.

W wyniku działań zbrojnych Finowie stracili 25 tys. (wg innych źródeł 60 tys.) żołnierzy i 100 samolotów, a Rosjanie co najmniej 100 tys. żołnierzy, 700 samolotów i 1600 czołgów.

Wojna zimowa odsłoniła wszystkie słabe punkty Armii Czerwonej, która poniosła bardzo wysokie straty. Agresja ZSRR spotkała się z międzynarodowym potępieniem, w wyniku którego ZSRR został wykluczony z Ligi Narodów. Finlandia, mimo że utraciła część terytorium, zdołała obronić swoją niezależność.

55. Pakt trzech mocarstw (oś Berlin-Rzym-Tokio).

Oś Berlin-Rzym-Tokio - nazwa przyjęta na określenie sojuszu łączącego Niemcy, Włochy i Japonię (pakt trzech mocarstw, pakt antykominternowski, pakt stalowy).

Pakt trzech to porozumienie, które zostało podpisane przez rządy Niemiec, Włoch i Japonii w 1940 roku w Berlinie. Było ono rozszerzeniem podpisanego w 1939 roku przez Niemcy i Włochy paktu stalowego. Sygnatariuszami paktu byli ministrowie spraw zagranicznych: Joachim von Ribbentrop - Niemcy, Galleazo Ciano - Włochy oraz ambasador Japonii Saburō Kurusu. Przy podpisywaniu paktu obecny był również Adolf Hitler. Porozumienie określiło wzajemne zobowiązania militarne stron, a w szczególności zasady udzielania pomocy sojusznikom prowadzącym wojnę z innymi państwami. Pakt określił podział stref wpływów. Strefą wpływów Niemiec i Włoch, ze szczególnym uwzględnieniem tych pierwszych, pozostawała Europa, a Japonii - Azja.

Do paktu przystąpili również europejscy sojusznicy Niemiec:

• Królestwa Węgier i Rumunii, Republika Słowacka (1940),

• Carstwo Bułgarii, Niepodległe Państwo Chorwackie, Królestwo Jugosławii (1941)

Pakt antykominternowski - układ podpisany w 1936 roku w Berlinie, przez przedstawicieli rządów Niemiec i Japonii, w celu koordynowania działań przeciwko Kominternowi - III Międzynarodówce Komunistycznej - organizacji utworzonej w Moskwie w 1919 r. z zadaniem kierowania działalnością partii komunistycznych i podporządkowania ich partii radzieckiej. Tajny protokół dołączony do układu zobowiązywał sygnatariuszy do zachowania neutralności, gdyby jedna ze stron znalazła się w stanie wojny z ZSRR. W 1937 roku do paktu dołączyły Włochy, a później (do 1941): Węgry, Mandżukuo, Hiszpania, Bułgaria, Dania, Finlandia, Rumunia, rządy Chorwacji, Słowacji oraz rząd Wang Ching-weia z Nankinu (Chiny). Pakt ten był podstawą późniejszych umów wojskowych zawieranych między Niemcami i Włochami (1939) oraz Japonią (1940). Wspólnym celem tych państw było uzyskanie światowej hegemonii i przeciwstawienie się państwom alianckim.

Pakt stalowy - porozumienie polityczne o przyjaźni i sojuszu zawarte między Włochami a III Rzeszą w 1939 roku w Berlinie, wymierzone przeciw państwom zachodnim i ZSRR. Pakt został podpisany przez Galleazo Ciano w imieniu strony włoskiej i Joachima von Ribbentropa w imieniu hitlerowskich Niemiec. Pakt został podpisany na 10 lat. Niemcy uznawały basen Morza Śródziemnego za strefę wpływów włoskich. Włochy zobowiązywały się popierać politykę Niemiec bez zastrzeżeń, a w razie potrzeby wystąpić w wojnie po stronie Niemiec oraz nie zawierać porozumień z innymi państwami bez ich zgody. Do paktu stalowego w 1940r. przystąpiło także Cesarstwo Japonii.

56. Podboje niemieckie (1940-1941).

• atak na Danię i Norwegię (1940), pierwsze państwo zajęto bez walk, Norwegia się broniła ale i tak nic to nie dało,

• zajęcie Holandii (1940), nieco później w tym samym roku Belgii i Luksemburga,

• zajęcie Francji (1940), stworzenie marionetkowego państwa Vichy,

• próby zajęcia Anglii (1940) - bitwa o Anglię, pierwsza przegrana Niemiec,

• atak na Jugosławię (1941) i nieco później Grecję,

• atak na ZSRR (plan Barbarossa, 1941), walki do 1943,

We wszystkich państwach Niemcy starały się stworzy marionetkowy rząd.

57. Podboje sowieckie (1939-1940).

• zajęcie wschodniej Polski (od 17.09.1939),

• atak na Finlandię (wojna zimowa 1939-1940), pretekstem żądanie Stalina odstąpienia przez Finlandię pewnych terenów, skuteczna obrona fińska, Liga Narodów wyklucza ZSRR ze swych szeregów, w końcu za cenę niepodległości nastąpiła zgoda na oddanie żądanych terenów,

• wkroczenie Armii czerwonej do Litwy, Łotwy, Estonii (1939), w 1940 wcielono je do ZSRR,

• zajęcie dzisiejszej Mołdawii w 1939,

58. Karta Atlantycka - postanowienia, Karta Narodów Zjednoczonych.

Karta Atlantycka - ośmiopunktowa deklaracja podpisana w 1941 roku przez Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta na pokładzie okrętu HMS Prince of Wales, kotwiczącego u wybrzeży Nowej Funlandii na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa). Określała cele polityki Wielkiej Brytanii i USA w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych.

Za jej najważniejsze cele uznano prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa, do rozwoju gospodarczego i życia w pokoju po pokonaniu tyranii faszystowskiej. Zdecydowanie eksponowała zasadę pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, wyrażała nadzieję na ustanowienie po ostatecznym zniszczeniu "tyranii nazistowskiej" trwałego pokoju, wspominała o potrzebie zaprowadzenia w przyszłości "stałego systemu bezpieczeństwa na szerszą skalę" oraz o potrzebie zmniejszenia zbrojeń.

W 1941 roku na konferencji międzynarodowej w Londynie podpisana przez członków koalicji antyhitlerowskiej, m.in. ZSRR (z zastrzeżeniem uznania przez Sprzymierzonych granic istniejących w 1941r.), Australię, emigracyjne rządy Polski, Francji, Belgii, Czechosłowacji, Luksemburga, Niderlandów, Norwegii, Grecji oraz przez Indie Brytyjskie, Jugosławię, Kanadę, Związek Południowej Afryki.

Do Karty odwoływała się Deklaracja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Niektóre zapisy Karty (pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i ósmy) nigdy nie zostały przez sprzymierzonych zrealizowane. Sygnatariuszem, który dążył do ekspansji zarówno terytorialnej jak i polityczno-gospodarczej był Związek Sowiecki. Zmiany terytorialne, które zaszły bez zgody państwa, którego dotyczyły to cesje terytorialne Finlandii, Polski, Rumunii, Czechosłowacji i Japonii na rzecz Związku Sowieckiego, a także Niemiec na rzecz Polski. Punkt czwarty został pogwałcony w przypadku nieprzywrócenia niepodległości Estonii, Łotwy, Litwy, a także wszystkich państw, które stały się sowieckimi satelitami. Nie nastąpiło po wojnie deklarowane rozbrojenie, bądź ograniczenie zbrojeń. Doszło też do licznych interwencji zbrojnych zarówno USA jak i Związku Sowieckiego. Do koalicji formalnie nie przyłączyły się Stany Zjednoczone, zachowując status państwa neutralnego.

59. Geneza nowego ładu po II wojnie światowej (konferencja w Casablance, Kairze, Teheranie, Jałcie, Poczdamie).

• konferencja w Casablance (1943) - Roosevelt, Churchill, De Gaulle, Stalin odmówił przyjazdu bo trwała w tym czasie bitwa pod Stalingradem; postanowiono, że wojna będzie toczona do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, nastąpiła zgoda na stworzenie drugiego frontu w Europie w 1944r.,

• konferencja w Kairze (1943) - Roosevelt, Churchill, Czang Kaj-szek (przywódca Republiki Chińskiej); wypracowano wspólną deklarację traktującą o powojennym ładzie na Dalekim Wschodzie i w regionie Pacyfiku po osiągnięciu zwycięstwa nad Japonią,

• konferencja w Teheranie (28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943) - Roosevelt, Churchill, Stalin; postanowiono o utworzeniu drugiego frontu w Normandii, udzieleniu pomocy oddziałom Tito w Jugosławii, ustanowiono nową granicę wschodnią Polski na linii Curzona, rozmawiano o utworzeniu ONZ i Europejskiej Komisji Doradczej (mająca debatować o powojennym losie Niemiec), Stalin żądał wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich, zażądano bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, dokonano podziału Europy na alianckie strefy operacyjne, ustalono, że Niemcy będą podzielone na strefy okupacyjne,

• konferencja w Jałcie (2 luty 1945 - 11 luty 1945) - Roosevelt, Churchill, Stalin; przyjęto Deklarację o Wyzwolonej Europie (ogłoszono w niej hasła zapowiadające wyzwolenie spod panowania nazistów), powołano Europejską Komisję Doradczą, Niemcy miały być okupowane 4 strefami okupacyjnymi administrowanymi przez Sojuszniczą Radę Kontroli, Churchill i Roosevelt zrezygnowali z popierania polskiego rządu w Londynie, powołano Komisję Dobrych Usług do której zaproszono polityków polskich (mieli debatować nad przyszłością Polski), dyskutowano o powołaniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej która miała przeprowadzić wolne wybory (w praktyce nie były takie), uważano, że Polska powinna dostać rekompensatę terytorialną w postaci wschodnich ziem Niemiec, ZSRR chciał granic polskich na Odrze i Nysie (odłożono do Poczdamu), ustalono, że ONZ zastąpi Ligę Narodów, postanowiono, że ZSRR wypowie wojnę Japonii najpóźniej w 3 miesiące po zakończeniu wojny w Europie, Chiny miały otrzymać Mandżurię,

• konferencja w Poczdamie (17 lipca 1945 - 2 sierpnia 1945), Truman, Churchill (zastępuje go Attlee), Stalin; program 4d - denazyfikacja, demilitaryzacja, demokracja, dekartelizacja, utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli, podzielono Niemcy i Austrię na 4 strefy okupacyjne, ZSRR miało skonfiskować część dóbr ze swojej strefy okupacyjnej w ramach reparacji a część z tego przekazać Polsce, zlikwidowano Prusy, Gdańsk, Warmia i Mazury, Szczecin i Świnoujście do Polski, potwierdzono linię Curzona, postanowiono o przesiedleniu ludności niemieckiej,

60. Konferencja w San Francisco i geneza, struktura ONZ.

Karta Narodów Zjednoczonych - wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych. Została podpisana w 1945r. w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy.

Karta, choć sama nie zawiera katalogu praw podstawowych, podnosi kwestie związane z prawami człowieka.

O powołaniu ONZ do życia Roosvelt myślał już w latach 1941-1942. Chciał, by zapewniła ona trwały pokój na świecie. Istotą tej organizacji miał być idea "czterech policjantów świata". Oznaczała ona cztery mocarstwa, które ponosiłyby szczególną odpowiedzialność za losy świata, utrzymanie pokoju na świecie, niedopuszczenie do trzeciej wojny światowej i które współpracowałyby na zasadzie konsensusu. Roosvelt wyobrażał sobie, że tymi państwami będą: USA, Wielka Brytania, ZSRR oraz Chiny.

Ten pogląd Roosvelt przedstawił w Teheranie Stalinowi, który to przyjął go ale dopytywał się o to, że gdyby mocarstwa nie doszły do ugody to co wtedy należy zrobić? Roosvelt odpowiedział, że każde z tych państw miałoby w skrajnym przypadku prawo veta. W ten sposób Stalin się zgodził.

Ustalono, że te cztery mocarstwa będą tworzył Radę Bezpieczeństwa. Później dołączyło do nich piąte mocarstwo - Francja i wszystkim tym państwom przyznano prawo veta.

W 1944r. w USA zebrała się konferencja rzeczoznawców, która opracowała konkretny amerykański projekt ONZ. Następnie był on konsultowany z innymi mocarstwami.

W 1945r. obradowała konferencja w San Francisco, która była konferencją założycielską ONZ. Na niej uzgodniono treść Karty Narodów Zjednoczonych. W nie zapisano postanowienia o szczególnych uprawnieniach Rady Bezpieczeństwa.

STRUKTURA ONZ

1. Zgromadzenie Ogólne (zbierało się raz do roku)

2. Rada Bezpieczeństwa (5 członków stałych mających prawo veta + kilku członków wybieranych w głosowaniu przez Zgromadzenie Ogólne)

3. Sekretarz Generalny

Siedzibą ONZ został Nowy Jork. Oprócz tych trzech organów ONZ miało też różne agendy: UNESCO, FAO, Rada Powiernicza itd.

61. Sprawa traktatu pokojowego z Niemcami i traktaty z ich sojusznikami.

W związku z postanowieniami konferencji w Poczdamie zebrała się Rada Ministrów Spraw Zagranicznych. Ministrowie zaczęli się spotykać co kilka miesięcy. Ich konferencje nie dały jednak rezultatów. Rada Ministrów Spraw Zagranicznych nie wykonała zatem przeznaczonego jej zadania przygotowania traktatu pokojowego z Niemcami, rozpadła się i przestała się zbierać. W związku z tym traktat pokojowy z Niemcami nie został nigdy przygotowany. Rada ministrów choć nie mogła porozumieć się w sprawie traktatu pokojowego z Niemcami przygotowała traktaty pokojowe z sojusznikami Niemiec: Finlandią, Węgrami, Rumunią i Bułgarią. Traktaty z tymi państwami zostały przygotowane i podpisane w Paryżu w 1947r. Postanawiały one, że wszystkie zdobycze terytorialne tych krajów, które osiągnęły one współpracując z Niemcami zostaną anulowane. Oznaczało to, że przywrócono granice przedwojenne.

62. Geneza zimnej wojny.

Amerykanie chcieli kontynuować współpracę z ZSRR. Część opinii amerykańskiej uważała, że nie należy kontynuować współpracy ze Związkiem Radzieckim, bo ma zaborcze popędy. Jednak rząd amerykański trzymał się koncepcji Rooseveltowskiej czyli współpracy. Wtedy prezydentem był Truman. Wielka Brytania zeszła na dalszy plan w polityce międzynarodowej, USA stało się państwem wiodącym.

Związek sowiecki dążył do rozszerzenia stref wpływów. Dokonał Sowietyzacji krajów Europy środkowowschodniej narzucając rządy komunistycznych.

Zmiana ustroju dokonywana przemocą:

• Sfałszowanie wyborów, np. Polska,

• Fronty narodowe - podporządkowanie innych partii i rozbicie ich przemocą,

Roszczenia terytorialne Rosji:

Na północy Sowieci wysunęli żądania Norwegii - archipelag Szpicbergen. Roszczenia terytorialne do Turcji - Azerbejdżan, domaganie się prowincji. W 1942 r. przez Iran były transportowane wielkie pokłady żywności do zatoki Perskiej. Armia radziecka wkroczyła do Afganistanu. Truman zarządzał wycofania się wojsk sowieckich z Iranu.

W Grecji wybuchła wojna domowa - strefa wpływów brytyjskich i amerykańskich (1945-46) Siły komunistyczne (Stalin) i niekomunistyczne (mocarstwa zachodnie).

Chiny - poligon doświadczalny, wybuchła wojna domowa. Armia amerykańska popierała generała Chang-kai-szak'a - partia narodowa, Mao Tse-tung - partia komunistyczna. W ostateczności partia komunistyczna zajęła Pekin w 1949r. proklamowano Chińska Republikę Ludowa.

Chiny i Związek Radziecki zawarły sojusz w 1950r.

Partia komunistyczna podporządkowana Moskwie odnosiła sukcesy w wyborach we Włoszech we Francji (40%), mało brakowało a doszłoby do zwycięstwa.

Problem Niemiec - przyczyna zimnej wojny.

USA i związek sowiecki uznały dwie koncepcje rozwiązania problemu niemieckiego:

1. Wszystkie obce wojska wycofane z Niemczech

2. Organizacja wyborów i wieczysta neutralność dla Niemiec

USA nie zgodziły się. Związek sowiecki - walka o Niemcy jest najważniejsza, ale mocarstwa zachodnie przystąpiły do scalenia stref okupacyjnych i powstało RFN. W 1948r. Sowieci przeprowadzili blokadę Berlina zachodniego.

Georgie Kennan wysłał raport do Waszyngtonu, był to tzw. długi telegram. Według niego USA powinny porzucić politykę Roosevelta i przystąpić do polityki powstrzymywania komunizmu.

1946r. - Churchill nawoływał do walki przeciwko komunizmowi, ogłosił powstanie żelaznej kurtyny. 1947r. - Truman wygłosił przemowę w Waszyngtonie - jeżeli jakiś kraj zostanie zagrożony przez sowietów i zwróci się do USA o pomoc to te pomoc otrzyma, tzw. polityka.

Zimna wojna trwała do śmierci Stalina.

63. Doktryna Trumana.

Doktryna Trumana - program polityki zagranicznej USA, sformułowany przez prezydenta Harry'ego S. Trumana i przedstawiony w 1947 roku w orędziu do Kongresu. Doktryna głosiła, że USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości. Choć nie było to powiedziane wprost, doktryna odnosiła się do Związku Radzieckiego. Czasem określano tę doktrynę mianem doktryny powstrzymywania ZSRR. Odnosiła się pierwotnie do Grecji i Turcji - w 1947 roku Truman podpisał akt, przekazujący 400 mln dolarów na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów (250 mln dolarów dla Grecji i 150 mln dolarów dla Turcji).

Doktryna stała się trwałą zasadą polityki zagranicznej USA, oznaczała ostateczne zerwanie z odradzającą się po wojnie polityką izolacjonizmu USA.

64. Główne konflikty zimnej wojny.

• kryzys berliński - w wyniku zimnej wojny współpraca czterech państw stref okupacyjnych okazała się niemożliwa; kryzys wywołała reforma walutowa, która groziła zrujnowaniem gospodarki strefy radzieckiej; rozpoczęto blokadę Berlina trwającą prawie rok (1948-1949),

• wojna w Korei - wojna toczona w latach 1950-1953 miedzy komunistycznymi siłami północnokoreańskimi przy wsparciu Chin a południem przy wsparciu ONZ (głównie USA),

• wojna w Wietnamie - wojna toczona w latach 1957-1975, z jednej strony Wietnam Północny wspierany głównie przez ZSRR i Chiny a z drugiej Republika Wietnamu wspierana przez USA i ich sojuszników, zakończona zwycięstwem komunistów i zajęciem całego Wietnamu,

• kryzys kubański - stan zagrożenia wojną nuklearną między ZSRR i USA z 1962 roku; był spowodowany tajnym rozmieszczeniem przez Związek Radziecki na Kubie pocisków balistycznych, zakończony wycofaniem sił radzieckich z Kuby i gwarancją niepodległości tego kraju przez USA,

• wojna w Afganistanie - dziesięcioletnia wojna pomiędzy ZSRR wspierającym afgański reżim komunistyczny a partyzantką mudżahedinów wspieraną przez USA; ZSRR chciało umocnić rządy komunistyczne w Afganistanie, zakończona klęską komunistów,

65. XX zjazd komunistycznej partii ZSRR i polityka pokojowego współistnienia.

Był to pierwszy zjazd po śmierci Stalina. Władzę przejął po nim Nikita Chruszczow, który uznał za podstawowe zdanie międzynarodowego ruchu robotniczego utrzymanie pokoju i umocnienie jego gwarancji. Wysunął również tezę, że możliwa jest koegzystencja dwóch systemów. Zaakceptował różnorodność form przejścia do socjalizmu. Polityka pokojowego współistnienia dopuszczała możliwość kompromisu z krajami kapitalistycznymi i nawiązanie wielostronnych kontaktów gospodarczych, kulturalnych i innych. Efektem odprężenia w stosunkach radziecko-amerykańskich było podpisanie układów o nierozprzestrzenianiu broni nuklearnej czy wspólny załogowy lot kosmiczny.

66. Plan Rapackiego i idea strefy bezatomowej w Europie.

Był to projekt na fali odwilży dotyczący stopniowego rozbrojenia i utworzenia strefy bezatomowej. Zaproponowany przez Adama Rapackiego (ówczesnego ministra spraw zagranicznych PRL) na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Propozycją miały zostać objęte terytoria Polski, Czechosłowacji, NRD i RFN. Państwa strefy miałyby zobowiązywać się do nieprodukowania, nieutrzymywania, niesprowadzania i nie wyrażania zgody na rozmieszczenie na swych terytoriach broni jądrowej oraz urządzeń do jej obsługi i przenoszenia. Zakazane byłoby także użycie tego rodzaju broni przeciwko państwom strefy. Postanowienia miały objąć także Francję, Wielką Brytanię, ZSRR i USA. Spotkało się to z przychylnością ze strony państw bloku w przeciwieństwie do oponentów z NATO, którzy uważali, że plan ten uderza w równowagę sił.

67. Doktryna Breżniewa i stłumienie praskiej wiosny (1968).

Doktryna Breżniewa została sformułowana w 1968 roku przez ówczesnego sekretarza generalnego KPZR Leonida Breżniewa. Stwierdzała ona, że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce na rzecz ZSRR). Tak więc według tej doktryny wszelka interwencja w państwach bloku dążących do secesji nie była agresją lecz samoobroną przed ingerencją wrogiej ideologii. Potrzebna była również by usprawiedliwić interwencję Układu Warszawskiego (nie całego lecz kilku jej członków, m.in. Polski - operacja Dunaj) w Czechosłowacji gdzie następowała polityczna liberalizacja (tzw. Praska Wiosna). Stłumiono ją za pomocą wojsk Układu, w sposób niezwykle brutalny i powrócono kraj do stanu pierwotnego.

68. Polityka wschodnia kanclerza Brandta (1967-1971).

Brandt przeszedł do historii dzięki swojej polityce wschodniej, która zakładała "zmiany poprzez zbliżenie". Do tamtej pory RFN nie utrzymywało stosunków dyplomatycznych z krajami bloku wschodniego i nie uznawała granicy na Odrze i Nysie. Dopiero z końcem lat 60-tych rządowi Brandta udało się nawiązać pierwsze stosunki z Rumunią oraz Jugosławią. W 1970r. Brandt podpisał pierwsze powojenne umowy z ZSRR, Polską i NRD. Dzięki jego polityce nastąpiło zbliżenie pomiędzy RFN a Polską. W 1970r. podpisano traktat uznający granice na Odrze i Nysie, co umożliwiło nawiązanie polsko-niemieckich stosunków dyplomatycznych. Podczas wizyty w 1970r. w Warszawie oddał hołd ofiarom getta upadając na kolana przed Pomnikiem Ofiar Getta Warszawskiego. Zmieniło to postrzeganie Niemców przez Polaków.

69. Dekolonizacja i wyzwolenie państw trzeciego świata.

Za początek dekolonizacji uznaje się albo uzyskanie niepodległości przez Stany Zjednoczone i wyzwolenie państw Ameryki Południowej albo wydarzenia po zakończeniu II wojny światowej, chodź raczej to drugie. Po wojnie niepodległość uzyskało wiele państw, głównie azjatyckich i afrykańskich. W 1960r. ONZ uchwalił deklarację o przyznaniu niepodległości państwom kolonialnym. W tym samym roku niepodległość uzyskała znaczna ilość państw afrykańskich (17). Rok ten został nazwany Rokiem Afryki. W kolejnych latach XX w. niepodległość uzyskały wszystkie państwa Afryki i większość kolonii na pozostałych kontynentach. Głównym powodem dekolonizacji były coraz większe koszty polityczne i ekonomiczne utrzymania i kontroli kolonii, dążenie narodów do samostanowienia, zmiana wizerunku państw europejskich w wyniku II wojny światowej (nie byli oni już tak cudowni jak sądzono). W koloniach brytyjskich dekolonializm zachodził pokojowo. Brytyjczycy byli zainteresowani pozostaniem w dobrych relacjach z byłymi koloniami. Francja z kolei nie chciała pozbywać się swoich zamorskich terytoriów. Z tego powodu niepodległość w jej koloniach poprzedzały krwawe konflikty. ZSRR wspierał dążenia niepodległościowe kolonii widząc w tym swój interes, przy okazji chcąc utrzeć nosa zachodowi. Proponowali socjalistyczne rozwiązania i krytykowali zachód za próby utrzymania wpływów.


70. Powstanie NATO (1949).

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) powstała w 1949 r. w Waszyngtonie. Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i Stany Zjednoczone. W 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, w 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię. W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980. W 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, a w 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.

Podstawą prawną utworzenia NATO był art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych który mówił że "nic w tej Karcie nie może uchybiać niepozbywalnemu prawu poszczególnych państw do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w przypadku napaści zbrojnej na któregokolwiek członka Narodów Zjednoczonych, zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych zarządzeń w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa."

Sojusz nie miał by racji bytu gdyby nie wzajemne gwarancje bezpieczeństwa. Gwarancje te zostały ujęte w art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego.

Pomysł utworzenia NATO zrodził się w okresie zimnej wojny. Miał być on sojuszem obronnym państw zachodnich na wypadek ekspansji komunizmu. W odpowiedzi na powstanie NATO było podpisanie w 1955 w Warszawie Układu Warszawskiego.

71. Geneza Układu Warszawskiego (1955).

Układ Warszawski - związek wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego.

Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955 przez I sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa. Pakt podpisano w 1955 roku w Warszawie. Miał funkcjonować przez 30 lat, w 1985 ważność Układu przedłużono na następne 20 lat. Istniał do 1991. Ustanowiono wspólne dowództwo Układu w Moskwie. Sztaby armii poszczególnych państw członkowskich podlegały operacyjnie X Zarządowi Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej - nie był to więc pakt równorzędnych stron. Naczelnym Dowódcą Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego miał być zawsze marszałek Armii Radzieckiej, który był jednocześnie I zastępcą ministra obrony ZSRR.

Członkowie:

• Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich,

• Albańska Republika Ludowa (zawiesiła współpracę w 1960, wystąpiła z Układu 12 września 1968),

• Bułgarska Republika Ludowa,

• Republika Czechosłowacka,

• Niemiecka Republika Demokratyczna (w strukturach wojskowych od 1956, wystąpiła z Układu 25 września 1990),

• Polska Rzeczpospolita Ludowa,

• Rumuńska Republika Ludowa,

• Węgierska Republika Ludowa,

...czyli wszystkie państwa komunistyczne ówczesnej Europy poza Federacyjną Ludową Republiką Jugosławii. Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się nawzajem w przypadku ataku na jednego z nich. Głównym przeciwnikiem był pakt NATO powstały w 1949.

Państwa należące do układu wydzielały ze swoich armii kontyngenty, które tworzyły Zjednoczone Siły Zbrojne Układu Warszawskiego.

Układ Warszawski sygnował w ciągu swego istnienia tylko jedną operację wojskową - operację "Dunaj". 21 sierpnia 1968 przeprowadził interwencję podczas Praskiej Wiosny w Czechosłowacji (nie była to jednak interwencja Układu jako takiego, lecz jedynie jego 5 członków - NRD, Bułgarii, Węgier, Polski i ZSRR); w ten sposób została wypełniona tzw. doktryna Breżniewa. W interwencji wzięło udział 750 000 żołnierzy, 6 300 czołgów i 800 samolotów. Szacuje się, że zginęło około 200 osób.

Na szczycie w Bukareszcie w 1989 zdecydowano o odejściu od doktryny Breżniewa. Po przemianach w latach 1989-1990 państwa członkowskie postanowiły, że stacjonujące w krajach Układu wojska radzieckie powinny opuścić terytorium tych państw. W 1991 w Budapeszcie podpisano umowę o zaprzestaniu współpracy wojskowej w ramach Układu, 1 lipca 1991 w Pradze rozwiązano struktury polityczne. Oznaczało to ostateczną likwidację Układu Warszawskiego.

72. Traktaty rzymskie i ustanowienie EWG.

Zwolennicy zjednoczenia kontynentu postanowili postawić na integracje gospodarczą, która ich zdaniem wymusi także integrację na gruncie politycznym. Na konferencji w Messynie w czerwcu 1955 roku ministrowie spraw zagranicznych państw EWWiS postanowili o poszerzeniu dotychczasowego zakresu współpracy. Prace przekazano ekspertom z państw członkowskich. Po roku przygotowań przestawiono dwa traktaty, które podpisano w Rzymie w 1957 roku przez Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg w 1957r. Jeden z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą (mającą stworzyć wspólny rynek), drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom, mający na celu kontrolę i współpracę w dziedzinie energii atomowej).

73. Konferencje Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE).

Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) - to powstała w 1975 r., instytucja międzynarodowa, powołana w celu współpracy między krajami Europy w dziedzinie zapobiegania wojnom, konfliktom etnicznymi i naruszeniom praw człowieka. W 1995 jej nazwa została zmieniona na OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie).
Idea powstania konferencji zrodziła się w latach 60-tych, kiedy stało się jasne, że dla dobra Europy należy nawiązać współpracę pomiędzy państwami należącymi do NATO i Układem Warszawskim. Na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (14 grudnia 1964 r.) Adam Rapacki - minister spraw zagranicznych PRL zaproponował zwołanie ogólnoeuropejskiej konferencji na temat bezpieczeństwa i pokoju.
Pierwsze spotkanie przygotowawcze odbyło się w 1972 r., od następnego roku toczyły się konferencje dwu- i wielostronne. W 1975r. w Helsinkach podpisano Akt Końcowy KWBE, który po raz pierwszy określił wspólne reguły postępowania wobec siebie państw sygnatariuszy oraz określił zasady postępowania względem obywateli. Do układu, oprócz większości państw Europejskich dołączyły także USA i Kanada.
W Akcie Końcowym znalazły się zasady:

• demokratyzacji zasad stosunków międzynarodowych,

• nienaruszalności granic,

• integracji terytorialnej,

• poszanowania praw człowieka (wolość myśli, sumienia, religii, przekonań).


Wyznaczono także trzy dziedziny współpracy międzynarodowej (koszyki):

1. bezpieczeństwo

2. współpraca gospodarcza

3. prawa człowieka


Od 1975 r. odbywały się nieregularne konferencje. Dopiero w 1990 r. w Paryżu zadecydowano o zinstytucjonalizowaniu struktur KBWE. W 1994 r. zadecydowaniu o konieczności przekształcenia Konferencji w sprawnie działającą organizację, spotykającą się regularnie. Wtedy też zmieniono nazwę na OBWE i utworzono stały sekretariat organizacji w Wiedniu.

14

---