Wykład nr 1

Ekonomia pochodzi z starożytności .

` Oikosnomikos ` - nauka o gospodarstwie domowym

Ojkos - dom

Nomos - nauka

Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .

EKONOMIA - nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )

Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą

ekonomię .

Funkcje ekonomii :

1. Teoriopoznawcza - wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .

2. Aplikacyjna - próba formułowania wskazówek dla gospodarki .

MIKROEKONOMIA - ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu

poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .

Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .

MAKROEKONOMIA - badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .

Badanie zależności całej gospodarki .

EKONOMIA POZYTYWNA - wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony -

waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .

EKONOMIA NORMATYWNA - sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .

Kierunki ekonomii :

1. Merkantylizm - ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem

pieniądza pełnowartościowego .

2. Fizjokratyzm - ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .

3. Ekonomia klasyczna - ( Ricardo , Smith , Say ) - apologezja prywatnej własności

i rynku .

Prawo rynków Saya - każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,

4. Leseferyzm - okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .

5. Keynesizm - ( twórcą Keynes - twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia

popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że

państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .

Keynes - 1936 -

6. Neoklasyczna ekonomia - poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .

7. Ekonomia marksistowska - ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na

sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .

8. Ekonomia podażowa - co robić aby pobudzać podaż :

• Monetaryzm - Milton Friedman

• Teoria racjonalnych oczekiwań

Problem ograniczoności zasobów - RZADKOŚĆ

Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a

b ) pozytywne możliwościami ich realizacji

wynikającymi z ilości dóbr jakimi

dysponujemy w danym czasie .

Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .

POTRZEBA - uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .

POTRZEBA

podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne

fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne

Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .

CZŁOWIEK

Biosystem Socjosystem Psychosystem

( nie jest sam ) ( człowiek istota

myśląca , podejmuje

samodzielne decyzje )

Geneza powstania potrzeb :

• pierwotne ( instynktowne )

• społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )

Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )

1. Powietrze ( oddychanie )

2. Pożywienie

3. Ubranie

4. Mieszkanie

5. Szeroko pojmowana rozrywka

6. Przedmioty zbytku luksus

Zasady Marshalla :

1. Pożywienie

2. Ubranie

3. Mieszkanie

4. Zaspakajanie wszelkiej działalności

Cech potrzeb :

1. Obiektywizm

2. Subiektywizm i indywidualizm

3. Konkurencyjność

4. Substytucyjność

5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )

6. Ograniczoność co do pojemności

7. Odnawialność

8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )

9. Komplementarność

10. Historycznie zmienny charakter - wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji .

PIRAMIDA POTRZEB

potrzeby

samorealizacji

( praca nad sobą )

potrzeby szacunku i poważania wg . Maslowa

( poczucie własnej wartości )

potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )

potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )

potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )

Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .

DOBRA - wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .

Dobra gospodarcze - wytworzone przez człowieka .

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .

Dobra inwestycyjne - konsumpcja na przyszłość .

PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego

W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji

i przetwarzaniu ich w produkt .

Czynniki produkcji - są to wszystkie środki użyte w produkcji .

Czynniki produkcji :

1. Dobra pierwotne - surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,

czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .

2. Praca człowieka

3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) - maszyny , budynki , licencje

znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .

4. Technologia - sposób wytwarzania

5. Talent przedsiębiorczości - umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w

jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .

Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe

człowieka które może on dać ) .

Krzywa możliwości produkcyjnych

Dobra A

A

C

Dobro B

B

OGRANICZONOŚĆ ZASOBU - dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w

gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .

Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .

Wykład nr 2

ALOKACJA - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .

KOSZT ALTERNATYWNY - koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z

najlepszego niezastosowanego zasobu .

Aspekt gospodarowania :

• pozytywny - osiąganie korzyści

• negatywny - ( konieczność ) - straty

KOSZTY :

• alternatywne - to co utraciliśmy

• rzeczywiste - wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści

Cel naszej pracy - realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w

danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .

GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny

ograniczone zasoby .

Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :

1. Zasada największego efektu ( wydajności ) - przy danych środkach maksymalizujemy

efekt .

2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) - osiągnąć cel przy użyciu jak

najmniejszych środków .

RACJONALNOŚĆ :

• rzeczywista - jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) - jedno rozwiązanie

• proceduralna - dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze -

dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )

RACHUNEK EKONOMICZNY - zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na

wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .

• tylko w jednostkach wartościowych

• musi być celowy

• musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )

• musi być wariantowy - im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że

wybierzemy najlepiej

• kompletność -musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane

zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )

EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób ,

im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .

Przedmiot badań ekonomii - proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji

dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:

• zaspokojenie potrzeb ludzkich

• uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )

Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .

METODY BADAWCZE ekonomii :

• obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )

• dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu

dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości

dla danego zjawiska .

ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :

1. Sprężenie zwrotne , skutek - przyczyna

2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym

zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .

3. Złudność zależności ekonomicznych .

4. Jest subiektywna .

5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić )

KONKRETYZACJA - zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .

WERYFIKACJA - sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .

1. statystyczna ( badania )

2. historyczne odnoszenie się do przeszłości

FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) - obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w

jakimś przypadku ona nie zachodzi .

Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :

1. logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .

TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ,

musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki .

Podstawy do prognozowania przyszłości .

NARZĘDZIA EKONOMICZNE :

1. Model ekonomiczny - uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla

danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania

modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości

gospodarczej .

2. Eksperyment - ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) - stworzenie pewnych

warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .

• Eksperyment kontrolowany - polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w

każdej próbie zmiana jednego czynnika .

SYSTEM SPOŁECZNY - całość związków i zależności występujących w społeczeństwie .

Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .

SYSTEM SPOŁECZNY

system polityczny system kulturalny system ekonomiczny -

- bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy

zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków

- instytucje - oczekiwania członków i zależności między

społeczeństwa członkami społeczeństwa

wynikających z działania ich

na płaszczyźnie ekonomicznej

decyzyjny motywacyjny

kontrolny koordynacyjny

PRAWA EKONOMICZNE - istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności

między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością ,

sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne - pojawiają

się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .

Wykład nr 3

Reforma - pewien cykl zmian

TRANSFORMACJA - cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do

bardziej efektywnych

TRANSFORMACJA

modyfikacyjna systemowa

modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego ,

ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego

( kraje Europy środkowej )

1. od centralnie planowanej do

rynkowej

2. od socjalizmu do demokracji rynkowej

Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka

1. GOSPODARKA NATURALNA - podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe

( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy

podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .

Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania - społeczny PODZIAŁ

PRACY ( grupy - zawody - specyficzne zawody )

SPECJALIZACJA - ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .

Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .

2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -

wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem

działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się

producent i wymiana .

Typy wymiany :

• Towar za towar - gospodarka towarowa

• Towar - ekwiwalent ( pieniądz ) - towar - Gospodarka towarowo - pieniężna

Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana - dominuje własność prywatna

ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy

interwencje państwa .

WŁASNOŚĆ

prywatna publiczna

indywidualna zbiorowa państwowa lokalna ( komunalna )

spółka

spółka akcyjna

Model gospodarki rynkowej

• Gospodarka zamknięta - nie ma powiązań z innymi gospodarkami narodowymi bądź

z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .

• Gospodarka otwarta - odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .

RYNEK - ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )

1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .

2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami

gospodarczymi .

3. Na rynku zachodzą transakcje - proces gdzie spotykają się dwie strony .

TRANZAKCJA

ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to

dysponowania własnością zmiana formy własności

kredyty

4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje

Rodzaje rynków :

• lokalne

• krajowe

• międzynarodowe

• światowe ( ostateczny weryfikator )

Rynek dóbr

konsumpcyjnych - nabywca nabywa inwestycyjnych - kupuje dobro by

coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć

dobro finalne

RYNEK

otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty

przetarg

formalny - instytucjonalny nieformalny

w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma

do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny rynek )

biały szary czarny

RYNEK KONKURENCJI

doskonałej niedoskonałej

pełny monopol oligopol

duopol monopol

PIENIĄDZ - wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia

• Ekwiwalent - muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich odpowiednia

ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) - monety - prawo bicia pieniądza .

• Pełnowartościowy - taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto

i srebro , później tylko złoto .

• Banknot - nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu

• Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .

Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .

• Papierowy - symboliczny ( symbol wartości ) - umowa społeczna , gwarancją wartości

pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .

Funkcje pieniądza :

1. Miernik wartości

2. Środek wymiany

• cyrkulacji

• środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza

a strumieniem towaru - kredyt )

3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )

4. Pieniądz światowy ( SDR - 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F )

Wykład nr 4

CENA - informuje nas o relacji między produktami

1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu

2. żywiołowa , administrowana

3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do

jakościowego

4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży

5. funkcja kosztowa - wchodzi w skład produktów jako koszt

6. nie jest wielkością jednorodną :

• elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce

• zawiera obciążenia prawne - podatki

• zysk

7. funkcja dochodowa - pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą

wyliczyć siłę nabywczą pieniądza - wartość realna - ilość dóbr i usług

które możemy za nią nabyć )

Cena sprawiedliwa - św. Tomasz z Akwinu - powinna być ustalana zgodnie z wartościami

chrześcijańskimi .

Milton Friedman - monetaryzm - Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności

gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty -

motywuje do działania .

POPYT - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek

konsumpcji , rynek czynników produkcji )

NABYWCY

KONSUMENCI PRODUCENCI

dobra finalne czynniki produkcji

Rodzaje popytu :

• popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza

• popyt potencjalny - ( co by było gdyby ) preferencje

• popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem

na drugie dobro

• popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B

• popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody

POPYT - elementy regulujące :

1. Cena dobra

• cena substytutów

• ceny dóbr komplementarnych

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości

• zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu

2. Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne

3. Preferencje popytowe - upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda

4. warunki geograficzne - demograficzne

PODAŻ - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub

nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )

Czynniki motywujące podaż :

1. Cena produktu

• cena dóbr substytucyjnych

• cena dóbr komplementarnych

• statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen

• cena czynników produkcji

• technologia

• ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji

• warunki prawne

• pomoc państwa ( dotacje , subwencje )

PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość

produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na

podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie

od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )

- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w

sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .

Funkcja jednoczynnikowa

cena

wg Marshalla

popyt

POPYT :

• potencjalny , efektywny

• komplementarny

• substytucyjny

• złożony , ograniczony

Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada

Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada

PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są

niezależni od siebie - rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami

ceteris paribus . )

- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana

przez producentów na rynek .

cena

wg Marshalla

podaż

Mechanizm równoważenia rynku - cena , popyt , podaż .

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie

rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .

RÓWNOWAGA RYNKOWA

cena

C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży

C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia

E krzywej popytu i podaży )

C 1 - nadwyżka popytu , niedobór podaży

podaż , popyt

Cena równowagi - sytuacja modelowa

Flubturencje - ruch wokół ceny równowagi

Procesy dostosowawcze - krótko lub długo okresowe

Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) - podaż jest

mało elastyczna - limituje nas wielkość produkcji

Długi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji są zmienne

Bardzo krótki okres czasu - tylko cena się zmienia

Ex - ante -działanie wyprzedzające

Ex - post - działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika

MODEL PAJĘCZYNY - opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian

popytu na rynku ( rolnictwo - opóźnienie jednoroczne )

Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie

dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .

Wykład nr 5

Pieniądz światowy - ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )

Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )

Cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .

Cena relatywna - ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby

nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )

Dwa mechanizmy cen :

• ceny żywiołowe , rynkowe - cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm

alokacji ( raczej model )

• cena administrowana

1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .

2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .

Cena administracyjna - socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .

Gospodarka rynkowa - oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie

kredytów , ulgi , subwencje .

ELASTYCZNOŚĆ - miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość

pod wpływem danego czynnika .

Elastyczność POPYTU :

E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt

1. 
   Cenowa

2. 
   Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )

3. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .

AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta

o jednostkę .

AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .

Produkty spożywcze - niska elastyczność , mniej niż jednostka

Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność , prawie jednostkowa

Usługi - wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Elastyczność PODAŻY

Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny

cena

ec < 1

ec = 1

ec > 1

podaż

Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się

zmieniać .

Elastyczność :

• punktowa

• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )

Ekspansybilność ceny - jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .

Fleksybilność cenowa - jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Struktura gospodarki rynkowej .

PODMIOTEM GOSPODARCZYM - nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego

uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się

własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .

JANOS KORNAI - wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :

1. Procesy realne ( materialne ) - są tom wszelkie działania w ramach tych procesów

powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr ,

produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,

przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .

2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem

i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem

decyzji ekonomicznych .

Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .

Sfera realna - przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )

BANK komercyjny - podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych

środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )

NBP , banki narodowe , centralne -podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo ,

zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym ,

określa rezerwy obowiązkowe .

Parametry NBP :

1. Stopa redyskontowa

2. Stopa lombardowa

3. Stopa refinansowa

INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE - są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z

podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego

gromadzą duże środki kapitałowe .

GIEŁDA - rynek kapitałowy , ` barometr gospodarki `

PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ - związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców

zrzeszenia konsumentów - zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .

PAŃSTWO - podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym ,

może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .

PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) - jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje

cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .

Cechy przedsiębiorstwa :

1. Odrębność ekonomiczna ( własność )

2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )

3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )

PRZEBSIĘBIORSTWO

publiczne prywatne

państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki )

GOSPODARSTWO DOMOWE - grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej -

mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna

z osób musi prowadzić działalność zarobkową .

Funkcje gosp . domowego :

1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )

2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji - rynek pracy )

WYBORY konsumenta :

1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny

cel - zaspokajanie potrzeb )

2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe - pełna informacja )

3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi

4. Jest podmiotem racjonalnym

Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji

Ograniczenia :

1. Dochody ( dochód realny )

2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )

Uporządkowany system preferencji konsumenta :

1. Założenie kompletności preferencji .

2. Założenie przechodniości preferencji .

3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .

Wykład nr 6

Dobra :

• preferowane - najważniejsze dla konsumenta

• obojętne - między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość

wymiany)

UŻYTECZNOŚĆ - miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji

jednego dobra bądź usługi ma konsument

Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej - subiektywizm.

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA - suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.

UC

Ilość dobra Q

Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .

UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA - zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia )

konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .

UM

nasycenie Ilość dobra Q

Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest

pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta

uczucie nasycenia danym dobrem ) .

W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia - dane dobro nie ma już dla

nas znaczenia .

Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ - nasycenie , gdy ilość

dobra jest maksymalna .

UC = max

UM = 0

punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )

PRAWO malejącej użyteczności marginalnej - każda następna jednostka danego dobra

daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .

TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) - z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną

użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI - pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających

konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.

Dobro A

Dobro B

Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego - dobra wymienne .

Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )

Różna jest substytucyjność dóbr .

PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr - określa jaką ilość dobra A należy

poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .

Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )

MAPA OBOJĘTNOŚCI

Dobro A

Każda wyżej położona krzywa symbolizuje

wyższe zadowolenie z konsumpcji .

Dobro B

Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .

Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i

drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko

jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,

ograniczenia finansowe .

DUDŻET KONSUMENTA :

1. Dochody :

• płacowe

• pozapłacowe

• stałe ( regularne )

• sporadyczne ( nieregularne )

2. Wydatki

• konsumpcja bieżąca

• oszczędności

Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .

Źródła pozapłacowe :

• działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna

• wygrane - gry liczbowe , spadki

• oszczędności

Dochody:

• regularne - podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.

• sporadyczne - wygrane , spadki

Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji

bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .

Rentier - osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .

Transfery rzeczowe - pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .

LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA

Dobro A

Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają

zaangażowania takich samych środków ( takiej samej

ilości środków ) .

Dobro B

Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są

jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .

Optimum konsumenta

Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .

Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .

Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był

realny ( nie tylko zgodny z inflacją )

Wykład VII (31.XI.99)

• Ograniczenia cenowe

• Ograniczenia dochodowe

Funkcja popytu konsumenta:

D_DX = f₁(P_XP_Y...∆P) Pojedynczy konsument

D_DY = f₂(P_XP_Y...∆P)

D_DX,D_DY - popyt konsumenta na dobro X,Y

P_X,P_Y - ceny dóbr

_∆P - dochód pieniężny konsumenta

Popyt rynkowy:

i - pojedynczy konsument

Ścieżka dochodowa

Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu:

• Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na różne produkty:

1. dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu

2. dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu

Podział ten ma charakter:

• subiektywny ( dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter )

• należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa

• zmiany w czasie

Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr normalnych

Nie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym ( i wzrasta na nie konsumpcja)

1. wpływ zmian dochodu na popyt:

ay

y1 E

y y

ax

x x1 DP₁ DP

x x

1. Ścieżka ekspansji dochodowej konsumenta

Krzywa dochód - konsumpcja

Jest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian dochodów i niezmienności innych warunków ( jest to wypadkowa sytuacji konsumenta).

ay ay ay

E₂

E₁ E₂

E E₁

E

0 ax ax ax

X,Y - są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne

X- d. Podrzędne Y-d. Podrzędne

c) Prawo Engla - podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział

Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu.

KRZYWE ENGLA

A - dobra podstawowe B - dobra wyższego rzędu

DP DP

DP₂ DP₂

DP₁ DP₁

DP DP

X X₁ X₂ ax X X₁ X₂ ax

Przyrosty dochodu ∆P są takie Przyrosty dochodu ∆P są takie

same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupów

x - ∆x są malejące dobra x - ∆x są rosnące

Krzywa Engla, a klasyfikacja dóbr

DP

DP*

• 
  ax

X - jest dobrem normalnym dla 0<DP<DP*

X - jest dobrem podrzędnym dla DP>DP*

Ścieżka cenowa

Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmiany cen

• czynnikiem zmiennym jest cena dobra

• nie zmienia się dochód konsumenta

• nie zmieniają się ceny innych dóbr

• syt. Preferencji konsumenta są takie same

Ścieżka ekspansji cenowej konsumenta (krzywa cena - konsumpcja)

Jest to linia łącząca wszystkie punkty optimum konsumenta przy założeniu zmiany ceny danego dobra i niezmienności innych warunków

Qy

Krzywa cena - konsumpcja

E``

E`

E

Qx

X₁ X₂ X₃

Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu danego dobra.

Efekt substytucyjności - sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym

Efekt dochodowy - obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na wielkość zakupów dobra X,Y

ay

(Rekowski str. 124)

B

Y₂

A

Y C

Y₁

X₁ X₂ X ax

Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego, dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność.

Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena.

W rzeczywistości dwie ścieżki nakładają się na siebie:

Yo

Y₂ A B

C

X_o X₂ X₁

Efekt substytucyjny - wzdłuż krzywej obojętności od A do C

Efekt dochodowy - wzdłuż krzywej ekspansji dochodowej od C do B

Efekt substytucyjny - jest zawsze ujemny

Efekt dochodowy - dodatni dla dóbr normalnych

Ujemny dla dóbr podrzędnych

• sytuacja, gdy konsument funkcjonuje w sytuacji niepełnej informacji

• koszty transakcji - są to koszty ponoszone w celu zdobywania informacji ( wydatkowane pieniądze i stracony czas )

• użyteczność ex-ante - użyteczność, jaką konsument przypisuje produktowi w momencie podejmowania decyzji co do jego zakupu

• użyteczność ex-post - użyteczność, jaką dla konsumenta ma faktycznie dana konsumpcja, użyteczność, którą doświadczamy w trakcie używania produktu.

Wykład VIII (7.XII.98)

Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i k. przyszła)

KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T

Zwiększanie dochodu w czasie przez konsumenta

Konsument zgłasza popyt na pracę, kierując się:

1. Efekt substytucyjny na rynku pracy

2. Efekt dochodowy na rynku pracy

Ad.1

E.S. - zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją.

Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim poziomie dochodów

(Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód)

Ad.2

E.D. - odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu, zastępuje się tu pracę

( jej czas ) - czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który posiada)

praca w nadgodzinach - praca wynagradzana za wyższą płacę

czas wolny użyteczności > użyteczności dodatkowego dochodu - e. Dochodowy

czas wolny użyteczności < użyteczności dodatkowego dochodu - e. Substytucyjny

płaca - dochód pieniężny

dochód gospodarstwa domowego - dochód pieniężny i dochód niepieniężny (wychowanie dziecka - nie korzysta z przedszkola, gotuje, pierze)

ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE:

Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym:

• pożyczkodawca - wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się konsumpcja bieżąca

• pożyczkobiorca - korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej

Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod wpływem:

• stopy wkładów długoterminowych

• poziomu dochodów bieżących i przyszłych

• dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym

(nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena - dostępność fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie:

np. 1) może samochody stanieją - warto oszczędzać

2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie - opłaca się wziąć kredyt

Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w czasie

Im niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości

PRODUCENT - zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych. Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy:

• odrębność ekonomiczna

• odrębność organizacyjna

• odrębność prawna

Producent może:

• obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji)

• odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe

• odnosić korzyści zespołowego wytwarzania - może zastosować specjalizację, która doprowadza do ciągu produkcyjnego - wyższa efektywność

Funkcje przedsiębiorstwa:

• Funkcja podażowa

• Funkcja popytowa

• Funkcja społeczna

Formy producentów:

1. PRZEDSIĘBIORSTWO - samodzielny producent prowadzący pełen rachunek ekonomiczny

2. FIRMA - podmiot charakteryzujący się swoją nazwą i znakiem graficznym ( przedsiębiorstwo staję się firmą, gdy ma swój prawnie chroniony znak i nazwę), na rynku substytutów każdy dąży do odróżnienia od innych wyrobów, należy dążyć do własnego znaku firmowego - aby odróżnić się od innych.

Znak firmowy jest dodatkowym kapitałem, może być zastawem pod kredyt, poręczeniem przy transakcji, podwyższa wartość firmy przy wycenie. Znaki:

• respektowane

• umowne

• kradzione (podszywanie się)

3. ZAKŁAD - część przedsiębiorstwa (które może być jedno lub wielozakładowe), nie jest to jednostka samodzielna, zakład prowadzi część rachunku ekonomicznego w celu przeprowadzenia centralnego rachunku ekonomicznego przez przedsiębiorstwo

Kwestia własności - wiązanie ról - właściciel, a zarządzający (wynajęty, zatrudniony menadżer). Wejściami są kanały wspomagania przedsiębiorstwa.

Szersze otoczenie przedsiębiorstwa - prawo, podatki, technologia, rozwój nauki, przepływ informacji.

Co produkować?

Jak produkować?

Dla kogo produkować? Odpowiedzi są łączne ,z jednej odpowiedzi

Za ile ? wynika druga

Ile produkować?

DZIAŁANIA EKONOMICZNE:

• wyznaczenie celów

• pozyskiwanie środków

• gospodarowanie tymi środkami

Wyznaczenie celów:

1. cele społeczne - przedsiębiorstwo jest miejscem samorealizacji osób tam pracujących, możliwość zrobienia kariery zawodowej, akceptacja w grupie, tworzenie warstw społecznych

2. cele ekonomiczne - zysk, ale istnieją kontrowersje, co do celu przedsiębiorstwa, zyski (nadwyżki) mogą być celem do osiągnięcia celów, przedsiębiorstwo może się powiększać, zagospodarowywać coraz większą część rynku.

Małe przedsiębiorstwo - wygospodarowanie nadwyżki

PŁYNNOŚĆ - zdolność przedsiębiorstwa do regulacji wszystkich bieżących zobowiązań

1. wewnętrzne (wobec pracowników)

2. zewnętrzne (wobec kontrahentów, banków itd.)

Jeżeli przedsiębiorstwo ma problemy z płynnością, wówczas celem podstawowym jest właśnie zysk.

Działalność przedsiębiorstwa musi być finansowana. Następuje:

1. gromadzenie majątku

2. istnienie źródeł środków finansowych

Ważna jest w zarządzaniu przedsiębiorstwem:

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ - specyficzny sposób zarządzania przedsiębiorstwem, taki sposób postępowania, który zapewnia najefektywniejsze z możliwych czynności produkcji. Sprowadza się do poszukiwania takich konstrukcji kierowania produkcją, które dadzą lepsze efekty, od innych form zastosowania danych czynników:

• zmiana technologii

• wprowadzanie nowych produktów

• poszukiwanie nowych rynków

Za wyższym zyskiem idzie ryzyko, dlatego przedsiębiorczość musi zaakceptować pojęcie ryzyka

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa:

• wewnętrzne

• zewnętrzne

Wewnętrzne źródła (środki wygospodarowane przez przedsiębiorców. Cechą jest fakt iż nie tworzą one żadnej zależności firmy od osób 3-ich czyli zewnętrznych)

• część zysku przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, na inwestycje rozwojowe

• fundusz amortyzacyjny:

• 
  środki obrotowe

• 
  środki trwałe bilans

• 
  aktywa - pasywa źródło finansowania

fundusz amortyzacyjny dotyczy majątku trwałego i wiążę się z umażaniem - obniżaniem wartości majątku trwałego w czasie przez amortyzacje

• sprzedaż części własnego majątku

• dobrowolne (sam się decyduje, sprzedają stare, aby móc kupić nowe - restrukturyzacja, unowocześnienie)

• przymusowe (aby móc zrealizować płynność, musi pozyskać gotówkę)

Zewnętrzne źródła:

• kredyty i pożyczki

• zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn.

• druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał

• 
  dotacje i subwencje własny

• bezpośrednie inwestycje

Wykład IX (14.XII.98)

Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa)

Składniki majątku przedsiębiorstwa:

1. Składniki trwałe (długi okres używania)

2. Środki obrotowe (niższa cena, krótki okres używania, zazwyczaj zużyte w jednym procesie produkcyjnym)

Przedsiębiorstwo:

• wytwarza

• sprzedaje

• dostaje pieniądze ze sprzedaży

• kupuje materiały

• 
  wytwarza i cykl się powtarza

Formy finansowania zewnętrznego:

1. LEASING - forma dzierżawy, czyli finansowanie zewnętrzne, sięga się na rynek po kapitał. Po raz 1-szy zastosował go IBM, jako „full service”, czyi firma dostarcza i zapewnia obsługę oraz dokonuje wymiany. Na świecie leasing obejmuje 25% transakcji jako metoda finansowania. W Polsce tylko parę procent, bo jest to umowa „nie nazwana” i różnie traktowana przez prawo, ma znamiona konsumpcji luksusowej, a nie inwestycji

LEASING

Środki produkcji środki konsumpcji

Dzierżawa bezpośrednia Dzierżawa pośrednia

(wyłącznie tow. Leasingowe)

Leasing operacyjny Leasing finansowy (krótkookresowy 3-4 lata) (długookresowy nawet 30lat)

Equipment leasing Plant leasing

Leasing pośredni

raty

Tow. Leasingowe Dzierżawca

umowa

zapłata dostarczenie

ceny przedmiotu

zakupu dzierżawy

Producenci

Cechy towarzystwa leasingowego:

• poważne zasoby kapitału

• znajomość rynku

Leasingodawcami mogą być też banki

LEASING

	Operacyjny	Finansowy
Okres umowy	Krótszy od ekonomicznego zużycia się obiektu	Zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia się obiektu
Koszty utrzymania i remontu	Ponosi leasingodawca	Ponosi leasingobiorca, jeśli leasingod. To za dodatkową opłatą
Opłaty leasingowe	Nie pokrywają ceny obiektu	Pokrywają pełną amortyzację obiektu
Odstępstwo od umowy	Możliwe przed jej wygaśnięciem	Wymaga zapłaty odszkodowania leasingowego

2. Kredyt

3. Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze:

• zwrotnym

• odpłatnym

• na określonych warunkach

• na określony czas

4. Subwencje, mogą one być:

• rzeczowe i finansowe

• bezpośrednie i pośrednie (np. cło - dogodniejsze warunki dla producentów krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki udogadniające)

5. Zobowiązania:

• wobec pracowników

• wobec dostawców

• wobec banków itd.

• wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i w końcu nie płaci)

6. Drukowanie papierów wartościowych

• obligacje - papier dłużny, potwierdzenie podwyżki

• akcje - potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach ( zwiększenie ilości właścicieli)

FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE

1. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela

Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku jest 1 osoba.

Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo.

Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela bardzo znaczący wyznacznik.

2. 
   Podział spółek z „zeszytu finansów”

odpowiedzialność

ryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania,

kreacja pieniądza a nie prawne

Akcje

• Rodzaje akcji

• Imienne (nie są przeznaczone na rynek)

• Na okaziciela (są przeznaczone na rynek)

• Kurs akcji

• Akcje zwykłe, uprzywilejowane

• Kontrolny pakiet akcji

Korporacja ponadnarodowa (zarządzanie menadżerskie)

W gospodarce otwartej przedsiębiorstwa zaczęły się rozszerzać, nastąpiło przenoszenia kapitału za granicę np. pewne firmy są dofinansowane poprzez przenoszenie aktywów.

Wykład 10

Decyzje mikroekonomiczne producenta

• co do zasobów

• co do czynników produkcji

• co do planowania itd.

Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa :

• technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ), każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji

• przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )

Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji

1. Jednoczynnikową - mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość produkcji

2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji

a = f ( F₁ , F₂ , ... , F_n ) - ogólna postać funkcji produkcji

a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji

a = f₁ /L/ a = f₂ /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji

L - siła robocza K - kapitał

a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji

Analiza może być - krótkookresowa

- długookresowa

Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .

Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko w długim okresie .

Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .

Funkcja produkcji typu Cobba - Douglasa

Y - wielkość produkcji K - wielkość zaangażowanego kapitału

L - wielkość nakładu pracy A , alfa , beta - szacowane statystycznie parametry

Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .

1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika - gdy mamy doczynienia z

czynnikami stałymi i zmiennymi .

Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h - jest o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )

2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :

• ilość maszyn , urządzeń

• jakość aparatury

• ilość zatrudnionych pracowników

• wielkość zasobów itd.

Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .

Proporcjonalne przychody z czynnika - aby zmienić kilka czynników , aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .

GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA

A ) Wybór ilościowy - czyli ile czynników produkcji zaangażować

IZOKWANTA - Krzywa jednakowego produktu

Kapitał

A

B

L - praca

A - technologia kapitałochłonna

B - technologia pracochłonna

Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z

układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie - nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału - nic się nie zrobi samo.

Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji .

Produkt przeciętny / PP /

L - czynnik pracy , czynnik zmienialny

Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .

Produkt marginalny / PM /

Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .

Graficzny obraz produktu całkowitego

PC

• L

Graficzny obraz PM i PM

PP PM

PP

PM L

Nałożenie dwóch funkcji

PP PM PC

B

PC

A

PP

0 PM L

A - jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu .

B - zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji

B ) Ograniczenia finansowe

K Izokoszta - krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz

finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,

ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb .

nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po

kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość

rozszerzenia działalności .

• L

C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)

K

A

0 L

Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno - finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )

Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .

Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) - pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .

Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )

Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa

K

Krzywa łącząca punkty będące

optymalną kombinacją czynników

0 L

Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .

Wykład nr 11

Koszty rzeczywiste - koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .

Negatywny aspekt gospodarczy - utrata pewnych korzyści

Pozytywny aspekt gospodarczy - możliwość uzyskania pewnych korzyści .

Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )

Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny

Rachunek wyników - określa rachunek strat i zysków

Strata - nakłady przewyższają koszty - koszt ryzyka biznesowego

Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .

Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) - koszty rzeczywiste i koszty alternatywne .

Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .

Koszty społeczne - koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np:

• Budowa infrastruktury

• Koszty zanieczyszczenia środowiska

Odpowiedzialność personalna - płaci ten kto doprowadził do straty .

Krótki okres - występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych

Długi okres - analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .

Koszty stałe - koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji .

Koszty zmienne - koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .

Koszty produkcji

Koszty stałe Koszty zmienne

- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych

- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,

- Koszty zużywania środków półfabrykatów

- Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna

- Niektóre podatki woda

Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )

Koszt całkowity

koszty

Kc(s+z)

funkcja kosztów całkowitych

Kz jako zależność kosztów stałych

i kosztów zmiennych .

Ks

produkcja

Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .

Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .

Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły - efektywność zastosowania czynnika maleje .

Koszt marginalny - jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jednostkę .

Koszt marginalny - mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .

Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .

koszty

K₃

spadek wzrost produkcja

( korzyści ) ( niekorzyści )

Korzyści skali rosnącej - nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany przy pomocy tego czynnika .

Korzyści skali malejącej - nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowity

Stałe korzyści skali - proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu

Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści :

• Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie

• Lepsza absorbcja nowych technologii

Zewnętrzne korzyści :

• Przedsiębiorstwo konkurencyjne

Analiza kosztów przedsiębiorstwa :

• Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa

• Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa

Wycena przedsiębiorstwa - wycena aktywów przedsiębiorstwa

Wycena dochodowa

Koszty

wartość sprzedaży

KC

zysk

Próba P

rentwn.

przed. strata

koszty stałe

0 A B produkcja sprzedana w sztukach

Wykład nr 12

KONKURENCJA

Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .

Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą

funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .

Jakie to problemy :

• Demografia ( konieczność regulowania demografii )

• Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny - bieda i bogactwo )

• Opieka nad krajami słabszymi

Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .

Konkurencja nieuczciwa - cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd

ochronny konsumenta )

Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .

Warunki istnienia konkurencji :

• Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )

• Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne

• Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja

Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .

Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .

Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .

SYTUACJA KONKURENCJI

• Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )

• Konkurencja niecenowa - strategia marketingowa

• promocja

• reklama

• serwis

• usługi

Cenodawca - podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę

Cenobiorca - podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .

MONOPOL

• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )

• Państwowy ( państwowo - administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem

• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno - ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )

Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )

czysta konkurencja czysta konkurencja

konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistyczna

oligopol oligopson

monopol pełny monopson

( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )

Monopol bilateralny - monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem

działania jest tu negocjacja między podmiotami .

A - konkurencja doskonała

B - konkurencja niedoskonała

• oligopol

• oligopson

• monopol

• monopson

Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji

• konkurencja potencjalna

• konkurencja efektywna

Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .

Efektywna intensywność konkurencji - w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych uczestników rynku .

Intensywność

konkurencji

duopol wąski szeroki polipol

oligopol oligopol

Polipol - jest to rynek doskonały

Wykład nr 13

KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY

I Konkurencja doskonała

• Jednorodność produktu

• Pełna mobilność czynników

• Duża liczba sprzedających i kupujących

• Pełna , doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )

Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .

Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .

Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .

Dlaczego musi być konkurencja ?

Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .

Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .

Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .

Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .

Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .

Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )

Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .

Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu .

PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )

To była strategia maksymalizacji zysku .

Inna strategia - minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy

( krótkoterminowy warunek )

PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

cena

koszt KCP

KM

KZP

E P max zysk

P

E' P' min strat

P'

zamknięcie przedsiębiorstwa

a

E - graniczny punkt opłacalności

E ` - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .

Od P do P' możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P' nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .

Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .

Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .

RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO

koszty

utarg KM

KCP

A B

P P = PP = PN

C

A C B wielkość produkcji

A - zysk minimalny P - cena

B - optimum ekonomiczne

Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )

RÓWNOWAGA GAŁEZI

W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI

koszty KM

utarg KCP

B

C = PP = PM

C - cena B - równowaga gałęzi / minimum KCP /

Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana - niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .

Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .

Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) - opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .

II Monopol pełny

• Jeden sprzedawca , wielu kupujących

• Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów

• Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol

• Doskonała informacja o rynku

Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałąź .

Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )

Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .

Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )

Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .

Konkurencja pozacenowa :

• reklama

• promocja

• usługi dodatkowe

• serwis

Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena - wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .

CENA MONOPOLOWA

koszty

przychody KM

cena

cena

monopolowa

zerowy zysk

krzywa popytu

DD = P = PP

0 Q wielkość produkcji

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację

cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )

ZYSK DODATNI MONOPOLU

cena

koszty

KM

KCP

P C

B

A DD = P = PP

PM

0 Q _e Q

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?

Może ono stosować dyskryminację cenową - której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .

Warianty dyskryminacji cenowej :

• Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i autobusowe )

• Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy - korzystanie z usług o różnych porach )

Dyskryminacja doskonała - producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta

( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek

STRATA MONOPOLU

cena KM

koszty A C

KCP

P B

PM DD = P = PP

0 Q_e Q

Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :

• Cena minimalna - skup żywca ( rolnictwo )

• Cena maksymalna - światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )

Wykład nr 14

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

• Wielu sprzedających i kupujących

• Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty

• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go

• Pełna informacja

Produkty zróżnicowane - jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy - duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )

Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .

Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby .

Są dwie sytuacje ruchu cen :

• Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią)

• Firma zmienia ale inni nie

Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki . Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia elastyczność cenową - zmniejsza ją .

PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P dd - krzywa popytu przedsiębiorstwa

D DD - krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy

d zmienią cenę

B - wielkość popytu po obniżeniu ceny

P₁ A

B C

P₂

D d

Q₁ Q₂ Q₃ Q

Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę .

RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D

KM

P_E A_E

D

C_E PM_E d

0 Q_E Q

RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KCP

P₁

P₂

D d

0 Q₁ Q₂ Q

Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki .

Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi .

Narzędzia konkurencji niecenowej - ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie pozorowane ( np. proszki - ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych .

W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami .

Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy )

Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną

( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej .

Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej , monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .

II OLIGOPOL

• Produkty jednorodne lub zróżnicowane

• Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 - duopol ) duża liczba kupujących

• Ograniczony dostęp do rynku

• Pełna informacja

Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji - reakcji .

Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .

Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek - teoria rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .

Krzywa popytu na rynku oligopolu - Model Suiziego

P

D

d

P₀ E

PM₁

PM₂

Q

Q₁

Ceny nie reagują na zmianę kosztów

Maksymalizacja zysku

d KM₂

KM₁

P₀ E

Q₀

Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań oligopolistów .

Modele przywództwa :

• Przywództwo firmy dominującej

Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu , kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .

• Przywództwo firmy efektywnej

Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji . Może ona zmieniać cenę .

48

---