PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI - wykłady.

Uczucie Cielesne pobudzenie

- subiektywne doświadczenie - fizjologiczna aktywacja

- fenomenologiczna świadomość - przygotowanie cielesne do działania

- poznanie - reakcje motoryczne

EMOCJE

Społeczno - ekspresywny komponent

Poczucie celowości - komunikacja społeczna

- motywacyjny stan ukierunkowujący na cel - ekspresja twarzy

- aspekt funkcjonalny - ekspresja wokalna

Znaczące zdarzenia życiowe

Emocje - łac. e movere - wyjście poza stan stabilny, stan zakłócenia (e - z, movere - poruszenie), stan, który zmienia cały organizm.

Współcześnie emocja jest całościową (organismiczną) odpowiedzią na zdarzenie, obiekt, odbierany jako istotny dla podmiotu. W tej całości można i trzeba wyróżnić pewne części, komponenty, które przedstawia schemat powyżej.

Pierwszy z nich to komponent przeżyciowy, subiektywny. Uczucie jest czymś wyższym niż emocja.

Drugi to neurofizjologiczny - to co dzieje się w układzie nerwowym, jakie są fizjologiczne podstawy aktywujące się podczas wyzwalania emocji.

Komponent fizjologiczny - zmienia się napięcie twarzy, często są to reakcje automatyczne.

Komponent motywacyjny - każda emocja ma w sobie element pobudzający organizm do działania.

W zależności od elementu znaczenia zdarzeń są różne ujęcia życia emocjonalnego.

Filozofia:

1. Perspektywa egzogeniczna (Hume, Locke, Mill - empiryzm) - człowiek rozwija się, przystosowuje się do rzeczywistości, reprodukuje projekty tego świata. Emocje mają wymiar adaptacji - wymiar ważności. Ta perspektywa dominuje w psychologii emocji. Wywodzą się z niej teorie kulturowe. Emocje są zawarte w języku, schematach.; mają funkcję adaptacyjną.

2. Perspektywa endogeniczna (Kant, Hegle) - aby zrozumieć emocje, trzeba poznać co jest w człowieku, mój subiektywny świat. Kryterium ważności jest to co w nas (nie mają więc wymiaru adaptacyjnego, tylko inne wartości, typu godność, szacunek..)

To, jak i jakie emocje przeżywam zależy od całego komponentu naszego organizmu.

Predyspozycja	Dyspozycja	Stan	Proces
Przewaga procesu pobudzenia nad hamowaniem; kora mózgowa nadmiernie stymulowana. Niska labilność gałęzi synaptycznej AUN	Skłonność do zachowań typu introwertywnego, tendencja do zrównoważenia (porównywalne z klasycznym typem flegmatyka)	Na ogół dominuje nastrój pogodny	Powolne, utrzymujące się reakcje, trudno je wywołać; ocena poznawcza zdaje się być podstawą wyzwalanej emocji
Przewaga procesu pobudzenia nad hamowaniem; kora mózgowa nadmiernie stymulowana. Wysoka labilność gałęzi synaptycznej AUN	Skłonność do zachowań typu introwertywnego oraz tendencje do braku zrównoważenia (porównywalne z klasycznym typem melancholika)	Na ogół dominuje stan depresji, smutku, tęsknoty, melancholii.	Silne reakcje, głęboko przeżywane, utrzymujące się przez dłuższy czas, nastroje mogą wyznaczać oceny zdarzeń - dominacja wiedzy gorącej nad zimną.
Przewaga procesu hamowania nad pobudzeniem	Skłonności do zachowań ekstrawertywnych, tendencja do zrównoważenia	Na ogół dominuje stan pogody, wesołości	Łatwość wzbudzania emocji, dość duża płynność emocji.

Predyspozycja jest najniższym poziomem, jest to ogólnie możność wytworzenia życia emocjonalnego. Dyspozycję już mogę nabyć.

Kategorie - wymiary emocji - spór.

(uzupełnić…)

Emocje pierwotne (podstawowe) - emocje wtórne.

Kryteria wyboru emocji:

Emocje pierwotne:

1. Związane są ze strukturami biologicznymi.

2. Są to te emocje, które występują u wielu gatunków (nie tylko u człowieka) i które jednocześnie występują we wszystkich współczesnych cywilizacjach.

3. Ujawniają się bezpośrednio po urodzeniu lub w 1 roku życia.

4. Wyrażają najbardziej podstawowe funkcje adaptacyjne.

Właściwości emocji:

• Zasada rozwojowa - każda emocja jest dobra, każda, która rozwija wewnętrznie.

• Zasada zróżnicowania emocji - każda emocja wyzwala inne uczucia.

• Zasada współwystępowania i wzajemnego oddziaływania komponentów emocji.

• Zasada kształtowania (wyzwalania) emocji - emocje tworzą łańcuchy emocjonalne, mają tendencję do pobudzania podobnych, lecz innych emocji.

• Zasada emocjonalnej komunikacji.

• Zasada interaktywnych systemów - stany emocjonalne powodują zmiany we wszystkich procesach (systemach) psychicznych, a zwrotnie system psychiczny powoduje wzmocnienia i osłabienia pewnych emocji.

• Emocje są czynnikiem ułatwiającym osobisty rozwój i przywiązanie.

• Zasada wrodzonej funkcji adaptacyjnej i psychopatologii - poprzez przeżywanie pewnych stanów emocjonalnych często zniekształca się obraz samego siebie i świata - prowadzi więc do patologii.

• Zasada emocjonalnego zarażania się - emocje doznawane przez jedną osobę emanują na drugą.

• Zasada samoregulacji i wykorzystywania emocji - każdy z nas może nauczyć się kontrolować swoje emocje: poprzez ekspresję (tłumienie jej); dzięki emocjom możemy manipulować zachowaniem innych osób: przymilanie się)

Wyróżniamy dwa rodzaje empatii:

1. Emocjonalna - nieświadome przejmowanie klimatu drugiej osoby.

2. Poznawcza - świadome, celowe wczuwanie się w to, co druga osoba czuje.

KLASYCZNE TEORIE EMOCJI

1. Peryferalna teoria emocji - teoria W. Jamesa - C.G. Lange

2. Teoria N. Bull.

3. Wzgórzowa teoria emocji - W. Cannon.

4. Korowa teoria emocji - M. Arnold.

5. Motywacyjny model emocji - Lepper

6. Adaptacyjny model emocji - K. Darwin.

Teoria W. Jamesa - peryferalna teoria emocji.

1

4

2

3

R - receptor

KM - Kora mózgowa

WI - układ wisceralny (trzewiowy)

Msz - mięśnie szkieletu.

• Jest to najstarsza teoria powstawania emocji.

• Emocja jest świadomym odczuciem, ale powstaje w sposób automatyczny.

• Percepcja zdarzenia (bodźca) w KM następuje rejestracja bodźca, pobudzenie z poziomu kory mózgowej powoduje zmianę WI - to zaś powoduje pobudzenie Msz i zwrotnie odczuwamy emocje w KM.

• Emocja powstaje poza układem nerwowym.

• Teoria ta nie miała wartości empirycznej.

N. Bull - następstwa zdarzeń w przebiegu emocji.

Ukierunkowane uczucie

Albo postawa umysłowa

Bodziec Predyspozycja motoryczna postawa działanie

• Postawa motoryczna - coś pozawolicjonalnego (np. napięcie mięśniowe, zmiana rytmu serca).

• Bodziec musi trafić na pewne predyspozycje w moim organizmie (jest to pozaświadomy poziom).

• Postawa motoryczna ukierunkowuje pewne uczucia odczuwalne stany emocjonalne i to powoduje działanie.

• Teoria ta podkreśla motywacyjny komponent.

W. Cannon - wzgórzowa teoria emocji

4 3 1`

2 1

• W. Cannon - twórca tej teorii i pojęcia homeostazy.

• Trzewia nie mogą stanowić podstawy odczuwania emocji.

• Kluczowe znaczenie ma wzgórze. Każdy bodziec dociera wpierw do wzgórza, kora rejestruje to jako zdarzenie: gdy bodziec jest zakłócający homeostazę (pewien stan równowagi organizmu) efektem jest uwolnienie pewnych wzorców zachowań (odpowiednich dla danego bodźca) we wzgórzu i zwrotnie są pobudzane są WI i Msz. Ten proces jest nieświadomy.

• Wzgórze to brama, przez którą przepływają drogi wielu układów.

M. Arnold - korowa teoria emocji.

2 2` 3

1

Wzgórze

R NK

• W tej teorii kluczowa jest rola wzgórza, lecz najważniejsza jest kora. We wzgórzu są SP - stacje przekaźnikowe (SUN - sympatyczny układ nerwowy, PUN - parasympatyczny). W korze dokonuje się Ew - ewaluacja (ocena) tego co się dzieje, uaktywnia wzorzec typowy dla danej sytuacji bodźcowej. Zwrotnie płynie to przez wzgórze, które aktywuje WI i NK - naczynia krwionośne. Stan oszacowania (oceny) to wpływ doświadczeń zmysłowych.

• Emocja jest odczuwalną tendencją w kierunku czegokolwiek intuicyjnie ocenianego jako dobre lub jako złe.

Na bazie tego Grey wprowadził dwa systemy afektywne:

BAS - behawioralny system pobudzenia (aktywacji. Przybliżanie się do czegoś, co jest pozytywnie oceniane.

BIS - behawioralny system hamowania.

Leeper - motywacyjny model poznawczy emocji.

• Po działaniu możemy poznać, że człowiek przeżywa emocje.

• Emocje to są motywy, ale nie każde motywy są emocjami.

• Emocja powstaje, gdy ja rejestruję bodziec, który może pobudzić mnie do działania. Jeśli uruchomię działanie, czyli emocja = motyw, wówczas przejawia się to jako emocja, łącznie ze zmianami cielesnymi.

K. Darwin - adaptacyjny (motywacyjny) model emocji.

• U podłoża emocji leży ekspresja twarzy.

Percepcja sytuacjiekspresja twarzy i z nią związane odczuciastan emocjonalny wraz z sobie właściwymi zmianami cielesnymi.

• Ekspresja stanowi formę działania.

James - model peryferalny, teoria psychiczna

Bull - model peryferalny, teoria psychiczna

Arnold - model poznawczy, teoria psychiczna i fizjologiczna

Leeper - model motywacyjny, teoria psychiczna.

Badacze psychologii emocji od wielu lat zajmują się głównym pytaniem tej dziedziny wnauki, a mianowicie jak powstają emocje? W toku badań wyróżniono 4 główne bloki teorii:

1. Teorie neurofizjologiczne - perspektywa: biologia

2. Teorie ekspresywne - perspektywa: zewnętrzny obserwator

3. Teorie podmiotowe - perspektywa: podmiot.

4. Teorie socjokulturowe - perspektywa: kultura

TEORIE NEUROFIZJOLOGICZNE

1. James Papez - pętla.

2. Paul MacLean - koncepcja mózgu trzewnego.

3. Joseph LeDoux.

4. J.P. Henry - teoria neuroendokrynologiczna.

5. Lindsley.

Pętla Jamesa Papeza

Kora sensoryczna

Strumień myśli

Strumień ruchu Zwoje podstawy

Podwzgórze

Strumień uczuć

Sensoryczne wzgórze

Wejście sensoryczne z otoczenia

Do naszego systemu nerwowego dopływają różnymi drogami strumienie. Te struktury są pobudzane. Przyczyną emocji mogą być powodowane przez strumienie ruchu.

Obręcze kory

Przednie wzgórze

Kora asocjacyjna

Podwzgórze

Hipokamp

Sensoryczne wzgórze

Pobudzenie jednych struktur powoduje pobudzenie innych. Kora mózgowa integruje wszystkie informacje, może też gromadzić informacje z innych struktur (strumień ruchu), dlatego powstawanie emocji może zależeć od wielu czynników (np. ruch, uczucia, myśli). Hipokamp - gromadzi informacje pamięciowe, wspomnieniowe. Podwzgórze (szczególnie ciała suteczkowate) również są istotne. Papez jednak nie uwzględnił ciała migdałowatego.

Paul MacLean - koncepcja mózgu trzewnego.

• Poszerza on koncepcję Papeza o ciało migdałowate.

• MacLean mówi, że mózg składa się z 3 części:

• mózg gadzi - zabezpieczał ochronę siebie i gatunku (najstarszy mózg)

• mózg trzewny - mózg wczesnych ssaków - podkład emocji, służył przebiegowi relacji: matka - dziecko, mózg limbiczny

• kora mózgowa - najbardziej wykształcony o charakterze symbolicznym (najmłodszy).

Mózg trzewny koordynuje wszelkie pobudzenia, jest mózgiem centralnym odnośnie życia emocjonalnego, kontroluje wszystkie informacje, ze względu na położenie pobudza inne struktury. Jest on podstawą życia emocjonalnego.

Wyróżnił trzy ważne obwody w mózgu trzewnym:

1. Związany z ciałem migdałowatym - podstawa emocji do zabezpieczania siebie samego, np. odżywianie, walka.

2. Rejon przegrody - stanowi podstawę emocji do zabezpieczania gatunku, np. seksualność, pożądanie jako przedłużenie gatunku - są to proste odczucia.

Te dwa obwody mają liczne połączenia z układem węchowym.

3. Szeroki szlak idący przez struktury węchowe. Mieści drogę suteczkowato - wzgórzową. Ten obwód najbardziej rozwinięty u człowieka jest podstawą emocji złożonych, jest fundamentem emocji o charakterze, który służy prostym zachowaniom.

Joseph LeDoux

Jest to koncepcja, która wskazuje na szczególnie ważną strukturę - ciało migdałowate. Są trzy aspekty emocji:

1. Oszacowanie (ewaluacja) bodźca - poznawcza ocena bodźca (odwołanie do Arnold)

2. Ekspresja emocjonalna.

3. Uczucia, wewnętrzny stan.

Ewaluacja bodźca to porównywanie informacji napływających i tych, które są zakodowane - u zwierząt instynktownie, u człowieka - świadomie. Ciało migdałowate odpowiada za to. Ma bliski związek ze strukturami typu: regulacja mięśni twarzy, znajduje się blisko zwojów mózgu.

Ciało migdałowate (CM) ma silny, bezpośredni związek ze wzgórzem i korą mózgową. Do niego bezpośrednio docierają informacje z obszarów:

- monomodalnych - te obszary wiążą się bezpośrednio z CM, które są odpowiedzialne za zespół komórek wyspecjalizowanych za jeden zmysł (mono). Znajdują się we wzgórzu i KM (funkcja: dekodowanie informacji płynących z jednego zmysłu).

- polimodalnych - integrują informacje z wielu zmysłowych obszarów w KM i z wielu obszarów monomodalnych.

- supermodalne - integracja informacji na poziomie symbolicznym.

Impuls zawsze przechodzi przez wzgórze. Wyróżniamy dwa rodzaje reakcji:

Reakcje pierwszego typu - efekt dopływu informacji ze wzgórza do CM, w CM dochodzi do ewaluacji w sposób instynktowny, bez udziału KM, automatycznie - droga niska.

Reakcje drugiego typu - charakter reakcji świadomy, informacja dopływa do KM i dalej z CM do innych struktur, ocena w KM i jeśli trzeba to do CM - droga wysoka.

J.P. Henry - teoria neuroendokrynologiczna - schemat emocji podstawowych.

Teoria w głównej mierze mówi, iż poza układem nerwowym trzeba próbować rozumieć układ hormonalny. Emocje to efekt doświadczeń życiowych. Psychospołeczna percepcja jest spostrzeganiem, które jest efektem doświadczeń kulturowych. Mówi, na jakie wymiary trzeba zwrócić uwagę. W KM dokonuje się analiza (szczególnie kora czołowo - skroniowa), dokonuje się przewidywanie, synteza, logiczny wgląd. Włączają się doświadczenia. Zwrotnie następuje zaś uaktywnienie innych struktur, np. emocja spokoju powoduje zmniejszanie ciśnienia krwi, maleje epinefryna za sprawą CM.

Henry analizuje, jakie konkretne struktury odpowiadają za konkretne emocje.

Lindsley.

Aby zrozumieć emocję należy zrozumieć układ siatkowaty, odpowiadający za pobudzenie. Tutaj każdy impuls może być wzmocniony (tym bardziej uwaga jest nasilona, emocje wzrastają, świadomość się osłabia) lub osłabiony.

TEORIE EKSPRESYWNE - perspektywa z pozycji obserwatora zewnętrznego.

1. Tomkins - model wewnętrznych aktywatorów afektu.

2. Ekman.

3. Laird

4. S. Tomkins - teoria mimicznego sprzężenia zwrotnego

5. Plutchik

Komponent ekspresywny jest czymś kluczowym dla wyrażania zachowań oraz dla wpływania na zachowania innych ludzi. Wydaje się, że ten komponent wskazuje na autentyczność zachowań ludzkich. Jest on zewnętrznym przejawem tego, co się wewnątrz człowieka dzieje. Ekspresja może być i jest sposobnością do wyrażania własnych postaw, nastawień, moralnych zachowań. Czasem człowiek może przez ekspresje ujawnić świat wewnętrzny własnych przeżyć. Ekspresja jest czymś co wskazuje na wewnętrzny stan człowieka. Jest pewną postawą do wyzwalania doświadczeń emocjonalnych.

Twarz jest szczególnie istotnym czynnikiem ekspresywnym, to uniwersalny język. Z twarzy bowiem łatwo jest wyczytać podstawowe emocje bez względu na kulturę i cywilizację.

Wnioski z badań dotyczących ekspresji emocji twarzy:

1. Każda emocja ma sobie właściwe układy pobudzenia mięśni twarzy bez względu na kulturę.

2. Emocje i ich ekspresja są powiązane z innymi układami w organizmie, są wieloskładnikowymi sygnałami (np. istnieje silne powiązanie ekspresji twarzy i głosu).

3. Naukowcy wciąż badają zjawisko, która półkula mózgu odpowiada za emocje. W tej chwili wyniki dość probabilistyczne wskazują, iż lewa półkula odpowiada za kształtowanie pozytywnych emocji i za ich opis, a prawa za kształtowanie emocji negatywnych oraz za rozumienie i rozpoznawanie, w tym zawiera się również ekspresja emocji twarzy.

4. Twarz jest szczególnym czynnikiem ekspresywnym, bowiem mięśnie twarzy są niekontrolowane, automatyczne.

5. Ekspresja emocji twarzy ma ograniczony czas trwania, przeciętnie trwa od pół sekundy do czterech sekund, jednak jest to również uzależnione od indywidualnego przeżywania emocji i ich intensywności.

6. Człowiek, przeżywając emocję, może je sobie uświadomić i zahamować, działa to wg schematu: przeżywam emocję (np.gniwu) - mięśnie twarzy aktywują się mimowolnie - zwrotnie uświadamiam sobie ten stan (działanie kory mózgowej) - mogę zahamować. Jest to jednak uzależnione od wewnętrznego stanu jednostki.

7. Ekspresja służy często do symulowania pewnych stanów emocjonalnych - tzw. udawanie emocji. Dzieje się tak przy braku symetrii ekspresji twarzy (po obu stronach twarzy tak samo pobudzają się te same mięśnie), przy tzw. przerywnikach i braku koordynacji mięśni (ekspresja jest to stan, pewna ciągłość, nie może być przerwy w ich wyrażaniu poprzez mięśnie). Również dotyczy to braku harmonii między głosem a ekspresją twarzy (jej brak może być sygnałem, że ktoś symuluje pewne emocje, by nakłonić innych do osiągnięcia własnego celu).

8. Istnieje silny związek między ekspresją twarzy a Autonomicznym Układem Nerwowym. Dotyczy to szczególnie skurczów serca i temperatury skóry.

Tomkins - model wewnętrznych aktywatorów afektu.

Stan pobudzenia jest ważny. Każda emocja ma w sobie wrodzone wzorce reakcji, wiążą się zmiany np. mięśni twarzy, w głosie. Każda emocja ma w sobie także wrodzone aktywatory - sobie właściwy rodzaj stymulacji (gwałtowna, opadająca, stała). Wyróżniamy trzy rodzaje aktywatorów:

- wzrost stymulacji - raptowny, nieraptowny - mierzony gęstością neuronalnego wyładowania.

- obniżenie stymulacji.

- utrzymanie stymulacji na tym samym poziomie.

Stymulacja płynie z układu siatkowatego, powiązana jest z ekspresją. Skóra ludzka jest naturalnym wzmacniaczem (stymulatorem).

Ekman - jakość emocji a częstość skurczów serca i temperatury skóry.

Częstość skurczów serca temperatura skóry

Obniża się

Podwyższa się Podwyższa się

Bez zmian Obniża się lęk

wstręt

Bez zmian

Gniew

Lęk gniew

smutek radość wstręt radość smutek

Ekman potwierdził jedność między Autonomicznym układem nerwowym, a ekspresją twarzy. Jest ok. 80 mięśni twarzy, a ok. 36 z nich odpowiada bezpośrednio za wyrażanie podstawowych emocji.

James Laird - czysta Teoria Ekspresywna

Aby zrozumieć, jak powstają emocje, trzeba zrozumieć wyjaśnienia pobudzenia fizjologicznego i ekspresji twarzy. Pobudzenie fizjologiczne powstaje jako pierwsze, wraz z nim pojawia się stan ekspresji twarzy. One zaś kierunkują świadomość. Kluczem do zrozumienia emocji, jest to, jak my sami interpretujemy dane stany fizjologiczne i ekspresję. Interpretacja ta zależy m.in. od uwarunkowań socjologicznych. To kultura narzuca nam pewne schematy myślenia i to dzięki niej możemy właściwie rozumieć stany emocjonalne zachodzące w naszym organizmie.

S. Tomkins - teoria mimicznego sprzężenia zwrotnego

Emocje (afekty) są reakcjami twarzy. Zdarzenie powoduje aktywację kory - gęstość wyładowań neuronalnych powodują aktywację systemu limbicznego oraz powoduje to wzbudzenie mięśni twarzy. Zwrotnie impuls wraca do kory, gdzie następuje integracja informacji. Aktywacja twarzy powoduje ukierunkowanie świadomości, jaki stan odczuwamy i co mamy z nim zrobić. Gdy impuls dochodzi do świadomości to możemy zwrotnie zmienić ekspresję twarzy, a co za tym idzie świadomość emocji, stan wewnętrzny. Kluczem więc do zrozumienia emocji jest pobudzenie i ekspresja twarzy.

Wewnętrzne lub Kora Mózgowa 2. System Limbiczny

zewnętrzne pobudzenie 1. Gęstość neuronalnego - podwzgórze,

wyładowania. - zwoje nerwowe podstawowe

6.Korowa integracja informacji z mimicznego

sprzężenia zwrotnego: doświadczenie.

3.Impulsy wzbudzane w korze

motorycznej i wysyłane do twarzy

5.Percepcja informacji o aktywności twarzy w korze

sensorycznej Nerw twarzowy: czaszkowy nerw VII

Nerw trójdzielny: czaszkowy nerw V

4.Aktywność twarzy

- zmiany w mięśniach, temperaturze i w gruczołach twarzy

Teoria R. Plutchika.

Emocja może być opisana trzeba językami: językiem subiektywnym, behawioralnym (ekspresja) i funkcjonalnym. Ekspresja jest esencją zrozumienia stanów emocjonalnych. Ekspresja jednak u niego nie oznacza tylko ekspresji twarzy, ale całego ciała. Chodzi mu o zewnętrzne wyrażanie emocji - to zawsze powodowało funkcję adaptacyjną.

Bodziec poznawcza ocena bodźca /zdarzenia/ prymarna emocja kierowana przez wewnętrzne mechanizmy (Język subiektywny) Formy zachowania na prymarną emocję (Język behawioralny) Funkcja, której służy (Język funkcjonalny).

• Ekspresja jest czymś wrodzonym

• Aby właściwie zrozumieć ekspresję emocji trzeba uwzględnić indywidualne możliwości wyrażania, formy ekspresji.

• Żyjemy i rozwijamy się w różnych kulturach: rodzina, podgrupy społeczne. Dana kultura narzuca pewne schematy wyrażania i tłumienia emocji.

Ważną rzeczą są też doświadczenia z twarzą ludzką pokazywaną małym dzieciom. Przez twarz matki i ekspresję ciała matki dziecko uczy się odczytywania własnych stanów. Gdyby nie było matki i jej ekspresji dziecko nie mogłoby nauczyć się własnych stanów emocjonalnych. Twarz innej osoby uczy rozpoznawania, twarz matki jest odbiciem stanów emocjonalnych i psychicznego dziecka. Jest wskaźnikiem korygującym zachowanie dziecka i jego sposób przeżywania. W efekcie relacji z obiektem, poprzez twarz matki następuje wewnętrzne różnicowanie na to co dobre i to co złe, i to buduje ja. W tym momencie ważny jest element ekspresji emocji, twarz jest symbolem osób.

TEORIE OSZACOWANIA

1. C. Izard - wielosystemowy model aktywacji emocji.

2. Klaus Scherer.

3. Weiner - atrybucyjna teoria.

4. Candland, Berscheid.

5. Bower Gordon.

6. R. Lazarus.

7. Stanley Schachter - dwuczynnikowa teoria emocji.

8. Maruszewski, Ścigała - natura reprezentacji emocji

C. Izard - wielosystemowy model aktywacji emocji.

Procesy sensomotoryczne

Procesy afektywne

Procesy neuronalne Procesy poznawcze Doświadczenie emocjonalne

Wyróżnił 4 poziomy:

1. Procesy neuronalne

2. Sensomotoryczne procesy - ekspresja twarzy, postawy ciała, aktywności wykonawcze

3. Procesy afektywne (system aktywacyjny) - obejmuje stany popędowe (głód, pragnienie)

4. Procesy poznawcze - powstawanie emocji w wyniku ponownego oszacowania.

Klaus Scherer - poziomy przetwarzania informacji prowadzące do wzbudzania emocji.

Informacje są przetwarzane na różnych poziomach:

- sensomotoryczny - automatyczne przetwarzanie, Przyczyną emocji jest coś co dzieje się w organizmie.

- schematyczny - emocja jest też trochę poza świadomością. Jeśli jakaś emocja nie pasuje do schematów myślenia - powstaje nowa.

- pojęciowy - emocja jest efektem świadomej oceny.

Aby zrozumieć emocje - należy zrozumieć wymiary oceny poznawczej.

Poziom	Nowość	Źródło afektu	Cele/potrzeby	Możliwości zaradcze	Zgodność ja/normy
Pojęciowy	Oczekiwania: przyczyna/skutek prawdopodobieństwa	Oceny przypomniane lub wprowadzane	Świadome cele, plany	Zdolność rozwiązywania problemów	Ja idealne, oceny moralne
Schematyczny	„Znaność”: dopasowanie do schematu	Wyuczone preferencje, awersje	Potrzeby nabyte, motywy	Schematy ciała	Schematy ja, schematy społeczne
Sensomotor.	Nagła, silna stymulacja	Wrodzone preferencje i awersje	Potrzeby podstawowe	Dostępna energia	Dopasowanie empatyczne?

Atrybucyjna teoria Weinera

Ogólnie pozytywne lub negatywne emocje

Wynik Ewaluacja wyniku

Atrybucja przyczyn i ich wymiary odrębne emocje

Aby zrozumieć emocje należy zrozumieć proces oszacowania, a więc procesy atrybucyjne. Na początku pojawia się generalne odczucie - czy jest przyjemne czy nie. Pierwotna emocja - pierwotna ocena czy coś jest dobre czy nie. Dalej, pierwotna emocja uruchamia to, co jest kluczem - atrybucja - struktura przyczynowości. Więc składa się z dwóch elementów: ocena ogólna zdarzenia + pierwotna emocja/ocena. Uaktywnia się więc struktura przyczynowości, na którą składają się trzy elementy:

• Umiejscowienie źródła (sukces - zdałem egzamin - przypisanie sprawstwa sobie albo innym okolicznościom, innym ludziom).

• Stabilność/zmienność (zdałem - jestem przyczyną - ja mam takie właściwości, to stabilność; wykułem się, ciężką pracą zdałem - zmienność)

• Kontrolowalność/brak (uczyłem się - to było pod moją kontrolą, miałem szczęście - nie miałem nad tym kontroli).

W zależności od elementu powstają inne stany emocjonalne. Aby zrozumieć emocje trzeba dowiedzieć się, jak człowiek (każdy indywidualnie) dokonuje atrybucji.

D. Candland, E. Berscheid - Pętla ciągłego sprzężenia zwrotnego odpowiadająca za powstawanie procesów emocjonalnych.

Fizjologiczne reakcje

Bower Gordon - teoria zależności od stanu.

Procesy poznawcze i emocjonalne są pewną jednością. Żadna informacja nie może być interpretowana bez wymiaru emocjonalnego. Pamięć, spostrzeganie są zależne od stanu w jakim się znajdujemy.

R. Lazarus - poznawczo - motywacyjno - relacyjna teoria emocji.

Emocja jest to relacja między podmiotem a otoczeniem. Ta relacja ma określony czas trwania. Może też być relacją tylko wyobrażeniową. W powstaniu emocji istotny jest własny interes. W danym czasie spotkania: ja i otoczenie, pojawiają się oceny.

1. Ocena pierwotna - rozpoznawanie czy dana relacja może mnie dotyczyć. Składają się na nią trzy elementy:

• Związek z celem - czy elementy otoczenia mają związek ze mną, z tym co robię.

• Zbieżność z celem - czy elementy otoczenia mogą być zbieżne czy rozbieżne (czy przeszkodzi mi czy może pomoże)

• Typ zaangażowania ego - czy ta relacja może angażować moją moralność, moje postawy, szacunek itp.

Te trzy elementy są automatyczne i powodują to, czy emocja może w ogóle powstać.

2. Ocena wtórna - odpowiedzialna za jakość emocji. Oszacowanie jakie środki zaradcze mogę zastosować, czy jestem w stanie poradzić z zaistniałą sytuacją. Składają się na nią trzy elementy:

• Obwinianie lub obdarzanie siebie zaufaniem - czy ja mogę sobie zaufać w tej sytuacji, czy jestem w stanie sobie poradzić lub nie - za pomocą doświadczenia, wiedzy.

• Potencjalna możliwość poradzenia sobie - mam pewną strategię działania.

• Oczekiwanie w stosunku do przyszłości - przewidywanie co się stanie gdy zastosuje swoją strategię działania.

Efektem tych dwóch ocen jest ponowna ocena zdarzenia i powstaje dany typ emocji poprzez krótkotrwałe następstwa (zmiany fizjologiczne, pozytywne/negatywne uczucia, jakość rezultatu spotkania oraz długotrwałe następstwa (somatyczne, morale, funkcjonowanie społeczne) - gdy relacja powtarza się.

W efekcie powstają też działania zaradcze (strategie motywacyjne):

- koncentracja na problemie (spotkanie jest traktowane jako zadanie do rozwiązania),

- koncentracja na emocji (na stanie wewnętrznym, jak sobie z nim poradzić.

Stanley Schacheter - dwuczynnikowa teoria emocji.

Peryferalne fizjologiczne pobudzenie

Brak możliwości wyjaśnienia

Potrzeby ewaluacyjne możliwe jest wyjaśnienie

Odwoływanie się do otoczenia

umożliwiającego poprawne

nazwanie przeżywanego stanu

albo wyjaśnienie pobudzenia Nazwanie emocji

Odpowiednie zachowanie wyrażające nazwaną emocję (otwarte zachowanie, opis stanu)

Emocja to poznawcza ocena pobudzenia fizjologicznego. Do zrozumienia emocji potrzebne jest ciało i umysł. Zmiany cielesne, fizjologiczne wymagają wyjaśnienia. Co się ze mną dzieje. Dlatego też następuje uświadamianie sobie stanów. Jeśli tego wyjaśnienia nie będzie to odwołujemy się do otoczenia i zachowujemy się zgodnie z innymi ludźmi przeżywającymi podobne stany jak my.

Maruszewski, Ścigała - Natura reprezentacji emocji.

Kody abstrakcyjne (pojęcia - budowa rdzenia)

Symbolizacja Semantyzacja

Desymbolizacja Desemantyzacja

Kody obrazowe Wizualizacja Kody werbalne

(skrypty - budowa egzemplarza) (schematy - budowa prototypowa)

Werbalizacja

Na świadomość emocji składają się systemy:

1. System bezpośredniej regulacji zachowania (kontekst zmysłowy, system zmysłowo - afektywny)

2. System regulacji pośredniej - refleksyjny (znaczenia, które przyswajamy)

3. Kody:

- obrazowe (system zmysłowo - afektywny)

- werbalne (kiedy pojawia się mowa), etykieta werbalna

- abstrakcyjne (reprezentacja emocji jako pojęcia).

Aby zrozumieć świadomość trzeba zrozumieć stan emocjonalny (zespół).

SOCJOKULTUROWE TEORIE EMOCJI

Współcześnie wyróżnia się dwie kultury:

1. Kultura wysokiego kontekstu - kultura kolektywistyczna, specyficzna dla krajów azjatyckich, uczy człowieka, aby nie wyrażać zbyt wylewnie swoich emocji. Człowiek jest bardziej skłonny przeżywać emocje związane z innymi niż ze sobą, emocje są kierowane ku innych.

2. Kultura niskiego kontekstu - kultura indywidualistyczna, specyficzna dla USA, Europy, Australii. Tutaj preferowana jest konieczność wyrażania pozytywnych emocji. Pożądane są emocje pozytywne, człowiek bardziej skupia się na sobie. Emocje związane są z moimi aspiracjami, samodoskonaleniem się.

Kultura w jakiś sposób kreuje nasze stany emocjonalne (np. u Greków jest doceniany szacunek, w USA - entuzjazm, u Indian - duma). Mężczyźni komunikują innym emocje silne, np. gniew złość. Kobiety zaś emocje słabe, takie jak wina, wstyd, smutek.

Społeczność/kultura reguluje ekspresją emocji.

Kultura dyktuje co jest wartościowe i na co warto reagować - kultura więc uczy wartości norm.

Na bazie tych analiz wypracowano szereg różnych teorii, które można podzielić na:

1. Teorie społecznego etykietowania (teorie leksykalne) - kluczem do zrozumienia emocji jest język - etykieta; to jakie nazwy przypisuje się danym stanom.

2. Teorie społecznego wnioskowania - emocja to wyuczona teoria, która pozwala wyjaśniać przyczyny naszego zachowania. Kultura narzuca te schematy.

3. Teorie konstruktywistyczne (społeczny konstruktywizm) - emocje to tylko intelektualne konstrukty narzucone przez kulturę. Emocje nie mają realnego bytu (jak to było w przypadku poprzednich teorii). Wyróżnić można dwie odmiany:

• Silna (Lutz, Harre) - emocje wytwarza kontekst społeczno - kulturowy, wyuczony poprzez wchodzenie w kultury; system znaczeń, ocen. Nie ma czegoś takiego jak emocja, to wytwór stylu myślenia, są to zapisy cielesne postaw społecznych.

• Słaba (Kemper) - mówi o tym, że emocje są społeczno-kulturowe w wyniku bycia przez pokolenia w danej kulturze, w naszym ciele zapisywane są pewne emocje pierwotne (lęk/strach, gniew, depresja/smutek, szczęście). W zależności od kultury i adaptacji tworzą się emocje wtórne (np. duma to uspołecznione zadowolenie/szczęście). Emocje to i tak tylko intelektualne konstrukty.

Plutchik mówi, że emocja = biologia. Jest przedstawicielem teorii biologicznych, a nie socjokulturowych. Skoro emocja to czysta biologia, to kultura musi poradzić sobie z biologią. Np. na lęk (czyli śmierć, utrata) kultura radzi sobie poprzez instytucje religii.

Pomiar emocji

1. Możemy badać dyspozycje emocjonalne, np. temperament (względnie trwałe właściwości) - np. testem piramid barwnych, testem plam atramentowych - tzw. Testami projekcyjnymi oraz badać np. lęk, zachowania agresywne, nastrój.

2. Badamy stany emocjonalne (poprzez doświadczenie, komponent fenomenologiczny), stany emocjonalne są bardziej ulotne od dyspozycji, np. miłość, strach, nadzieja:

• Dyferencjał schematyczny różnicowanie znaczeniowe - metoda badawcza wykorzystująca znaczenie konotacyjne słowa.

• Wymiary psychofizjologiczne stanów emocjonalnych - wariograf, poligraf:

1. Aktywność sercowo - naczyniowa - ciśnienie tętnicze, amplituda tętnicza.

2. Elektromiogram (EMG) - badanie napięcia mięśniowego

3. Elektrokulogram - badanie oka, różnicy potencjałów elektrycznych między rogówką a twardówką, wewnętrzną a zewnętrzną stroną siatkówki.

4. Reakcje elektrodermalne - przewodnictwo potnicze (pomiar elektro - galwaniczny.)

5. Zmiany w zakresie oddychania

6. EEG - elektroencefalogram

7. Wywołane reakcje mózgu CER.

• Ekspresja twarzy (np. pokazywanie twarzy, Piderit)

MOTYWACJA

Motywacja (movere - przemieszczanie, ruch, se movere - gotować się do czegoś)

MOTYWACJA

Motywy wewnętrzne:

- potrzeby

- poznanie Zdarzenia zewnętrzne

- emocje

Motywacja stała się podstawą analiz, aby znaleźć odpowiedź na pytania: dlaczego taki jestem? Co to jest osobowość? Dlaczego coś zostaje zaczęte? Z jakiego powodu jest przyczyną jakiegoś zachowania - poszukiwanie źródeł zachowania. W jaki sposób zachowanie jest podtrzymywane, ożywiane? Co jest tego przyczyną? Na co to zachowanie jest ukierunkowane? Do czego zmierza? Motywacja świadoma - nieświadoma? W jakich sytuacjach i co powoduje zahamowanie, zatrzymanie motywacji.

Współcześnie określa się, że motywacja:

• Oznacza pewne poruszenie

• Jest to dyspozycja do uruchamiania, podtrzymywania, ukierunkowania, wygaszania pewnych zachowań.

• Jest to aktualnie przebiegający proces aktywności, który skierowany jest na bardziej lub mniej ukierunkowane cele, który uruchamia różne odczucia, emocje; angażuje różne formy aktywności psychicznej (np. myślenie, wyobraźnia)

Cechy motywacji:

1. Aspekt kierunkowy (z natury, motywacja zawsze ma kierunek na coś - choć nieświadomie. Chcąc zrozumieć motywacje trzeba odkryć kierunek).

2. Aspekt dynamiczny.

Profesor Reykowski: aspekt dynamiczny przejawia się poprzez natężenie motywacji, można je scharakteryzować za pomocą 3 parametrów:

• Siła motywacji - zdolność wyłączania konkurencyjnych motywów, charakteryzuje to jak bardzo nam się chce wykonać dane działanie. Można ją opisać w porównaniu z czymś (np. pójdę na wykład mimo, że pada i źle się czuje)

• Wielkość motywacji - rozmiar wyniku, do którego zmierza ludzkie działanie, liczba czynności konsumacyjnych, które trzeba zrobić, aby przygotować się do działania. (np. aby przygotować wykwintny obiad muszę: pójść do sklepu, odpowiednio przyrządzić, dosmakować itp.

• Intensywność motywacji - stopień mobilizacji do działania, angażowanie energetyczne człowieka. Im bardziej się koncentruje na działaniu, im więcej energii poświęci to tym motyw jest intensywniejszy.

Trzy kategorie motywów:

1. Motywy zewnętrzne i wewnętrzne. Życie psychiczne jest pewną całością. Motywy zewnętrzne zazębiają się z wewnętrznymi. Wyróżniamy trzy kategorie motywów wewnętrznych (potrzeby, poznanie - oszacowanie informacji i emocje - bo mają w sobie komponent celowości, motywacyjny). Najczęściej motywacja przyjmuje właśnie te dwa źródła motywy zewnętrzne i wewnętrzne (czyli to, co dzieje się w podmiocie).

2. Motywy osobiste i społeczne. Osobiste - zaspokojenie własnych potrzeb, osiągnięcie własnego dobrostanu (te też mogą być zewnętrzne i wewnętrzne, wewnętrzne: chcę jeść!, zewnętrzne: matka gdera to coś zrobię dla świętego spokoju). Motywy społeczne - nastawione na dobrostan innego człowieka, np. WOŚP; często motywy społeczne łączą się z osobistymi.

3. Motywy pierwotne i wtórne. Pierwotne - te, które są wrodzone, niewyuczone, dane naturalnie. Wtórne - nabyte poprzez doświadczenie, kulturę; bazują na pierwotnych, np. każdy dąży do posiadania systemu wartości - motyw pierwotny, w wyniku doświadczeń dla mnie ważna w tym będzie komunikacja z innymi - motyw wtórny.

Klasyfikacja motywów pierwotnych vs. wtórnych

1. Kryterium fizjologiczne - pierwotne są związane bezpośrednio z fizjologią organizmu, np. zaspokojenie głodu; są organicznie zdeterminowane.

2. Kryterium porównawczo - psychiczne - pierwotne są uniwersalnymi zachowaniami w całym gatunku ludzkim.

3. Kryterium bodźców wyzwalających - pierwotne są determinowane przez specyficzne dla danego gatunku bodźce wyzwalające; pierwotnym nie może być homoseksualizm.

4 podstawowe modele motywacji:

1. Hipotezy homeostatyczne - źródłem motywacji są potrzeby homeostatyczne. Kluczem do zrozumienia motywacji jest homeostaza. Gdy jest ona zaburzona uruchamia się motywacja. Potrzeby są fizjologiczne ale i np. stan samorealizacji. Uruchamiają się procesy dynamiczne i poznawcze. Motywacja jest funkcją potrzeb, a więc aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć potrzeby. Podjęte działanie ma przywrócić homeostazę.

2. Hipotezy „podnietowe” - podnieta - to, co jest w stanie wzbudzić stany emocjonalne. Źródłem motywacji są bodźce zewnętrzne, które uruchamiają procesy poznawcze i działanie skierowane na siebie o tyle, o ile bodziec może być „podnietą”. Podnietą może być rzecz, ale i stan, że w danej sytuacji nie mogę zachować się nieuczciwie, stan wartości. Nawiązują do teorii hedonistycznych.

3. Hipotezy poznawcze - kluczem do zrozumienia motywacji jest poznanie. Procesy dynamiczne są funkcją poznania. Informacja trafia do organizmu, gdzie są pewne schematy myślenia; gdy informacja zgadza się z nimi lub nie uruchamia się działanie. Najczęściej gdy się nie zgadza (gdy pojawia się dysonans poznawczy). Sama informacja nie uruchamia działania, tylko wyzwala napięcie emocjonalne. Są to teorie wartość - oczekiwanie.

4. Hipotezy humanistyczne - ten model jest dość dyskusyjny. Aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć podmiot. Więc należy poznać ludzkie procesy poznawcze i dynamiczne - ale jest to indywidualne i niezbyt określone.

Motywacja jest formą interakcji. Zawsze występuje relacja do kogoś/czegoś. Żeby ją zrozumieć trzeba zrozumieć cały komponent człowieka, jego 4 poziomy:

1. Predyspozycja motywacyjna - w moim organizmie jest możność podejmowania pewnych działań, realizacji, np. stawiania pytań. Tworzy ją w pewnym stopniu zderzenie z kulturą i doświadczeniem.

2. Dyspozycja - gotowość, łatwość podejmowania, ukierunkowania na pewien system wartości działań.

3. Stan motywacji.

4. Proces motywacji.

Wyjaśnienia zachowań motywacyjnych szukano w biologii, a ściślej w pojęciu instynktu.

McDougall - (doczytać) - skłonności, np. poszukiwanie pokarmu, wstrętu, seksu.

Murray - instynkty to potrzeby wrodzone (potrzeby wiscerogenne), np. oddychania, potrzeby seksualne, wydychanie.

Cattel - instynkty to „ergi”, np. ucieczka, sen, śmiech.

Freud - człowiek jest sterowany instynktami, wyróżniamy dwie kategorie:

• EROS - instynkt życia, pcha do życia; głównie dotyczy to zaspokojenia popędu seksualnego, głodu.

• THANATOS - instynkt śmierci, powrót do stanu nicości; natura prowadzi do śmierci, przejawem jest agresja, autoagresja.

Instynkt ma swoje źródło, dla Freuda instynkt to jest to samo co popęd. Cechą popędu jest cel (wyładowanie napięcia), obiekt (zmienia się w ciągu życia), źródło (coś co dzieje się w organizmie), siła (cel energetyczny).

Jung - instynkty płyną z biologii, a archetypy to wrodzone dyspozycje ukształtowane poprzez kulturę.

Dzięki pracy etologów psychologia zaczęła się interesować instynktem. Wprowadzili oni pojęcie Wrodzonego Mechanizmu Wyzwalającego - jest to sytuacja, gdy dany bodziec wyzwala zawsze reakcje organizmu, jeśli tylko pasuje do naszego systemu nerwowego (pasuje jak klucz do zamka). Dzięki temu człowiek automatycznie reaguje, wyzwala zachowanie.

Człowiek jednak nie tylko kierowany jest instynktem (biologią), bowiem jest jeszcze kultura.

Instynkt wskazuje, że każdy jest podobny, każdy reaguje podobnie, a przecież każdy z nas jest indywidualny.

Zaczęto wszystko sprowadzać do pojęcia instynktu, uważano, że każde zachowanie da się wytłumaczyć wrodzonym mechanizmem. Doprowadziło to do odejścia od tego pojęcia w takim znaczeniu i w takiej sile, choć jest ono nadal słuszne. Wprowadzono pojęcie popędu.

Jako pierwszy pojęcia popęd użył i rozpowszechnił Woodworth. Popęd to ogólna energia, która mobilizuje człowieka do działania, a nawyk steruje działaniem. Organizm (biologia) jest źródłem energii, a w życiu - doświadczenie, wychowanie, uczenie się, kultura budują nawyki.

1. Popęd wskazuje, że są wewnętrzne źródła energii.

2. Wskazuje na powszechność - każdy ma energię.

3. Wskazuje na modyfikowalność zachowań - a instynkt był czymś stałym.

4. Każdy ma wspólną energię, to samo źródło, ale nawyki działania są indywidualne - aspekt indywidualności.

5. Mechanizmy regulujące zachowaniem są więc inne u ludzi.

Wprowadzono dodatkowo pojęcie potrzeby jako coś, co charakteryzuje stan organizmu. U podłoża energii do działania leży potrzeba, która wyzwala energię.

Kazimierz Obuchowski uważa, że popęd zawiera różne elementy. Często popęd jest elementem kultury, jest przez nią kreowany. Kultura bowiem wytwarza elementy pragnieniowe. Wyróżnił dwie kategorie potrzeb: indywidualne i powszechne.

Potrzeby indywidualne - dla każdego człowieka inne, popychają do rozwoju człowieka, np. potrzeby estetyczne. Są one niepowtarzalne, nawykowe - z nawyku stają się potrzebą.

Potrzeby powszechne:

1. Fizjologiczne - dopływ bodźców, sen, temperatura.

2. Orientacyjne - potrzeba poznawania naszej rzeczywistości, kontaktu emocjonalnego z drugim człowiekiem, potrzeba poczucia sensu życia.

3. Seksualne - potrzeba posiadania potomka, ale i zachowań erotycznych - uśmiech, kokieteria.

4. Potrzeba dystansu psychicznego - stale siebie upodmiotawiamy, dystansujemy siebie od siebie, to refleksja nad sobą, jaki jestem, co mówię; dystans do własnych stanów emocjonalnych.

TEORIA PRZYWIĄZANIA - Bowlby

Aby zrozumieć rozwój człowieka, jego osobowość, motywację należy zrozumieć jego system popędowo - behawioralny równoznaczny z innymi - dążenie do przywiązania. U jego podłoża leży potrzeba bezpieczeństwa i potrzeba badania świata. Przywiązanie najpierw, na początku życia dotyczy rodziców - określonej postawy dającej bezpieczeństwo, a co za tym idzie dziecko może spokojnie, bezpiecznie eksplorować świat. Okres przywiązania trwa przez całe życie. Najsilniej przejawia się to w okresie dzieciństwa (do rodziców) i dorastania (do rówieśników). Możliwość oparcia się na kimś daje również poczucie własnej wartości. W wyniku doświadczeń z przywiązaniem tworzy się wewnętrzny system operacyjny i style przywiązania. One tłumaczą naszą motywację. Bowlby wyróżnił trzy style przywiązania (i dwa dodatkowe):

1. Styl bezpieczny - dziecko wytwarza przekonanie, że ma bezpieczeństwo, które płynie z osoby rodzica. Może bezpiecznie eksplorować świat. W życiu dorosłym takie osoby nie boją się kontaktu z innymi.

2. Styl unikający - brak kontaktu z rodzicami, opiekunami; brak dostępności rodziców. W życiu dorosłym - brak zaufania innym, osoby takie czują się lepiej bez kontaktów interpersonalnych, nie chcą wiązać się z drugą osobą, denerwują się, gdy są w obecności innych ludzi; lęk przed przywiązaniem.

3. Styl lękowo - ambiwalentny - rodzice są dostępni, lecz nie spełniają swojej roli; są ale ich nie ma na pewno. Dzieci nie mają pewności, że rodzice są i będą wciąż; żyją w lęku, niepokoju przed odłączeniem od opiekunów. W życiu dorosłym - skłonność do miłości romantycznej, idealizacji partnera, chęć posiadania go na zawsze, neurotyczna postawa lęku przed opuszczeniem, osoby takie są szalenie zazdrosne.

4. Dezorganizacji i zagubienia - opiekunowie mają problem ze sobą, występuje chaos w wychowaniu, dzieci są przez to również zagubione, nie pewne siebie. W życiu dorosłym w ich zachowaniu występuje wiele sprzeczności.

5. Unikająco - ambiwalentny - opiekunowie są nerwowi, lekceważający dzieci, unikający ich.

MODEL HUMANISTYCZNY - teoria Maslova

Najwyższą potrzebą jest potrzeba samorealizacji. Każdy pragnie wykorzystać własny potencjał. Jest to model hierarchiczny, na samorealizację składają się potrzeby niższe. Człowiek jest aktywny i wartościujący. Potrzeby charakteryzują naszą naturę i u podłoża są popędy. Potrzeba jest dyspozycją do tego, że chcesz podjąć działanie - pojawia się energia = popęd, lecz ważne jest to, co my wartościujemy jakie działanie chcemy podjąć.

Potrzeby wyższe vs niższe.

• Potrzeba wyższa jest późniejszym wytworem w ewolucji i w rozwoju filogenetycznym

• Potrzeba wyższa jest późniejszym wytworem w rozwoju ontogenetycznym (niższa: głód, wyższa: szacunek).

• Potrzeba niższa jest nagląca (niższa: siku!, wyższa: szacunek)

• Potrzeba wyższa wymaga liczniejszych zabiegów, lepszych warunków aby została zrealizowana (więcej trzeba zrobić).

• Potrzeba wyższa ma szersze wymiary społeczne i konsekwencje.

Niższe fizjologia potrzeby bezpieczeństwa (stabilizacja życiowa, wolność od napięć, stresu) potrzeba przynależności, miłości (bycie częścią grupy, bliskość, akceptacja) potrzeba szacunku (samopoważanie, pragnienie siły - jestem w czymś dobry, prestiż, kompetencje, uznanie) potrzeba realizacji siebie (gdy inne potrzeby są zrealizowane, nie blokują mnie i mogę siebie samorealizować) wyższe.

Charlote Buhler - aby zrozumieć motywację, wybór pewnej wartości należy zrozumieć potencjał wartości, na który składają się 4 potrzeby:

1. Tendencja do zadowolenia (dominuje do 1,5 r.ż. i po 80) - ufność.

2. Tendencja do samoograniczenia.

3. Tendencja do twórczej ekspresji - indywidualizacja, rozwijanie czegoś.

4. Tendencja do wewnętrznego uporządkowania.

Człowiek dąży do pewnej harmonii, równowagi w organizmie i otaczającym go świecie.

(rysunek…)

Popęd to emocja, która mobilizuje człowieka do działania.

Potrzeby - jest to stan zaburzenia równowagi, który generuje energię.

Popęd niespecyficzny:

- aktywacja - stan pobudzenia,

- stymulacja - stan dopływu nowych bodźców.

E. Duffy - jest jedne popęd, zapotrzebowanie na pewien poziom aktywacji/pobudzenia.

FUNKCJA SYGNAŁOWA - Hebb

Aby zrozumieć motywację należy zrozumieć, że do KM docierają dwie ścieżki:

1. Specyficzny dopływ impulsów do konkretnych części KM - do kory docierają sygnały specyficzne.

2. Niespecyficzny dopływ impulsów, sygnały niespecyficzne nie przewodzą impulsów; to wszystkie impulsy w ciele i tym aktywizują, mają funkcję aktywacyjną, odpowiadają za pobudzenie.

Dysharmonia działa jako popęd, bo działa pobudzająco. Wysokie pobudzenie - zaburzenie poprawności informacji. Dążenie do optymalnej harmonii między funkcją sygnałową a aktywacyjną. Człowiek najczęściej kieruje się popędem niespecyficznym. Te dwie ścieżki muszą być zharmonizowane ze sobą, bo inaczej działają awersyjnie, jako popęd.

Berlyne - wskazuje na rzecz, o której Hebb nie wspomina. Używa dwóch pojęć do zrozumienia kiedy będzie popęd: potencjał pobudzenia i poziom pobudzenia (zwiększenie aktywacji). Potencjał pobudzenia jest to zespół czynników, które podnoszą pobudzenie. Musi istnieć harmonia między tymi pojęciami. Zbyt niski i zbyt wysoki potencjał będzie generował popęd. Popęd więc powstaje wtedy, gdy nie ma harmonii. Na potencjał składają się:

1. Zmienne porównawcze - cechy sytuacji: niepewność, złożoność, nowość.

2. Bodźce afektywne - bodźce wyzwalające stany emocjonalne.

3. Silne bodźce zewnętrzne.

4. Silne bodźce wewnętrzne (nasze potrzeby).

Temperament tłumaczy zapotrzebowanie na doznania, na to, że jeden człowiek dąży do harmonii a drugi do dysonansu. Są bowiem ludzie, którzy nie dążą do utrzymania harmonii w organizmie tylko pragnie wciąż nowych doznań, nowych pragnień, nowych pobudzeń.

TEORIA TEMPERAMETU - Zuckerman.

Ludzie różnią się poziomem poszukiwania doznań (stymulacji). Przejawia się to w różnych formach:

1. Poszukiwanie ekscytacji, przygód - niebezpieczne sporty, przeciwieństwo osób nie lubiących ryzyka.

2. Poszukiwanie przeżyć - aktywność fizyczna, psychiczna, zapotrzebowanie na nowe kontakty z innymi, wyrażanie siebie w nowych, różnych formach; przeciwieństwo do osób lubiących utarte schematy.

3. Rozhamowanie - tendencja do życia na krawędzi, ekscesy seksualne, hazard, życie chwilą; przeciwieństwo do osób opanowanych, refleksyjnych.

4. Podatność na nudę - przeciwieństwo do osoby nie znoszącej monotonii, utartych schematów działania, jest to swoisty lęk przed nudą.

TEORIA ODWRÓCENIA - Apter.

Aby zrozumieć czemu szukamy pobudzenia (wysokiego bądź niskiego) trzeba zrozumieć relacje między pobudzeniem a emocją (pobudzeniem a emocjonalną jakością). Czasem bowiem wysokie pobudzenie sprawia przyjemność (film typu thriller) a czasem niskie sprawia radość (po egzaminie ciepła kąpiel, piwko). Zależy to od dwóch typów motywacji:

1. Motywacja teliczna, stan teliczny (teliczny - celowy, zadaniowy) - jest to motywacja zadaniowa, wysokie pobudzenie działa awersyjnie (popędowo), a niskie daje harmonię, przyjemność.

2. Motywacja parateliczna, stan parateliczny (obok, poza) - stan, gdy człowiek nastawiony jest na samą w sobie aktywność, bez konkretnych zadań. Niskie pobudzenie - nuda - działa awersyjnie, wysokie daje przyjemność. Idziemy na disco, musimy być pobudzeni.

Czasem jednak coś, co daje przyjemność, która jest celem, staje się po pewnym czasie nudne, więc przełącza się na inny typ emocjonalnej jakości (dlatego nazywana jest to teoria odwrócenia - odwracają się typy motywacyjne, w zależności od kontekstu, itp.

Specyficznym prawem, najważniejszym mechanizmem w teoriach motywacyjnych jest dążenie do równowagi - przekrój dokonań badawczych w tym zakresie:

1. W. Cannon - homeostaza, dążenie do równowagi w kategoriach fizjologicznych, jest to naturalny stan organizmu.

2. Freeman - KONCEPCJA HOMEOSTAZY NERWOWO - MIĘŚNIOWEJ, powstała w latach 50. Uważano wówczas, że homeostazą można wytłumaczyć niemal wszystko. Poziom napięcia postawy - jeżeli zostanie naruszony (poprzez dopływ bodźców) wywołany zostaje stan zaburzenia homeostazy i wywołuje działanie. Freeman chciał uczynić to prawo zasadą uniwersalną tłumaczącą każde ludzkie działanie.

3. Homeostatyczna regulacja - głód jedzenie, przywrócenie równowagi
   Heterostatyczna regulacja - przywrócenie równowagi jest nie tylko przywróceniem stanu poprzedniego, ale jest to krok do przodu.

4. Festinger - TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO - gdy bodziec dociera do nas, może burzyć nasze schematy myślenia, postaw - pojawia się dysonans poznawczy między tym co dociera z zewnątrz a tym co mamy w sobie. Jest stanem zaburzenia równowagi, co jest stanem motywacyjnym.

Na bazie tej teorii powstały 4 rodzaje dysonansów.

Sytuacje wywołujące dysonans	Co redukuje dysonans?
Sytuacja wyboru - brak zwartości poznania	Usunięcie przekonania, które dysonans wywołało
Niewystarczające usprawiedliwienie	Dodawanie nowego, harmonijnego przekonania.
Usprawiedliwianie wysiłku (dużo wysiłku do realizacji czegoś i nie daje to oczekiwanego rezultatu	Zmniejszanie ważności przekonania wprowadzającego dysonans (rozwinęło mnie to, poszerzyło horyzonty)
Nowe informacje (jakieś przekonanie w głowie i życie pokazuje, że jest inaczej)	Zwiększenie wagi przekonania harmonijnego.

5. Richard Solomon - TEORIA PROCESÓW PRZECIWSTAWNYCH - emocja - stan zakłócenia równowagi, na mocy tego pojawia się emocja przeciwstawna, która przywraca równowagę. Dlatego też ludzie często podejmują działania co najmniej dziwne - które przywracają harmonię, np. gdy lęk pojawia się radość, która to redukuje.

Model związany z dążeniami do celu:

• Regulacja homeostatyczna - zachowania podlegające zasadzie homeostazy, pewne zachowania podlegają tej zasadzie, dążenie do równowagi.

• Regulacja heterostatyczna - wprowadzenie do stanu równowagi i krok naprzód, człowiek nigdy do końca nie osiąga takiej samej równowagi, nigdy dość człowiekowi np. pieniędzy, jest to regulacja najczęściej występująca wśród zachowań ludzkich.

Wyróżniamy dwie właściwości zadań:

• Trudność celu (stopień) - ludzie stawiają sobie zadania, co zwiększa wysiłek, przy większej trudności ma znaczenie czy zadanie stawiamy sobie sami czy mamy narzucone. Gdy jesteśmy sprawcami zadania zwiększają wytrwałość.

Reaktancja - zjawisko oporu, opór irracjonalny, np. występujący u młodzieży.

• Jasność celu - człowiek wie do czego ma dążyć, skupia bardziej uwagę, precyzyjnie ukierunkowuje zachowanie człowieka.

Wykonanie zadania poniżej poziomu powoduje stan niezadowolenia; człowiek chce się pozbyć dyskomfortu niezrealizowanego zadania, redukcja rozbieżności. Jak zrealizuje cele, w jaki sposób, jeżeli wykonanie jest dobre - prowadzi do zadowolenia.

Teorie samoregulacyjne - włącza się komperator - porównywacz.

• Sprzężenie zwrotne -

• Modele kaskadowe samoregulacji:

• Przebiega na różnych poziomach (niski/wysoki)

• Porównuje swoje zachowanie do założeń.

Motywy wtórne.

Wyróżniamy mechanizmy tworzenia motywów (popędów) wtórnych:

• trzy schematy (behawioryzm, psychoanaliza, Allport)

• motywy wtórne powstają dzięki doświadczeniu.

1. Modele behawiorystów (Hull, Brown, Miller i Dollard)

Hull mówi, że są trzy istotne elementy, aby zrozumieć potencjał pobudzenia: nawyk, popęd (siła) i podnieta.

_sEr = _sH_r * D * k

Źródłem pierwotnym motywacji jest coś co wypływa z wnętrza organizmu. Siła zaś zależy od popędu i podniety.

Motywacja wtórna skupia się wokół nawyku - oznacza ukierunkowanie na dany cel.

Brown - motywacja jest funkcją popędu (stan organizmu) i nawyku (ukierunkowane działanie)

Z = f(P, N)

Motyw wtórny - pieniądze, bo zaspokajają wszystkie potrzeby.

Miller i Dollard - aby zrozumieć motyw wtórny trzeba uwzględnić:

1. Popęd pierwotny (energia)

2. Sygnał (bodziec)

3. Reakcje

4. Wzmocnienie (negatywne - kara i to co zapobiega przed karą, pozytywne - nagroda.)

2. Psychoanaliza.

Kluczem do zrozumienia motywacji wtórnej jest uczenie się. Freud mówi, że kluczowe znaczenie ma popęd i mechanizm obronny - taktyka: jak podmiot radzi sobie z motywem wtórnym, np. sublimacja i kompensacja.

Kateksja - inwestowanie energii w dany obiekty, które rozładowują popęd, napięcie.

3. Gordon Allport - autonomia funkcjonalna.

Podkreślenie, że coś co pierwotnie było tylko instrumentem zaspokajania potrzeb staje się czymś niezależnym, motywem, wartością autonomiczną. W ten sposób tworzą się systemy wartości, zainteresowania. Wyróżnia dwa rodzaje autonomii:

1. Autonomia funkcjonalna priopriacyjna (własna) - właściwa autonomia (rozwój zainteresowań)

2. Autonomia funkcjonalna perseweracyjna - odpowiada za tworzenie się nałogów (stres - pojęcie pierwotne, rozładowanie - papieros, potem papieros staje się niezależnym czynnikiem).

MODELE PODNIETOWE (hedonistyczne)

P. Young - człowiek pragnie szczęścia od początku ludzkości. Pragnienie przyjemności to nasza natura. A przyjemność to emocje. Dlaczego procesy afektywne są istotne w życiu?

• Pełnią funkcję aktywizującą, pobudzają nasze zachowanie. Nasze zachowanie jest wówczas energetyczne, gdy jest podsycone emocjami.

• Pełnią funkcję wygaszającą i podtrzymującą zachowanie.

• Pełnią funkcję regulacyjną - pokazują co jest wartościowe a co nie. Co pobudza, jest przyjemne - poczucie wartości.

• Dają szansę uczenia się, nie ma emocji - nie ma szans na nauczenie się czegokolwiek.

• Young rysuje hedonistyczne kontinuum:

Negatywne obojętne pozytywne

1. 
   Każda emocja ma znak

2. Intensywność - angażowanie powód do innego zachowania człowieka

3. Czas trwania emocji.

Young wyróżnia 4 rodzaje afektywności (jak emocje generują motywy):

1. Wzrost pozytywnej afektywności

2. Spadek pozytywnej afektywności

Przykład: Facet zakochany - non stop pieści kobietę, rozpiesza (wzrost pozytywnej afektywności), efekt: ślub. Po ślubie już mu się nie chcę, trochę traci namiętności (spadek pozytywnej afektywności).

3. Wzrost negatywnej afektywności.

4. Spadek negatywnej afektywności.

Przykład: Nowotwór u faceta - załamanie (wzrost), zaczyna chodzić do kościoła, modli się; diagnoza: pomyłka, nie ma nowotworu - kobiety, picie, prawdziwe życie (obniżenie).

McClelland - PODNIETOWA TEORIA MOTYWACJI

Motywacji nie zrozumie się bez kontekstu. Podkreśla on model holistyczny, rolę kontekstu. W tym układzie ważna jest podnieta - coś co wyzwala stan poruszenia, zdolność wyrażania stanów afektywnych, emocjonalnych, np. naturalne - ucieczka od bólu; są też podniety elementem uczenia się np. wartości.

Trzeba zrozumieć definicję motywu - wyuczony, afektywnie obciążony i wzbudzany przez różne sygnały (bodźce), antycypowany (przewidywany) stan celu. Kluczem do motywacji są więc wymagania - pewne naciski, które płyną z organizmu, otoczenia - powodują koncentrację na pewnym obiekcie, który przyciąga. Musi też być pewna dyspozycja do motywu i wtedy powstaje działanie podniety - np. jedzenie, gniew. Dyspozycja to bycie zaangażowanym w jedzenie, w posiadanie władzy. Wzbudzona motywacja - głód, pragnienie by wygrać. Wymagania - fizjologiczne lub społeczne wskazówki. Poza tymi 4 punktami istotne są wartości, nawyki sprzyjające okoliczności i dopiero jest działanie (jedzenie, agresja). A więc kluczowe znaczenie ma podnieta, ale wpierw muszą być pewne wymagania i cały kontekst sytuacji.

Zewnętrzne: Wewnętrzne: wartości nawyki okoliczności działanie

Wymaganie wzbudzona motywacja

Podnieta dyspozycja

TEORIE WARTOŚĆ - OCZEKIWANIE

Tolman - aby zrozumieć zachowania zwierząt, to trzeba zrozumieć, że zwierze buduje system przekonań, u nich tworzy się mapa wartości i oczekiwań. Tolman jest prekursorem tych teorii, ale nie jest przedstawicielem!

Atkinson - aby zrozumieć kiedy uaktywni się motywacja, trzeba zrozumieć kilka elementów.

T_s = M_s * P_s * J_p

T_up = M_up * P_p * J_p - wartość podnietowa porażki

P_p - prawdopodobieństwo porażki

Tendencja (T) dążenia do sukcesu jest funkcją 3 elementów:

1. Potrzeba sukcesu, motyw (M) - trzeba zrozumieć więc siłę motywu, kobiety mają mniejszą potrzebę dążenia do sukcesu.

2. Prawdopodobieństwo sukcesu (P)

3. Wartość podnietowa sukcesu (J)

Są osoby, które mają tendencję do unikania porażki (T_up), jest to tzw. potrzeba unikania porażki:

T_o = T_s - T_up

Porównanie tendencji, aby dowiedzieć się o tendencji osiągnięć (T_o)

P_s + J_s = 1

P_o + J_p = 1 zawsze matematycznie dają taką wartość

Relacja między wartością podnietową, a prawdopodobieństwem jest ścisła.

Np.

M_s=10 M_up=5

P_s=0,1 P_up=0,4

T_s=10*0, 1*0,9 T_up=5*0,4*0,6

T_s=0,9 T_up=1,2

T_o=0,9-1,2 = -0,3 ta osoba zrezygnuje, bo za bardzo boi się porażki.

Czynniki wzbudzające motywację w teoriach „wartość - oczekiwanie” na przykładzie motywacji osiągnięć:

Wielkość tendencji do osiągnięć w danej sytuacji:

• Potrzeba osiągnięć (dążenie do sukcesu)

• Oczekiwanie sukcesu

• Pozytywna wartość lokowana w sukcesie

• Negatywna wartość lokowana w niepowodzeniu

• Oczekiwanie niepowodzenia

• Lęk przed niepowodzeniem

U podłoże leży samoocena - osoby które mają wyższą samoocenę wybierają zadania o średniej trudności, mają wyższą efektywność, mają bardziej realistyczne aspiracje.

Aby podejmować zadania, człowiek musi mieć pozytywne skojarzenia:

• Potrzeba kompetencji - wprowadził White. Jest ważnym motywem, który pcha do tego, aby była spełniona, u podłoża leży poczucie skuteczności, które musi być brane pod uwagę w poczuciu rzeczywistości.

Wyróżniamy dwa rodzaje oczekiwań:

Osoba zachowanie rezultat

Oczekiwanie skuteczności: oczekiwanie rezultatu:

Jestem zdolny do zrobienia czegoś umiem coś zrobić, wiem że mi to wyjdzie

Aby zrozumieć oczekiwanie trzeba wpierw zrozumieć, jaki jest człowiek - jego doświadczenia i to co buduje przekonania o własnej skuteczności.

Są pewne osoby, które są nastawione bardziej na mistrzostwo, a inne zaś bardziej na wykonanie zadań; te osoby różnią się między sobą. Osoby nastawione na mistrzostwo są uporczywe w realizacji, preferują zadania trudniejsze, posiadają bardziej wyrafinowane strategię uczenia się, zwiększają wysiłek nawet przy trudnościach, są mniej podatne na wyuczoną bezradność, kierują się motywacją wewnętrzną, cechują się lepszym wykonaniem.

Weiner - ATRYBUCYJNA TEORIA MOTYWACJI

• Należy do grupy teorii wartość - oczekiwanie

• Kluczem w tej teorii jest oczekiwanie.

• Aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć, że jest związana z…

• Wyniki działania - emocje podstawowe potem następuje atrybucja.

• Trzy wymiary, które tworzą strukturę przyczynowości:

1. Źródło (umiejscowienie, przyczyna)

2. Stabilność (zmienność, niezmienność)

3. Kontrolowalność.

• Atrybucja jest bardzo ważna

• Dwa typy/style ludzi:

• Teoretycy stałości (unikanie wyzwań) - kobiety, osoby które traktują posiadanie cechy jako coś trwałego, dążą do wykonania, wysiłek nic nie daje.

• Teoretycy wzrostu (traktują cechy, jako coś podlegającego zmianom) - dążą do mistrzostwa, istotny jest wysiłek, dzięki temu osoby możemy lepiej przewidywać ich motywację.

Polskie warianty teorii wartość - oczekiwanie:

1. J. Reykowski.

Motywacja jest funkcją trzech czynników, które są kluczem do zrozumienia motywacji:

• Użyteczność wyniku / ocena czy jest to wartościowe.

• Prawdopodobieństwo subiektywne / oczekiwane

• Koszty poniesione na drodze realizacji celu

M = f(U_x, P_sx, K_x)

M - motywacja

U_x - użyteczność

P_sx - prawdopodobieństwo

K_x - koszty

2. J. Kozielecki.

Aby zrozumieć motywację trzeba zrozumieć, że człowiek dąży do zrealizowania celu:

• Antycypacja / oczekiwanie (przewidywanie wyników) - człowiek powinien wnieść strefę niespodzianki - nieprzewidywalne konsekwencję.

• Wartość (wartościowanie oczekiwanych wyników)

• Człowiek ma wolność wyboru (może zupełnie inaczej ustawiać motywację)

• Bardzo istotne są kategorie działania:

Homeostaza ochronne (człowiek zapobiega utracie wartości)

Np. likwidacja aktualnego deficytu

Transgresyjne (działanie wychodzące poza tu i teraz) podlegają pod regulację heterostatyczną:

1. Działania proaktywne?? (skierowane na świat fizyczny, na rzeczy, dobra materialne)

2. Skierowane ku ludziom, walka o wolność, równość.

3. Działania symboliczne, polegają na tworzeniu (sztuka, kultura)

4. Działania skierowane ku samym sobie (autokreacyjne) - rozwój samego siebie.

Transgresje kreatyczne?? - dążenie do poszerzenia władzy, wpływu na ludzi

Motywacja hubrystyczna?? - dążenie do poszerzenia własnej wartości, do doskonałości,

egoistyczna, hedonistyczna

Motywacja poznawcza - zdobycie umiejętności, mistrzostwa.

Jaka jest relacja między emocjami i motywacją ?

1. R. Buck - TEORIA „ODCZYTU”.

Źródło odczytu: Proces odczytu: Strefa odczytu: Funkcja odczytu:

poznanie synkretyczne samoregulacja doświadczenie subiektywne

MOTYWACJA EMOCJA

Zachowanie ekspresywne spontaniczna komunikacja, koordynacja społ.

Potencjał zachowania realizacja potencjału

zakodowany w motyw. gdy zostanie adaptacja i/lub homeostaza

strukturach uaktywniony przez Reakcje systemów

neurochemicznych dopływające bodźce endokrynnego, immunologicznego autonomicznego

Emocja z motywacją tworzą jedność. Emocja pierwsza to zmiany w homeostazie (w układzie immunologicznym, nerwowym) - jest to źródło odczytu. Emocja druga to proces odczytu. Gdy pojawia się zaburzenie homeostatyczne to źródło motywu ukierunkowuje organizm (np. poci się, czerwieni). Poprzez dopływ bodźca uaktywniają się zmiany widoczne (ekspresja twarzy) i pojawia się emocja trzeciego typu - odczyt właściwego stanu emocjonalnego i człowiek szuka obiektów, które zaspokoi zaburzenie i przywróci homeostazę.

2. Izaard - TEORIA ZRÓŻNICOWANIA EMOCJI

Emocje same w sobie są przeżyciowo - motywacyjnymi procesami. Każda emocja zawiera w sobie komponent motywacyjny. Popęd unikania bólu i popęd seksualny - na tych dwóch przykładach Izaard pokazuje, że motywy wiążą się ze stanami emocjonalnymi.

Ból może prowadzić do różnych stanów emocjonalnych, w zależności od interpretacji sytuacji (jeśli ja jestem przyczyną bólu - nieszczęście, próba usprawiedliwiania siebie; jeśli ktoś inny - agresja, jeśli coś niezależnego - pretensja do Boga). Ból uświadamia relację między motywem, a emocją. Ból może podsycać emocje, hamować (idę do dentysty - bo ząb mnie boli, sparaliżowany strachem usiadam na fotelu i ból znika).

Popęd seksualny może być osłabiany i wzmacniany przez stany emocjonalne (pożądanie kobiety - kobieta mówi nam w łóżku coś przykrego - popęd wygasa). Gwałciciele często są wzmacniani stanami emocjonalnymi (mają w sobie gniew i pogardę co wzmacnia popęd seksualny).

Ciekawość - jeśli ta emocja zostaje wzbudzona następuje szukanie kontaktów z innymi ludźmi. Ciekawość otwiera, wyzwala działanie, ale jest też wyznacznikiem witalności, energetyczności. Dzieci są ciekawe i bardzo energetyczne. Wzmaga też zaangażowanie, bardziej ufamy sobie. To także przykład, że emocje są przeżyciowo - motywacyjnymi procesami.

Lęk - wywołuje różne zmiany zachowań, emocja to generuje, np. stan patologiczny lęku - fobie.

Zdziwienie - nie motywuje długich zachowań, jest to stan krótkotrwały. Bardziej potrzebne by być efektywnym. Jest to emocja oczyszczająca system nerwowy. Oznacza, że człowiek wciąż jest otwarty na świat. Dzieci się często dziwią, są czyste.

Smutek - zatrzymuje nas, odrywa od biegu rzeczywistości, ustawia człowieka w stanie refleksji. Ma w sobie samo uświadamiającą funkcję. Smutek sam w sobie jest krótkotrwały, prowadzi do bierności ale też i do refleksji. Długotrwający smutek prowadzi do depresji.

Radość - daje poczucie bezpieczeństwa, tworzy poczucie silniejszej więzi z innymi.

Emocje samoświadomościowe: *na egzaminie

(Pojawienie się których powoduje zwrócenie uwagi na siebie)

• Wina (uruchamia poczucie odpowiedzialności, złamanie norm moralnych)

• Wstyd (złamanie norm obowiązujących w danym środowisku, podnosi świadomość siebie, zwiększa przepuszczalność granic między „ja” a środowisko. Daje szansę korekcji zachowań.

Często zalicza się tu również empatię i smutek.

3. Frustracja, konflikty, kryzysy jako stany emocjonalno - motywacyjne.

FRUSTRACJA

Frustracja - wskazuje na bliskość emocji i motywacji. Jest to zespół przykrych emocji pchających do działania. Aby mogła powstać potrzebne jest:

1. Wzbudzenie motywacyjne.

2. Pojawienie się przeszkody do zrealizowania potrzeby motywacyjnej.

3. Cel, do którego człowiek dąży, a blokuje go przeszkoda. Cel musi być ważny dla podmiotu, im bardziej dotknie „ja” tym bardziej nam zależy.

Gdy frustracja się już pojawi człowiek podejmuje różne reakcje. Frustracja działa jak popęd. Wyróżniamy 4 hipotezy/reakcje człowieka na frustracje:

1. Frustracja - Agresja - najczęściej ludzie reagują na frustrację agresją (różne formy: słowna, fizyczna)

2. Frustracja - Regresja - (podejmowanie zachowań właściwych wcześniejszym fazom rozwoju), np. ucieczka w jedzenie, w picie, w sen, agresja, nostalgia - życie wspomnieniami.

3. Frustracja - Represja - tłumienie, spychanie do przedświadomości, człowiek chce zapomnieć, co było źródłem frustracji.

4. Frustracja - Fiksacja - zatrzymanie się na czynnościach nawykowych, automatycznych, np. palenie papierosa jeden za długim, długotrwałe mycie rąk, u dzieci czynności ruchowe.

Ludzie najczęściej w ten sposób reagują na frustrację, jednak często występują inne formy zachowań.

KONFLIKT

Konflikt - stan dysharmonii emocjonalnej. Występuje gdy istnieją dwie sprzeczne wartości, da motywy, które generują stan emocjonalny. Tym silniejszy konflikt im silniejsze stany emocjonalne generuje i im większym wartościom dotyczy. A więc siłą konfliktu są motywy emocjonalne. Konflikt, tak jak frustracja (np. egzystencjalna - może wywałać trwałe stany zachowań) może być długotrwały - może osłabiać psychikę i organizm. W psychologii wyróżnia się 4 rodzaje konfliktów:

1. Konflikt Dążenie - Dążenie - dwie wartości, które pociągają („Osiołkowi w żłobie dano…”

2. Dążenie - Unikanie - wybór między tym co pociąga, a chęcią uniknięcia czegoś (koledzy = wyjście na piwo, piwo = kłótnia zrzędliwej żony), konflikty moralne.

3. Unikanie - Unikanie - wybór między niepożądanymi wartościami, wybór mniejszego zła.

4. Konflikty wiązane (podwójne dążenie, podwójne unikanie) - są wielowymiarowe, wiele motywów (piętra konfliktów).

KRYZYS

Kryzys - stan, gdzie dotychczasowe umiejętności, strategie nie są wystarczające do rzeczywistości. Istnieje wówczas konieczność wypracowania nowych, aby nastąpiła adaptacja do środowiska. Wyzwalają niezwykłe obciążenie psychiczne, silne napięcie. Jest podstawą rozwoju osobowości. Kryzys może rozbić emocjonalnie ale i może przyczynić się do konstruktywizmu.

Dąbrowski - TEORIA DEZITEGRACJI POZYTYWNEJ

Każdy z nas przechodzi przez różne stany, które generują kryzys. Kryzys pomaga człowiekowi lub powoduje, że człowiek zostaje na poziomie integracji pierwotnej - brak wysiłku rozwojowego. Punktem wyjścia jest integracja wtórna - która pozwala na prawidłowe rozwiązanie kryzysu i wzbogacenie rozwoju człowieka.

MECHANIZMY OBRONNE

Mechanizmy obronne - taktyki, których stosowanie prowadzi do innych ścieżek emocjonalnych. To taktyka manipulowania przykrością. Pojawiają się, gdy występują stany zagubienia, cierpienia; szeroko pojętego napięcia. Źródłem jest oczywiście stan emocjonalny. Stasowanie mechanizmów obronnych daje inne zastosowanie motywacyjnego zachowania. Tą ideę zastosował Plutchik do opracowania koła mechanizmów obronnych.

Dlaczego wartości mogą stawać się motywami ?

1. Gdyż mają u swojego podłoża potrzeby.

• Pugh - kluczem do wszystkiego są wartości. Wartość jest wdrukowana poprzez proces ewolucji. To są tzw. wartości pierwotne, podstawowe - same w sobie są potrzebami. Wtórne zaś są wynikiem bycia w danym społeczeństwie, są efektem sprzężenia mojej osobowości i kultury.

• Połączenie teorii Kohlberga i Maslova. Poziom rozwoju moralnego a kategoria dominujących potrzeb (np. bezdomny grzebie w śmietniku - potrzeba fizjologiczna głodu jest to motyw podstawowy - unikanie kary czyli głodu (nie myśli wtedy o potrzebie samorealizacji).

Linia egzystencjalna.

Aby zrozumieć wartości, należy zrozumieć potrzeby ludzkie. Psychologia, która mówi, że człowiek jest wolny, sam odkrywa pewne wartości to psychologia egzystencjalna.

3 rodzaje bytów wg Binswanger`a:

• Umwelt - bycie w świecie przyrody.

• Mit welt - życie z innymi ludźmi.

• Eigln welt - bycie z samym sobą (odkrywanie w sobie potencjału i pewnych ograniczeń, np. nie mogę zlekceważyć faktu, że jestem mężczyzną/kobietą.

Musimy być otwarci na te wartości, będziemy wówczas mieli w sobie więcej harmonii.

Wiktor Frankl - człowiek napędzany jest jednym wielkim motywem - Wolą Sensu. Człowiek ze swej natury dąży do poczucia sensu wszystkiego. Nie tyle nadajemy sens czy wartości, ale odkrywamy je. Najbardziej sens odkrywa się w chwilach cierpienia - odkrywa się wówczas inny sens, poprzez inny punkt widzenia rodzą się wartości sensotwórcze.

Hermans - Teoria wartościowania.

Aby zrozumieć, czemu wartości stają się motywami, należy zrozumieć proces doświadczania. W doświadczeniu można wyróżnić 2 ważne poziomy:

• Motywy jawne - uczucia do obszarów życia, które stają się strefą wartości

• Motywy ukryte - można je sprowadzić do dwóch kategorii:

• Motyw O (ang. others) - dążenie do więzi z innymi.

• Motyw S - dążenie do umacniania siebie.

Te dwa motywy tkwią w naszej naturze, każdy z tych dwóch motywów może być opisany na poziomie motywacji jawnej za pomocą uczuć. Im bardziej te 2 motywy (O i S) poprzez uczucia stają się motywami jawnymi tym bardziej stają się wartościami.

Linia społeczna.

A.Fiske - żeby odnaleźć klucz do zrozumienia czemu wartości stają się motywami należy zrozumieć, w jakim uporządkowanym społeczeństwie stosunków międzyludzkich człowiek żyje. Wyróżnia następujące uporządkowania społeczne:

1. Podział wspólnotowy - najważniejsza jest wspólnota, jednostka jest tylko elementem. Motyw: dążenie do więzi ze wspólnotą i zarazem konieczność przyjęcia wszystkich wartości narzucanych przez wspólnotę, aby w tej wspólnocie móc być. A więc, aby trwać we wspólnocie trzeba uznawać te wartości, które są narzucane przez wspólnotę i to one stają się motywami. Liczą się tradycyjne wartości.

2. Ranking autorytetu - społeczność hierarchiczna, jest ktoś kto ma najwyższą pozycję i to on jest autorytetem i narzuca wartości. Motyw: poczucie siły, mocy by być wyżej w hierarchii i zarazem konieczność przyjęcia wartości narzucanych przez autorytet (np. król, papież).

3. Równość harmonijna - wszyscy są równi, Wartości, które są cenione to wartości realizujące i zapewniające równość w grupie i to one stają się motywami.

4. Wartościowanie rynkowe (uporządkowanie marketingowe) - im więcej wnosisz zasobów tym więcej zyskujesz. Cenione są wartości utylitarne - te, które przynoszą korzyść, dają szansę na sukces. Dlatego jest tak wielka relatywizacja wartości. Obecnie najpopularniejsze w Polsce uporządkowanie.

Baumeister - wyróżnia kilka potrzeb, które są u podłoża motywów i wartości.

1. Potrzeba celu - człowiek jest z natury nastawiony na realizację celu.

2. Potrzeba skuteczności - posiadania wpływu, kontroli nad światem. Wszystkie elementy, które do tego prowadzą stają się wartością.

3. Potrzeba justyfikacji, usprawiedliwienia - nasze zachowania wymagają usprawiedliwienia, wyjaśnienia za pomocą stref wartości.

4. Potrzeba „wartości siebie” - potrzeba rozumienia siebie i bycia kimś, kto jest postrzegany jako wartościowy w oczach innych. I wszystko to, co do tego prowadzi staję się dla nas wartością.

Wymiar „ja” jako źródło wyboru wartości.

Dlaczego „ja” staje się motywem?

Motywy „ja” - płyną z centrum podmiotowości, np. wartość siebie, chęć określenia własnej tożsamości, fakt, że to ja mam poczucie sprawstwa.

Baumeister:

Wartość siebie - prezentacja siebie dla innych, nasila poczucie własnej wartości:

• Chęć wywołania dobrego wrażenia dla innych.

• Chęć wywołania dobrej tożsamości publicznej.

Snyder - uważa, że są osoby, które mają większą skłonność do monitorowania siebie lub mniejszą. Są więc dwa typy:

• Wysoki self-monitoring - osoby takie są czułe na otoczenie, na uznanie w oczach innych, będą patrzeć na reakcje otoczenia i w efekcie są bardziej zewnątrzsterowne. Poszukują tzw. „ja” pragmatycznego, opisują siebie w kategoriach zewnętrzności, więzi, relacji z otoczeniem. Lubią zmienność otoczenia.

• Niski self-monitoring - osoby takie poszukują tzw. „ja” pryncypialnego, kierują się własnymi przekonaniami, opisują siebie w kategoriach własnych potrzeb, opinii, pragnień.

Posiadanie znaczenia i bycia znaczącym w wymiarze:

• Społecznym - wpływ na całe grupy społeczne, posiadanie takiego wpływu ma niewiele osób; bardzo podsyca to wartość własnej osoby.

• Interpersonalnym - jest kilka form tego znaczenia:

1. Poczucie bycia obiektem uwagi innej osoby - podnosi to wartość siebie.

2. Odczucie, że brak kogoś zostaje potraktowane jako coś istotnego.

3. Poczucie bycia ważnym dla innej osoby.

4. Poczucie bycia w zasięgu czyjegoś „ja” - np. chwalenie się innym ludziom swoimi dziećmi. Dzieci czują większą wartość siebie, bo czują, że są w zasięgu „ja” rodziców.

5. Skłonność do bycia kimś silnym - poczucie, że ludzie na mnie polegają, np. matka czuje się ważna, silna, wartościowa, że ktoś czeka na jej zupę, że chce zjeść.

Aby zrozumieć dlaczego „ja” staje się motywem, należy zrozumieć:

1. Całą organizację struktury „ja” - trzeba zrozumieć wewnętrzną strukturę.

2. Zachowania innych osób - nie da się spełniać siebie samego bez drugiej osoby. Trzeba więc zrozumieć relacje z drugą osobą. Ten fakt szczególnie oddaje zjawisko Michała Anioła.

3. Jakie są źródła podmiotowości - co powoduje, że ja się staje bardziej podmiotem.

Ad.1

W ramach struktury „ja” ważną rolę odgrywają schematy „ja”:

• Domeny ja - obszar, na który jestem uwrażliwiony (np. jestem zbyt gruby). Są to pewne właściwości budujące schemat „ja”. Dzięki temu jestem bardziej czuły na te informacje, łatwiej sobie przypominam epizody z przeszłości z tej dziedziny, jestem także odporny na sprzeczne informacje.

• „Ja” rzeczywiste - to jaki jestem faktycznie, realnie.

• „Ja” możliwe - obejmują to, jaki mogę być, wiążą się z tym pewne nadzieje, cele, ukierunkowują moje zachowanie.

Wicklund - TEORIA SAMOŚWIADOMOŚCI PRZEDMIOTOWEJ

Samoświadomość przedmiotowa występuje np. wtedy, gdy patrzę w lustro i widzę siebie, albo widzę swoją osobę w TV - staję się wówczas „przedmiotem”.

Jeśli człowiek skupia uwagę na sobie w ten sposób to uaktywnia się myślenie, że oto jestem przedmiotem, uruchamia się wówczas rozbieżność między stanem aktualnym a stanem pożądanym, a to z kolei uaktywnia stan emocjonalny - obniża samoocenę i staje się czynnikiem motywującym.

Taktyki redukcji tego stanu:

• Unikanie bodźców (nie oglądamy siebie w TV, unikamy lustra), które wywołują koncentrację uwagi.

• Zmiana standardów - obniżanie oczekiwania w stosunku do samego siebie.

• Obronna reinterpretacja - a więc stosowanie mechanizmów obronnych.

• Próba zmiany zachowań na zgodne ze standardem.

Rokeach - TEORIA NIEZADOWOLENIA Z SAMEGO SIEBIE (TEORIA DYSSATYSFAKCJI)

Człowiek buduje w sobie system poznawczy - hierarchiczny system wiedzy o szeroko pojętym świecie. W tym systemie podstawowymi jednostkami są przekonania, oczekiwania - które są uznawane/nieuznawane. One budują złożone konfigurację - systemu postaw, wiedzy, wartości. System poznawczy jest hierarchiczny - na górze jest wiedza o sobie samym. Człowiek ma w sobie wiele koncepcji na temat siebie, jak powinien się zachowywać, co robić. Kiedy pojawia się sprzeczność w „ja” wówczas pojawia się stan napięcia - niezadowolenia z siebie. Im będzie silniejsze napięcie tym silniejsza będzie motywacja, by ten stan zmienić. Sprzeczności mogą powstawać między strukturami w hierarchii niżej położonych - mogą również generować stan motywacyjny o ile dotknie to naszego „ja”. Sprzeczność między wartościami a uczciwością - jeśli jestem uczciwy to mnie to dotknie, dotknie to mojego „ja”, lecz jeśli nie jestem do końca uczciwy to nie będzie wywoływać to stanu napięcia.

Higgins - TEORIA ROZBIEŻNOŚCI „JA”

Aby zrozumieć efekty motywacyjne trzeba zrozumieć rozbieżności między „ja”. Są dwie płaszczyzny, dwa różne aspekty „ja”:

1. Spojrzenie na siebie z własnej perspektywy, z perspektywy własnego „ja”.

2. Spojrzenie na siebie z perspektywy innego.

To z jakiej perspektywy oceniam dane zachowanie, motywacje, działanie będzie generowało inną motywację. Trzy rodzaje „ja” w ramach tych dwóch płaszczyzn:

• „ja” aktualne

• „ja” idealne

• „ja” powinnościowe

Można patrzeć na mnie z perspektywy siebie lub innego. Im większe będą rozbieżności tym większe stany motywacyjne. W ramach tych trzech rodzajów „ja” występują różne kombinacje, np. można patrzeć na siebie z perspektywy własnego „ja” aktualnego lub z perspektywy innego; można patrzeć z perspektywy „ja” idealnego jaki widzę siebie lub jaki „ja” idealny jestem w oczach innych itp.

Ad.2

ZJAWISKO MICHAŁA ANIOŁA

ZJAWISKO MICHAŁA ANIOŁA

Hipoteza afirmacji przez partnera Hipoteza dążenia w kierunku ideału

Postrzeganie aprobaty behawioralna afirmacja przez partneraaktywność w kierunku

„ja” idealnego

Bycie z daną osobą poprawia/osłabia relację.

Zjawisko to występuje, jeśli człowiek występuje w parze z drugim człowiekiem. To druga osoba kształtuje nas, „rzeźbi” niczym Michał Anioł w kamieniu, który mówił, że z każdego kamienia można wyrzeźbić dzieło sztuki (jakaś szeroko pojęta metafora…)

Aprobata ze strony partnera jest istotnym czynnikiem w relacjach interpersonalnych. To on uaktywnia mnie i powoduje, że ja dążę do czegoś, otwieram się na „ja” idealne. Jeśli jednak jest brak aprobaty, wówczas człowiek zamyka się na „ja” idealne a tym samym zostaje pogorszona relacja między ludźmi. Otwieranie się na „ja” idealne jest czymś nagradzającym, daje pozytywne odczucia wewnętrzne, człowiek czuje się lepszą osobą.

Zjawisko Michała Anioła mówi o związku samopoczucia z podnoszeniem wartości przez partnera.

Ad.3

Sposób spełniania się wg 3 potrzeb: potrzeba autonomii, potrzeba kompetencji, potrzeba odniesienia.

Autonomia wewnętrzna (bo jest to ciekawe)

Autonomia pozwalająca na identyfikację (bo chcę coś poznać)

Autonomia uwewnętrzniona (bo inaczej będę miał

poczucie winy)

Self - Regulacja

(Dlaczego się uczę) Autonomia zewnętrzna (bo inaczej nauczyciel

będzie na mnie zły)

1. Potrzeba autonomii - podłoże podmiotowości. Wyróżniamy trzy typy doświadczeń:

• Postrzeganie umiejscowienia przyczynowości działań - jeśli przyczyna leży na zewnątrz - człowiek czuje się sterowany przez kogoś, jeśli zaś przyczyna jest w nas - człowiek czuje, że jest podmiotem, sprawcą, autorem działania.

• Chęć angażowania się w pewne działania - pewne poczucie wolności - generuje podmiotowość.

• Poczucie wyboru - swoboda decydowania o czymś, im większa swoboda tym większa podmiotowość.

Często autonomia sprowadzana jest do samoregulacji. Najniższa forma samoregulacji/autonomii to autonomia zewnętrzna (wykres powyżej).

2. Potrzeba kompetencji - człowiek ma potrzebę doświadczania, wyzwań, realizacji pewnych zadań, które dają zadowolenie, powodują, że czuję się bardziej sprawcą, podnosi się poczucie podmiotowości.

Cikszentmihalyi - ZJAWISKO USKRZYDLENIA

Zjawisko to oddaje fakt bycia zaangażowanym w kompetencję. Przyjemne odczucie wewnętrzne, pojawiające się gdy człowiek wykonuje pewne czynności i wykorzystuje w pełni swoje umiejętności, w całości. Żeby cel zrealizować potrzeba wykorzystać pełnie swoich możliwości - gdy zadanie jest adekwatne do umiejętności. Kiedy zaś zadanie przerasta nasze możliwości - człowiek jest zagubiony, pojawia się stan zagrożenia poczuciu kompetencji. Gdy z kolei umiejętności przerastają zadania - człowiek czuje się znudzony, bowiem minimalnie się angażuje. A więc stan unoszenia pojawia się wówczas, gdy umiejętności = zadaniom, wówczas wzrasta poczucie kompetencji.

Czynniki związane z poczuciem kompetencji:

• Strategię - jak robić, by było dobrze i nie ponieść porażki.

• Zdolności - do realizacji zadań.

3. Potrzeba odniesienia (relacyjności) - człowiek z natury działa interakcyjnie. Potrzeba więzi z innymi, odniesienia do innych. Jest to efektem naszej natury.

Egzamin: 30 pytań wyświetlanych przez 40s. odpowiedzi może być 1 lub 2 prawidłowe. 50% punktów na zaliczenie.

37

KM

WI

R

Msz

WI

KM

Msz

R

W

KM

Ew N Wr

SP SUN PUN SP

Doznania

Ocena poznawcza

Doświadczenie emocjonalne

---