Określanie wieku bydła:

• Dokumentacja hodowlana - 13% populacji krów, pewne i oficjalne źródło

• Na podstawie uzębienia

Stałe: 330|033

334|433

32 zęby stałe

Mleczne: 030|030

034|430

20 zębów mlecznych

Najlepiej obserwować zmianę zębów siecznych na:

1. cęgi

2. średniaki wewnętrzne

3. średniaki zewnętrzne

4. okrajki

Krowa posiada

Nazwa zębów	Wiek krowy
Cęgi	2 lata
Średniaki wew.	2,5roku
Średniaki zew	3 lata
Okrajki	4 lata

1 miesiąc - komplet zębów mlecznych (może brakować jednej pary zaraz po urodzeniu)

6-8 miesięcy - pojawiają się odstępy pomiędzy zębami, brak regularnego kształtu zęba

2 lata - wymiana cęgów (1)

2,5 roku - wymiana średniaków wewnętrznych (2)

3 lata - wymiana średniaków zewnętrznych (3)

4 lata - wymiana okrajek (4)

6 lat - starcie powierzchni korony 1

7 lat - starcie powierzchni korony 2

8 lat - starcie powierzchni korony 3

9 lat - starcie powierzchni korony 4

• Po rogach:

- róg gładki, błyszczący w okresie laktacji

- róg złuszczony, tworzy się na nim pierścień po każdej laktacji jeden (w okresie laktacji jest deficyt substancji pokarmowych, mineralnych). Odstęp pomiędzy pierścieniami to rok. Wiek krowy liczymy: liczba pierścieni na rogach + 1,5 roku

W oborach wolnostanowiskowych krowy nie mają rogów !!

• Na podstawie wyglądu zewnętrznego: pierwiastka ma płytką i węższą klatkę piersiową, płytki wymię, brzuch mało obwisły, smukłą budowę ciała.

Określanie masy ciała

1. Pomiar obwodu klatki piersiowej (tuż za łopatkami) przy użyciu taśmy. Na obudowie taśmy odczytujemy przybliżoną masę ciała.

Korelacja pomiędzy obwodem klatki piersiowej a masą ciała np. 200 cm 600 kg

2. Wzór Presslera

W- obliczana waga zwierzęcia

p - skośny obwód klatki piersiowej

z - podłużny obwód tułowia

c - współczynnik zależny od wieku, rasy, kondycji (zawsze stały):

0,40-0,42 - dla sztuk młodych

0,42-0,44 - dla sztuk dorosłych

3. Wzór Truchanowskiego

W- obliczana waga zwierzęcia

D - długość tułowia od kłębu do nasady ogona

O - obwód klatki piersiowej

K - współczynnik dla ras mlecznych = 2; dla ras kombinowanych = 2,25; dla ras mięsnych = 2,5 (zawsze stały)

Cechy które mają największy wpływ na długość użytkowania krów w stadzie to:

• Budowa wymienia

- wysokość zawieszenia

- więzadło środkowe

- rozstawienie i długość stryków

• Nogi i racice

- ustawienie kończyn

- jakość i stan racic

Cechy charakterystyczne krowy typu mlecznego - typ oddechowy o bardzo szybkiej przemianie materii - niezbędnej do przetaczania większej ilości krwi:

1. Sylwetka - kształt ciała zbliżony do trójkąta, którego podstawę stanowi zad, a wierzchołek głowa. Klatka piersiowa płytsza.

2. Umięśnienie - płaskie, profile mięśni (np. zadu i udźca) lekko wklęsłe

3. Głowa i szyja - lekka, szyja delikatna, żuchwa bardzo dobrze wykształcona, zaznaczona dobrze śluzawica, bez nadmiernego fałdu na podgardlu, delikatna; cienka skóra

4. Barki - dobrze przylegająca łopatka; kłąb ostry, dobrze zarysowany;

5. Klatka piersiowa - wysklepiona, skośne ustawienie żeber - większa pojemność wewnętrzna (lepsze ukrwienie); szersza w części tylnej niż przedniej.

6. Brzuch - głęboki i pojemny, nie może być obwisły

7. Grzbiet - linia grzbietu (od kłębu do ostatniego żebra) powinna być w linii prostej

8. Zad - długi i szeroki, płasko umięśniony, lekko pochylony do tyłu, nisko osadzona nasada ogona

9. Nogi - szeroko rozstawione, suche, stawy mocne, wysoka piętka racicy, racice lekko rozwarte.

10. Wymię (miskowate): pojemne, zawieszenie tylne wysokie i szerokie, zawieszenie przednie bardzo wysunięte do przodu (min.5 cm), mocno połączone z powłokami brzusznymi, skóra cienka, delikatnie owłosiona, żyły mleczne bardzo wyraźnie zaznaczone, rozwój ćwiartek równomierny, strzyki pionowo rozmieszczone, cylindryczne, średniej długości (każdy ok. 5-7 cm), oraz jednakowej szerokości (2,5-3 cm). Wymię czyste - bez dodatkowych strzyków i przystrzyków.

11. Wygląd ogólny - harmonijna, szlachetna budowa, skóra cienka, pokryta błyszczącą, jedwabistą sierścią, wyraźnie zarysowany kościec, płaskie umięśnienie, temperament żywy.

Cechy charakterystyczne krowy typu siementalskiego (mięsny ??)- typ trawienny:

1. Sylwetka - kształt ciała zbliżony do prostokąta

2. Umięśnienie - wypukłe, profile mięśni wyraźnie zaznaczone

3. Głowa i szyja - głowa średniej wielkości, dopuszczalna głowa cięższa; szyja średniej długości, dobrze umięśniona o wyraźnym fałdzie na podgardlu w kierunku mostka

4. Barki - dobrze umięśnione, dobrze przylegające łopatki, wyrostki grzbietowe kręgosłupa lekko wystające ponad linię kłębu

5. Klatka piersiowa - wysklepiona, nieco szersza w części tylnej, żebra szeroko rozstawione, prostopadle do kręgosłupa

6. Brzuch - głęboki i pojemny

7. Grzbiet - szeroki i prosty, mocny, prosta i szeroka partia lędźwiowa, umięśnienie dobrze zaznaczone.

8. Zad - lekko spadzisty, długi, szeroki, dobrze umięśniony, profile mięśni zwłaszcza udowych wypukłe, prosta nasada ogona, dopuszczalna lekko podniesiona nasada ogona

9. Nogi - szeroko ustawione o silnej kości i wyraźnych stawach, prawidłowy kąt stawu skokowego i pęcinowego, wysoka piętka racicy, racice lekko rozwarte

10. Wymię - tzw. `dzikie', pojemne, w części tylnej zawieszone wysoko i szeroko, wyraźnie wysunięte do przodu, dobrze połączone powłokami brzusznymi, o cienkiej skórze, delikatnie owłosionej z wyraźnie zaznaczonymi żyłami mlecznymi, równomiernie rozwiniętymi ćwiartkami, rozmieszczone pionowo strzyki, cylindryczne o długości 6-7 cm i grubości 2,5 cm, czyste bez dodatkowych strzyków i przystrzyków, wyraźny podział na część lewą i prawą.

Ocena typu i budowy składa się z:

1. Oceny cech liniowych - mają znaczenie ekonomiczne, są linarne w skali biologicznej, są określane niezależnie, są odziedziczane, są wyrażane w skali punktowej od 1-9, wykazują zmienność w obrębie populacji

Cechy liniowe:

• Wysokość krzyża - laską zoometryczną

• Głębokość tułowia (wzrokowo)

• Szerokość klatki piersiowej

• Ustawienie zadu (ocena 5 najwyższa)

• Szerokość zadu (odległość pomiędzy guzami kulszowymi)

• Postawa tylnych nóg - patrząc z boku (kąt w stawie skokowym powinien być 145-155^o

• Racica - wysokość piętki 2:1

• Postawa tylnych nóg - widok z tyłu równoległe ustawienie kończyn; iksowate - niekorzystne

• Zawieszenie przednie wymienia

• Zawieszenie tylne wymienia (odległość między tylną częścią sromu, a fałdkami gruczołowymi wymienia)

• Więzadło środkowe

• Położenie wymienia (głębokość - może być niskie, wysokie)

• Szerokość wymienia (im szersze tym lepsze)

• Ustawienie strzyków przednich

• Długość strzyków

• Charakter mleczny (ordynarny lub szlachetny)

Dla krów typu siementalskiego oprócz wyżej wymienionych:

• Umięśnienie przodu - pas barkowy

• Umięśnienie zadu

• Grubość strzyków (1-4 cm)

Skala 70-130 przedstawione w formie diagramów liniowych

2. Ocena 100 punktowa

• Kaliber (wyrostowość) do 15 pkt

• Typ i budowa do 15 pkt

• Nogi i racice do 20 pkt

• Wymię do 50 pkt

Ocena ogólna 100 pkt

Poniżej 64 pkt - ocena niedostateczna, krowa nie dopuszczona

Dla krowy siementalskiej:

• Kaliber do 20 pkt

• Typ i budowa do 15 pkt

• Nogi i racice do 10 pkt

• Wymię do 30 pkt

• Umięśnienie do 25 pkt

Ocena ogólna 100 pkt

3. Wykaz wad budowy

• Wady przodu

-ciężka głowa

-krótka szyja

-słabo związane barki

-szyja zbyt delikatna

-kłąb rozłupany (u siementali)

• Wady grzbietu

-karpiowaty

-łęgowaty

-nierówny

-wąski

• Wady środkowej partii ciała

-płaska klatka piersiowa

-przewężenie za łopatkami

-obwisły brzuch

-brzuch podkasany

• Wady zadu

-guzy biodrowe wyraźnie powyżej linii grzbietu

-krótka miednica (mierzona od guzów kulszowych do biodrowych)

-wysoka nasada ogona

-zapadnięty odbyt

-przebudowany zad

• Wady kończyn

-iksowate

-beczkowate

-postawa francuska

-miękka pęcina

-stroma pęcina

-zbyt szeroka szpara raciczna

• Wady wymienia

-nierównomierny rozwój ćwiartek

-wymię piętrowe

-nieczynna jedna ćwiartka

-strzyki niecylindryczne

-lejkowata nasada strzyków

-strzyki dodatkowe

-wymię niewykształcone

-skośne ustawienie strzyków

-międzystrzyki

-wymię kozie

Sposoby czyszczenia skóry:

• Szczotkowanie - od głowy w kierunku zadu

• Odkurzanie - odkurzaczem, potem dezynfekujemy końcówki

• Czochradła

• Strzyżenie - 2 x w roku, w Polsce coraz częściej stosowane, strzyżemy maszynką elektryczną, oprócz kiści ogonowej w lecie. Strzyżemy po to by brud nie `wbijał' się we włosy - wymiona, zad, pachwiny, tylne kończyny. Strzyżemy z włosem lub pod włos.

• Mycie - połączone ze zwalczaniem pasożytów, stosowanie preparatów owadobójczych, odstraszających gzy, much itp. Myjemy raz lub dwa razy w roku.

Choroby skóry:

Najczęściej występujące choroby wywołane przez pasożyty zewnętrzne.

• Liszaj strzygący - często u cieląt w okolicach oczu, głowy, rogów, szyi i nasady ogona. Objaw: bezwłose plamy, guzy i rany, oraz strupiaste obrażenia. Wywołany przez grzyb.

• Świerzb - wywoływany przez roztocza. Objawy: świąd, drapanie się o twarde przedmioty. Skóra staje się grubsza i pokryta strupami

• Wszawica - wywoływana przez wszy. Objaw: gryzienie się i ocieranie.

• Gzawica - wywołana przez gza bydlęcego. Larwy umiejscawiają się pod skórą na grzbiecie. Objawy: utrata apetytu, chudnięcie, obniżenie mleczności, na skórze pojawiają się guzy i wybrzuszenia. Po uboju tusze mają niższą wartość, a skóry nie nadają się do przerobu.

DEKORONIZACJA - usuwanie zawiązków rogów u cieląt bądź usuwanie rogów u bydła dorosłego.

Przyczyny dekoronizacji:

• Walka o hierarchię - zwierzęta walczą kalecząc się

• Bezpieczeństwo pracy obsługi

• Krowy zaczepiają rogami o przedmioty, ogrodzenie, niszczą elementy obory i ranią się

• Wymogi UE - krowa z rogami musi mieć większe stanowisko, więcej miejsca (o 1/5 zwiększoną powierzchnię)

Dekoronizacja pozwala na uniknięcie licznych przypadków urazów mechanicznych wśród zwierząt.

U cieląt usuwanie zawiązków rogów przeprowadza się najczęściej między 2-3 tygodniem życia (przed zrośnięciem się zawiązku rogu z wyrostkiem kości czołowej (2-3 miesiąc).

Metody dekoronzacji:

• Chemiczna - plaster lub pastę zawierająca żrącą substancję chemiczną (po uprzednim usunięciu włosów) nakładamy na zawiązek rogowy.

• Termiczna - strzyżemy skórę, dezynfekujemy, następnie wypalamy zawiązki rogowe żegadłami w kształcie noża lub krążka (tzw. Kauterów) nagrzewanych prądem lub gazem, bądź płomieniem.

Te metody powodują rany oparzeniowe, które trudno się goją !!

• Chirurgiczna - przyrządem Robertsa (ze znieczuleniem miejscowym)

U zwierząt dorosłych:

- usuwa się rogi specjalnymi kleszczami.

-u nasady rogów nakłada się ścisłe, gumowe pierścienie, po pewnym czasie róg martwieje i odpada

-metodą dwustopniową:

1. pod wałem rożnym umieszczamy opaskę (z gumy lub rzemienia) - ograniczamy dopływ krwi do rogów

2. po około 24 h podaje się miejscowe znieczulenie i obcina się róg przy pomocy stalowej linki (dł. ok. 1 m) - róg obcinamy ok. 1 cm od nasady

Jeśli wystąpi krwawienie pozostawiamy opaskę która tamuje krwotok.

KOREKCJA RACIC - formowanie racic, gdy np. są chore (które prowadzą m.in. do zmniejszenia wydajności, padania zwierząt). Zabieg wykonujemy w poskromie, lub gdy kilka osób trzyma krowę.

Przy chorobach racic następuje:

• Osłabienie organizmu, wywołanie schorzeń tj. zapalenie wymion

• Spadek wydajności mlecznej - krowa mniej je, nie chodzi sprawnie, odczuwa ból

Korekcję wykonuje się 2 razy w doku.

1. Korekcja wiosenna - zabieg podstawowy:

-wykonujemy 2-3 tygodnie przej wyjściem krowy na pastwisko (nie później niż do połowy kwietnia)

-w czasie korekcji racic można zaobserwować chorobę racic i ją wyleczyć przed wyjściem krowy na pastwisko

-zabieg często jest krwawy

-krowa czuje się po takim zabiegu jak w `nowych butach' - musi się przyzwyczaić

2. Korekcja jesienna

-wykonujemy po zejściu krowy z pastwiska

- sprawdzamy czy nie ma uszkodzeń ani chorób na racicach

U krów płytka rogowa na racicach nie ściera się !

Jeśli krowa nie ma ruchu, róg przyrasta średnio ok. 0,5 cm miesięcznie, gdyż nie jest ścierany.

Kąpiele racic - metoda utwardzania rogu u krów z obór wolnostanowiskowych z betonowym rusztem

Budowa racicy:

-szpara międzyraciczna

-ściana przednia

-podeszwa

-opuszka, piętka

-krawędź koronowa

-raciczka

Parametry dobrze wyprofilowanej racicy:

1. kąt ścienno - podeszwowy (alfa) - między ścianą przednią a podeszwą

-w kończynie przedniej - 55^o

-w kończynie tylnej - 50^o

b) stosunek długości ściany przedniej do wysokości opuszki (piętki) 2:1

d:w = 1,6-2:1

Hodowla bydła

Ćwiczenia 1 17.09.2005

- 1 -

---