KINEZYTERAPIA
WYKŁAD 3- FIZJOLOGICZNE I PATOFIZJOLOGICZNE PODSTAWY KINEZYTERAPII:
ruch to aplikowany wysiłek, który prowadzi do zmęczenia;
ruch jest stymulatorem wielu procesów fizjologicznych w okresie dzieciństwa, w wieku dojrzałym i podeszłym;
WPŁYW KIENZYTERAPII NA PRACĘ MIĘŚNI:
fizjologia mięśnia
zmiany w tkance mięśniowej pod wpływem ćwiczeń ruchowych ( w mięśniu następują pewne zmiany pod wpływem ćwiczeń, rośnie wytrzymałość mięśnia, rośnie jego siła, zmienia się także przewodnictwo mięśniowo-nerwowe);
zależność rodzaju ćwiczeń kinezyterapeutycznych od rodzaju schorzenia;
Możliwość wykonywania ćwiczenia zależy od wydolności ogólnoustrojowej chorego (w tym układu nerwowego; nie tylko mięśni) i stanu miejscowego obszaru poddanego leczeniu.
WYDOLNOŚĆ OGÓLNOUSTROJOWA
PRAWO AMDT-SCHULTZA
Reakcje na ruch, ćwiczenia są określone. Prawo to mówi o natężeniu bodźców ruchowych, i tak:
słabe bodźce jedynie utrzymują czynności życiowe;
silne bodźce pobudzają mechanizmy adaptacyjne;
zbyt silne bodźce są dla organizmu szkodliwe;
Dlatego tak ważne jest odpowiednie dawkowanie wysiłku!!!!!!
MIARA ZAANGAŻOWANIA WYSIŁKU FIZYCNEGO:
mierzy się to utratą kalorii (kcal) w czasie wysiłku (min) przy określonej wadze ciała; zależnie od płci
np. praca lekka kobiety charakteryzuje się utratą 1,5-3,4 kcal/ min przy wadze 55kg
określenie zużycia tlenu (l/ min)
max. pobór tlenu (pułap tlenowy)= VO2 max.; mierzy się to zdolnością przetwarzania tlenu przez organizm
Stopień wydajności |
% |
bardzo mały |
do 30% VO2 max |
średni |
do 40% VO2 max |
wysoki |
do 50% VO2 max |
Zużycie tlenu
moc przelotowa organizmu faktyczne zużycie tlenu na minutę
np. wysiłek lekki= zużycie 0,5 l/ min; tętno 60- 100 l/ min;
wysiłek bardzo ciężki= powyżej 3l/ min; tętno 150-175 l/min
ocena adaptacji pracy serca (częstotliwość skurczów na minutę)
np. u osób, które nie są poddawane wysiłkowi średniemu co najmniej to serce bije z prędkością coraz większą dochodząc czasem do 180 uderzeń na minutę;
u osób, które są wytrenowane, które mają duże zdolności adaptacyjne rzut minutowy serca jest tak duży, że serce w spoczynku bije z prędkością 50-60 uderzeń na minutę;
Miarą wielkości obciążenia jest liczba możliwych do wykonania powtórzeń ruchu z danym obciążeniem:
Wielkość obciążenia |
Liczba powtórzeń możliwa do wykonania w czasie jednej serii |
Małe |
1 |
Średnie |
2-3 |
Duże |
4-7 |
Umiarkowanie duże |
8-12 |
Bardzo duże |
13-18 |
Submaksymalne |
19-25 |
Maksymalne |
Ponad 25 |
Miara powtórzeniowa- najczęstszą miarą wysiłku i pracy jest czas albo ilość powtórzeń albo kod tabeli (np. obciążenie średnie)-jednak najczęściej określa się ilość powtórzeń.
WYSIŁEK FIZYCZNY
Związany ze zdolnością przystosowawczą do pracy fizycznej
Możliwość wykonywania wysiłku fizycznego związany z tolerancją na zmęczenie
przez dłuższy czas i z większa intensywnością (tolerancja wysiłku)
(zdolność wysiłkowa)
związek wydolności fizycznej beztlenowej
(anaerobowej)
związek wydolności fizycznej ogólnej
(wydolność tlenowo -aerobowa)-
możliwość przerobienia określonej
ilości tlenu w ciągu minuty
Wysiłek fizyczny powoduje zwiększenie zdolności przystosowawczej, czyli adaptacyjnej organizmu do rodzaju określonej pracy.
O WYDAJNOŚCI FIZYCZNEJ ORGANIZMU DECYDUJĄ:
przemiany energetyczne (procesy tlenowe i beztlenowe) + rezerwy energetyczne (np. glikogen w wątrobie);
sprawność termoregulacji; system chłodzenia i klimatyzacji wewnętrznej;
sprawność gospodarki wodno- elektrolitowej (mineralnej);
poziom koordynacji nerwowo- mięśniowej, w tym :
siła i szybkość ruchów
technika wykonywania ćwiczeń
koordynacja precyzja ruchu;
właściwości budowy ciała (mięśnie; dł. kończyn);
czynniki psychologiczne
U osób chorych należy zatem określić tzw. tolerancje wysiłkową.
TOLERANCJA WYSIŁKOWA-jest to zdolność organizmu do wykonywanej pracy fizycznej od momentu występowania objawów dyskomfortu do chwili potrzeby jej przerwania.
U ludzi zdrowych decydują podobne uwarunkowania co w wydolności fizycznej.
U ludzi chorych, natomiast decydują czynniki patologiczne (np. niedokrwienie mięśnia sercowego, obniżony poziom cukru, choroby wątroby, długotrwałe unieruchomienie chorego, uboczne skutki farmakoterapii)
PAMIETAJ!!!
Nie przeszarżuj z natężeniem ćwiczeń!
Zawsze w pracy opieraj się na zdobytej wiedzy i doświadczeniu własnym wynikającym z pracy z chorym!
Skonsultuj wielkość obciążenia wysiłkowego chorego z lekarzem!
O WYBORZE RODZAJU ĆWICZEŃ DECYDUJĄ:
stan środowiska wewnętrznego organizmu; stan ogólny chorego (homeostaza);
tolerancja wysiłkowa organizmu;
zmiany czynnościowe (tj. zmiany sposobu wykonywania lub ograniczenie możliwości wykonania danej czynności w narządzie ruchu) oraz morfologiczne;
JAKIE MOŻLIWOŚCI MA KINEZYTERAPEUTA (wykonywanie ćwiczeń)
stan miejscowy poddany ćwiczeniu;
celowość i rodzaj ćwiczenia zależy od zaburzenia poszczególnych struktur organizmu;
np. jeżeli mamy sytuacje, w której należy określić, że o wykonaniu danego ćwiczenia decyduje wiele struktur i układów, w całości dopiero umożliwiających zarysowanie danego ruchu, to na pewno musimy w tym uwzględnić układ ośrodkowy tzw. centralny układ nerwowy (mózg, rdzeń kręgowy), drogi nerwowe (nerwy wychodzące z rdzenia kręgowego), musimy myśleć o układzie mięśniowym jako o głównym efektorze, czyli wykonawcy ćwiczenia, musimy wiedzieć, że istnieją tekie czynniki jak torebka stawowa i ścięgno i więzadło, powierzchnia stawowa.
ŚCIĘGNO-struktura, która łączy mięsień z punktem kostnym szczepu;
WIĘZADŁO- element łącznotkankowy, który łączy dwa punkty kostne;
Jeżeli funkcjonują wszystkie te struktury to możliwy jest ruch czynny, bierny i miara zdolności przewodnictwa nerwowo- mięśniowego, czyli odruchy. Odruchami badamy możliwość przeprowadzania sygnału odruchowego z obwodu do rdzenia kręgowego i na odwrót do jednostki wykonawczej.
CO JEST NIE MOŻLIWE DO WYKONANIA PRZY ZABURZENIU OKREŚLINEJ CZĘŚCI
ELEMENTU ŁUKU ODRUCHOWEGO
1) nie funkcjonuje: ośrodkowy układ nerwowy (mózg)
nie możliwy: ruch czynny (rozkazy wykonania ruchu czynnego płyną z mózgu)
odruchy: prawidłowe (biegną tzw. łukiem odruchowym na poziomie rdzenia kręgowego)
2) nie funkcjonuje: ośrodkowy układ nerwowy (rdzeń kręgowy)
niemożliwy: ruch czynny (np. palaplegia- w wyniku uszkodzenia rdzenia)
odruchy: zmienione
3) nie funkcjonuje: układ mięśniowy
niemożliwy: ruch czynny (brak efektora)
odruchy: osłabione ( w zależności od choroby mięśni)
4) nie funkcjonuje: układ więzadłowo- torebkowy stawów
PRZYKURCZ
torebka stawu jest torebka stawu jest zerwana
przykurczona
niemożliwy: ruch czynny pełny tzn. chory
będzie mógł wykonać ruch jedynie do pewnej
wartości kątowej; ruch bierny ograniczony
- torebka stawowa przykurczona będzie stawiała
opór;
odruchy: prawidłowe
5) nie funkcjonuje: układ więzadłowo- torebkowy stawów
USZKODZENIE
(zerwanie, naderwanie aparatu więzadłowego i torebki stawowej)
niemożliwa: stabilizacja stawu (stabilizacja jest bardzo upośledzona wtedy)
występuje: ruch czynny, ruch bierny jest nadmierny tzw. hipermobilność
odruchy: prawidłowe
6) nie funkcjonuje: układ powierzchni chrząstki stawowej
USZKODZENIE
(dotyczy to albo zaawansowanej zmiany zwyrodnieniowej albo procesu chorobowego uszkadzającego tą chrząstkę) najczęstsza choroba to reumatoidalne zapalenie stawów-fizjologiczne zmiany; sprawy pourazowe, które mogą się przyczynić do uszkodzenia powierzchni chrzęstnych np. uszkodzenie łąkotki (składa się ona w połowie z chrząstki);
FIZJOLOGIA RUCHU W STAWIE (w zależności od rodzaju stawu)
15%-20% 80%-85%
poślizgu przetaczania
np. staw biodrowy, kolanowy,
ramienny;
Gdy promień nasady równy jest promieniowi wklęsłości panewek, wtedy staw ma wyłącznie ruch poślizgu.
Jeżeli nie ma ruchu poślizgu to zostaje ograniczona ruchomość, następuje zniesienia ruchu. Jeżeli do tego jeszcze dołożymy takie pojęcia jak zablokowanie stawu, unieruchomienie stawu, a właściwie ruchu poślizgowego, w wyniku zakleszczenia np. wolnego ciała (ciało Hof)-uniemożliwia to ruch.
PATOFIZJOLOGIA RUCHU W STAWIE- uszkodzenia chrząstki stawów skutkuje zmniejszeniem ruchu poślizgu w stawie.
4 STOPNIOWA SKALA USZKODZENIA CHRZĄSTKI STAWU A KINEZYTERAPIA
(wg. A. Seyfrieda)
1 stopień.
Moment, w którym jest możliwy ruch z obciążeniem nie co mniejszym niż maksymalne; zmniejszona płynność ruchu (chory nie może swobodnie się poruszać- bo zaczyna go boleć); ruch z oporem możliwy do wykonania w pewnym zakresie; nie jest w stanie wykonywać wysiłku submaksymalnego;
2 stopień.
Chory może wykonywać ruch w danym stawie (ruch wolny, bierny); przy minimalnym obciążeniu płynność ruchu zostaje zaburzona; natomiast powierzchnia chrząstki stawowej jest zkorodowana;
3 stopień.
Możliwy jest ruch w odciążeniu (w pełnym zakresie)- jest to stopień zaawansowania destrukcji znacznej (chrząstka jest zniszczona, chropowata, cieńsza, towarzyszą temu zjawiska nadżerek-zwiększenie przestrzeni miedzy kostnej); ruch możliwy tylko i wyłącznie kiedy kinezyterapeuta uniesie ręką część poruszaną lub jak chorego podwiesi się do UGUL`u;
4 stopień.
Układ, który ma potężną erozję części chrzęstnej, niekiedy pojawia się problem ze z mianami tkanki podkorowej- brak powierzchni poślizgu; ruch w odciążeniu w niepełnym zakresie, towarzyszą temu przykurcze torebkowe- sytuacja tragiczna
SKALA SEYFRIEDA POZWALA NA USTALENIE:
taktyki postępowania leczniczego (w tym wyznaczenie celu i kierunku usprawnienia leczniczego);
1 2 3 4
leczenie zachowawcze kwalifikacja operacyjna
(fizyko- i farmakoterapia)
dobór ćwiczeń (wolne, z oporem, z odciążeniem, samowspomagane, itp.);
rodzaj i wielkość odciążenia stawów;
CELE USPRAWNIANIA LECZNICZEGO A KINEZYTERAPIA:
przyspieszenie procesu naprawy zmian wywołanych czynnikiem patologicznym (ruch w stawie sprzyja procesowi odżywienia chrząstki między stawowej, zabiegi np. trakcji mogą przyczynić się do obciążenia powierzchni stawowych- przysporzenia dobrych warunków do rehabilitacji i odnowy chrząstki; rehabilitacja układu mięśniowego przyspiesza wzrost siły mięśniowej);
zapobieganie wtórnym zmianom ograniczającym:
zakres ruchu
siłę mięśniową
sterowanie
zapobieganie wadliwym stereotypom kompensacji i wyrobienie prawidłowej kompensacji
1.STOPIEŃ USZKODZENIA
cel kinezyterapii:
ogólny- przywrócenie
sprawności organizmu chorego
poprawa warunków ochrona stawu
odżywiania chrząstki
poprawa gry ślizgu wzmocnienie siły
stawowego mięśniowej wskazówki
dotyczące jak żyć,
ćwiczenia wolne, czego nie robić
w odciążeniu przy chorobie
(dawkowany opór) stawów
elementy terapii ćwiczenia z dawkowanym (np. stosować
manualnej oporem oraz miękki obcas
(wykorzystanie ćwiczenia izometryczne obuwia, sposób
odpowiednich trakcji (najprostsze) wchodzenia po
stawu, ale też schodach,itp.)
mobilizacji-
zwiększających
ruchomość na drodze
poprawy gry ślizgi
stawowego)
2.STOPIEŃ USZKODZENIA
cel kinezyterapii
utrzymywanie siły mięśni
zapobieganie (w wyniku drażnienia, nieprawidł.
ograniczeniu bodźców bólowych z narządem
ruchomości ruchu, dochodzi do zaników
stawu mięśniowych)
odciążenie stawu
ćwiczenia w ćwiczenia z oporem
odciążeniu oraz zabiegi trakcji (dynamiczne i izometryczne)
zabiegi (oddalają powierzchnie mające na celu utrzymanie
mobilizacyjne stawowe od siebie); prawidłowej siły mięśniowej
odciążenie zewnętrzne
3.STOPIEŃ USZKODZENIA
cel kinezyterapii
zapobieganie ograniczeniu
ruchu utrzymanie siły przygotowanie do zabiegu
mięśniowej operacyjnego
wyrobienie mechanizmów
ćwiczenia w kompensacyjnych
odciążeniu, kontynuacja leczenia
samowspomagane, ćwiczenia z usprawniającego, elementy
czynno-bierne oporem ćwiczenia, które pozwolą przygotowania do zabiegu
tzw.redresje żyć z danym ograniczeniem będą realizowane: walka
(wyciąganie stawowym z przykurczami, ćwiczenia
przykurczu) (np. nauka chodzenia na wzmacniające mięśnie
prostym kolanie) obręczy barkowej
(by chory mógł chodzić
o kulach), ćwiczenia
oddechowe
4.STOPIEŃ USZKODZENIA
np. reumatoidalne zapalenie stawów
zaawansowana korozja zwyrodnieniowa
cel kinezyterapii
odciążanie stawów przygotowanie do operacji
(bolesne) zapobieganie zanikom
mięśniowym
zapobieganie
narastaniu ćwiczenia wzmacniające
wzmocnienie przykurczu mięśnie obręczy barkowej,
pozostałych stawy sąsiadujące oddechowe, nauka
grup samoobsługi
mięśniowych staw objęty
(zastąpienie zmianą trakcje, ćwiczenia w
całej nie raz chorobową odciążeniu, czynno-bierne,
kończyny leczenie ułożeniowe
chorej)
trakcje, ćwiczenia
bierne podciągające
torebkę stawową
PODSTAWOWE PYTANIA:
Po co? W jakim kierunku zmierza leczenie?
Z czym mamy do czynienia?
Co mamy zrobić?
Jak to zrobić?
Jednym z celów kinezyterapeuty jest przywrócenie równowagi sił działających na m.in.: stawy i kości.
Proces zaburzenia równowagi sił, jest procesem, który sprzyja przeciążeniom stawowym, zniszczeniu struktury stawowej i chrząstki. Natomiast przywrócenie równowagi sił0 działających możemy uzyskać za pomocą:
układu mięśniowego tzw. odciążenie wewnętrzne
odciążenie zewnętrznego, które stosujemy w niektórych etapach leczenia usprawniającego etap tymczasowy np. używanie kuli lub stały- orteza)
Elementem przeciążenia jest tutaj najważniejszy jako skutek zaburzenia równowagi działania sił.
Organizm ludzki zachowuje swoją równowagę dzięki kilku elementom. Na układ kostno -stawowy (widoczny na obrazku) działają różne siły zewnętrzne. Te siły zewnętrzne są kompensowane, zrównoważone mięśniami, które są elementem aktywnym ,oraz układem więzadłowym, który jest elementem pasywnym (biernym).
Rys. model równowagi sił.
Jeśli jeden element zostaje uszkodzony (np. element więzadłowy), w tym momencie musi dojść do kompensacji, do wyrównania ubytku czynnościowego elementem aktywnym (mięśniami). Jeżeli mamy uszkodzony aparat więzadłowy to zależy jeszcze jaki to aparat np. jeśli jest to staw ramienny to jesteśmy w stanie mięśniami skompensować, natomiast jeśli jest to kolano, to system mięśniowy nie jest w stanie skompensować tego.
MODELE OBCIĄŻENIA KOŚCI
gdy dochodzi do osłabienia któryś z grup mięśniowych, zaczynają działać siły asymetryczne
musimy prześledzić gdzie znajduje się ubytek czynnika równoważącego, jeśli jest to w układzie mięśniowym musimy mięsień rehabilitować
zakładając, że ciężaru obciążenia organizmu ludzkiego nie zmniejszymy to musimy wzmocnić siłę mięśniową (odciążenie wewnętrzne)
ODCIĄŻENIE WEWNĘTRZNE-to szerokie pojęcie, które dotyczy mięśni tłoczni brzusznej, w chorobach kręgosłupa mamy bardzo wiele na ten temat;)
OBCIĄŻĘNIE KOŚCI WSKUTEK WZMOŻONEGO NAPIĘCIA MIĘŚNI
istotą wzmożonego napięcia mięśniowego jest nieskoordynowany skurcz włókien mięśniowych (nie zależny od woli)
ZASADA!!
W procesie przywracania równowagi obciążenia obowiązuje nas w pierwszej kolejności zlikwidowanie napięcia mięśniowego (lub przykurczu)- rozluźnienie mięśni, z następnie wzmocnienie osłabionych mięśni.
KOMPENSACJA
Jest to wytworzenie funkcji zastępczych spełniających lub ułatwiających osiągnięcie określonego celu (np. wykonanie jakiejś czynności niezbędnej dla życia, podniesienie ręki, itp.)
wewnętrzna zewnętrzna
układ mięśniowy (wzmocnienie); - kule, laski
trikowy sposób wykonania - ortezy
czynności; - wyrównanie wysokości obuwia
zastąpienie jednego mięśnia innym;
chirurgiczne przeszczepienie
przyczepów mięśniowych;
PRZYKURCZ
zgięciowy wyprostny
(nie można wyprostować ręki) (nie można zgiąć ręki)
Należy wnikliwie przyjrzeć się sposobowi wykonywania czynności przez chorego, aby podpatrzeć zdolności organizmu ludzkiego.
KOMPENSACJA
Koncentruje się na ocenie i kwalifikacji:
przydatność już wyrobionego stereotypu ruchu chorego:
sposobie wykonywania ruchu zastępującego;
możliwości ewentualnej szkodliwości lub zagrożeń przeciążeniem pozostałych stawów;
korzyści wynikające z przyjętego sposobu wykonywania czynności;
potrzeby zmiany sposobu kompensacji:
- dzięki znajomości budowy anatomicznej organizmu ludzkiego mówić, pouczać chorego jak ma wykonywać poszczególne czynności życiowe;
Wyszukiwarka