1. Psychologia, jako nauka.
psyche→ dusza, logos→ słowo, myśl.
Psychologia- nauka o duszy.
- u źródeł powstania psychologii była filozofia.
- Psychologia była przez wieki dziedziną filozofii, dopiero w XIX. 1879r. Wilhelm Wundt tworzy pierwsze laboratorium psychologiczne w Lipsku- początek psychologii, jako odrębnej dziedziny naukowej.
2. Psychologia ogólna- definicja, charakterystyka dyscypliny.
- psychologia ogólna- to „anatomia” psychiki ludzkiej. Koncentruje się na opisie poszczególnych zjawisk psychicznych i na poznaniu mechanizmów leżących u ich podstaw.
Zjawiska w psychologii ogólnej:
∙ procesy poznawcze( wrażenia i percepcja, uwaga, uczenie się, pamięć, wyobraźnia, język i komunikacja, emocje, reagowanie na bodźce),
∙ myślenie i rozumowanie,
∙ rozwiązywanie problemów,
∙ osobowość,
∙ różnice indywidualne,
∙ motywacja.
3. Wrażenia zmysłowe - jest to doświadczenie lub percepcja prostych właściwości bodźców, takich jak np. jasność, kolor, głośność czy siła dotyku.
4. Spostrzeganie - jest to:
- poziom wrażeń zmysłowych,
- poziom doświadczenia i rozpoznawania konkretnych przedmiotów,
- kategoryzacja percepcyjna- łączy proces spostrzegania z myśleniem pojęciowym.
Spostrzeganie to doświadczenie złożonej charakterystyki bodźców, np. konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawalnych i nazywanych:
∙ u podstaw spostrzegania: wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego,
∙ możliwy dzięki: doświadczeniu nabywanemu w procesie uczenia się.
5. Psychofizyka - ogólna charakterystyka dyscypliny.
Dział psychologii, zajmujący się problematyką pomiaru wrażeń zmysłowych, czyli określaniem relacji bodźca, a recepcją sensoryczną.
Pobudzenie receptora Proces transdukcji -przetwarzanie impuls nerwowy
Energii działającego bodźca na
( siatkówka oka, aktywność neuronalna
narząd Cortiego w uchu)
6. Prawa psychofizyki - opisują w postaci formuł matematycznych prawidłowości określające ilościowe związki pomiędzy bodźcem, a wrażeniem.
7. Próg bodźca
Ta wielkość fizyczna, która wywołuje reakcję spostrzegania bodźca w 50% prób,
Prawdopodobieństwo reakcji spostrzegania wzrasta ze wzrostem intensywności bodźca.
9. Powidok - zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej.
11.Psychologia postaci - zagwarantowanie percepcji przedmiotu poprzez wyodrębnienie go z wielkości odbieranych bodźców jest możliwe dzięki zdolności podziału pola spostrzeżeniowego na figurę i tło.
Figura - dobrze określona swoim kształtem i miejscem w przestrzeni.
Tło - jest bezkształtne i służy głownie pomocą w lokalizacji przedmiotu.
12. Prawa organizacji spostrzeganej rzeczywistości:
1. Prawo bliskości - elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi elementami tworzą figurę.
2. Prawo podobieństwa - określa podobne prawo w stosunku do elementów podobnych.
3.Prawo domykania- system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.
4. "Dobra figura" i " dobra kontynuacja" - odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu, wyrażającej się przede wszystkim w symetrii i regularności jego kształtu.
5. Prawo "wspólnej drogi" - elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą jedną figurę.
14.Procesy przeduwagowe - polegają na przed świadomej obróbce bodźca, zwykle prezentowanych w bardzo krótkim czasie lub w sposób zdegradowany.
15.Funkcje uwagi: selektywność, czujność, przeszukiwanie, kontrola czynności równoczesnych.
Selektywność: zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji, ciągu myśli kosztem innych.
Czujność: zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem,
a ignorowania pozostałych bodźców, zwanych szumem.
Przeszukiwanie: aktywny proces, polega na syntetycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium.
Kontrola czynności równoczesnych: dokonuje się płynnie, gdy czynności wykonywane jednocześnie są proste lub dobrze zautomatyzowane. Jeżeli czynności równoczesne stają się bardziej wymagające w zakresie uwagi, zwykle spowalniają się wzajemnie, zatem przetwarzanie staje się szeregowe, a nie równoległe.
16.Teoria wczesnej selekcji - przyjęcie informacji ważnej, a odrzucenie zbędnej, dokonuje się na wczesnych etapach przetwarzania informacji. Mechanizm uwagi kieruje się sensorycznymi i fizycznymi właściwościami bodźca.
17.Teoria późnej selekcji - wybór i odrzucenie informacji przez mechanizm uwagi dokonuje się na późniejszych etapach przetwarzania. Głównym kryterium selekcji mają być semantyczne aspekty symulacji.
19. Uczenie się - to proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku, czego powstają nowe formy zachowania się
i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych.
W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się:
Uczenie umyślne, ukierunkowane na zdobycie wiedzy, umiejętności sprawności.
Uczenie się mimowolne (uboczne), niezamierzone.
Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się:
Uczenie się pamięciowe (mechaniczne) metodą biernego powtarzania
Uczenie się przez zrozumienie (wgląd), wniknięcie w istotę zagadnienia, sens opanowywanego materiału.
Uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne), polegające na wytwarzaniu się odruchów warunkowych pod wpływem wzmacniania określonych doświadczeń.
Uczenie się metodą prób i błędów ( porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz
w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek jak rozwiązać zadanie, przejawia się w szukaniu, próbowaniu
i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu.Uczenie się przez naśladownictwo, czyli intencjonalne wykonywani przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny
Uczenie się przez działanie, tzw. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych,
Uczenie się przez przeżywanie, co oznacza kształtowanie stosunku do określonych wartości moralnych, społecznych, estetycznych i innych. Efekty uczenia się zależą od właściwości psychofizycznych ucznia, przede wszystkim od zdolności zapamiętywania oraz od koncentracji i trwałości uwagi. Od sytuacji uczenia się (np. struktura i rodzaj przyswajanych treści).
20. Warunkowanie klasyczne:
Warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowskie, a odkąd J. Konorski i S. Miller odkryli warunkowania instrumentalne ( II typu) stosuję się także nazwę warunkowanie I typu. Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził, jako pierwszy Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób, niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem tej reakcji. Dzięki warunkowaniu klasycznemu można uzyskać reakcję wydzielania śliny na dowolny sygnał obojętny, wystarczy tylko regularnie go powtarzać w towarzystwie bodźca bezwarunkowego.
21. Warunkowanie instrumentalne:
Warunkowanie instrumentalne(warunkowanie sprawcze). Twórcą tej teorii jest Edward Thorndike i Baruch F. Skinner.
W myśl tej teorii organizmy uczą się pewnych reakcji, obserwując konsekwencje, do których te reakcje prowadzą.
Jeśli moja reakcja przynosi mi jakiś rodzaj korzyści (pozytywny czynnik wzmacniający) - będą ją wykonywać częściej.
Gdy dana reakcja przynosi mi szkody (negatywny czynnik wzmacniający) - będę wykonywać ją rzadziej. Ponieważ agresja może prowadzić do wielu rodzajów korzyści i nagród, to ludzie powielają zachowania agresywne, bowiem nauczyli się czerpać w ten sposób korzyści.
23. Doświadczenie - doświadczenie jednostki tworzą gromadzone stopniowo.
Wiedza: System informacji zakodowany w strukturach pamięci długotrwałej za których pomocą poznawczo odwzorowujemy świat:
- wiedza deklaratywna - "wiedza, że.." odnosi się do rzeczy i zdarzeń oraz do relacji między nimi,
- wiedza proceduralna - "wiedza jak" obejmuje znajomość sposobów działania,
- metawiedza - refleksja podejmowania nad zasobem posiadanej wiedzy,
- wiedza metapoznwacza - odrębne przekonanie i sądy o sobie jako jednostce uczącej się.
Reprezentacja - odwzorowanie w umyśle całości lub części rzeczywistości zewnętrznej albo wewnętrznego świata jednostki. Jest ono możliwe dzięki spostrzeganiu i myśleniu.
24. Pamięć - zdolność umysłu do przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których się uprzednio doświadczyło.
26. Rodzaje pamięci:
27. Pamięć deklaratywna - jawna, „wiedza, że", fakty, właściwości, zależności, jest to pamięć semantyczna, zdarzeń- epizodyczna.
Pamięć niedeklaratywna - utajona, „wiedza jak", umiejętności wykonywania czynności, występuje zjawisko torowania: bodźce wcześniejsze ułatwiają identyfikację bodźców pojawiających się później.
28. Fazy przetwarzania informacji
w skrócie: zapamiętywanie -> przechowanie -> odtwarzanie informacji
Spostrzeganie,
Zamiana impulsu w ślad pamięciowy,
Rekodowanie- modyfikowanie dotychczasowej zawartości pamięci przez informacje docierające do jednostki- proces wielokrotny,
Bodziec uruchamiający procesy pamięciowe,
Wydobywanie- poszukiwanie informacji w pamięci,
Decyzja o wyborze informacji, która zawarta jest w śladzie rekodowanym,
Pamięć świadoma,
Decyzja o zachowaniu informacji,
Zachowanie informacji.
-nowa informacja może być włączona w dotychczasowe struktury wiedzy- asymilacja,
-struktury wiedzy mogą zostać zmodyfikowane, by uwzględniały nowe informacje- akomodacja,
-informacja może zostać zupełnie odrzucona przez jednostkę,
-informacje nawet nowe, jednak świadome i z większą motywacją nabywane przez osobę trwalej osadzają się w pamięci.
29. Nabywanie informacji, odtwarzanie.
Nabywanie informacji- prawo częstości: im więcej razy dany materiał jest powtarzany, tym lepiej pamiętamy.
Prawo Foucault: gdy zapamiętywany materiał jest obszerny, czas poświęcony na naukę jest dłuższy.
Odtwarzanie informacji jest rozpatrywane na dwóch płaszczyznach:
- przypominanie informacji- trzeba wrócić do śladu pamięciowego, kontekstu, skojarzeń dotyczących danych informacji,
-rozpoznawanie informacji- osoba otrzymuje zbiór odpowiedzi na pytania, jej zadaniem jest odnalezienie poprawnej odpowiedzi (testy wielokrotnego wyboru).
30.Pamięć krótkotrwała, długotrwała
Pamięć krótkotrwała- STM- pamięć numeru telefonu, liczba zapamiętanych jednostek inf. 7+/-2 j., jest to pamięć operacyjna, jest aktywna w czasie aktywności obwodów neuronalnych
Pamięć długotrwała- LTM- stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie nieograniczonej pojemności
i czasie przechowywania. Pamięć długotrwała zawiera całą naszą wiedzę na temat świata, wszystkie wspomnienia
i umiejętności. Jest to pamięć o największej pojemności i najdłuższym czasie przechowywania informacji, a zatem - najbardziej rozległa, w ramach, której mieszczą się inne podrodzaje pamięci: ·-pamięć deklaratywna- pamiętam, „co" czyli pojęcia i znaczenia, pamięć semantyczna, wiedza ogólna, wszystko, czego uczymy się poprzez edukację, filmy.
-pamięć epizodyczna- "wiem, co" zdarzyło się kiedyś, obejmuje sytuację, osoby, emocje związane z epizodami z mojego życia, dotyczy własnych przeżyć i doświadczeń
-pamięć proceduralna- "wiem jak coś zrobić"- pamięć czynności, ruchu, mięśniowa.
31. JĘZYK I KOMUNIKACJA - definicje
Język- właściwość tylko ludzka, służy nie tylko komunikowaniu się, buduje reprezentacje rzeczywistości w umyśle, uwarunkowany jest biologicznie oraz społecznie.
Komunikacja- właściwość nie tylko ludzka, przyjmuje formy werbalne i niewerbalne.
32. PSYCHOLINGWISTYKA - przedmiotem badania jest realność psychologiczna różnych modeli języka, pojmowanie, jako systemu znaków i reguł posługiwania się nimi. Psycholingwistyka odróżnia język od mowy.
33. KOMPETENCJA JĘZYKOWA
Utajona wiedza umysłowa dotycząca posługiwania się systemem językowym.
Zdanie: podstawowa jednostka kompetencji językowej.
3 składniki:
- syntaktyczny: reguły składni rządzącej fazami, które tworzą zdanie
- semantyczny: znaczenie zdania
- fonologiczny: forma dźwiękowa
Fonem - najmniejszy dźwięk mowy dający się wyodrębnić słuchowo.
35. Funkcje języka:
1. Reprezentatywna: przedstawieniowa w stosunku do rzeczywistości fizycznej, psychicznej i społeczne.
2. Komunikacyjna: zorientowana na użytkowników danego języka.
36. Koncepcja językowa:
* Teoria Chomsky'ego (opisuje wiedzę idealnego - niepopełniającego błędów - użytkownika dowolnego języka naturalnego. Wiedza ta uwarunkowana jest biologicznie i ujawnia się w rozwoju dziecka. Przyswajanie: zachodzi naturalnie, bez wysiłku, bez specjalnej motywacji. Uczenie się: świadomy, intencjonalny proces opanowywania reguł języka.
Kompetencja komunikacyjna - umiejętność używania języka w sposób dostosowany do danej sytuacji społecznej i do innych użytkowników tego języka. Umiejętność wyróżniania w języku swoich intencji w sposób skuteczny, zrozumiały dla odbiorcy. Istotna jednostka: wypowiedź dyskurs - złożony z wypowiedzi.
37. Uwarunkowania biologiczne związane z mową i językiem:
*Kobiety:ośrodki odpowiedzialne za mowę bardziej równolegle rozłożone w obu półkulach; bardziej rozwinięte ciało modzelowate; lepiej przyswajają zdolności w zakresie gramatyki, fonetyki, ortografii, większa fluencja słowna.
Halpern: mózg kobiety nie wykazuje takiej lateralizacji, dziewczynki lepsze wyniki w mówieniu, czytaniu.
* Mężczyźni: zdolności językowe zdecydowanie w lewej półkuli, stąd lepiej: abstrakcyjne problemy językowe; precyzyjne informacje, gorzej z informacjami złożonymi.
* Dzieci: do 3rż. (6rż): rozwija się umiejętność przyswajania w sposób naturalny. Ośrodki korowe oraz układ fonetyczny, aparat mowy giętki, skłonny do przyswajania wielu kodów językowych; nie zdeterminowany na przyswajanie języka ojczystego.
* Do 10 rż.: największa plastyczność mózgu w zakresie uczenia się języka, zwłaszcza w zakresie fonetyki, fipoteza wieku krytycznego: zalążek funkcji mowy w obu półkulach; z wiekiem rozwija się lateralizacja w tym zakresie.
38. Uniwersalna Gramatyka - składnia uniwersalnych semantycznych elementów pierwotnych.
- Biologicznie uwarunkowana traktowana, jako genetyczne wyposażenia gatunku.
- Wspólny wszystkim ludziom system reguł formalnych.
Predykatywność - każdy język pozwala na orzekanie czegoś o czymś, tworząc struktury predykatowo - argumentowe;
Gramatylizacja - każdy język posiada poza elementami leksykalnymi (wyrazami odnoszącymi się do różnych kategorii rzeczywistości) również elementy gramatyczne (morfemy) - stanowią one zbiór stały;
Składnia - stanowi główny filar struktury języka: czysto formalne reguły nadzorujące tworzenia zdań, reguły struktur fazowych.
Uniwersalna Symentyka:
Anna Wierzbicka. Lista wyrażeń w kilkudziesięciu językach, których nie da się przełożyć na elementy prostsze.
- Elementy pierwotne.
- Niedefiniowalne pojęcia.
39. Produkcja i percepcja mowy.
Mowa wytwarzana jest dzięki pracy aparatu głosowego, który moduluje strumień powietrza wychodzących z płuc w falę dźwiękową możliwa jest realizacja około setki różnych fonemów.
- krtań ze strunami głosowymi;
- jama gardłowa;
- języczek.
Jamy w aparacie głosowym służą do rezonowania dźwięków i produkcji samogłosek.
Tworząc zapory na drodze strumienia powietrza generowane są spółgłoski.
Analizator słuchowy:
- Odbiór dźwiękowy mowy - prawe ucho, lewa półkula
- Odbiór innych dźwiękowych (melodii) - lewe ucho, prawa półkula
Samogłoski są przetwarzane przez obie półkule.
40. Słownik umysłowy - reprezentuje intuicyjną wiedzę na temat wyrazów danego języka, jaką dysponują użytkownicy tego języka.
Wiedza ta dotyczy takich aspektów jak:
* Semantyczny - znaczenie danego wyrazu,
* Syntaktyczny - część mowy, funkcja, jaką dany wyraz może pełnić w zdaniu;
* Fonologiczny - postać fonetyczna wyrazu ortograficznego.
Organizacja:
1) Częstość użycia.
W sposób oczywisty różnicuje status poszczególnych wyrazów w słowniku umysłowym pod wpływem ich dostępności.
2) Prototypowość.
Pewne obiekty z danej kategorii reprezentowanej w umyśle, są bardziej typowe, a także częstsze.
3) Skojarzenia konotacyjne
Stanowią o ewolutywnym aspekcie wyrazów słownika umysłowego: pozytywne i negatywne emocje.
41. Dostęp leksykalny - Dostęp do danego wyrazu zarówno w produkcji jak i przy jego rozumieniu
Jak słownik funkcjonuje poprzez charakterystykę dostępu do poszczególnych wyrazów.
42. Analiza dyskursu - subdyscypliną językoznawstwa zajmująca się społecznym aspektem funkcjonowania językowego, obejmują cech język werbalny oraz język wizualny.
43. Zasady efektywnej komunikacji
* Mów krótko, na temat i trzymaj się głównego wątku.
*Wypowiadaj się w prosty sposób - trudności w koncentracji uwagi mogą uniemożliwić zrozumienie zawiłych wypowiedzi.
* Staraj się unikać złożonych, skomplikowanych wypowiedzi, wyrażać jasno opinie i prośby
* Mów wprost o uczuciach i emocjach - zawsze mów o swoich uczuciach w pierwszej osobie np. „Jestem szczęśliwy, że…”, „Przykro mi, kiedy..”.
* Zachowaj spokój - nawet najtrudniejsze treści przekazuj spokojnie i otwarcie. Nie zapominaj o pochwałach - wyrażanie zadowolenia z określonych działań i zachowań wzmacnia poczucie skuteczności.
* Dopytuj się o odczucia - stępiony afekt, zamykanie się w sobie sprawiają, że często nie wiemy, co czuje i myśli.
* Zamiast snuć przypuszczenia, pytaj, gdy czegoś nie rozumiesz lub nie wiesz.
44.Emocje - stan umysłowy, który jest krótkotrwały, intensywny. Wzbudzany na skutek jakiegoś konkretnego wydarzenia zewnętrznego. Jest intencjonalna-konkretna relacja pomiędzy podmiotem a obiektem, którego dotyczy.
-stanowią podstawowy, pierwotny kanał komunikacyjny
-modelują zachowanie
-wzbudzane pod wpływem jakiegoś bodźca
-ocena-kategorie przyjemności lub przykrości
-kontrola, wzbudzają motywację
45.Cechy emocji
-ekspresja mimiczna,
-komponent behawioralny,
-komponent poznawczy, odczucie,
-stan fizjologiczny,
-rozumienie emocji,
-identyfikacja emocji,
-regulacja, kontrola emocji,
-spowodowana przez świadome wartościowanie,
-emocja odczuwana jest, jako pozytywna, jeżeli zdarzenie sprzyja tej sprawie,
-a, jako negatywna, jeżeli ją utrudnia.
46.Proces emocjonalny - charakterystyka kolejnych komponentów procesu: ocena poznawcza, wartościowanie kontekstowe, gotowość do działania, ekspresja.
Ocena poznawcza:
-pierwszy krok rozpoznania emocji,
-rozpoznanie zdarzenia, jako znaczącego,
-teorie składnikowe.
Obszary,
Przyjemność,
Pewność,
Przewidywany wysiłek,
Kontrola sytuacji,
Ważność,
Przewidywalność,
-teoria ważności dla celu.
Pierwotna ocena poznawcza.
* Ważność dla celu,
* Zgodność z celem,
* Typ zaangażowania ego.
Wartościowanie kontekstowe:
Myśli dotyczące kontekstu sytuacji związanej z doświadczeniem emocjonalnym
Dotyczą planu i tego jak poradzić sobie ze zdarzeniami, które wywołało daną emocję.
Związane z procesem adaptacji
Myśli związane ze wskazywaniem znaczenia, tego, co się wydarzyło.
Zrozumienie sytuacji nieoczekiwanej tworzeniem nowych planów.
Gotowość do działania:
Główny rdzeń emocji, zachowanie trafnie opisuję, wskazuję rodzaj emocji. Emocję wyznaczają kierunek działania.
EKSPRESJA:
Emblematy-gesty (m.in. obraźliwe)
Ilustratory - ilustrują wypowiedź (np. "taaaki duży")
Regulatory- podtrzymywanie płynności rozmowy (podanie ręki, potakiwanie)
Przejawy afektu- uśmiech, marszczenie brwi
Adaptatory - pomagające przystosować się do sytuacji (opanowanie emocji, przebywanie
z ludźmi, zaspokojenie potrzeb - dotykanie warg, drapanie się po karku, pocieranie nosa, poprawianie okularów itp.)
47.Inteligencja emocjonalna - Zdolność spostrzegania i wyrażania emocji, ich rozumienia i wykorzystywania oraz kierowania nimi w celu wspierania rozwoju jednostki.
54. Teoria osobowości wg Alloprta - opis i charakterystyka.
Osobowość, jako niepowtarzalna struktura cech, którym przypisuje się właściwości motywacyjne.
Dynamiczna organizacja wewnątrz jednostki obejmująca układy psychofizyczne, które decydują
o specyficznych dla niej sposobach przystosowania do środowiska.
Osoba posiadająca daną dyspozycję sama stwarza sytuację, w której ta cecha może się ujawnić (przejawiać).
Wartość motywacyjna.
Cecha - zapewnia spójność zachowania określone sytuacje bądź kategorie sytuacji z reguły wywołują podobne zachowania.
Rodzaje dyspozycji:
Dyspozycja osobista - niepowtarzalna, specyficzna dla jednostki.
Dyspozycja dominująca - wpływa na całe zachowanie, występuje rzadko np. osobowość autorytarna.
Dyspozycje centralne - łatwe w rozpoznaniu, ujawniają się w działaniu najczęściej np. pewność siebie, towarzyskość.
Dyspozycje wtórne - dotyczą wąskiego zakresu bodźców i reakcji w związku, z czym są one mało istotne dla opisu osobowości.
55. Czynnikowa struktura osobowości wg Cattella - opis i charakterystyka.
Osobowość to konstruktor psychologiczny, który pozwala przewidzieć , jak dana osoba zachowa się w określonej sytuacji.
Cechy dynamiczne opisujące sferę motywacyjną:
Ergi - „instynkt” wrodzone psychofizyczne tendencje.
Sentymenty- kształtowanie pod wpływem oddziaływań środowiskowych i własnych doświadczeń jednostki.
„cechy” - zwracają uwagę osób na pewne obiekty lub klasy obiektów, budząc emocje.
Postawy- obserwowalne przejawy zachowania dzięki nim dostrzegamy Ergi i Sentymenty.
3 Podstawowe kategorie cech:
Cechy zdolnościowe - jak dobrze osoba radzi sobie z rozwiązywaniem zadań.
Cechy temperamentalne - tempo i styl, w jakim osoba wykonuje dowolne czynności.
Cechy dynamiczne - dlaczego i jak jednostka jest napędzana do działania.
56. Teoria PEN - opis i charakterystyka.
Osobowość- temperament i inteligencja. Silna biologizacja teorii. Teoria osobowości - Teoria temperamentu.
PEN - teoria 3 superczynników
P- psychotyczność.
E- ekstrawersja.
N- neurotyczność.
Ciągłość cech - różnice ilościowe pomiędzy normą a patologią.
Teoria PEN
Superczynniki mają charakter uniwersalny,
zostały zidentyfikowane w wielu kulturowo zróżnicowanych krajach,
Fizjologiczne podstawy superczynników.
57. Pięcioczynnikowy model osobowości - opis i charakterystyka.
Allport i Odnert- leksykalne badania
Lewic Goldberg : „wielka piątka”
Ugodowość - wieloduszny, uczynny, wyrozumiały, troskliwy, czuły, szczodry, gościnny, szczery, ofiarny, szlachetny
Sumienność - staranny, skrupulatny, dokładny, systematyczny, solidny, pilny, obowiązkowy, sumienny, precyzyjny, pracowity, rozważny, odpowiedzialny
Dynamiczność - szybki, obrotny, śmiały, zwinny, operatywny, odważny, dynamiczny, energiczny, aktywny, zręczny, ruchliwy
Pobudliwość - wybuchowy, impulsywny, pobudliwy, gwałtowny, porywczy, zapalczywy, narwany, popędliwy, emocjonalny, nieopanowany, choleryczny
Intelekt - inteligentny, uzdolniony, twórczy, pojęty, oczytany, bystry, myślący, mądry, rozumny, zdolny, utalentowany, odkrywczy
Hipoteza leksykalna Goldberga- różnice indywidualne między ludźmi znajdują wyraz w języku. Im większe znaczenie mają te różnice tym częściej ludzie będą na nie zwracali uwagę i tym częściej będą o nich rozmawiać, aż w końcu wynajdą opisujący je termin.
67. Teoria Donalda Winnicotta:
Jego zdaniem matka, tworzy u dziecka pierwszy obraz świata zewnętrznego. Noworodek sam dla siebie nie istnieje, jest całkowicie uzależniony od rodzicielki. Jej natura jednak sprawia, że może zacząć swój rozwój. Dzięki matce zapoczątkowuje się relacja z samym sobą, odczuwanie własnych popędów i możliwość ich modyfikacji, możliwość obiektywnej relacji z rzeczywistością. Po okresie "czułej adaptacji" dziecko wchodzi w okres małych wymagań stawianych przez rodziców. Fakt, że nie wszystko jest podporządkowane jemu, powoduje frustrację, która jest kulminacyjnym momentem procesu. Matka bowiem tworząc deziluzje pomaga dziecku w przezwyciężeniu bezradności i wytworzeniu poczucie mocy. Ono z kolei uczy się czerpać satysfakcję z doznanych lub wykreowanych rzeczy, a to sprawia, że w końcu godzi się ze światem. Zgoda może jednak zajść tylko wtedy, gdy "ja" jest w pełni zintegrowane.
Co charakterystyczne więc, u Winnicotta wykształcenie osobowości nie polega na procesach wyodrębniania "ja" ze świata, nie jest procesem w którym poszczególne fazy zachodzą gwałtownie - jak u Freuda. Jest wykształceniem, nabyciem relacji ze światem, a głównym i niezbędnym czynnikiem pozwalającym na to, jest osoba matki.
68. Teoria Margaret Mahler:
Jest autorką teorii rozwoju psychicznego dziecka od urodzenia do 24 miesiąca życia. Autorka podkreśla znaczenie relacji dziecka z ważnym dla niego obiektem (matką) we wczesnych fazach jego rozwoju. Według Margaret Mahler istnieją tzw. psychiczne narodziny będące drogą jaką pokonuje dziecko od fazy symbiotycznego scalenia z matką do osiągnięcia stabilnej indywidualnej tożsamości.
69.Motywacja - definicja
Motywacje - gotowość do wykonania pewnego utrwalonego wzorca.
Motywacja - wszelkie mechanizmy odpowiedzialne za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.
70. Motywacja - nurt etologiczny: charakterystyka
Podejście ewolucyjne.
Nurt etologiczny:
Wrodzony mechanizm wyzwalający - niewymagający uczenia się bodziec lub zespół bodźców stanowiących konieczny
i wystarczający warunek wystąpienia zachowania instynktownego.
Klasy instynktów - o strukturze hierarchicznej:
- rodzicielski,
- rozrodczy (tu budowanie gniazda),
- migracji,
Instynkt nie wystarcza do uruchomienia zachowania ukierunkowanego, decydujące znaczenie: wrodzone mechanizmy wyzwalające i bodźce wyzwalające (kolor, zapach, kierunek ruchu).
71.Motywacja - psychodynamiczna teoria: charakterystyka
Psychodynamiczna teoria motywacji:
- wszelkie zachowania są zdeterminowane,
- źródło zachowań - energia psychiczna,
- zachowaniem rządzą wrodzone instynkty - popędy (popęd życia),
- motywy ludzkiego działania mają charakter nieświadomy.
Popędy:
- źródło: stany organizmu, procesy metaboliczne, inne stałe lub odnawialne formy kumulacji energii
- impet popędu: wielkość działającego napięcia, wielkość deficytu jakiegoś dobra,
- zaspokojenie (ukierunkowanie) popędu: usunięcie nieprzyjemnego napięcia lub innej wewnętrznej stymulacji uruchamiającej aktywność,
- przedmiot popędu : każdy stan organizmu lub każdy obiekt, który redukuje napięcie i powoduje zaspokojenie działającego popędu.
Freud : libido
Karen Horney : potrzeba bezpieczeństwa (lęk podstawowy) oraz wyidealizowany obraz własnej osoby 0 ja idealne (ja realne)
Erich Fromm : dążenie do integralności własnej osoby
Harry Sulivan : potrzeba przyjemności oraz potrzeba bezpieczeństwa
motywacja - nieświadoma
72.Motywacja - behawiorystyczna teoria: charakterystyka
Behawiorystyczna teoria motywacji:·
Popęd wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub jako siła oddziaływania czynnika negatywnego. Popędy pierwotne. Popędy wtórne - ukształtowane
w wyniku uczenia się.
Pobudka (przynęta) obiekt lub stan mający zdolność redukowania lub zmniejszenia wielkości popędu, niezbędna do wystąpienia zachowania.
Wzmocnienie każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca - pobudki lub popędu.
Wzmocnienie a gotowość do wykonania danego zachowania:
- gotowość rośnie wraz z wielkością nagrody,
- wraz z częstotliwością otrzymywania danej nagrody, choć w miarę ponawiania nagrody jej wartość wzmacniająca stopniowo maleje,
- rośnie z regularnością otrzymywania danej nagrody, choć w miarę przedłużania się serii regularnych nagród wartość wzmacniająca kolejnych nagród jest coraz mniejsza.
73.Motywacja - teoria humanistyczna: charakterystyka
Abraham Maslow
Dwa mechanizmy motywacyjne :
-potrzeba niedoboru ułożone są hierarchicznie od najbardziej pierwotnych potrzeb fizjologiczny są kategoryczne i nie jednoznaczne.
Deprywacja - wzmaga koncentrację organizmu na danej potrzebie i jej zaspokojeniu; pozostałe potrzeby tracą wtedy na znaczeniu.
Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych uruchamia nowe potrzeby - bezpieczne.
Źródła deprywacji potrzeb bezpieczeństwa:
- brak stabilności w otoczeniu,
- chaos,
- konflikty społeczne,
- deficyty ekonomiczne,
- bodźce zagrażające.
kolejne - potrzeby miłości i przynależności.
Deprywacja:
-deficyty miłości,
- poczucie uprzedmiotowienia,
- poczucie alienacji,
- poczucie samotności,
- potrzeba szacunku,
- niska ocena ze strony innych,
-niska pozycja społeczna,
- poczucie braku sił,
- poczucie braku osiągnięć,
- poczucie braku kompetencji,
-braku prestiżu.
Poziom potrzeb samo urzeczywistniania:
-potrzeby poznawcze,
- potrzeba wiedzy,
- potrzeba rozumienia świata,
- stawianie się sobą, czysta radość tworzenia i ekspresji siebie samego, osiągania człowieczeństwa,
- potrzeba wzrostu.
75.Temperament
Dziedzicznie uwarunkowane profile zachowania i funkcjonowania biologicznego obecne od najwcześniejszego dzieciństwa. Nie ulega zmianie 10% dzieci temperament zahamowany, 25% niezahamowany (ekstrawertyczny).
76. Typy układu nerwowego
Odpowiednie konfiguracje ww. 4 cech UN.
Siła procesu pobudzenia typy silne i słabe.
Równowaga procesów nerwowych: typy silne zrównoważone i silnie niezrównoważone.
Silnie zrównoważone - ruchliwość procesów nerwowych ruchliwe i powolne.
Typ UN - temperament:
77. Teoria temperamentu - Ernesta Kretschmera
Ernest Kretschmer (1921) i w budowie ciała, wzroście, objętości, proporcjach
Leptosomatyk - wątła budowana ciała, schizofrenia
Pyknik - otyły, niski, depresja
Atletyk - umięśniona, silna budowa; epilepsja
Dysplastyk - budowa niekształtna, nieregularna;
Analiza ponad 8000 przypadków.
Odnosi się do względnie stałych cech osobowości, występujących u człowieka od wczesnego dzieciństwa i mających swoje odpowiedniki w świecie zwierząt; jest pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy neurobiochemiczne; podlega powolnym zmianom spowodowanym procesom dojrzewania oraz indywidualnie specyficznym oddziaływaniom między genotypem a środowiskiem.
Cechy zachowania,
Część składowa struktury osobowości (rozumianej, jako zespół cech),
Charakteryzuje się względnie stałością w ciągu życia,
Ma podłoże biologiczne,
W postaci pierwotnych emocji oraz motoryki obecne są już wczesnego niemowlęctwa.
78. Interakcyjna teoria temperamentu
Alexander Thomas i Stella Chess
Badania podłużne 133 dzieci z 85 rodzin
Od niemowlęctwa do pełnej dojrzałości
Temperament rozumiany, jako styl zachowania
Rozwojowa teoria tempera mentalna
Mary Rothbart, Douglas Derryberry
Temperament
Konstytucyjnie warunkowane różnice indywidualne w reaktywności i samoregulacji biologiczne wyposażenie jednostki kształtuje się pod wpływem czynnika dziedziczonego, dojrzewania, doświadczenia.
Reaktywność
Odnosi się do pobudliwości fizjologicznej i behawioralnej występuje w kilku postaciach somatycznej, autonomicznej, neurohormonalnej, poznawczej
Samoregulacji
Procesy modyfikujące (podwyższające lub obniżające) reaktywność uwaga, dążenie, unikanie, atak, powstrzymywanie się od reakcji samouspokojenie.
Reaktywność i samoregulacja wchodzą w stałą interakcje
W miarę rozwoju samoregulacja wywiera coraz większy wpływ modyfikujący na reaktywność
Rozwój czynności poznawczych - zwiększenie świadomej kontroli samoregulacji.
80. Temperament zahamowany i niezahamowany
Jerome Kagan
Pierwsze reakcje dziecka na zdarzenie nieznane ujawniają różnice temperamentalne
W badaniach jedyna cecha, która nie zmieniła się w trakcie rozwoju nieśmiałości/lękliwość-śmiałość/towarzyskość
Temperament zahamowany
Reagowanie na zdarzenia nowe w sposób nieśmiały, ostrożnie, poprzez powstrzymanie się od okazywania emocji, milczenie, bycie wystraszonym.
Temperament niezahamowany
W nowych okolicznościach dziecko nawiązuje kontakt, jest rozmowne, spontanicznie okazuje emocje, nie boi się.
Temperament zahamowany - niezahamowany kontinuum.
81. EAS
Arnold Buss, Robert Plomin
Warunki, by cechę zachowania uznać za temperamentalną:
Musi być obecna, co najmniej od 2rż
Ri w zakresie tej cechy muszą zależeć w istotnym stopniu od czynników genetycznego
Temperamenty to obecne od wczesnego dzieciństwa, odziedziczone cechy osobowości.
Tworzy zasadniczy zrąb osobowości
3 temperamenty:
Emocjonalność
Aktywność
Towarzyskość
Emocjonalność
Skłonność do reagowania silnym pobudzeniem
Już od niemowlęctwa ujawnia się w dystresie i płaczu dziecka
2,3 mż - strach, złość
Negatywne emocje - ponadprzeciętny poziom aktywacji.
Aktywność
Wigor - poziom energetyczny zachowania
Tempo - szybkość reakcji
Ujawnia się w tym jak dana osoba reaguje
Przejawia się we wszystkich zachowaniach.
Towarzyskość
Wiąże się z kierunkiem zachowań - z dążeniem lub unikaniem kontaktu z ludźmi
Źródło pozytywne doświadczenie relacji z innymi.
83.Inteligencja - Zdolność przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi.
85. Koncepcje inteligencji wielorakich Howarda Gardnera:
* wieloaspektowość zdolności wchodzących w skład inteligencji,
* zachowania inteligentne mieszczą się również poza ścisłe rozumianymi zdolnościami poznawczymi,
* związana również z odbiorem .
Wyszukiwarka