1. Systematyka i grupowanie kosztów

Ćwiczenie 1.1. W przedsiębiorstwie produkcyjnym w marcu miały miejsce następujące operacje gospodarcze (w zł):

	Przekazano z rachunku bankowego przedsiębiorstwu „X” równowartość jego udziału (dywidendę) w zysku wygospodarowanym przez Zakłady Azotowe	20 000
	Zapłacono za otrzymane wcześniej i dotychczas nie przekazane do produkcji materiały	40 000
	Odprowadzono podatek VAT	10 000
	Zapłacono za transport zakupionych materiałów (operacja 2)	200
	Wypłacono pracownikowi z kasy zaliczkę na koszty delegacji	300
	Zapłacono karę umowną za nieterminową dostawę wyrobów	100
	Zapłacono PKP za przetrzymanie wagonów	160
	Ustalono, że w okresie rozliczeniowym pracownicy obsługujący urządzenia produkcyjne przepracowali łącznie 1000 roboczogodzin
	Zużyto w produkcji 10 t materiałów
	Wyceniono zużyte w produkcji (z operacji 9) materiały po 120 za 1 t	. . . . . .
	Zapłacono wykonawcy za zakończony remont maszyny	5 000
	Naliczono wynagrodzenia pracownikom obsługującym urządzenia produkcyjne: - wynagrodzenia brutto - podatek dochodowy od osób fizycznych (zaliczkowo)	11 000 2 200
	Naliczono narzuty na wynagrodzenia z operacji 12	5 300
	Oddział banku zawiadomił o pobraniu odsetek od kredytu, zgodnie z harmonogramem spłaty	2 000
	Zakupiono akcje w spółce MEKO (według ceny zakupu)	5 000
	Wypłacono pracownikom wynagrodzenia netto (por. operacja 12)	. . . . . .
	Odprowadzono podatek dochodowy od osób fizycznych (por. operacja 12)	. . . . . .

Zadania:

1. W obrębie podanych zdarzeń gospodarczych dokonaj rozróżnienia:

- kosztów,

- wydatków,

- nakładów.

2. Omów relacje czasowe występowania kosztów i wydatków.

Ćwiczenie 1.2.

Jednostka gospodarcza zakupiła materiały płacąc 920 zł. Do produkcji zostały zużyte materiały za 380 zł. Ponadto zużyto materiały za 500 zł, którego koszty obciążyły poprzedni kwartał. Wskutek awarii uległy zalaniu materiały za 40 zł. Po wysuszeniu nie nadają się do użytku. Przy produkcji 500 szt. wyrobów pracowało 8 robotników, którzy przepracowali 1450 godzin pracy otrzymując na konta osobiste, łącznie wynagrodzenie w wysokości 15700 zł oraz zużyto 500 kWh energii elektrycznej.

Zadanie:

Ustal ile wyniosły: koszty, wydatki, nakłady, straty nadzwyczajne oraz zyski nadzwyczajne?

Ćwiczenie 1.3.

W ramach działalności podstawowej funkcjonują w przedsiębiorstwie dwa wydziały produkcyjne: W-1 i W-2. W wydziale W-1 produkuje się masowo trzy rodzaje wyrobów (A, B, C), przy czym wyroby B i C są produktami procesu sprzężonego. W wydziale W-2 realizuje się w bieżącym okresie dwa zlecenia klientów (Z-21 i Z-22) obejmujące:

a) Z-21: - 10 szt. wyrobu D,

- 5 szt. wyrobu E;

b) Z-22: - 10 sztuk wyrobu F.

Działalność pomocnicza obejmuje dwa wydziały:

- warsztat remontowy,

- wydział transportu.

Warsztat remontowy przeprowadza w bieżącym okresie remont maszyny wydziału W-1 (w ramach zlecenia Z-R₁) oraz remont budynku administracyjnego przedsiębiorstwa (w ramach zlecenia Z-R₂).

W bieżącym okresie w przedsiębiorstwie wystąpiły m.in. poniższe operacje kosztowe:

1. Pk kosztów amortyzacji środków trwałych (w zł) eksploatowanych w:
a) wydziałach produkcji podstawowej:
- W-1	2000
- W-2	1500
b) wydziałach pomocniczych:
- w warsztacie remontowym	1200
- w wydziale transportu	800
c) komórkach sfery zarządu przedsiębiorstwa (sfera zaopatrzenia, zbytu, zarządu itp.)	1000

2. Pk zestawienia dowodów Rw (rozdzielnik) na zużyte materiały (w zł):
a) w podstawowych procesach produkcyjnych:
- na wyrób A	4500
- w procesie sprzężonym	9000
- na zlecenie Z-21	1200
- na zlecenie Z-22	900
b) przy remontach:
- Z- R1	600
- Z- R2	500
c) na cele ogólne wydziałów:
- W-1	300
- W-2	400
- w warsztacie remontowym	200
d) w zarządzie przedsiębiorstwa	100
3. Pk rozdzielnika wynagrodzeń i narzutów na nie (w zł) następujących grup pracowników:
a) pracowników bezpośrednio produkcyjnych zatrudnionych przy:
- produkcji wyrobu A	3000
- procesie sprzężonym	1500
- realizacji zlecenia Z-21	900
- realizacji zlecenia Z-22	950
- remoncie maszyny wydziału W-1	500
- remoncie budynku administracyjnego	600
b) pracowników pośrednio produkcyjnych zatrudnionych w:
- wydziale W-1	1500
- wydziale W-2	2000
- warsztacie remontowym	900
- wydziale transportu	800
4. Pk rozdzielnika kosztów obcych usług transportowych (w zł) wykonanych na rzecz:
- zaopatrzenia materiałowego	1200
- sprzedaży wyrobów	1600
- zarządu przedsiębiorstwa	750

Zadania:

1. Wykorzystując powyższe informacje pogrupuj koszty w przekroju rodzajowym oraz podmiotowo-funkcjonalnym (MPK).

2. Dokonaj podziału kosztów na zmienne i stałe.

Ćwiczenie 1.4.

W ramach działalności podstawowej funkcjonują w przedsiębiorstwie dwa wydziały produkcyjne: Wzorcownia, Szwalnia. W wydziale Szwalni szyje się dwa rodzaje spodni męskich - zwężone i poszerzone u dołu, nazwane umownie produktami A i B. W wydziale Wzorcowni realizuje się w bieżącym okresie projekty w ramach dwóch zleceń (Z 021 i Z-022):

Ponadto w przedsiębiorstwie funkcjonuje Kotłownia i Warsztat naprawczy oraz Stołówka pracownicza. Warsztat naprawczy realizuje w bieżącym okresie dwa zlecenia - dla Kotłowni ZK-1 i dla Szwalni ZS-3.

W bieżącym okresie w przedsiębiorstwie wystąpiły m.in. poniższe operacje kosztowe:

1. Pk rozdzielnik kosztów amortyzacji środków trwałych eksploatowanych w:	3 100
a) wydziałach produkcji podstawowej:	2 000
- Wzorcownia	1 180
- Szwalnia	820
b) wydziałach pomocniczych	900
- w Warsztacie naprawczym	400
- w Kotłowni	500
c) w zarządzie przedsiębiorstwa	200
2. Pk rozdzielnik kosztów wynagrodzeń pracowników:	13 200
a) zatrudnionych w podstawowych procesach produkcyjnych:	5 000
- przy produkcji wyrobu A	1 800
- przy produkcji wyrobu B	1 500
- przy realizacji Z-021	1 200
- przy realizacji Z-022	500
b) zatrudnionych przy remontach:	2 200
- ZK-1	1 300
- ZS-3	900

c) pracowników pośrednio produkcyjnych i nadzoru	4 000
- Wzorcowni	800
- Szwalni	1 100
- Warsztacie naprawczego	1 200
- w Kotłowni	900
d) zarządu przedsiębiorstwa	2 000
3. Pk zestawienia dowodów Rw na zużyte materiały:	20 000
a) w podstawowych procesach produkcyjnych:	10 000
- przy produkcji wyrobu A	3 000
- przy produkcji wyrobu B	2 400
- przy realizacji Z-021	3 600
- przy realizacji Z-022	1 000
b) przy remontach:	3 400
- ZK-1	2 000
- ZS-3	1 400
c) na cele wydziałów:	5 000
- Wzorcowni	1 200
- Szwalni	1 500
- Warsztatu naprawczego	1 300
- w Kotłowni	1 000
d) na potrzeby przedsiębiorstwa	1 600
4. Rachunek i Pk - rozliczono koszty remontu kserokopiarki (kserokopiarka jest wykorzystywana na potrzeby zarządu)	2 000

Zadania:

1. Wykorzystując powyższe informacje pogrupuj koszty w przekroju rodzajowym oraz podmiotowo-funkcjonalnym (MPK).

2. Dokonaj podziału kosztów na zmienne i stałe.

Ćwiczenie 1.5

W dwóch wydziałach produkcyjnych działalności podstawowej:

- Wydział produkcji podzespołów (W - P)

- Wydział montażu wyrobów gotowych (W - M)

przedsiębiorstwo produkuje trzy wyroby gotowe A, B i C na podstawie podzespołów. W wydziałach wyodrębniono dla kontroli produkcji i kosztów stanowiska (komórki) produkcyjne:

W - P:

- zbiór maszyn „X” - zbiór maszyn „Y”

Detale produkowane w wydziale W-P angażują produkcyjnie maszyny obu zbiorów (X i Y)

W - M:

- stanowisko I - montaż wyrobów A i C - stanowisko II - montaż wyrobu B

W bieżącym okresie w przedsiębiorstwie wystąpiły m.in. poniższe operacje kosztowe (w zł):

1. Pk rozdzielnika kosztów zużytych materiałów
a) przy produkcji podzespołów:
- 01	1 000
- 02	800
- 03	600
- 04	1 200
b) przy montażu wyrobów gotowych
- A	200
- B	100
- C	150
c) przy konserwacji maszyn i urządzeń produkcyjnych:
- zbioru „X”	20
- zbioru „Y”	30
- stanowiska I	25
- stanowiska II	40
d) na cele ogólne:
- wydziału W- P	30
- wydziału W-M	25
- w komórkach zarządu przedsiębiorstwa	50
2. Pk rozdzielnika kosztów zużytej energii elektrycznej:
a) do napędu maszyn i urządzeń produkcyjnych:
- zbioru „X”	150
- zbioru „Y”	200
- stanowiska I	120
- stanowiska II	220

b) na cele ogólne:
- wydziału W-P	80
- wydziału W-M	60
- w komórkach zarządu przedsiębiorstwa	90
3. Pk rozdzielnika kosztów obcych usług transportowych:
a) usługi świadczone na rzecz wydziałów podstawowych:
- W-P	70
- W-M	60
b) komórek zarządu przedsiębiorstwa	100
c)przewóz zakupionych materiałów od dostawcy do magazynu centralnego przedsiębiorstwa	40
4. Pk amortyzacji środków trwałych:
a) maszyn i urządzeń produkcyjnych eksploatowanych na stanowiskach:
- zbioru „X”	250
- zbioru „Y”	140
- stanowiska I	130
- stanowiska II	110
b) środków trwałych eksploatowanych w wydziałach podstawowych:
- W-P	170
- W-M	115
c)środków trwałych eksploatowanych w komórkach zarządu przedsiębiorstwa	95
5. Pk rozdzielnika wynagrodzeń następujących grup pracowników:
a) pracowników bezpośrednio produkcyjnych zatrudnionych przy:
- produkcji podzespołów:
- 01	400
- 02	500
- 03	300
- 04	450
- montażu wyrobów:
- A	120
- B	250
- C	180
b) pracowników pośrednio produkcyjnych zatrudnionych w:
- wydziale W-P	1 000
- wydziale W-M	1 200
c) pracowników komórek zarządu	1 500

Zadania:

1. Wykorzystując powyższe informacje pogrupuj koszty w przekroju rodzajowym oraz podmiotowo-funkcjonalnym (MPK).

2. Dokonaj podziału kosztów na zmienne i stałe.

Ćwiczenie 1.6.

Na podstawie obserwacji danych o rozmiarach produkcji i kosztach całkowitych ustalić charakter zmienności kosztów.

Rozmiary produkcji w sztukach	Koszty całkowite w zł
		Wariant I	Wariant II	Wariant III	Wariant IV	Wariant V
1	45	45	45	45	45
2	87	45	90	92	45
3	126	45	135	141	45
4	162	60	180	192	45
5	195	60	225	245	45
6	225	80	270	300	45
7	252	80	315	357	45
8	276	80	360	416	45

2. Rachunek kosztów zmiennych (RKZ) oraz rachunek kosztów pełnych (RKP)

Ćwiczenie 2.1.

Przedsiębiorstwo wytwarza wyrób P, którego jednostkowy koszt zmienny wynosi 60 zł/kg, a cena sprzedaży 100 zł/kg.

Koszty stałe wytworzenia w przedziale produkcji 1-70 kg wynoszą 750 zł. Comiesięczna planowana produkcja w rozpatrywanym kwartale wynosi 50 kg, zaś planowana sprzedaż w kolejnych miesiącach: 50 kg, 30 kg, 70 kg.

Zadania:

Ustal wynik operacyjny w poszczególnych miesiącach i za cały kwartał oraz marże (wyniki jednostkowe) stosując do obliczeń kosztowych założenia modelowe:

1. rachunku kosztów pełnych (RKP)

2. rachunku kosztów zmiennych (RKZ).

Pozycja wynikowa wg RKP	miesiąc 1	miesiąc 2	miesiąc 3	Kwartał
Przychody ze sprzedaży
Pełne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Wynik ze sprzedaży

Pozycja wynikowa wg RKZ	miesiąc 1	miesiąc 2	miesiąc 3	Kwartał
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie (marża brutto)
Koszty stałe
Wynik ze sprzedaży

Ćwiczenie 2.2.

Przedsiębiorstwo masowo produkuje wyrób A, którego koszty bieżące wynoszą:

Wkład surowcowy (koszt zmienny) 20.000

Koszty przerobu: zmienne 5.000

stałe 3.125

W bieżącym okresie wyprodukowano 100 ton wyrobu A, z czego sprzedano 80 ton po 300 zł/tonę.

Zadania:

1. Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia produktu A.

2. Ustalić wynik operacyjny ze sprzedaży.

3. Ustalić wartość zapasu.

Zadanie rozwiązać w dwóch wariantach:

• z zastosowaniem zasad RKP

• z zastosowaniem zasad RKZ

Pozycja wynikowa wg RKP			Pozycja wynikowa wg RKZ
Przychody ze sprzedaży			Przychody ze sprzedaży
Pełne koszty wytworzenia sprzedanych produktów			Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Wynik ze sprzedaży			Marża na pokrycie
			Koszty stałe
					Wynik ze sprzedaży
	kj =		K - pełne koszty wytworzenia		kjz =	Kz - zmienne koszty wytworzenia
			P - ilość produkcji					P - ilość produkcji
wartość zapasu			wartość zapasu

Ćwiczenie 2.3.

W okresie sprawozdawczym:

wyprodukowano i sprzedano 26 000 sztuk produktów

cena sprzedaży 15 zł za sztukę

koszty produkcji sprzedanej 200 000 zł, w tym:

• koszty zmienne 140 000 zł

• koszty stałe 60 000 zł

koszty zarządu i sprzedaży 90 000 zł (w całości stałe)

Zadania:

Ustalić zysk (stratę) oraz wycenić zapas końcowy produkcji w dwóch wariantach:

1. stosując rachunek kosztów pełnych (RKP)

2. stosując rachunek kosztów zmiennych

Pozycja wynikowa wg RKP		Pozycja wynikowa wg RKZ
Przychody ze sprzedaży		Przychody ze sprzedaży
Pełne koszty wytworzenia sprzedanych produktów		Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
		Marża na pokrycie
				Koszty stałe
Wynik ze sprzedaży		Wynik ze sprzedaży

Ćwiczenie 2.4.

Zakład produkcyjny w bieżącym okresie wytworzył w dwóch wydziałach produkcji podstawowej cztery rodzaje wyrobów:

- w wydziale W-I wyroby A i B

- w wydziale W-II wyroby C i D

Na koniec okresu sprzedano wytworzone ilości wyrobów:

16 000 szt.	wyrobu A	po 15 zł/szt
20 000 szt.	wyrobu B	po 10 zł/szt
10 000 szt.	wyrobu C	po 26 zł/szt
8 000 szt.	wyrobu D	po 34 zł/szt

Koszty wydziałowe rozlicza się na wyroby:

• wydziału W-I proporcjonalnie do pracochłonności wyrobów, która dla wyrobu A wynosi 5 rbg/szt. i dla wyrobu B 6 rbg/szt.,

• wydziału W-II w stosunku do robocizny bezpośredniej wyrobów produkowanych w wydziale.

Koszty zarządu rozlicza się na wyroby w stosunku do kosztu wytworzenia.

W związku z produkcją, przedsiębiorstwo poniosło następujące koszty:

Koszty	Wyroby
		A	B	C	D
1. Materiały bezpośrednie	51 000	44 000	36 000	29 000
2. Robocizna bezpośrednia	34 000	26 000	22 000	18 000
3. Koszty wydziałowe
a) W-I: zmienne	95 000
stałe	45 000
b) W-II: zmienne			160 000
stałe			100 000
4. Koszty zarządu	115 00

Zadania:

Ustal wynik finansowy według zasad właściwych dla:

a) modelu rachunku kosztów pełnych,

b) modelu rachunku kosztów zmiennych.

Rozliczenie kosztów:

Koszty wydziałowe W-I	Koszty zarządu
Koszty wydziałowe W-II

Pozycja wynikowa wg RKP	A	B	C	D
Przychody ze sprzedaży
Pełne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Wynik ze sprzedaży

Pozycja wynikowa wg RKZ	A	B	C	D
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie
Koszty stałe
Wynik ze sprzedaży

3. Wielostopniowy i wieloblokowy RKZ

Ćwiczenie 3.1.

Dane dotyczące sprzedaży pewnego wyrobu oraz kosztów poniesionych w ciągu okresu sprawozdawczego przedstawiają się następująco:

rozmiar sprzedaży [tony]	500
cena sprzedaży [zł/t]	800
jednostkowy zmienny koszt wytworzenia [zł/t]	300
jednostkowy zmienny koszt sprzedaży [zł/t]	100
stałe koszty wytworzenia [zł]	30 000
stałe koszty sprzedaży [zł]	60 000
koszty ogólnego zarządu [zł]	50 000

Zadanie:

Ustal wynik ze sprzedaży stosując zasady wielostopniowego rachunku kosztów i wyników.

Pozycja wynikowa wg RKZ	Wartość
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie I
Zmienne koszty sprzedaży
Marża na pokrycie II
Koszty stałe wytworzenia
Marża na pokrycie III
Koszty stałe sprzedaży
Marża na pokrycie IV
Koszty stałe zarządu
Wynik ze sprzedaży

Ćwiczenie 3.2.

Przedsiębiorstwo zajmuje się wytwarzaniem i sprzedażą wyrobów w ramach dwóch grup asortymentowych. W pierwszej grupie asortymentowej znajdują się wyroby A, B i C, natomiast w drugiej grupie D, E i F. Przychody ze sprzedaży i koszty wyrobów przedstawia poniższa tabela:

	Wyrób A	Wyrób B	Wyrób C	Wyrób D	Wyrób E	Wyrób F
Przychody ze sprzedaży	1 500	2 400	3 600	1 900	2 800	3 200
Koszty zmienne	700	1 100	1 800	1 000	1 300	1 500
Koszty stałe	100	150	250	100	150	200

Koszty stałe grup asortymentowych wynoszą:

grupa I 800 zł

grupa II 950 zł

Koszty stałe przedsiębiorstwa wynoszą 2 900 zł.

Zadania:

1. Ustal marżę pokrycia zrealizowaną na poszczególnych wyrobach.

2. Ustal marżę pokrycia zrealizowaną na grupach asortymentowych.

3. Ustal wynik ze sprzedaży.

Pozycja wynikowa wg RKZ
		Wyrób A	Wyrób B	Wyrób C	Wyrób D	Wyrób E	Wyrób F
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie I
Marża na pokrycie II
Marża na pokrycie III
Wynik ze sprzedaży

Ćwiczenie 3.3.

W spółce „Alfa” funkcjonują dwa wydziały produkcyjne: WPP-1 i WPP-2. W każdym z nich wytwarzane są dwie grupy wyrobów.

W wydziale WPP-1 w grupie I produkowane są wyroby A i B,

w grupie II wyroby C i D.

W wydziale WPP-2 w grupie III wytwarza się wyroby E i F,

w grupie IV wyrób G.

Dane przychodowo-kosztowe [w tys. zł], charakteryzujące poszczególne wyroby, prezentuje poniższa tabela:

Wyrób	Przychód ze sprzedaży	Koszty zmienne	Koszty stałe wyrobów
A	14,00	6,00	3,20
B	10,00	3,00	2,40
C	6,00	2,40	1,60
D	5,00	2,00	1,40
E	12,00	6,00	-
F	36,00	3,80	-
G	11,00	6,00	1,80

Koszty stałe grup wyrobów (w zł): grupa I - 4 000 zł

grupa II - 400 zł

Koszty wydziałowe stałe (w zł): wydział WPP-1 - 2 200 zł

wydział WPP-2 - 2 000 zł

Koszty stałe spółki wynoszą 1 800 zł.

Zadanie:

Ustal wynik spółki stosując zasady wielostopniowego i wieloblokowego rachunku kosztów i wyników.

Pozycja wynikowa wg RKZ
		Wyrób A	Wyrób B	Wyrób C	Wyrób D	Wyrób E	Wyrób F	Wyrób G
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie I
Marża na pokrycie II

Marża na pokrycie III
Marża na pokrycie IV
Wynik ze sprzedaży

Ćwiczenie 3.4.

W Przedsiębiorstwie Wyrobów Cukierniczych „Ciacho” wytwarzane są cztery wyroby: pianka owocowa w czekoladzie (A), wafle (B), cukierki miękkie o smaku owocowym (C) i batony czekoladowe (D). Wyroby te następnie są pakowane w 1 kilogramowe opakowania. W ramach zakładu wydzielone są trzy wydziały produkcyjne:

- W-I, w którym są przygotowywane surowce do wytwarzania wszystkich wyrobów,

- W-II, w którym znajdują się linie produkcyjne przeznaczone do wytwarzania wafli i batonów czekoladowych,

- W-III, w którym znajdują się linie produkcyjne przeznaczone do wytwarzania cukierków i pianki owocowej.

W miesiącu marcu wytworzono następujące ilości wyrobów:

A) pianka owocowa w czekoladzie	8 000 kg
B) wafle	10 000 kg
C) cukierki miękkie o smaku owocowym	15 000 kg
D) batony czekoladowe	6 000 kg

Na wyprodukowanie tych wyrobów poniesiono koszty:

Koszty bezpośrednie produkcji

Rodzaj kosztu	wyrób A	wyrób B	wyrób C	wyrób D	Razem
Materiały bezpośrednie	80 000	75 000	12 000	17 500	184 500
Robocizna bezpośrednia	24 000	15 000	5 000	3 000	47 000
Zmienne koszty sprzedaży	320	1 000	300	300	1920

Koszty pośrednie poniesione w wydziałach produkcyjnych w miesiącu marcu, (z wydzieleniem kosztów zmiennych i stałych) wyniosły:

wydział	koszty całkowite	w tym koszty zmienne	koszty stałe
W-I	70 500	61 100	9 400
W-II	64 800	59 400	5 400
W-III	72 500	66 700	5 800

W miesiącu marcu sprzedano ilości poszczególnych wyrobów:

wyrób	ilość opakowań	cena jednostkowa za opakowanie (w zł)
A	7 500	35
B	9 050	20
C	14 050	16
D	5 000	10

Zadania:

1. Dokonaj kalkulacji kosztów wyrobów gotowych i wyceń ich rozchód , wiedząc, że:

- koszty W-I są proporcjonalne do robocizny bezpośredniej,

- koszty W-II są proporcjonalne do robocizny bezpośredniej przypadające na wyroby produkowane na tym wydziale,

- koszty W-III są również proporcjonalne do robocizny bezpośredniej,

2. Oblicz wynik finansowy wykorzystując model wielosegmentowego rachunku kosztów i wyników.

Pozycja wynikowa wg RKZ
Przychody ze sprzedaży
Zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów
Marża na pokrycie I
Marża na pokrycie II
Marża na pokrycie III
Wynik ze sprzedaży

4. Progi rentowności przy produkcji jednorodnej i wieloasortymentowej

Ćwiczenie 4.1.

W żwirowni (sp. z o.o.) dane dotyczące 1 m³ żwiru są następujące:

1. jednostkowa cena sprzedaży 15 zł/ m³

2. jednostkowy koszt zmienny 10 zł/ m³

3. koszty stałe w skali kwartału 12 000 zł

Zadania:

1. ustalić próg rentowności w wyrażeniu ilościowym i wartościowym,

2. obliczyć bezwzględną i względną strefę bezpieczeństwa, jeżeli planowane wydobycie żwiru wynosi 3 000 m³

3. dokonać interpretacji ustalonych wielkości

Ćwiczenie 4.2.

Przedsiębiorstwo produkuje jeden rodzaj wyrobu w ilości 500 szt. rocznie. Cena jednostkowa wyrobu wynosi 50 zł, natomiast jednostkowe koszty zmienne 28 zł. Koszty stałe w skali roku wynoszą 8 800 zł.

Zadania:

1. ustalić próg rentowności (krytyczny),

2. obliczyć bezwzględną i względną strefę bezpieczeństwa,

3. dokonać interpretacji ustalonych wielkości

Ćwiczenie 4.3.

Spółdzielnia „Plastuś” wytwarza (jako produkt wyłączny) komplety składane dla dzieci z masy plastycznej. Dane wyjściowe do analizy punktu krytycznego przedstawiają się następująco:

koszty stałe 1 000 zł,

koszty zmienne 7 zł za komplet

cena sprzedaży 15 zł za komplet

Zadania:

1. ustal minimalne rozmiary produkcji, równoważące koszty i przychody ze sprzedaży kompletów składanek.

2. zakładając zmniejszenie produkcji o 20% w stosunku do rozmiarów z punktu 1, oblicz odrębnie każdorazowe zmiany: cen, kosztów zmiennych i kosztów stałych konieczne do zachowania zrównoważenia kosztów przychodami przy zmniejszonych rozmiarach produkcji.

Ćwiczenie 4.4.

W fabryce samochodzików „OPELS” koszty i ceny sprzedaży dotyczące produkcji jednego typu samochodu są następujące:

1. jednostkowa cena sprzedaży 20 zł

2. jednostkowy koszt zmienny:

1. materiały bezpośrednie 8 zł

2. płace bezpośrednie 6 zł

3. inne koszty bezpośrednie 2 zł

3. koszty stałe w skali roku 5 000 zł

4. planowana wielkość sprzedaży 2 000 zł

Zadania:

1. ustalić próg rentowności w wyrażeniu ilościowym i wartościowym,

2. obliczyć bezwzględną i względną strefę bezpieczeństwa oraz dokonać jej interpretacji,

3. ustalić ile należy sprzedać samochodów, aby zysk brutto wyniósł 2 500 zł.

Ćwiczenie 4.5.

Przedsiębiorstwo produkuje jeden rodzaj wyrobów. Według danych rachunku kosztów, jednostkowy koszt zmienny wynosi 20 zł za sztukę, natomiast koszty stałe w skali kwartału 12 000 zł, w tym amortyzacja 2 000 zł. Jednostka cena sprzedaży wynosi 30 zł.

Zadania:

Na podstawie przedstawionych danych ustal:

1. punkt krytyczny,

2. próg płynności,

3. próg rentowności zapewniający uzyskanie zysku netto w kwocie 1 500 zł, jeżeli stawka podatku dochodowego wynosi 19%.

Ćwiczenie 4.6.

Spółka z o.o. „KINGA” wytwarza jeden rodzaj wyrobów, którego cena sprzedaży wynosi 47 zł za sztukę, natomiast jednostkowy koszt zmienny 27 zł za sztukę. Koszty w skali miesiąca wynoszą 28 000 zł, w tym amortyzacja 3 000 zł.

Zadania:

Na podstawie przedstawionych danych ustalić:

1. próg płynności,

2. próg rentowności w wyrażeniu ilościowym, jeżeli firma zakłada osiągnięcie zysku netto w kwocie 3 000 zł, a stawka podatku dochodowego wynosi 19%.

Ćwiczenie 4.7.

Przedsiębiorstwo Produkcji Przetworów Owocowych produkuje m. in. soki owocowe, witaminizowane, w butelkach 0,33 l. Do tego celu może wykorzystać 3 różne receptury na 3 różnych liniach technologicznych (w trzech wariantach technologicznych).

Kształtowanie się miesięcznych kosztów przedstawiono za pomocą trzech równań normalnych kosztów:

Wariant	Zdolność produkcyjna (w tys. butelek)	Równania normalne kosztów	Cena sprzedaży (zł/but.)
I	150	Y1 = 1,2x + 60 000	2,0
II	120	Y2 = 1,5x + 48 000	2,3
III	160	Y3 = 1,1x + 75 000	1,85

Różne ceny sprzedaży wynikają z różnej zawartości składników mineralnych i witamin.

Zadania:

1. Oblicz jednostkowe marże na pokrycie oraz stopy marży w cenie wyrobów . Oceń opłacalność każdego z wariantów.

2. Oblicz ilościowe i wartościowe progi rentowności dla każdego z wariantów technologicznych .

3. Przy zamówieniu miesięcznym na produkcję i sprzedaż soków w ilości 100 000 butelek, oblicz wynik operacyjny przy zastosowaniu każdej z linii technologicznych:

1. za pomocą formuły RKZ,

2. na podstawie nadwyżek ilościowych ponad ilości progowe oraz jednostkowych marż na pokrycie.

4. Oblicz maksymalny wynik operacyjny.

Ćwiczenie 4.8.

W przedsiębiorstwie wytwarzającym 3 wyroby gotowe dane liczbowe dotyczące tych wyrobów ujęto w tablicy

Nazwa wyrobu	Produkcja (szt.)	Cena wyrobu (zł)	Jednostkowy koszt zmienny (zł)	Jednostkowa marża pokrycia (zł)
Wyrób A	1000	60	30	30
Wyrób B	1500	40	20	20
Wyrób C	2000	20	10	10

Koszty stałe przedsiębiorstwa w rozpatrywanym okresie wynoszą 72 000 zł.

Zadania:

1) obliczyć całkowitą marżę pokrycia dla poszczególnych wyrobów,

2) ustalić wskaźnik narzutu kosztów stałych oraz przypisać koszty stałe poszczególnym wyrobom; do obliczeń wykorzystać dane z pkt 1,

3) ustalić próg rentowności ilościowy i wartościowy dla poszczególnych wyrobów,

4) obliczyć całkowity próg wartościowy dla trzech wyrobów oraz całkowity zysk ze sprzedaży tych wyrobów.

Ćwiczenie 4.9.

Przedsiębiorstwo wytwarza dwa wyroby, których charakterystykę przedstawiono w tablicy.

Nazwa wyrobu	Produkcja (szt.)	Cena wyrobu (zł)	Jednostkowy koszt zmienny (zł)	Jednostkowa marża pokrycia (zł)
Wyrób A Wyrób B	600 800	100 50	40 30	60 20

Koszty stałe przedsiębiorstwa w rozpatrywanym okresie wynoszą 40 000 zł.

Zadania:

1) ustalić wskaźnik udziału całkowitej marży pokrycia w przychodach ze sprzedaży,

2) obliczyć całkowity wartościowy próg rentowności,

3) obliczyć ilościowy próg rentowności wyrażony w jednostkach umownych,

4) ustalić ilościowe i wartościowe progi rentowności poszczególnych wyrobów.

5. Krótkookresowe rachunki decyzyjne kosztów i wyników

Ćwiczenie 5.1.

Spółka „Rena” wykorzystuje w pełni swoją zdolność produkcyjną wytwarzając 20.000 produktów rocznie.

Koszty normatywne na 1 produkt w zł:

Materiały bezpośrednie 40

Robocizna bezpośrednia 60

Koszty pośrednie produkcji 90

Razem 190

Koszty pośrednie składają się z kosztów zmiennych wynoszących 30 zł na produkty oraz kosztów stałych - 1.200.000 zł w skali roku. Koszty sprzedaży w całości są zmienne i wynoszą 20 zł na produkt.

Spółka ma zagwarantowaną sprzedaż całej produkcji po 250 zł/szt.

Klient Q złożył ofertę kupna w ciągu roku 5.000 zmodyfikowanych produktów WZ, po cenie 220 zł/szt. Koszty produktu WZ i zaangażowanie zdolności produkcyjnej byłyby identyczne jak dla produktu W, natomiast koszty sprzedaży oferent wziąłby w połowie na siebie.

Zadania:

1. ustal utracone korzyści spółki „Rena”, jeśli przyjmie ona ofertę klienta Q, rezygnując z części produkcji wyrobu W.

2. Ustal wpływ takiej decyzji na łączny zysk spółki.

3. Spółka „Fela” jest zainteresowana wytworzeniem 5.000 produktów WZ, jako podwykonawca, za cenę 200 zł od produktu (bez kosztów sprzedaży). Czy należy przyjąć tą ofertę?

4. Jaka jest minimalna cena dla produktu WZ uzasadniająca przyjęcie zlecenia od klienta Q?

Ćwiczenie 5.2.

Jan Nowak jest właścicielem hotelu - 60 miejsc noclegowych - położonego nad morzem w pobliżu dużego ośrodka miejskiego.

Wykorzystanie miejsc noclegowych jest 100% w lipcu i w sierpniu. W pozostałych miesiącach roku, w dni wolne od pracy (piątkowe i sobotnie noce) wykorzystanie miejsc jest również bliskie 100%, natomiast od niedzieli do czwartku osiąga zaledwie 30%. Cena za dobę wynosi 50 zł od osoby w pokoju dwuosobowym, niezależnie od dnia tygodnia.

Większość kosztów hotelu to koszty stałe. Koszty zmienne wiążą się z obsługą zajętych pokoi i wynoszą 30 zł za pokój dwuosobowy. Badania wykazały, że obniżka o każde kolejne 4 zł za nocleg zwiększa wykorzystanie miejsc o 10%.

Zadania:

1. Jan Nowak zastanawia się nad obniżką cen w dniach małego wykorzystania miejsc hotelowych. Ustalić, jaka cena zapewni najkorzystniejszy wynik finansowy.

2. Jakie widzisz inne możliwości poprawy wyniku finansowego z działalności hotelowej J. Nowaka?

Ćwiczenie 5.3.

Autokar kursujący na trasie Gdańsk - Paryż - Gdańsk dysponuje 50 miejscami dla pasażerów. Podróż okrężna trwa 5 dni.

Koszty stałe podróży, niezależnie od liczby pasażerów wynoszą 10.500 zł, a koszty zmienne - 60 zł na pasażera.

Badania wykazały, że niezależnie od ceny biletu, przeciętne wykorzystanie miejsc wynosi 70%.

Cena skalkulowana na podstawie kosztów pełnych z 20% narzutem zysku, przedstawia się następująco:

Koszt zmienny na 1 pasażera 60 zł

Koszty stałe na 1 pasażera

10 500 / 50x0,7 = 300 zł

Koszt jednostkowy 360 zł

Narzut zysku 360zł x 0,2 72 zł

Cena od pasażera 432 zł

Zadania:

1. Ustal wynik finansowy na jednej podróży okrężnej przy założeniach wyjściowych.

2. Ustal, o ile zwiększyłby się zysk na skutek obniżki ceny o 50% biletów dla pasażerów nabywających go w ostatniej chwili przed podróżą zakładając, że spowoduje ona sprzedaż wszystkich miejsc w autokarze.

3. Weź pod uwagę dodatkowe założenie, że część „pełnopłatnych” pasażerów - 20% - czekałaby z kupnem biletów na obniżkę ceny. Jak w tej sytuacji ukształtuje się ostatecznie wynik finansowy na podróży?

Ćwiczenie 5.4.

Firma „Zet" wytwarza oprócz innych produktów także produkt K. Przeciętna miesięczna wielkość produkcji i sprzedaży produktu K wynosi 800 sztuk. Zmienne jednostkowe koszty wytworzenia wynoszą 28 zł. W ostatnim okresie sprzedaż zmniejszyła się o 50%, a cena spadla do 32 zł za sztukę. Z badań rynku wynika, że taka sytuacja może trwać nawet 6 miesięcy.

Czy czasowe wstrzymanie produkcji produktu K poprawi wynik finansowy przedsiębiorstwa, jeśli wiadomo, że koszty gotowości związane z wytwarzaniem produktu K zmniejszą się o 2000 zł, a uruchomienie produkcji po 6 miesiącach spowoduje, że trzeba będzie jednorazowo ponieść koszty w wysokości 1800 zł.

Ćwiczenie 5.5.

Przedsiębiorstwo wytwarza i sprzedaje cztery rodzaje wyrobów. Podstawowe dane liczbowe dotyczące tych wyrobów

Nazwa wyrobu	Liczba sprzedanych wyrobów(szt.)	Cena sprzedaży (zł)	Jednostkowy koszt zmienny(zł)	Jednostkowa marża (zł)
Wyrób A	200	40	20	20
Wyrób B	400	50	25	25
Wyrób C	500	10	4	6
Wyrób D	800	20	10	10

Koszty stałe przedsiębiorstwa w rozpatrywanym okresie wynoszą 20 000 zł.

Zadania:

Na podstawie powyższych danych należy:

1) ustalić całkowitą marżę i zysk ze sprzedaży wyrobów,

2) rozpatrzyć trzy podane dalej oferty i określić, jakie stanowisko przedsiębiorstwo powinno zająć w każdej z nich.

Oferta 1

Kontrahent złożył ofertę na zrealizowanie dodatkowego zamówienia, obejmującego wytworzenie 60 szt. wyrobu E. Oferowana cena wyrobu E wynosi 40 zł, a jego jednostkowy koszt zmienny 30 zł. Oferta może być zrealizowana w ramach posiadanych zdolności produkcyjnych, co nie spowoduje konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów. Ustalić, czy przedsiębiorstwo powinno przyjąć tę ofertę

Oferta 2

Od kontrahenta wpłynęła oferta na wytworzenie 40 szt. wyrobu F. Kontrahent proponuje cenę wyrobu w wysokości 80 zł. Przedsiębiorstwo ustaliło koszt zmienny jednostkowy tego wyrobu w wysokości 50 zł. Realizacja tego zamówienia wymaga poniesienia dodatkowych kosztów stałych związanych z przestrojeniem maszyn i urządzeń produkcyjnych w sumie 2000 zł. Ustalić, jaką decyzję powinno podjąć przedsiębiorstwo.

Oferta 3

Przedsiębiorstwo otrzymało od kontrahenta ofertę na zrealizowanie dodatkowego zamówienia, obejmującego wyprodukowanie 80 szt. wyrobu G. Proponowana cena wyrobu G wynosi 60 zł, a jednostkowy koszt zmienny został oszacowany w wysokości 50 zł. Zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa pozwalają na wyprodukowanie jedynie 40 szt. wyrobu G, natomiast pozostałe 40 szt. wymagałoby zmniejszenia produkcji wyrobu B o taką samą liczbę wyrobów. Ustalić, jaką decyzję przedsiębiorstwo powinno podjąć w tym przypadku.

Ćwiczenie 5.6.

Zakład wyrobów elektrycznych wytwarza we własnym zakresie transformatory do halogenów (4000 szt. w ciągu roku). Związane z tym koszty są następuje:

• materiały bezpośrednie — 82 000 zł,

• płace bezpośrednie — 66 000 zł,

• zmienne koszty wydziałowe — 92 000 zł,

• czyli razem 240 000 zł.

Zakład otrzymał ofertę dostawy transformatorów po 65 zł za sztukę. Ogólne koszty stałe, które wystąpią niezależnie od wariantu decyzyjnego, wynoszą 78 000 zł, a stałe koszty wydziałowe ponoszone w przypadku produkcji transformatorów — 16 000 zł.

Zadania:

Należy ustalić:

• wielkość produkcji zrównującą opłacalność obu wariantów,

• czy należy podjąć decyzję o zakupie transformatorów, czy też nadal wytwarzać je we własnym zakresie?

6. Budżetowanie kosztów

Ćwiczenie 6.1

Elastyczny preliminarz kosztów wydziału produkcyjnego spółki z o.o. „Plastuś” przedstawia poniższa tabela.

Preliminarz kosztów wydziału produkcyjnego

Treść	Wykorzystanie zdolności produkcyjnej w %
		80	90	100	110	120
Ilość maszynogodzin Koszty wydziałowe w zł	12 000 180 000	13 500 192 000	15 000 202 000	16 500 212 000	18 000 222 000

Faktyczne wielkości za okres sprawozdawczy wynoszą:

• koszty wydziałowe 220 000 zł,

• zdolność produkcyjna 116%

Zadania:

Na podstawie przedstawionych danych:

1. ustalić koszty zmienne i koszty stałe metodą wielkości krańcowych (najniższego i najwyższego punktu),

2. obliczyć odchylenia od kosztów preliminowanych

Ćwiczenie 6.2

Wydział transportu spółki produkcyjnej posiada 20 samochodów osobowych, które świadczą usługi na rzecz wydziałów produkcyjnych oraz zarządu i administracji. W celu opracowania budżetów kosztów wydziału transportu kierownik wydziału zlecił specjaliście analizę zachowania się kosztów względem rozmiarów działalności. Wiadomo, że cześć kosztów jest zależna od czasu pracy pojazdów. Badanie rozpoczęto od zestawienia godzin jazdy samochodów za miniony rok, według kolejnych miesięcy.

Dane te przedstawiają się następująco:

Miesiąc Koszty w zł Przebieg w km

I 30.400 1.000

II 35.800 1.500

III 38.000 1.800

IV 41.200 2.000

V 42.900 2.200

VI 43.500 2.300

VII 40.000 1.800

VIII 36.600 1.500

IX 41.900 2.100

X 41.000 2.000

XI 34.500 1.400

XII 32.100 1.100

Zadania:

Na podstawie podanych wielkości:

1. Ustalić koszty zmienne i koszty stałe metodą najwyższego i najniższego poziomu.

2. Sporządzić budżet kosztów wydziału transportu na kolejny rok.

Ćwiczenie 6.3

Spółka produkcyjna wytwarza trzy rodzaje wyrobów A, B, C, do produkcji których wykorzystuje materiały X, Y, Z. Do produkcji jednostki wyrobów zużywa ustalone ilości materiałów. Warunkiem utrzymania produkcji jest zatrudnienie 25 pracowników, z których każdy otrzymuje wynagrodzenie według stawki godzinowej 20 zł/godz. Posiadane moce produkcyjne pozwalają produkować ilości podane w tabeli.

Dane dotyczące zadania

Produkt	Zużycie materiałów na jednostkę produktu			Wielkość produkcji w jednostce czasu	Planowana sprzedaż
		X	Y			Z
A	5	-	4	8	12000
B	-	6	2	12	21000
C	3	2	-	15	18000
Cena jednostkowa (w zł)	1,20	1,80	1,50

Zadania:

Sporządź na bieżący okres:

1. budżet wielkości produkcji,

2. budżet zakupu i zużycia materiałów,

3. budżet płac.

Ćwiczenie 6.4

Przedsiębiorstwo wytwarza jeden wyrób. W procesie produkcyjnym zużywa się (w kilogramach) dwa rodzaje materiałów X i Y. Zużycie materiału X na jednostkę wyrobów jest 3:1. Natomiast zużycie materiału Y jest dwa razy mniejsze. Cena zakupu materiału X wynosi 2 000 zł/t, zaś cena zakupu materiału Y kształtuje się na poziomie 3 000 zł/t. Wielkość robocizny bezpośredniej na 100 szt. wyrobu gotowego określono na poziomie 200 godzin. Koszt jednej roboczogodziny wynosi 2,5 zł.

Koszty pośrednie na jednostkę wyrobu gotowego kształtują się następująco:

Koszty pośrednie	Zużycie na jednostkę gotowego wyrobu	Koszt jednostkowy zł/godz.
Koszty zmienne	3	3
Koszty stałe	3	6

Prognozowaną wielkość sprzedaży określono na poziomie 20 000 szt. wyrobu gotowego i jest ona równa prognozowanej wielkości produkcji.

Zadania:

1. Sporządzić budżet sprzedaży i budżety kosztów.

2. Określić prognozowany poziom zysku tego przedsiębiorstwa, wiedząc że standardowy narzut zysku wynosi 30 %.

3. Obliczyć odchylenia od kosztów preliminowanych, wiedząc że wielkości faktyczne wyniosły:

Wielkość	Wartość faktyczna	Wartość preliminowana	Odchylenie
Sprzedaż	1 035 000
Materiały bezpośrednie X Y	130 410 85 400
Robocizna	102 600
Koszty pośrednie: Koszty zmienne Koszty stałe	174 000 348 000
Koszt całkowity (faktyczny)

WSB Rachunkowość zarządcza - SUM II rok Zarządzanie 2012/2013

12

---