Organizacja rachunkowosci

Zespół sposobów umożliwiających uporządkowane powiązanie różnych czynności i urządzeń niezbędnych do realizacji procesu informacyjnego, w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rachunkowości w jednostce gospodarczej z uwzględnieniem jej specyficznych cech, możliwości technicznych i kadrowych oraz przy racjonalnym zaangażowaniu środków i nakładów pracy

Zakres organizacji rachunkowosci

• organizacja procesu informacyjnego w systemie rachunkowości

• organizacja działu rachunkowości

Etapy procesu informacyjnego

• Gromadzenie danych: obserwacja, pomiar, wycena, dokumentacja

• Przetwarzanie danych: rejestracja, rozliczanie, kalkulacja, weryfikacja zapisów

• Prezentacja informacji: sprawozdawczość (ex post), analiza (interpretacja informacji), planowanie w przyszłych okresach (ex ante)

Elementy organizacji procesu informacyjnego

• Organizacja dokumentacji księgowej (rodzaje dokumentów, ich wystawianie, kontrola, obieg, przechowywanie);

• Organizacja ewidencji księgowej (plan kont, forma i technika księgowości),

• Organizacja inwentaryzacji i kontroli wewnętrznej;

• Organizacja sprawozdawczości (rodzaje, zasady sporządzania, badanie, zatwierdzanie).

Organizacja działu rachunkowości

1. lokalizacja działu rachunkowości w strukturze jednostki gospodarczej,

2. wewnętrzna struktura rachunkowości,

3. podział pracy w dziale rachunkowości

4. wyposażenie techniczne tego działu

5. dobór i przygotowanie personelu.

Organizacja rachunkowości wymaga opracowania

• dokumentacji zasad rachunkowości zawierającej m.in. plan kont oraz dokumentacje systemu informatycznego;

• plan (instrukcję) dokumentacji księgowej i jej obiegu;

• instrukcję i plan inwentaryzacji;

• instrukcję kontroli wewnętrznej;

• plan (instrukcję) sprawozdawczości;

• schemat organizacji i plan pracy działu rachunkowości.

Zasada racjonalnego podziału pracy

• wkomponowanie działu rachunkowości w schemat organizacyjny jednostki gospodarczej;

• opracowanie schematu organizacyjnego działu rachunkowości (struktura scentralizowana albo

• zdecentralizowana);

• podział pracy miedzy komórki (stanowiska) działu rachunkowości;

• równomierne rozłożenie czynności,

Składniki (elementy) ksiąg rachunkowych

Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:

1. dziennik - zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń (dzień po dniu), jakie nastąpiły w danym okresie sprawozdawczym. Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w sposób ciągły. Sposób dokonywania zapisów w dzienniku powinien umożliwić ich jednoznaczne powiązanie ze sprawdzonymi i zatwierdzonymi dowodami księgowymi. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapis księgowy powienien posiadać automatycznie nadany nr pozycji, pod którą został wprowadzony do dziennika, a także dane pozwalające na ustalenie osoby odpowiedzialnej za treść zapisu

2. księgę główną - jej konta zawierają zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym. Na kontach księgi głównej obowiązuje ujęcie zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku zdarzeń, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Zapisów na określonym koncie ksiegi głównej dokonuje się w kolejności chronologicznej.

3. księgi pomocnicze - jej konta zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej (np. środków trwałych, rozrachunków z kontrahentami, rozrachunków z pracownikami). Ksiegi pomocnicze można w ciągu okresu sprawozdawczego prowadzić w jednostkach naturalnych (zamiast jednostek pienięznych). Jednak na koniec okresu sprawozdawczego należy ustalić ich wartość

4. zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych - sporządza się na podstawie zapisów na kontach księgi głównej, na koniec każdego okresu sprawozdawczego (nie rzadziej niż na koniec miesiąca). Zestawienie powinno zawierać:

• symbole lub nazwy kont,

• salda kont na dzień otwarcia ksiag rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego

• sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec okresu sprawozdawczego.

Obroty tego zestawienia powinny być zgodne z obrotami dziennika.

Co najmniej na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocnicznych, a na dzień inwentaryzacji - zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników aktywów

5. wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) - potwierdzony ich inwentaryzacją, sporzadzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą. W pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocnicznych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych

Narzędzia organizacji rachunkowości

• Zespół środków zmierzających do zapewnienia optymalnej spójności m. komórkami działu rachunkowości a czynnościami wykonywanymi przez ten dział, w celu uzyskania rzetelnych terminowych i dokładnych informacji, przy pełnym wykorzystaniu form, technik i czasu pracy

• Grupa środków zapewniająca sprawną organizację działu rachunkowosci

Zadania dla narzędzi org.

• Zapewnienie koordynacji czynności i wykonawców

• Sprzyjanie równomiernemu podziałowi pracy m. poszczególne komórki i pracowników działu rachunkowości - czas, przestrzeń

• Kontrola wykonanych czynności

• Wpływanie na wykonywanie prac w pożądanych terminach

Grupy narzędzi organizacyjnych

1. Zapewniające statyczną koordynację czynności bez mechanizmu optymalizacji powiązań m.nimi.:

• koordynacja w przestrzeni (organigramy i operogramy)

• w czasie terminarze

• W czasie i przestrzeni (harmonogramy)

2. Stwarzające podstawy koordynacji działań przy jednoczesnej optymalizacji powiązań m.nimi (zadania wiloczynnościowe, wykonywane kolejno lub w jednym czasie - ścieżki krytyczne

• Metody modelowania sieciowego (PERT, PERT - TIME )

• za[pewniają dynamiczną koordynację (ścieżki krytyczne)

Organigram

• Schemat organizacyjny - forma graficzna

• Koordynacja przestrzenna - określają wyodrębnienie komórek lub stanowisk wewnątrz działu rachunkowości

• Podział stanowisk powinien współgrać ze schematem organizacyjnym całe jednostki

Operogram

• Łączy schematyczny podział stanowisk z czynnościami należącymi do nich

• Postać tablic lub diagramów

• Zadanie: koordynacja obiegu dokumentacji w p-stwie, przebiegu prac ewidencyjnych, sparwozadczych, inwentaryzacyjnych

Terminarz

• Koordynacja w czasie

• Forma tabelaryczna lub graficzna (wykres)

• Służą do wyznaczania chronologii prac w ciągu dnia, tygodnia, m-ca dla danego ogniwa działu rachunkowości

• Dzieli prace na pierwszoplanowe i drugorzędne

Harmonogram

• Postać wykresów lub tablic

• Czas i przestrzeń

• Zawiera:

• wykaz wszystkich czynności w dziale w danym okresie

• podział czynności m. ogniwa działu (komórki, sekcje, zespoły, stanowiska pracy)

• wyraźnie sprecyzowane terminy wykonania określonych czynności prze konkretnych wykonawców

Metody modelowania sieciowego

• Stosowane gdy prace złożone

• PERT - graficzne zobrazowanie za pomocą siatki ciągu czynności, które składają się realizację określonego przedsięwzięcia oraz zidentyfikowanie tzw. ścieżki krytycznej (tzn. najdłużej ścieżki, która prowadzi do realizacji projektu)

• Kolejny krok - udoskonalenie siatki - tj. wskazanie czynności, które mogą stanowić zagrożenie dla terminowej realizacji projektu

• Ostatni etap - użycie sitaki do kontroli realizacji projektu

• Metody te - uwzględniają zależności m. występującymi zdarzeniami a czynnościami, które należy podejmować

• Opracowuje się w tym celu listy - wykazy nadając im kolejne numery i kierunek w stronę następnej czynności - oraz określa się czas potrzebny na wykonanie czynności w dniach PERT-TIME

• Na tej podstawie sporządza się graficzny obraz opisanej sieci zależności

• Trudna metoda

• Potrzebne wspomaganie komputerowe

Czynniki wpływające na strukturę organizacyjną działu rachunkowosci

• Wielkość jednostki gospodarczej

• Specyfika działalności

• Stosowana technika prowadzenia rachunkowości

• Polityka rachunkowości

• Kwalifikacje i umiejętności pracowników działu

Modele organizacji rachunkowości

• Scentralizowany - dział rachunkowości to jedna komórka organizacyjna, w której pracują wszyscy pracownicy, podlegający głównemu księgowemu. Umożliwia to racjonalny podział pracy, stosowanie zastępstw, nadzór (obniżenie kosztów utrzymania działu) Wada - brak kontaktu prowadzących rachunkowość z poszczególnymi pracownikami innymi działów

• Zdecentralizowany - polega na rozdzieleniu czynności realizowanych w ramach działu na poszczególne działy (dział rachunkowości podzielony jest na komórki organizacyjne (stanowiska), można wyróżnić komórkę centralną i podległe jej samodzielne komórki, które zajmują się pewnym rachunkowości - są one ulokowane w innych działach (np. księgowość materiałowa w dziale zaopatrzenia). Do działu rachunkowości docierają już opracowane informacje, które są scalane. Wada - nieracjonalne wykorzystanie czasu pracy pracowników rachunkowości - sa ulokowani w różnych miejscach struktury organizacyjnej jednostki

• Mieszany - połączenie w.w., niektóre zakresy rachunkowości są scentralizowane, inne - zdecentralizowane

Instrukcja funkcjonowania działu rach.

• Każda jednostka gospodarcza, która ma dział rachunkowości - powinna opracować INSTRUKCJĘ funkcjonowania działu

• forma pisemna

• zatwierdzona przez kierownika

Przekazanie prowadzenia ksiąg rachunkowych do wyspecjalizowanych firm

• Biuro rachunkowe (art. 76a uor)

• Outsourcing księgowowści

Polityka rachunkowości

• wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych.

Polityka rachunkowości według MSR/MSSF

Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 8 zasady (polityka) rachunkowości są to konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych

Polityka rachunkwości

• Konkretne reguły i praktyka rachunkowosci

• Opracowuje księgowy wspólnie z zarządem lub osobą odpowiedzialną na za zarządzanie jednostką

• Odpowiada KIEROWNIK JEDNOSTKI

• ważne narzędzie zarządzania

• kierownik jednostki w sposób indywidualny określa rozwiązania przyjęte przez rachunkowość.

• instrumenty pol. rach. pozwalają osiągnąć postawione przez firmę cele (ograniczenia ryzyka i niepewności - duża zmienność otoczenia)

• Politykę rachunkowości muszą posiadać jednostki, które zgodnie z ustawą mają obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych.

• Stworzenie polityki rachunkowości w jednostce jest obowiązkiem i wynika wprost z przepisów.

• Za jej brak odpowiada kierownik jednostki.

• rozwiązania alternatywne w odniesieniu do określonego stanu faktycznego, które wzajemnie się wykluczają, np.:

• wybór metody amortyzacji środków trwałych,

• wybór metody rozchodu materiałów, towarów, czy wyrobów,

• sposób ich wyceny

• Dokumentację opisującą przyjęte przez jednostkę zasady rachunkowości ustala kierownik jednostki, który potwierdza na piśmie w decyzji (uchwale) przyjęcie zasad rachunkowości

Czynniki wpływające na POL.RACH

• Profil działania przedsiębiorstwa (produkcyjne, usługowe, handlowe)

• Okres działalności (kontynuacja działania, nowe jednostki)

Inwentaryzacja

Inwentaryzacja jest etapem przygotowującym księgi rachunkowe do sprawozdania tworzonego na koniec roku obrotowego.

Celem inwentaryzacji jest zapewnienie realności i wiarygodności informacji w księgach rachunkowych poprzez systematyczną kontrolę danych.

Inwentaryzacja to jest „ogół czynności związanych z ustaleniem stanu rzeczywistego wykazanych w księgach rachunkowych aktywów i pasywów, w celu sprawdzenia i ewentualnej korekty danych ewidencji księgowej oraz rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone im składniki majątkowe".

Głównym celem inwentaryzacji jest ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. W szczególności sprowadza się to do:

• uzgodnienia zapisów księgowych ze stanem rzeczywistym

• rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych za powierzony im majątek

• dokonania oceny przydatności gospodarczej składników majątku objętych spisem

• przeciwdziałania stwierdzonym w czasie spisu nieprawidłowościom w gospodarce składnikami majątku (nadmierna ilość, niechodliwość)

Rodzaje inwentaryzacji

1. spis z natury - dokonywany przez członków komisji inwentaryzacyjnej, na podstawie bezpośrednich obserwacji i pomiarów środków majątkowych w jednostce gospodarczej. Obejmuje możliwe do obejrzenia środki trwale, rzeczowe składniki majątku obrotowego, środki pieniężne w kasie, papiery wartościowe,

2. uzgadnianie sald z kontrahentami - obejmuje stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych, pożyczki i kredyty, należności,

3. weryfikacja stanu ewidencyjnego - dotyczy pozostałych aktywów i pasywów, których stanu nie można ustalić przez spis inwentaryzacyjny lub uzgodnienie sald z kontrahentami. Dotyczy to w szczególności gruntów rolnych, należności i zobowiązań publicznoprawnych i innych składników niemożliwych do obejrzenia, a polega na porównaniu ich z odpowiednimi dokumentami

Różnice inwentaryzacyjne

• niedobory - występujące wówczas, gdy stan rzeczywisty danego składnika majątku jest mniejszy od stanu wynikającego z ewidencji,

• nadwyżki - występujące, gdy stan rzeczywisty jest większy od wynikającego z ewidencji księgowej

Rozliczenie niedoborów niezawinionych - w zależności od przyczyny ich powstania - polega na przeksięgowaniu ich w ciężar:

1. kosztów działalności - niedoborów mieszczących się w granicach norm (ubytki naturalne wynikające z właściwości fizykochemicznych składników majątku),

2. pozostałych kosztów operacyjnych - niedoborów przekraczających normy ubytków naturalnych i szkody powstałe z przyczyn uzasadniających zwolnienie od odpowiedzialności osób materialnie odpowiedzialnych,

3. strat nadzwyczajnych - niedoborów spowodowanych zdarzeniami losowymi.

Zadanie z amortyzacji

Wybór określonej metody amortyzacji

• Wpływa jednocześnie na wysokość wyniku finansowego, kosztów, cen, rachunku nadwyżki finanswej, obciążeń podatkiem dochodowym

• zaliczenie w koszty uzyskania przychodu większych kwot z tytułu odpisów amort. Na początku okresu uzytwkowania śr. Trw. - WYKAZAYWANIE w tym okresie - WYŻSZYCH KOSZTÓW I MNIEJSZEGO WYNIKU - OBNIŻENIE PODATKU cit

• Przyspieszona amortyzacja - zyski oszczędnosci (wartośc pieniądza w czasie) - środki na inwestycje

• zaliczenie w koszty uzyskania przychodu mniejszych kwot z tytułu odpisów amort. - spadek kosztów danego okresu - wzrost dochodu - wzrost podatku CIT - wypływ środków pieniężnych

• Pytanie do jakich celów dąży p-stwo

Metody amortyzacji

1. Metoda naturalna (produkcyjna)

stawka amortyzacji A = W/Pp x Pw

II. Metody czasowe

1. Metoda liniowa A = W/t A = A% x W A%=100%/t

2. Metoda malejącej wartości bieżącej A= A% x WB

100%

3. Zmodyfikowana metoda malejącej wartości bieżącej - zastąpienie metody w.w. metody metodą amortyzacji liniowej w momencie gdy stawka liczona metodą degresywną będzie mniejsza od tej liczonej metodą liniową

4. Metoda wykorzystująca sumę lat użytkowania -

A = t + (1 - r u) S = 1+2+3 …. + t S = t (t + 1)

S 2

A = A% x W

5. Metoda progresywna

IV. Metody specjalne

V. Metoda jednorazowego odpisu

Zadanie 1. Przedsiębiorstwo X kupiło maszynę o wartości początkowej 10 000 PLN i okresie użytkowania 8 lat. Jaka będzie roczna stawka odpisu amortyzacyjnego przy zastosowaniu metody liniowej

A = 10 000 : 8 = 1250 zł

Zadanie 2. Przedsiębiorstwo X kupiło maszynę o wartości początkowej 10 000 PLN i okresie użytkowania 8 lat. Stopa odpisu amort. wynosi 30%:

1. Oblicz stawkę amortyzacji rocznej za pomocą malejącej wartości bieżącej

2. Oblicz stawkę amortyzacji rocznej metodą zmodyfikowaną

Ad. A)

Rok	Stawka amortyzacji	Skumulowana amortyzacja	Wartość bieżąca
0 1 2 3 4 5 6 7 8	- 3 000 2 100 1 470 1 029 720,3 504,21 352,95 247, 06	- 3 000 5 100 6 570 7 599 8 319,3 8 823,51 9 176,46 9 423,52	10 000 7 000 4 900 3 430 2 401 1 680,7 1 176,49 823,54 576,48

Ad. b)

Rok	Stawka amortyzacji	Skumulowana amortyzacja	Wartość bieżąca
0 1 2 3 4 5 6 7 8	- 3 000 2 100 1 470 1 250 1 250 930	- 3 000 5 100 6 570 7 820 9 070 10 000	10 000 7 000 4 900 3 430 2 180 930 0

Polityka rachunkowości

Składniki dokumentacji „Polityka rachunkowości (minimalny zakres dokumentacji - art.10 Uor):

1. Określenie stosowanego roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych

2. Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

3. Sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych

1. Zakładowy plan kont ustalający: wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej

2. Wykaz ksiąg rachunkowych , a wypadku prowadzenia ksiąg przy użyciu komputera - wykazu zbioru danych tworzących księgi rachunkowe na komp. nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całosci ksiag rachunkowych i w procesach przetwarzania danych,

3. Opis systemu przetwarzania danych , a wypadku prowadzenia ksiąg przy użyciu komputera - opisu systemu informatycznego, zwierajacego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zalezności od struktury oprogramowania, wraz z opisem zasad ochrony danych, w tym szczególnie metdo zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, także wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia eksploatacji;

4. Informacje o systemie ochrony danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych będących podstawą dokonanych zapisów

Podstawowe kategorie wyceny

1. Cena nabycia (art. 28 ust. 2 uor) - cena zakupu składnika aktywów, obejmująca:

• kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku Vat i akcyzy

• w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, upusty i inne zmniejszenia lub odzyski.

2. Cena sprzedaży netto (art. 28 ust 5 uor) -

• możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży

• pomniejszona o przypadający od sprzedaży podatek vat oraz akcyzę,

• pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży,

• powiększona o należną dotacje przedmiotową

3. Wartość godziwa (art. 28 ust. 6 ustawy)

• kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

• stosuje się wtedy, gdy nie jest możliwe bezpośrednio ustalenie ceny sprzedaży lub kursu giełdowego danego składnika majątku.

• na dzień bilansowy ustala się jej wartość w oparciu o wycenę dokonaną przez rzeczoznawcę.

• Wyrażone w walutach obcych środki pieniężne, papiery wartościowe, należności i zobowiązania przelicza się na dzień bilansowy na złote po kursie średnim dla danej waluty ustalonym przez NBP.

4. Kwota wymaganej lub wymagająca zapłaty

• kwota wyrażona w zł należności, której zapłaty przez kontrahenta (wg stanu na dzień bilansowy) oczekuje jednostka lub kwota zobowiązania, która powinna zostać zapłacona kontrahentowi.

• Wartość nominalna środków pieniężnych (gotówka, czeki, wyemitowane przez jednostkę papiery wartościowe np.: akcje, obligacje, bony depozytowe) jest uwidoczniona na tych środkach pieniężnych.

• Jeśli gotówka, czeki lub papiery wartościowe opiewają na waluty obce, to wycenia się je po ustalonym przez NBP na dzień bilansowy średnim kursie tych walut.

5. Wartość nominalna,

6. Trwała utrata wartości (art. 28 ust 7 uor)

• jako kategoria wyceny oznacza istnienie dużego prawdopodobieństwa, że kontrolowany przez spółkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znacznej części lub całości przewidywanych korzyści ekonomicznych.

• uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych, do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku do ustalenia w inny sposób wartości godziwej

7. Koszt wytworzenia

• obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

• Koszty bezpośrednie - wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.

• Część kosztów pośrednich - zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się wg ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

1. będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych;
   2) ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny;
   3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji;
   4) kosztów sprzedaży produktów.

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

2. Skorygowana cena nabycia (aktywów finansowych i zobowiązań finansowych)

Cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych,

- pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

3. Średni kurs waluty obcej

_____________________________________________________

• W dokumentacji rachunkowości należy podać zasady wyceny stosowane w ciągu roku obrotowego, jak również na dzień bilansowy

• Jeżeli zasady wyceny są określone w uor w sposób obligatoryjny (nie pozostawia wyboru), można w polityce rachunkowości przywołać odpowiedni artykuł ustawy, bez powtarzania jego treści

• Jeżeli uor dopuszcza alternatywny wybór - należy w dokumentacji dotyczącej prowadzenia ksiąg rach. Ustalić, jakie rozwiązanie jednostka przyjęła

________________________________

W ramach przepisów uor jednostka samodzielnie ustala metody wyceny, w tym:

1. Zasady ustalania wartości początkowej (tj. ceny nabycia, zakupu, lub kosztu wytworzenia) wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych składników majątku trwałego oraz nabytych materiałów, surowców i towarów handlowych)

2. Kryteria zaliczania środków trwałych do tzw. środków niskocennych, podlegających całkowitej amortyzacji w momencie wydania tych składników do użytkowania

3. Zasady i okresy odpisów amortyzacyjnych oraz kryteria odpisów aktualizujących dla rzeczowych składników majątku trwałego, wartości niematerialnych i prawnych oraz majątku obrotowego

4. Metody wyceny rozchodu zpasów (LIFO, FIFO i średniowazona itp.)

5. Zasady wyceny inwestycji długo - i krótkoterminowych,

6. Zasady wyceny udziałów w jednostkach zależnych i stowarzyszonych

7. Zakres i zasady rozliczania kosztów i przychodów dotyczących przyszłych okresów

8. Zakres i metody tworzenia oraz zasady wyceny rezerw,

9. Zakres odroczonego podatku dochodowego

10. Wariant rachunku zysków i start

11. Metoda sporządzania rachunku przepływów pieniężnych

12. Zakres i szczegółowość infromacji dodatkowej

Wycena księgowa aktywów i pasywów

1. Wycena bilansowa:

- wartość początkowa (wpisana do bilansu),

• zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny, podlega korekcie na dzień bilansowy.

• rezultatem tej korekty jest uzyskanie realnej wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów.

• składniki powinny być wyceniane, co najmniej raz na dzień bilansowy.

• Wycena może być/musi być dokonywana częściej, czyli na kolejne dni sprawozdawcze (kwartalnie, co pół roku)

2. Wycena bieżąca:

• określa, w jakich wartościach (cenach) składniki stanowiące przedmiot ewidencji księgowej powinny być do niej wprowadzone i z niej wyprowadzone (zużycie, sprzedaż)

Wycena aktywów i pasywów następuje nie rzadziej niż na dzień bilansowy. Oznacza to, że poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się bieżąco oraz obowiązkowo na dzień bilansowy

Metody wyceny - obowiązuje to co było na wykładzie

I. WYCENA NIEFINANSOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH

1. Wycena bilansowa rzeczowych aktywów trwałych

1.1. Ustalanie wartości bilansowej środków trwałych

Środki trwałe na dzień przyjęcia ich do używania

• ujmuje się w ewidencji bilansowej w wartości początkowej

• wartość początkową środka trwałego może stanowić cena nabycia lub koszt wytworzenia.

• generalnie wszystkie koszty poniesione do momentu przyjęcia środka trwałego do używania zwiększają jego cenę nabycia lub koszt wytworzenia, czyli wpływają na jego wartość początkową.

• na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji.

• rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania.

Na dzień bilansowy środki trwałe wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości ( art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości)

Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne - Wycenia się na dzień bilansowy w zależności od tego, w jaki sposób zostały one przyjęte (nabyte, wytworzone, otrzymane w formie darowizny), tj. wg:

1. Cen nabycia - Obejmuje ogół kosztów poniesionych za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania

• Cenę tę lub koszt zwiększa:

1. Vat i akcyza nieodlegajacy odliczeniu

2. Koszt obsługi zobowiązań zaciągnietych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe (ujemne) - pomniejszony o przychody z tego tytułu (odsetki i prowizje od kredytów bankowych zaciagnietych na finansowanie, dodatnie róznice kursowe zmniejszają koszty obsługi tych zobowiązań

Na wycenę wartości początkowej zakupionego gotowego środka trwałego składa się: nie wymagającego montazu)

1. Cena zakupu wynikająca z faktury (po rabatach, opustach..)

2. Vat i akcyza niepodlegające odliczeniu (import - obciążenia o charakterze cywilnopr.)

3. Koszty bezpośrednio związane z zakupem: np.:

• Koszty transportu, załadunku, wyładunku,

• prowizje i odsetki od kredytów i pozyczek zaciągnietych na sfinansowanie zakupu (liczone od dnia oddania śr.trw. do użytkowania)

• Podatek od czynności cywilnoprawnych związany z zakupem

2. Kosztów wytworzenia - Koszty pozostające w bezpośrednim związku z budową, montażem, ulepszeniem śr.trw. oraz dostosowaniem budowanego, montowanego, ulepszanego śr. do użytkowania (głównie wartośc zuzytych materiałów bezpośrednich, usług pośrednich)

• Uzasadniona cześc kosztów pośrednio związanych z ww.

• Poniesione z do dnia przyjęcia do używania do dnia bilansowego

Do kosztów wytworzenia nie zalicza się:

• Powstałych po oddaniu śr.trw.

• Będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności prod. i strat produkcyjnych

• Ogólnego zarządu, sprzedaży, i pozostałych k. operacyjnych

KOSZTY TE WPŁYWAJĄ NA WYNIK FINANSOWY OKRESU SPRAWOZDAWCZEGO, W KTÓRYM ZOSTAŁY PONIESIONE

3.Wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny śr. trw)

4. Ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego podmiotu (np. darowizna)- Możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży:

• Bez należnego Vat i akcyzy

• Pomniejszona o rabaty, opusty i inne zmniejszenia oraz koszty związanez przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedazy

• Powiększona o nalezną dotacje przedmiotową

JEŻELI NIE JEST MOŻLIWE USTALENIE CENY SPRZEDAŻY NETTO DANEGO SKŁADNIKA AKTYWÓW należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy

- pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

Pojęcie trwałej utraty wartości śr.trw. - art. 28, ust.7

• jako kategoria wyceny oznacza istnienie dużego prawdopodobieństwa, że kontrolowany przez spółkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znacznej części lub całości przewidywanych korzyści ekonomicznych

Trwałą utratę wartości środka trwałego powodują:

• zmiana technologii produkcji,

• przeznaczenie środka trwałego do likwidacji 

• wycofanie go z użytkowania lub inne przyczyny (zob. art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych, do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku do ustalenia w inny sposób wartości godziwej.

Nie ma konieczności dokonywania odpisów aktualizujących w przypadkach, gdy wartość księgowa środków trwałych jest wprawdzie wyższa od ich przewidywanej ceny sprzedaży netto, jednak środki te nadal znajdują się w używaniu i jednocześnie nie zachodzą okoliczności opisane w art. 32 ust. 4 ustawy o rachunkowości (zmiana technologii produkcji, konieczność wycofania z używania lub przeznaczenia do likwidacji). Wtedy można, w miejsce dokonywania odpisów aktualizujących, ograniczyć postępowanie do przeprowadzenia weryfikacji stosowanych dotychczas stawek amortyzacyjnych lub umorzeniowych w trybie art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości.

Aktualizacja wyceny środków trwałych

• Dotyczy wartości początkowej i dotychczas dokonanych od śr.trw. odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych)

• Podstawą aktualizacji są odrębne przepisy Oznacza to, że jednostki nie mogą dokonywać tego rodzaju zmian samodzielnie w oparciu o wewnętrzne postanowienia ich kierowników.

• Zgodnie z przepisami podatkowymi tryb i termin aktualizacji wyceny środków trwałych określa Minister Finansów w drodze rozporządzenia

• Różnicę wartości netto środków trwałych (powstałą na skutek aktualizacji wyceny) odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

• Róznica ta nie może być przeznaczona do podziału tak długo jak środki trwałe pozostają w ewidencji bilansowej jednostki

• Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny jest korygowany (zmniejszany) - gdy nastąpił ich rozchód (zbycie, zlikwidowanie)

• Róznica ta wpływa na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze (chyba, że przepisy stanowią inaczej)

Odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe)

• Wyraz utraty wartości początkowej śr.trwałych oraz wartości niem. i prawnych

• Na skutek zużywania się lub upływu czasu

• Wyjątek - gdy środek trwały nie traci na wartości - mimo upływu czasu- grunty - nie amortyzuje się tego środka trw

• Odpisy amortyzacyjne - dokonuje się drogą systematycznego planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji

• ZASADY DOKONYWANIA ODPISÓW - art. 32 uor

Ustalanie okresu amortyzacji

Uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności śr.trw, na określenie którego wpływają:

• Liczba zmian, na których pracuje śr.trw

• Tempo postępu techn.-ekonomicznego

• Wydajnoścć śr.trw. mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów lub innym właściwym miernikiem

• Prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego

• Przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości śr.trw.

Rozpoczęcie i zakończenie amortyzacji

• Rozpoczęcie - nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych do używania

• Zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amort. z wartością początkową środka lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru (z ewent. Uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedazy netto pozostałości śr.trw)

• Okres lub stawkę i metodę amortyzacji ustala się na dzień przyjęcia środka trwałego do używania (poprawność należy okresowo weryfikowac)

• Środki o niskiej jednostkowej wartości początkowej można amortyzować (umarzać) w sposób uproszczony - zbiorcze odpisy

Wybór określonej metody amortyzacji

• Wpływa jednocześnie na wysokość wyniku finansowego, kosztów, cen, rachunku nadwyżki finanswej, obciążeń podatkiem dochodowym

• zaliczenie w koszty uzyskania przychodu większych kwot z tytułu odpisów amort. Na początku okresu uzytwkowania śr. Trw. - WYKAZAYWANIE w tym okresie - WYŻSZYCH KOSZTÓW I MNIEJSZEGO WYNIKU - OBNIŻENIE PODATKU cit

• Przyspieszona amortyzacja - zyski oszczędnosci (wartośc pieniądza w czasie) - środki na inwestycje

• zaliczenie w koszty uzyskania przychodu mniejszych kwot z tytułu odpisów amort. - spadek kosztów danego okresu - wzrost dochodu - wzrost podatku CIT - wypływ środków pieniężnych

• Pytanie do jakich celów dąży p-stwo

Metody amortyzacji

2. Metoda naturalna (produkcyjna)

stawka amortyzacji A = W/Pp x Pw

II. Metody czasowe

3. Metoda liniowa A = W/t A = A% x W A%=100%/t

4. Metoda malejącej wartości bieżącej A= A% x WB

100%

3. Zmodyfikowana metoda malejącej wartości bieżącej - zastąpienie metody w.w. metody metodą amortyzacji liniowej w momencie gdy stawka liczona metodą degresywną będzie mniejsza od tej liczonej metodą liniową

4. Metoda wykorzystująca sumę lat użytkowania -

A = t + (1 - r u) S = 1+2+3 …. + t S = t (t + 1)

S 2

A = A% x W

5. Metoda progresywna

IV. Metody specjalne

V. Metoda jednorazowego odpisu

Szczególne zasady rachunkowosci (rozporządzenie MF)

• Środki trwałe stanowiące własnośc SP lub JST otrzymane nieodpłatnie - mogą być wycenione w wartości określonej w decyzji

• Odpisy już wg zasad przyjętych przez jednostkę zgodnie z UOR

• Stawki określone w przepisach o podatku CIT lub okreslone przez dysponenta części budżetowej lub zarząd JST

• Nie są umarzane grunty i dobra kultury

Niskocenne środki trwałe

 Jednostka może stosować uproszczenia w ramach przyjętych zasad rachunkowości, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na jej sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. W świetle przepisów podatkowych środki trwałe, których jednostkowa wartość nie przekracza 3500 zł, nie muszą być wprowadzane do ewidencji środków trwałych. Wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania. Zasadę tę można zastosować również dla celów bilansowych. Należy jednak pamiętać, że rozwiązanie takie jednostka powinna określić w dokumentacji opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości.

Środki trwałe umarzane jednorazowo (rozp. MF)

Umarzane przez spisanie w koszty w miesiącu przyjęcia do użytkowania:

• Książki i inne zbiory biblioteczne

• Środki dydaktyczne (szkoły, placówki oswiatowe)

• Odzież i umundurowanie

• Meble, dywany

• Inwentarz żywy

• Pozostałe środki trwałe (wyposażenie) oraz wartości niem.i prawne o wartości nieprzekraczającej wielkości ustalonej w przepisach o podatku CIT, dla których odpisy amort. są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w momencie oddania do uzywania

Wartośc pozostałego śr.trw., który może być jednorazowo uznany za koszt uzyskania przychodu = 3500 zł.

• Jeżeli jednostka chce skorzystać z jednorazowego umarzania składników majątkowych - musi określic w polityce rachunkowości, do których składników majątkowych tę zasadę stosuje

• Jednostki posiadają wybór w zakresie terminów naliczania odpisów amort.:

1. Jednostki zwolnione z podatku CIT mogą amortyzować środki trwałe jednorazowo za okres całego roku

2. Jednostki rozliczające podatek CIT za inne okresy niż okresy miesięczne - jednorazowo za dany okres

1.2. Wycena środków trwałych w budowie

Środki trwałe w budowie (art. 28. ust. 1 pkt 2 uor) wycenia się na dzień bilansowy w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

Na ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy lub montażu do dnia bilansowego składają się koszty bezpośrednio związane z nabyciem lub wytworzeniem tego środka, w tym również niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy. Koszty budowy środka trwałego powiększają ponadto naliczone odsetki i prowizje za czas trwania budowy, w tym także odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie, oraz różnice kursowe dotyczące pożyczek, kredytów i zobowiązań wyrażonych w walucie obcej.

1.3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

- obejmują na dzień bilansowy wartość środków pieniężnych przekazanych wykonawcom na poczet dostaw związanych z budową środków trwałych. Wykazuje się je w aktywach bilansu w wielkości przekazanej dostawcom, to znaczy według ich wartości nominalnej.

2. Wycena nieruchomości inwestycyjnych na potrzeby bilansu

1. Nieruchomości zaliczane do inwestycji

• art. 3 ust. 1 pkt 17: inwestycje - aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej.

• W szczególności do inwestycji zalicza się aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia ww.korzyści.

• przepływy środków pieniężnych uzyskiwane dzięki nieruchomości inwestycyjnej są w dużej mierze niezależne od pozostałych aktywów będących w posiadaniu jednostki (odróżnia to nieruchomość inwestycyjną od nieruchomości, która służy podstawowej działalności operacyjnej jednostki)

• Kryterium odróżniającym nieruchomości zaliczane do inwestycji od tych zaliczanych do środków trwałych stanowi cel ich posiadania bez względu na to, czy nieruchomości uzyskano drogą nabycia, wytworzenia, aportu, czy przekwalifikowania ze środków trwałych.

• Według art. 28 ust. 1 pkt 1a) ustawy o rachunkowości, wycena nieruchomości zaliczanych do inwestycji powinna odbywać się nie rzadziej niż na dzień bilansowy i może przebiegać na dwa sposoby: według zasad stosowanych dla środków trwałych lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej.

• Do wyboru jednej z wyżej wymienionych metod wyceny zobowiązany jest kierownik jednostki. Jest on również odpowiedzialny za wpisanie przyjętej metody wyceny w zakresie nieruchomości inwestycyjnych do dokumentacji opisującej zasady (politykę) rachunkowości jednostki.

• Wybrana przez jednostkę metoda wyceny powinna być stosowana w odniesieniu do wszystkich nieruchomości inwestycyjnych.

1. Wycena bilansowa nieruchomości inwestycyjnych według zasad obowiązujących dla środków trwałych

• polega na tym, że wartość nieruchomości inwestycyjnych wykazuje się w bilansie w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny) powiększonej o koszty ulepszenia oraz pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

• W sytuacji gdy działalnością podstawową jednostki jest wynajem nieruchomości, koszty eksploatacji (utrzymania) nieruchomości zalicza się do kosztów działalności podstawowej, a przychody z wynajmu stanowią przychody ze sprzedaży usług.

2. Wycena bilansowa nieruchomości inwestycyjnych według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej - jednostka do wyceny nieruchomości inwestycyjnej może również przyjąć cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą

1. Porównanie metod wyceny inwestycji w nieruchomości -

- która korzystniejsza dla jednostki - wg zasad określonych dla środków trwałych, czy g wartości rynkowej (godziwej)?

Wycena wg zasad stosowanych dla środków trwałych, prezentuje bardziej ostrożne podejście do wyceny bilansowej, jest jednocześnie prosta i tańsza, bo wymaga jedynie ustalenia stawki i metody amortyzacji oraz systematycznego dokonywania odpisów. Niemniej zysk lub strata na inwestycji w tym przypadku ujawniany jest dopiero wtedy, gdy nastąpi sprzedaż tej nieruchomości lub jej likwidacja.

Wycena na poziomie cen rynkowych (wartości godziwej) będzie wymagała od jednostki ustalania na każdy dzień bilansowy ich aktualnej wartości rynkowej, co może okazać się dość czasochłonne i kosztowne. Szczególnie w odniesieniu do tych nieruchomości, dla których nie istnieje aktywny rynek i jednostka skorzysta z wyceny rzeczoznawcy. Z drugiej strony wybierając ten rodzaj wyceny jednostka ma możliwość zaprezentowania zmian wartości tej nieruchomości na dzień bilansowy w rachunku zysków i strat oraz bilansie. Wycena w wartości rynkowej (godziwej) lepiej przedstawia ryzyko działalności podmiotu, które wyraża się poprzez zmianę wyniku finansowego jednostki oraz zmianę wartości składników majątkowych.

Niezależnie od tego według jakich zasad dla celów bilansowych będzie wyceniana nieruchomość inwestycyjna, dla celów podatkowych będą dokonywane od wartości początkowej tej nieruchomości odpisy amortyzacyjne zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Warunkiem dokonywania odpisów amortyzacyjnych dla celów podatkowych jest uznanie tej nieruchomości za środek trwały, zgodnie z art. 22a updof oraz art. 16a updop.

2. Inwestycje długoterminowe

2.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

Inwestycje długoterminowe obejmują głównie:

• inwestycje w nieruchomości (rzeczowe aktywa trwałe) i prawa, 

• aktywa finansowe niezaliczone do aktywów obrotowych, w tym przede wszystkim udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone długoterminowe pożyczki oraz długoterminowe lokaty bankowe. 

Na dzień nabycia lub powstania inwestycje długoterminowe ujmuje się w księgach rachunkowych - zgodnie z art. 35 RachU w cenach nabycia. Można również stosować cenę zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne. 

Na dzień bilansowy, na podstawie postanowień art. 28 ust. 1 pkt 3 RachU, udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych należy wyceniać:

• w cenie ich nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, czyli w cenach nabycia netto,

• w cenie nabycia, przeszacowanej do wyższej od niej ceny rynkowej - do czasu sprzedaży lub utraty wartości przez aktywa trwałe, różnicę z przeszacowania odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

• w wartości godziwej, a więc w kwocie, za jaką dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

- od 1.1.2009 r. - możliwość wyceny udziałów w innych jednostkach oraz inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych (innych niż wymienione w art. 28 pkt 1a) w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony termin wymagalności. 

- definicja - skorygowana cena nabycia aktywów finansowych i zobowiązań finansowych to cena nabycia (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika a jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Dyskonto, to różnica pomiędzy wysokością zobowiązania płatnego w przyszłości, a ceną, po jakiej wierzyciel odstępuje je przed terminem spłaty.

Udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych mogą być wycenione metodą praw własności.

- od 1.1.2009 r. uściślono, że wycenę udziałów w jednostkach podporządkowanych, zaliczanych do aktywów trwałych można dokonywać metodą praw własności, pod warunkiem że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych.

Wycena wartości udziałów metodą praw własności ma na celu systematyczną aktualizację wartości posiadanych udziałów, jakie podmiot dominujący lub znaczący inwestor posiada w podmiocie podporządkowanym, nieobjętym konsolidacją metodą pełną. Potrzeba aktualizacji wartości udziałów wynika z reguły skumulowanych zysków lub strat, jakie osiąga podmiot podporządkowany od dnia nabycia udziałów, ale może też być wynikiem przeszacowania (aktualizacji) jego majątku.

Wycena metodą praw własności jest także zwana „metodą konsolidacji liniowej”, (on-line consolidation) w przeciwieństwie do konsolidacji pełnej „pozycja po pozycji” lub line-by-line.

Przy stosowaniu metody praw własności w aktywach trwałych skonsolidowanego bilansu wyodrębnia się pozycję „Udziały w jednostkach podporządkowanych wyceniane metodą praw własności”, wykazując udziały w cenach ich nabycia, skorygowanych o różnicę między cenami nabycia udziałów a wartością udziałów w kapitale własnym tych jednostek. Różnicę tę (wartość firmy) ustala się jako nadwyżkę ceny nabycia udziałów nad odpowiadającą im częścią aktywów netto wycenionych według ich wartości godziwych. Wartość firmy wykazuje się w odrębnej pozycji skonsolidowanego bilansu i odnosi się na skonsolidowany rachunek zysków i strat.

Skorygowaną cenę nabycia, ustaloną na dzień nabycia, powiększa się lub pomniejsza o przypadające na rzecz jednostki dominującej lub innej jednostki grupy kapitałowej objętej konsolidacją, zwiększenia lub zmniejszenia kapitału własnego tej jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły od dnia uzyskania znaczącego wpływu albo od dnia rozpoczęcia kontroli lub współkontroli, do dnia bilansowego, w tym zmniejszenia z tytułu rozliczeń z jej właścicielami.

Akcje

Jeżeli akcje wycenia się w cenach nabycia (zakupu), to wycena przychodu poszczególnych akcji nabytych w tej samej spółce w różnych terminach po różnych cenach następuje po indywidualnie zapłaconych cenach nabycia (zakupu). Natomiast ich rozchód ustala się zgodnie z art. 35 ust. 8 RachU jedną z poniższych metod: 

• według cen przeciętnych, to znaczy ustalonych w wysokości średniej ważonej cen,

• według cen akcji nabytych najwcześniej,

• według cen akcji nabytych najpóźniej.

Z powyższych ustaleń wynika, że nie można rozchodów akcji wyceniać po indywidualnie zapłaconych cenach.

AKCJE Trwała utrata wartości inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych

W przypadku trwałej …należy, zgodnie z art. 35 ust. 2 RachU, najpóźniej na koniec okresu sprawozdawczego dokonać odpisu aktualizującego. Trwała utrata wartości następuje w sytuacji dużego prawdopodobieństwa, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znacznej części lub nie przyniesie w ogóle korzyści ekonomicznych.

W przypadku akcji notowanych na giełdzie o ewentualnej utracie wartości może świadczyć kurs giełdowy niższy od ceny nabycia (zakupu). Przyjmuje się za trwałą utratę wartości obniżenie kursu giełdowego trwającego co najmniej 3 miesiące.

Zaistnienie trwałej utraty wartości udziałów i akcji nienotowanych na giełdzie jednostka ocenia, biorąc pod uwagę sytuację finansową spółki, na przykład ponoszenie straty finansowej, obniżenie kapitału zakładowego, przy czym kapitał własny spółki nie zapewnia możliwości wycofania wkładu w nieuszczuplonej wysokości.

Lokaty bankowe wycenia się na dzień bilansowy, na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 10 RachU, w wartości nominalnej, łącznie ze skapitalizowanymi, zarachowanymi odsetkami. 

Długoterminowe pożyczki na dzień powstania należy zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 RachU ujmować według wartości nominalnej. 

Na dzień bilansowy długoterminowe pożyczki wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności. Udzielone pożyczki wykazuje się zatem na dzień bilansowy w wysokości niespłaconego kapitału powiększonego o odsetki, które przewiduje umowa, a pomniejsza się o ewentualny odpis aktualizujący, jeżeli istnieje obawa co do możliwości odzyskania pożyczki w pełnej wysokości lub w ogóle.

- od 2009 r. należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych mogą wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

Długoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe, a także udzielone pożyczki) wyrażone w walucie obcej wycenia się na dzień przeprowadzenia operacji po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczej, natomiast w przypadku operacji sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań stosuje się kurs kupna lub sprzedaży walut stosowanych przez bank, z którego usług korzysta jednostka.

Operacje gospodarcze wyrażone w walutach obcych na dzień ich przeprowadzenia - od 1.1.2009 r. -

ujmowane są odpowiednio po kursie:

• faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności bądź zobowiązań,

• średnim, ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczej- w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu faktycznego, a także w przypadku pozostałych operacji.

Powyższych zasad wyceny nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych stanowią inaczej.

Na dzień bilansowy długoterminowe aktywa finansowe (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności) płatne w walucie obcej wycenia się po kursie średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień. 

3. Inwestycje krótkoterminowe

3.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

Inwestycje krótkoterminowe obejmują:

• krótkoterminowe aktywa finansowe, do których zalicza się udziały i akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki, inne krótkoterminowe aktywa finansowe, środki pieniężne oraz inne aktywa pieniężne,

• inne inwestycje krótkoterminowe, płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia.

Na dzień nabycia lub powstania inwestycje krótkoterminowe - zgodnie z art. 35 RachU ujmuje się w cenach nabycia lub zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia lub rozliczenia transakcji nie są istotne.

Inwestycje krótkoterminowe, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 5 RachU, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy:

• według ceny (wartości) rynkowej, 

• według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa,

• krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek - ich wartość godziwą określa się w inny sposób aniżeli na podstawie notowań rynkowych.

Zmieniony art. 28 ust. 1 pkt 5, w wersji obowiązującej od 1.1.2009 r., wprowadza możliwość wyceny inwestycji krótkoterminowych w skorygowanej cenie nabycia, jeżeli został dla nich określony termin wymagalności.

W przypadku udziałów i akcji ujmowanych w ewidencji w cenie nabycia, jeżeli nie istnieje aktywny rynek, co nie pozwala ustalić wiarygodnej wartości godziwej, należy w wycenie uwzględnić ewentualną utratę wartości. 

Jeżeli akcje wycenia się w cenach nabycia, ich rozchód ustala się zgodnie z art. 35 ust. 8 RachU jedną z poniższych metod: 

• według cen przeciętnych, to znaczy ustalonych w wysokości średniej ważonej cen,

• według cen akcji nabytych najwcześniej,

• według cen akcji nabytych najpóźniej.

Z powyższych ustaleń wynika, że nie można rozchodów wyceniać po indywidualnie zapłaconych cenach.

Krótkoterminowe pożyczki na dzień powstania należy, zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 RachU, ujmować według wartości nominalnej. 

Na dzień bilansowy krótkoterminowe pożyczki wycenia się zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 7 RachU w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności. Udzielone pożyczki wykazuje się zatem na dzień bilansowy w wysokości niespłaconego kapitału powiększonego o odsetki, które przewiduje umowa, a pomniejsza się o ewentualny odpis aktualizujący, jeżeli istnieje obawa co do możliwości odzyskania pożyczki w pełnej wysokości lub w ogóle.

W wyniku wprowadzenia dodatkowego pkt 7a w art. 28 ust. 1 RachU dotyczącego wyceny aktywów finansowych należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych mogą być od 1.1.2009 r. wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

Aktywa pieniężne wycenia się na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 10 RachU w wartości nominalnej, tj. łącznie ze skapitalizowanymi, zarachowanymi odsetkami. 

Krótkoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe, także udzielone pożyczki) płatne w walucie obcej wycenia się na dzień przeprowadzenia operacji po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczej.

Operacje gospodarcze wyrażone w walutach obcych na dzień ich przeprowadzenia - od 1.1.2009 r. - ujmowane są odpowiednio po kursie:

• faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

• średnim, ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczych - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu faktycznego, a także w przypadku pozostałych operacji.

Na dzień bilansowy krótkoterminowe aktywa finansowe płatne w walucie obcej wycenia się po kursie średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień. 

4. Rzeczowe aktywa obrotowe

4.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 19 RachU do rzeczowych aktywów obrotowych zalicza się:

• materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, 

• wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji,

• półprodukty,

• towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. 

Wycena zapasów (wycena rzeczowych składników majątku obrotowego)

Wycena zapasów (wycena rzeczowych składników majątku obrotowego) - wycena bilansowa na koniec okresu sprawozdawczego zgodnie z regulacjami prawnymi składników majątkowych zakupionych i przeznaczonych do odsprzedaży. Polega ona na wycenie wg ceny nabycia i kosztów wytworzenia

I. Cena zakupu

II. Koszty wytworzenia

Metoda stałych cen ewidencyjnych

Składniki rzeczowych aktywów obrotowych mogą być również na dzień nabycia lub wytworzenia ujmowane w księgach rachunkowych zgodnie z art. 34 ust. 2 w cenach ewidencyjnych, z uwzględnieniem różnic między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia albo zakupu, albo kosztami wytworzenia.

Z reguły w jednostce gospodarczej mamy do czynienia z różnorodnym asortymentem materiałów. W związku z tym wycena rozchodów materiałów wg rzeczywistej ceny nabycia byłaby bardzo uciążliwa, dlatego też wiele jednostek gospodarczych stosuje stałe ceny ewidencyjne. Podstawową cechą jest ich niezmienność w ciągu roku obrotowego lub cyklu produkcyjnego. Za podstawę ustalenia tych cen przyjmuje się te ceny nabycia lub zakupu, które występowały najczęściej. Podczas stosowania stałych cen ewidencyjnych prowadzi się tzw. rachunek odchyleń, tzn. ustala się dla każdej transakcji różnice pomiędzy rzeczywistą wyceną zakupu a stałą ceną ewidencją.

Metoda ta ma wiele zalet:

• usprawnia znacznie wycenę, dokumentacje,

• umożliwia uproszczenie techniki rachunkowej,

• pozwala na zaobserwowanie różnic pomiędzy cenami zaplanowanymi a cenami które rzeczywiście są płacone w ciągu roku,

• umożliwia sprawniejszą ewidencję przyjęcia i wydania materiałów oraz sprawniejszą kontrolę kosztów ich zakupu.

Metody stałych cen ewidencyjnych nie można stosować, gdy różnice pomiędzy cenami są duże, gdyż może to spowodować zniekształcenie wyceny.

Metoda rzeczywistej jednostkowej ceny nabycia

Przy stałych w czasie cenach nabycia wycena rozchodów rzeczowych składników majątku obrotowego opiera się na metodzie rzeczywistej jednostkowej ceny nabycia bądź kosztu wytworzenia rozchodowego składnika. Zdarza się jednak tak, że koszty zakupu każdej partii tego samego materiału mogą być różne. Może to być związane z inflacją czy też nawet położeniem siedziby dostawcy. Przy wycenie rozchodów materiałów można zastosować opisane poniżej rozwiązania:

1. Metoda FIFO- (first in - first out, czyli pierwsze weszło - pierwsze wyszło) - czyli przyjęcie ceny najwcześniejszej; dowody rozchodów są wyceniane na podstawie pierwszej dostawy, która znajduje się w magazynie, a po jej wyczerpaniu na podstawie dostawy następnej. Metoda ta jest stosowana najczęściej i jest najlepsza w przypadku szybkiej rotacji materiałów.

Powyższa metoda jest rzadko spotykana w praktyce, ponieważ z punktu widzenia produkcji nie jest istotne, które materiały zostaną zużyte, jako pierwsze. Jednak może mieć to znaczenie, np. w przedsiębiorstwach branży spożywczej, gdzie dąży się do tego, aby „najstarsze” towary sprzedać jako pierwsze (ze względu na upływający termin przydatności do spożycia).

2. Metoda LIFO- (last in - first out, czyli ostatnie weszło - pierwsze wyszło) - czyli przyjęcie ceny najpóźniejszej; rozchody wycenia się na podstawie ostatniej dostawy, która zalega w magazynie, a po ich wyczerpaniu według cen dostawy, która była wcześniej. Metoda ta jest najlepsza w warunkach inflacji.

Metoda ceny przeciętnej

Polega na przyjęciu ceny przeciętnej - po każdej dostawie ustala się cenę średnią, którą można policzyć wg wzoru:

Cena średnia = (wartość stanu poprzedniego + ostatni przychód materiałów) / ilość odpowiadająca tym wartościom

W przypadku przyjęcia cen przeciętnych należy pamiętać, ze wymagają one każdorazowego ustalenia ich od nowa w kolejnych okresach sprawozdawczych.

5. Należności 

5.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

Na dzień powstania ujmuje się w księgach wg wartości nominalnej.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy, należności wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności.

- W wyniku wprowadzenia dodatkowego pkt 7a w art. 28 ust. 1 RachU dotyczącego wyceny aktywów finansowych należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych mogą być od 1.1.2009 r. wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to wg wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

Należności wyrażone w walucie obcej wycenia się na dzień przeprowadzenia operacji po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczej. W przypadku zapłaty należności stosuje się kurs kupna walut stosowanych przez bank, z którego usług korzysta jednostka.

Operacje gospodarcze wyrażone w walutach obcych na dzień ich przeprowadzenia - od 1.1.2009 r. - ujmowane są odpowiednio po kursie:

• faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

• średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczej - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu faktycznego, a także w przypadku pozostałych operacji.

Na dzień bilansowy należności wyrażone w walucie obcej wycenia się po kursie średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień. 

6. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

6.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

ZOBOWIĄZANIA

Na dzień powstania zobowiązania zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 RachU zobowiązania i rezerwy na zobowiązania ujmuje się w księgach według wartości nominalnej.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy - na podstawie postanowienia art. 28. ust. 1 pkt 8 RachU - zobowiązania wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty. 

Od 1.1.2009 r. na podstawie dodatkowego pkt 8a w art. 28 ust. 1 zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to wg wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej.

REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA

Rezerwy na zobowiązania, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 9 RachU, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości. Oszacowanie następuje na podstawie doświadczenia jednostki zdobytego przy dokonywaniu tego samego typu lub podobnych transakcji bądź oszacowania przez ekspertów.

Zobowiązania wyrażone w walucie obcej wycenia się na dzień przeprowadzenia operacji po kursie średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBPz dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczych.

W przypadku zapłaty zobowiązań stosuje się kurs sprzedaży walut stosowanych przez bank, z którego usług korzysta jednostka.

Operacje gospodarcze wyrażone w walutach obcych na dzień ich przeprowadzenia - od 1.1.2009 r. - ujmowane są odpowiednio po kursie:

• faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

• średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji gospodarczych - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu faktycznego, a także w przypadku pozostałych operacji.

Na dzień bilansowy zobowiązania wyrażone w walucie obcej wycenia się po kursie średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień. 

7. Kapitały (fundusze własne) oraz pozostałe aktywa i pasywa

7.1. Zasady ustalone w ustawie o rachunkowości

Kapitały (fundusze własne) oraz pozostałe aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w wartości nominalnej. Kapitały (fundusze własne) ujmuje się w księgach według ich rodzajów i zasad określonych przepisami prawa. 

1

---