PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY PRZYGOTOWANE I OPRACOWANE PRZEZ IRENĘ KAMIŃSKĄ
SPIS SCENARIUSZY ZAJĘĆ:
Są tu przedstawione niektóre z poniżej wymienionych scenariuszy, wszystkie znajdziecie państwo w Bibliotece Szkolnej.
„Warstwowość i rola lasów.” Kl. IV
„Czym się odżywiamy - podział spożywanych pokarmów?” kl. IV
„Sposoby obróbki i konserwowania żywności.” Kl. IV
„Charakterystyka bakterii.” Kl. IV
„Wady i urazy układu szkieletowego człowieka.” Kl. IV
„Poznajemy Morze Bałtyckie - linia brzegowa oraz rola morza.” Kl. V
„Charakterystyka środowiska wodnego - zajęcia ekologiczne.” Kl. V
„Środowisko życia robaków pasożytniczych.” Kl. VI
„Przegląd ryb i ich ochrona.” Kl. VI
„Wielcy podróżnicy i ich odkrycia.” Kl. VI
„Porównanie warunków życia ludzi w Amazonii i Kotlinie Kongo.” Kl. VI
Przykładowe scenariusze lekcji przyrody lub zajęć pozalekcyjnych przygotowane zostały na podstawie materiałów źródłowych - poradniki metodyczne wydawnictw Nowa Era, Żak oraz WSiP a także z wykorzystaniem materiałów z Internetu.
Konspekty są utworzone do jednostek lekcyjnych przewidzianych w programach wyżej wymienionych wydawnictw.
Nauczyciel zaplanował aktywną pracę ucznia na zajęciach. Poprzez samodzielną działalność na różne sposoby uczeń najlepiej poznaje świat, który go otacza. Praca metodami aktywnymi jest najbardziej efektywną, czego dowodzą współczesne badania naukowe w dziedzinie dydaktyki.
Zajęcia zostały przeprowadzone w okresie stażu na nauczyciela dyplomowanego przez autorkę scenariuszy - Irenę Kamińską; w 2003 - 2006 r.
Wszystkie z przeprowadzonych zajęć były obserwowane przez: nauczycieli stażystów, nauczycieli - Studentów Studiów Podyplomowych z Przyrody lub innych nauczycieli.
Scenariusze zawierają gotowe do wykorzystania „Karty Pracy dla ucznia”, a nawet zdjęcia z zajęć. Jedna z lekcji była, bowiem wzbogacone o scenki, przygotowane i zaprezentowane przez uczniów na temat „Wielkich podróżników i ich wypraw”, ilustrowane scenografią i oprawą muzyczną.
TEMAT LEKCJI: Czym się odżywiamy - podział spożywanych pokarmów?
CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: dwie jednostki lekcyjne
ZAKRES TREŚCI: - przykłady pokarmów najczęściej spożywanych przez człowieka
- grupy pokarmów ze względu na pochodzenie
- przykłady pokarmów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
- rodzaje składników odżywczych zawartych w pokarmach
- przykładowe źródła ( pokarmy ) składników odżywczych
- składniki organiczne i nieorganiczne
- określenie funkcji, jaką pełnią składniki odżywcze
CELE SZCZEGÓŁOWE W ZAKRESIE:
* WIADOMOŚCI:
- klasyfikuje podane pokarmy ze względu na pochodzenie
- wymienia składniki odżywcze wchodzące w skład pokarmów
- wyjaśnia, że białka, cukry, tłuszcze, sole mineralne, woda i witaminy to składniki wchodzące w skład pokarmów
- podaje po 5 przykładów pokarmów ( roślinnych i zwierzęcych ) zawierających duże ilości białek, tłuszczów, cukrów, soli mineralnych, witamin, wody
- wymienia funkcje, jakie składniki odżywcze pełnią w organizmie
- dzieli składniki odżywcze na organiczne i nieorganiczne
* UMIEJĘTNOŚCI:
- rozpoznaje pokarmy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
- segreguje pokarmy ze względu na to, jakiego składnika odżywczego są źródłem
- porównuje pokarmy pod względem zawartości składników odżywczych
- wykonuje proste doświadczenia sprawdzające zawartość w pokarmach cukrów, tłuszczy
- prezentuje przykłady składników organicznych i nieorganicznych
* POSTAW:
- współpracuje w grupie
- dostrzega rolę prawidłowego odżywiania się w utrzymaniu zdrowia
- nabywa nawyku prawidłowego odżywiania się
- dostrzega, że każdy z pokarmów zawiera wszystkie składniki odżywcze, choć w różnych ilościach
METODY PRACY NA LEKCJI:
- pogadanka
- opis
- praca z podręcznikiem
- gra dydaktyczna
- doświadczenie
- praca z „kartą pracy”
FORMA PRACY NA LEKCJI:
- praca w grupie
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- podręcznik
- rozsypanka obrazkowa ze składnikami odżywczymi
- karty pracy 1 i 2
- tablica biologiczna - występowanie składników odżywczych w różnorodnych pokarmach
- bułka, razowy chleb, nasiona słonecznika, orzechy laskowe lub włoskie, przykładowe owoce i warzywa, oliwa, chusteczka higieniczna
- rzutnik pisma
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
I. FAZA WPROWADZAJĄCA:
1.Czynności organizacyjno - porządkowe. Dokonanie podziału klasy na grupy i zajęcie przez uczniów właściwych miejsc.
2.Część wprowadzająca do nowego tematu lekcji.
Nauczyciel zadaje pytania, dzięki którym przypominane są wiadomości z ostatnich lekcji:
- Co to znaczy organizm żywy?
- Czy człowiek jest istotą żywą?
- Jakie czynności życiowe wykazują wszystkie organizmy?
- Dzięki układowi nerwowemu, który ostatnio omawialiśmy funkcjonują nasze zmysły - proszę wymienić zmysłu i miejsce ich lokalizacji?
Dwa z wymienionych zmysłów: smak i węch, są związane z czynnością życiową, o której dziś będziemy mówić - z odżywianiem się. Dzięki mózgowi również czujemy czy jesteśmy głodni czy syci.
Na początku lekcji zastanówmy się, czym się odżywiamy - czyli jakie pokarmy zjadamy. Proszę wymienić kilka, np. takie, które dziś jadłeś, w ciągu dnia!
Uczniowie wymieniają przykładowe pokarmy.
II.FAZA REALIZACYJNA:
1.Macie przed sobą rozsypankę przedstawiającą różnorodne pokarmy. Przyjrzyjcie się tym przykładom, i spróbujcie dokonać ich podziału na dwie grupy.
Jaką cechę wzięliście pod uwagę dzieląc pokarmy - zaproponujcie tytuły poszczególnych grup? Uczniowie przedstawiają swoje kryteria podziału. Nauczycielowi chodzi o kryterium pochodzenia, gdy nie padnie takie sam je proponuje i każe zgodnie z nimi podzielić pokarmy z rozsypanki ( rozdając etykiety do posegregowania ).
Uczniowie dzielą pokarmy, wyniki zapisują do karty pracy 1. Sprawdzamy - członkowie grup odczytują wyniki prac.
2.Proszę teraz przyjrzeć się zadaniu drugiemu w karcie pracy 1. Jest to wykreślanka, zadanie polega na wykreśleniu, co drugiej litery. Pozostałe litery utworzą rozwiązania.
Jedna z grup odczytuje wynik rozwiązania.
W ten sposób rozszyfrowaliście, jakie składniki pokarmowe mogą być zawarte w pokarmach, które zjadamy. ( Rozwiązania to nazwy składników odżywczych. )
3.Podział pokarmów, którego dokonaliśmy wcześniej to jeden z kilku, teraz spróbujemy zająć się innym. Nowym kryterium podziału będzie zawartość składników pokarmowych, które odkryliście rozwiązując wykreślanki.
Proszę teraz spróbować podzielić pokarmy z rozsypani ze względu na zawartość składników odżywczych i przyporządkować etykietki do danej grupy: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne i woda. Przy tym zadaniu proszę skorzystać z podręcznika …...
Uczniowie wykonują zadanie, a następnie poszczególne grupy odczytują wyniki swojej pracy. Sprawdzamy i zapisujemy zaproponowany podział do karty pracy 1.
Cukry to związki chemiczne powodujące, że pokarmy o dużej ich zawartości są słodkie jak cukier kryształ. A więc bułka lub chleb razowy też powinny być słodki tak jak owoce i warzywa. Sprawdźmy to doświadczalnie. Na tackach macie w kostkach pokrojone: bułkę, razowiec, jabłko, marchewkę. Bierzecie jedną kostkę do buzi, dobrze gryziecie chwilę trzymacie papkę w ustach i połykacie i tak sprawdzacie po kolei, czy każdy pokarm jest rzeczywiście słodki - czy zawiera cukry.
Tłuszcze jak powiedzieliście zawarte są w maśle, smalcu, oleju. Co powodują te substancje z ubraniem - plamią tłusto. A z czego jest produkowany olej? - tak ze np. słonecznika. Więc w nasionach tej rośliny powinny być tłuszcze. Sprawdzimy to w prosty sposób. Rozgnieciemy nasionko w chusteczce - i widzimy. Plama. Podobnie jest z innymi nasionami: orzech, len …
Proszę zebrać rozsypankę, a zostawić tylko kartoniki z nazwami składników odżywczych.
4.Niektóre składniki pokarmowe zawarte w żywności są wytwarzane przez organizmy żywe inne nie. Dlatego możemy je podzielić na dwie grupy: substancje organiczne - czyli powstające w ciałach roślin lub zwierząt oraz substancje nieorganiczne - nie są wytwarzane przez organizmy.
Proszę teraz przy pomocy podręcznika …., dokonać podziału składników odżywczych na organiczne i nieorganiczne.
Przedstawiciel jednej z grup odczytuje wyniki pracy. Sprawdzamy i zapisujemy podział do karty pracy 1.
5.Podzieliliśmy w różny sposób pokarmy, które zjadamy. Ale zastanawiam się czy wiecie, po co się odżywiamy.
Kilka propozycji wymienianych przez uczniów. Nauczyciel nie koryguje.
Proszę teraz wziąć kartę pracy 2, mamy tu rebus. Jego rozwiązanie odpowie wam na pytanie - na czym polega odżywianie się.
Jeden z uczniów odczytuje wynik i sposób rozwiązania rebusu.
6.Jemy by organizmowi dostarczyć składników pokarmowych, które w naszym organizmie pełnią różnorodne funkcje. Aby dowiedzieć się, jakie funkcje mogą pełnić rozwiążemy zagadkę rysunkową. W ilustracjach zaszyfrowane są role składników odżywczych. Zwróćcie uwagę, co i jaką czynność mogą przedstawiać rysunki i zapisz funkcję obok.
Uczniowie odczytują wyniki prac, sprawdzamy i zapisujemy poprawnie na karcie pracy 2.
7.Proszę teraz przy pomocy podręcznika …. spróbować składniki odżywcze podzielić na to, którą z funkcji pełnią w organizmie: budulcowe, energetyczne, zapasowe i regulacyjne. Proszę propozycję swego podziału zapisać na karcie pracy 2.
Uczniowie odczytują wyniki swojej pracy, sprawdzamy zapis w karcie pracy 2.
III.FAZA PODSUMOWUJĄCA:
1.Proszę teraz wyjąć rozsypankę pokarmową i spróbować dokonać podziału pokarmów ( mając na uwadze jakich składników pokarmowych są źródłem ) ze względu na to jaką będą pełniły funkcję w naszym organizmie po ich zjedzeniu.
Uczniowie dokonują podziału, reprezentanci odczytują wyniki pracy i sprawdzamy.
2.Aby podsumować dzisiejszą pracę rozwiążemy krzyżówkę.
3.Proszę się zastanowić i odpowiedzieć na pytanie - Czy to dobrze, gdy będziemy jeść pokarmy zawierające np. tylko cukry.
Luźne odpowiedzi uczniów.
Więc - należy jeść pokarmy zawierające wszystkie składniki pokarmowe, posiłki muszą być urozmaicone.
Dokładnie będziemy o tym mówić na kolejnej lekcji.
4.Ocena pracy uczniów.
Opracowała: Irena Kamińska
KARTA PRACY 1
1.Podział pokarmów ze względu na pochodzenie:
POKARMY
……………………………………….. ………………………………………………..
PRZYKŁADY
………………………….. ……………………………….
………………………….. ……………………………….
………………………….. ……………………………….
…………………………... ……………………………….
…………………………... ……………………………….
2.Wykreśl co drugie pole zaczynając od wytłuszczonych . Pozostałe pola utworzą rozwiązania.
C |
U |
U |
R |
K |
S |
R |
Z |
Y |
U |
T |
L |
Ł |
A |
U |
E |
S |
W |
Z |
E |
C |
R |
Z |
T |
E |
O |
B |
W |
I |
S |
A |
K |
Ł |
A |
K |
W |
A |
A |
W |
S |
I |
Z |
T |
A |
A |
N |
M |
A |
I |
U |
N |
C |
Y |
Z |
I |
Y |
S |
C |
O |
I |
L |
E |
E |
L |
M |
K |
I |
A |
N |
B |
E |
I |
R |
O |
A |
L |
L |
O |
N |
G |
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
………………………………………………………………………………………………………………
3.Podział pokarmów ze względu na zawarte w nich składniki odżywcze:
POKARMY
………………………………………………………………………………………………………………
PRZYKŁADY:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4.Podział składników odżywczych:
SKŁADNIKI ODŻYWCZE
……………………………………. ………………………………………..
……………………………. ……………………………
……………………………. ……………………………
…………………………….
…………………………….
1.Składniki zawarte w pokarmach to, składniki ……………….
2.Źródłem pokarmów mogą być zwierzęta i ………………..
3.Jest składnikiem niezbędnym do życia.
4.Jakiego składnika pokarmowego jest najwięcej w twarogu?
5.Jest głównym składnikiem energetycznym.
6.Substancje potrzebne do zachowania zdrowia.
7.Substancją nieorganiczną są sole ……………………………..
8.Są głównym materiałem zapasowym i energetycznym.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.Składniki zawarte w pokarmach to, składniki ……………….
2.Źródłem pokarmów mogą być zwierzęta i ………………..
3.Jest składnikiem niezbędnym do życia.
4.Jakiego składnika pokarmowego jest najwięcej w twarogu?
5.Jest głównym składnikiem energetycznym.
6.Substancje potrzebne do zachowania zdrowia.
7.Substancją nieorganiczną są sole ……………………………..
8.Są głównym materiałem zapasowym i energetycznym.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.Składniki zawarte w pokarmach to, składniki ……………….
2.Źródłem pokarmów mogą być zwierzęta i ………………..
3.Jest składnikiem niezbędnym do życia.
4.Jakiego składnika pokarmowego jest najwięcej w twarogu?
5.Jest głównym składnikiem energetycznym.
6.Substancje potrzebne do zachowania zdrowia.
7.Substancją nieorganiczną są sole ……………………………..
8.Są głównym materiałem zapasowym i energetycznym.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SCENARIUSZ BLOKU ZAJĘĆ LEKCYJNYCH Z PRZYRODY W KLASIE V
TEMAT LEKCJI: Poznajemy Morze Bałtyckie - linia brzegowa oraz rola morza.
ZAKRES TREŚCI: * czym jest morze - do jakiego rodzaju zaliczane jest Morze Bałtyckie
* pojęcie linii brzegowej, elementy linii brzegowej: zatoka, półwysep, wyspa, zalew, jezioro przybrzeżne,
delta, mierzeja, archipelag
* charakterystyka linii brzegowej Bałtyku, państwa sąsiadujące z Morzem Bałtyckim
* warunki życia w morzu - warunki życia w Morzu Bałtyckim
* przykłady gatunków ryb żyjących w Bałtyku znajdujących się w naszej diecie
* rola mórz w życiu człowieka i innych organizmów - rola morza Bałtyckiego w życiu Polaków
* zagrożenia mórz na przykładzie Morza Bałtyckiego
* sposoby zmniejszania zanieczyszczenia wód morskich
* zasady bezpiecznego zachowania się nad wodą
CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: Na powyższy blok tematyczny przewidziano dwie godziny lekcyjne ( minimum 60 min. )
CELE OGÓLNE:
rozwijanie aktywności uczniów i zaangażowania w wykonanie powierzonych zadań
wskazanie źródeł informacji i wdrażanie do korzystania z nich przez uczniów
wdrażanie uczniów do samodzielnego zbierania informacji i wyciągania wniosków
wyrabianie umiejętności sprawnego komunikowania się z kolegami oraz nauczycielem w czasie lekcji
uczenie planowania czasu - by wykonać zadania w przewidzianym czasie
doskonalenie umiejętności czytania map
OPERACYJNE CELE SZCZEGÓŁOWE W ZAKRESIE:
* WIADOMOŚCI DO ZAPAMIĘTANIA I ZROZUMIENIA:
Uczeń:
- definiuje, jaki zbiornik wodny nazywamy morzem - wymienia cechy charakterystyczne morza
- określa położenie Morza Bałtyckiego
- wymienia 5 państw sąsiadujących z Morzem Bałtyckim
- podaje 5 przykładów gatunków ryb żyjących w Bałtyku będących składnikiem diety Polaków
- wymienia cechy opisujące linię brzegową morza
- charakteryzuje 3 warunki życia w morzu
* UMIEJĘTNOŚCI:
Uczeń:
- relacjonuje wyniki pracy grupy, wykorzystując do tego wybrane informacje i pomoce naukowe
- pracuje według pisemnej instrukcji, sporządza dokumentację swej pracy uzupełniając kartę pracy, wyciąga i formułuje wnioski
- odszukuje w literaturze i selekcjonuje informacje potrzebną do wykonania zadań
- formułuje zasady bezpiecznego zachowania nad wodą
- rozpoznaje na podstawie ilustracji lub krótkim opisie gatunek ryby żyjącej w Bałtyku
- analizuje mapę, wymienia i wskazuje cechy linii brzegowej Morza Bałtyckiego
- potrafi określić, jakie znaczenie odgrywają wody morskie, a zwłaszcza Morza Bałtyckiego w gospodarce i życiu człowieka
- ilustruje przykładami tezę, że wody mórz są zagrożone przez działalność człowieka
* POSTAW:
Uczeń:
- współpracuje w grupie
- zachowuje ład i porządek na lekcji
- jest aktywny i twórczy w swoim działaniu
- jest świadom korzyści Polski wynikającej z dostępu do morza
- charakteryzuje się postawą odpowiedzialności za środowisko, a także Morze Bałtyckie
TYP LEKCJI:
- lekcja powtórzeniowa - przypomnienie zagadnień związanych z linią brzegową, warunkami życia w wodzie, położeniem Morza Bałtyckiego, zasadami zachowania bezpieczeństwa nad wodą
- lekcja poświęcona opracowaniu nowego materiału - linia brzegowa Bałtyku, gatunki ryb żyjących w Bałtyku, rola mórz, zagrożenia wód morskich
METODY PRACY NA LEKCJI:
- praca z mapą i źródłami literackimi z wykorzystaniem karty pracy
- mapa mentalna
- metoda metaplanu lub metoda trójkąta
- burza mózgów
- pogadanka
FORMY PRACY:
- indywidualna, grupowa, zbiorowa
- prace w czasie lekcji trwają równym frontem - wszystkie grupy mają takie same polecenia
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- mapa Europy i świata
- atlas
- podręcznik
- albumy, zdjęcia
- foliogramy
- film
- karty pracy
PRZYGOTOWANIE DO LEKCJI UCZNIÓW:
Nauczyciel prosi uczniów o przynieść na lekcję atlasy, albumy przedstawiające środowisko Morza Bałtyckiego oraz organizmy żyjące w tym zbiorniku wodnym.
Nauczyciel na wcześniejszych zajęciach dokonuje podziału klasy na cztery grupy.
Nauczyciel prosi o przyniesienie przez wcześniej uformowane grupy arkusza papieru, flamastrów.
PRZEBIEG LEKCJI:
FAZA WPROWADZAJĄCA:
Sprawy organizacyjno - porządkowe: sprawdzenie obecności, podziękowanie uczniom za przyjście na dodatkowe zajęcia, powitanie gości. Podanie i zapisanie tematu lekcji.
Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez krótką pogadankę z uczniami na temat: jaki zbiornik wodny nazywamy morzem, jakie warunki panują w środowisku wodnym ( morskim ) oraz czym jest linia brzegowa.
Towarzyszy jej rozwiązywanie zadań z karty pracy 1:
zadanie 1 - definicja pojęcia morze,
zadanie 2,3 - schematyczny rysunek przedstawiający linię brzegową,
zadanie 4 - uzupełnienie tabeli, w której należy zebrać są właściwości środowiska wód słonych.
Wykonując polecenia uczniowie korzystają z wiadomości zdobytych wcześniej na lekcjach, a do zadania 3 z wcześniej przygotowanej przez nauczyciela literatury dodatkowej. Wyniki prac prezentują przedstawiciele grup odczytując zapisy z karty pracy.
Nauczyciel zadaje pytanie „Czy Polska ma dostęp do morza. Jeśli tak to, nad jakim morzem leży Polska.”
FAZA REALIZACYJNA:
Analiza mapy w atlasie w celu scharakteryzowania położenia i linii brzegowej Morza Bałtyckiego. Praca w grupach - uczniowie na podstawie mapy określają/wypisują:
położenie geograficzne Morza Bałtyckiego ( oblewany kontynent, oceanem z jakim się łączy, rodzaj morza )
zatoki morskie - 3, cieśniny bałtyckie - 2, wyspy - 4, półwyspy - 2, wpadające do Bałtyku rzeki - 5
państwa sąsiadujące z Morzem Bałtyckim - wszystkie.
W ten sposób sprawdzana jest umiejętność posługiwania się mapą, czytanie mapy.
Uczniowie wyniki analizy mapy zapisują na karcie pracy 2 - zadanie 1 - 3. Wyniki prac prezentują przedstawiciele grup przy mapie pokazując obiekty geograficzne.
Wniosek - linia brzegowa Bałtyku jest urozmaicona, jest wiele elementów linii brzegowej.
Na podstawie albumów, ilustracji, własnych obserwacji kulinarnych, filmu wymieniają gatunki ryb morskich goszczących na naszych stołach ( 5 gatunków ). ( Przypominają postać, w jakiej najczęściej dany gatunek jest podawany. ) Wypisują te gatunki na karcie pracy 2 - zadanie 4
Uczniowie na podstawie dodatkowych informacji przygotowanych przez nauczyciela oraz własnych spostrzeżeń określają pracując w grupach rolę mórz mając na uwadze Morze Bałtyckie. Uczniowie podają minimum 4 role mórz. Zadanie wykonują pracując metodą mapy mentalnej ( odpowiadają na pytanie „Jakie korzyści płyną z położenia Polski nad morzem.” ). Każda z grup prezentuje efekt pracy ( lub tylko dwie spośród wypisanych przez siebie ról ).
Pracując metodą trójkąta uczniowie rozwiązują postawiony przed nimi problem - CO ZAGROŻA WODOM MORSKIM NA PRZYKŁADZIE MORZA BAŁTYKCKIEGO. Określają przyczyny zanieczyszczeń i sposoby zapobiegania takiemu stanowi środowiska. Uczniowie wymieniają minimum trzy zanieczyszczenia wód morskich i trzy sposoby zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska. Każda grupa prezentuje efekt swojej pracy odczytując zapiski z plakatu przy tablicy. Na koniec wspólnie wyciągamy wniosek, iż jesteśmy w stanie wpłynąć na poprawienie jakości wód morskich. ( Nauczyciel na potwierdzenie tej tezy przytacza przykładowe dane świadczące o poprawie jakości wody Bałtyku na skutek trwających od lat zabiegów by nasze morze było jak najczystsze - informacje prezentuje na foliogramie lub na wcześniej przygotowanych kartkach z tabelami dla poszczególnych grup ).
* FAZA PODSUMOWUJĄCA:
Na zasadzie burzy mózgów uczniowie formułują zasady bezpiecznego korzystania z uroków wypoczynku nad morzem.
Zadanie domowe: zaproponuj przepis na rybną potrawę.
Nauczyciel podsumowuje pracę na lekcji oraz ocenia pracę uczniów na zajęciach wystawiając najaktywniejszym oceny a pozostałym plusy.
Na zakończenie, gdy pozwoli na to czas nauczyciel prosi o wypełnienie arkusza ewaluacyjnego 1.
Opracowała: Irena Kamińska
KARTA PRACY 1 POWTÓRZENIE
Wybierz cechy opisujące zbiornik wodny zwany morzem i połącz je z hasłem.
Zbiornik słonowodny przylegający do kontynentu
Zbiornik wody słodkiej
MORZE Zbiornik wody słonej
Zbiornik wodny mający połączenie z oceanem
Duży zbiornik wodny
Mały zbiornik wodny
Zbiornik słonowodny leżący na oceanie.
Na schematycznym rysunku kolorem ( dowolnym ) zaznacz gdzie jest linia brzegowa.
Na schematycznym rysunku przedstawiającym linię brzegową podpisz elementy:
wyspa
półwysep
cieśnina
zatoka
mierzeja
jezioro przybrzeżne
delta.
LEGENDA: …………………………………….
…………………………………….
Uzupełnij tabelę tak by mówiła o właściwościach środowiska wód słonych - morskiego.
CECHA ŚRODOWISKA WÓDNEGO |
WODY SŁONE - MORZA |
Ilość tlenu |
Dużo/mało |
Postać, w jakiej występuje tlen w wodzie |
Gaz/rozpuszczony w wodzie |
Zmiany temperatury w wodzie w ciągu roku i wraz z głębokością, zmienia się … |
Wolno/szybko zmienia się Rośnie/maleje ilość |
Temperatura wody przy dnie |
Dodatnia/ujemna ( jaka ): … |
Zasolenie wody |
Duże/małe (w Bałtyku ): ….. |
Ilość światła w wodzie, zmiany wraz z głębokością |
Dużo/mało Maleje/rośnie ilość |
Barwa wody, od czego zależy: … |
…………………………… |
Przejrzystość wody, od czego zależy: … |
…………………………… |
KARTA PRACY 2 FAZA REALIZACYJNA - SPRAWDZENIE UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA MAPY
A. Czy Polska jest państwem mającym dostęp do morza? TAK/NIE
Jeśli Polska graniczy z morzem to podaj nazwę sąsiadującego z nami morza. Jest to Morze …………………………
B. Przeanalizuj dokładnie mapę Europy ze strony …………… i wykonaj poniższe polecenia z karty pracy 2.
Określ położenie geograficzne Morza Bałtyckiego.
Jaki kontynent oblewa Morze Bałtyckie? ………………………………………….
Z jakim oceanem łączy się Morze Bałtyckie? …………………………………………
Morze Bałtyckie jest morzem otwartym/śródlądowym, ponieważ łączy się z oceanem tylko przez wąskie cieśniny.
Na podstawie mapy w atlasie na stronie …….. i podręcznika na stronie ……. wypisz:
zatoki Morza Bałtyckiego: …………………………, ………………………….., …………………………….
cieśniny bałtyckie: ………………………………….., ………………………………………….
wyspy leżące na Bałtyku: ……………………., ………………………………, …………………………….
półwyspy przylegające do Bałtyku: ………………………………………, …………………………………………
do Bałtyku mają ujście liczne rzeki: …………………………, ………………………………, ……………………,
…………………………………., ………………………………….
Nad Morzem Bałtyckim leżą liczne państwa europejskie. Państwami nadbałtyckimi są:
………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………….
Wymień 5 gatunków ryb słonowodnych żyjących w Bałtyku, które znasz z naszych stołów.
………………………………………………………………………………………………………………………….........
Po wykonaniu wszystkich poleceń przedstawiciele grup zaprezentują wyniki prac przy tablicy pokazując obiekty geograficzne z zadania 1 - 2 na mapie Europy ( każda grupa inne zadanie ).
WNIOSKI:
Polska to państwo ……………………………………………..
Polska leży nad ………………………………………………
Bałtyk to morze ( wielkość ) ………………………………..
Bałtyk ma ………………………….. głębokość.
Bałtyk jest morzem o …………………………………… zasoleniu.
Linia brzegowa Bałtyku jest ………………………………………………..
KARTA PRACY 1 POWTÓRZENIE
Wybierz cechy opisujące zbiornik wodny zwany morzem i połącz je z hasłem.
Zbiornik słonowodny przylegający do kontynentu
Zbiornik wody słodkiej
MORZE Zbiornik wody słonej
Zbiornik wodny mający połączenie z oceanem
Duży zbiornik wodny
Mały zbiornik wodny
Zbiornik słonowodny leżący na oceanie.
Na schematycznym rysunku kolorem ( dowolnym ) zaznacz gdzie jest linia brzegowa.
Na schematycznym rysunku przedstawiającym linię brzegową podpisz elementy:
wyspa
półwysep
cieśnina
zatoka
mierzeja
jezioro przybrzeżne
delta.
LEGENDA: …………………………………….
…………………………………….
Uzupełnij tabelę tak by mówiła o właściwościach środowiska wód słonych - morskiego.
CECHA ŚRODOWISKA WÓDNEGO |
WODY SŁONE - MORZA |
Ilość tlenu |
Dużo/mało |
Postać, w jakiej występuje tlen w wodzie |
Gaz/rozpuszczony w wodzie |
Zmiany temperatury w wodzie w ciągu roku i wraz z głębokością, zmienia się … |
Wolno/szybko zmienia się Rośnie/maleje ilość |
Temperatura wody przy dnie |
Dodatnia/ujemna ( jaka ): … |
Zasolenie wody |
Duże/małe (w Bałtyku ): ….. |
Ilość światła w wodzie, zmiany wraz z głębokością |
Dużo/mało Maleje/rośnie ilość |
Barwa wody, od czego zależy: … |
…………………………… |
Przejrzystość wody, od czego zależy: … |
…………………………… |
KARTA PRACY 2 FAZA REALIZACYJNA - SPRAWDZENIE UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA MAPY
A. Czy Polska jest państwem mającym dostęp do morza? TAK/NIE
Jeśli Polska graniczy z morzem to podaj nazwę sąsiadującego z nami morza. Jest to Morze …………………………
B. Przeanalizuj dokładnie mapę Europy ze strony …………… i wykonaj poniższe polecenia z karty pracy 2.
Określ położenie geograficzne Morza Bałtyckiego.
Jaki kontynent oblewa Morze Bałtyckie? ………………………………………….
Z jakim oceanem łączy się Morze Bałtyckie? …………………………………………
Morze Bałtyckie jest morzem otwartym/śródlądowym, ponieważ łączy się z oceanem tylko przez wąskie cieśniny.
Na podstawie mapy w atlasie na stronie …….. i podręcznika na stronie ……. wypisz:
zatoki Morza Bałtyckiego: …………………………, ………………………….., …………………………….
cieśniny bałtyckie: ………………………………….., ………………………………………….
wyspy leżące na Bałtyku: ……………………., ………………………………, …………………………….
półwyspy przylegające do Bałtyku: ………………………………………, …………………………………………
do Bałtyku mają ujście liczne rzeki: …………………………, ………………………………, ……………………,
…………………………………., ………………………………….
Nad Morzem Bałtyckim leżą liczne państwa europejskie. Państwami nadbałtyckimi są:
………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………….
Wymień 5 gatunków ryb słonowodnych żyjących w Bałtyku, które znasz z naszych stołów.
………………………………………………………………………………………………………………………….........
Po wykonaniu wszystkich poleceń przedstawiciele grup zaprezentują wyniki prac przy tablicy pokazując obiekty geograficzne z zadania 1 - 2 na mapie Europy ( każda grupa inne zadanie ).
WNIOSKI:
Polska to państwo ……………………………………………..
Polska leży nad ………………………………………………
Bałtyk to morze ( wielkość ) ………………………………..
Bałtyk ma ………………………….. głębokość.
Bałtyk jest morzem o …………………………………… zasoleniu.
Linia brzegowa Bałtyku jest ………………………………………………..
SCENARIUSZ ZAJĘĆ OTWARTYCH KOŁA PRZYRODNICZEGO
TEMAT: Charakterystyka środowiska wodnego - zajęcia ekologiczne.
ZAJĘCIA SĄ ZAPLANOWANE NA: - minimum 3 godziny lekcyjne
- możliwej modyfikacji zakresu treści w miarę ram czasowych i możliwości danej
grupy dzieci
ZAKRES TREŚCI: - podział środowisk wodnych
- przykłady środowisk, które stoją na pograniczu krajobrazów wodnych i lądowych
- udział procentowy poszczególnych wód na kuli ziemskiej
- procentowe wykorzystanie wody przez człowieka
- przykłady i podział zbiorników wodnych w Polsce
- budowa doliny rzecznej
- budowa koryta rzeki
- szkło laboratoryjne
- właściwości fizyko - chemiczne wody ( barwa, zapach, przejrzystość )
- właściwości chemiczne wody - odczyn p H
- odczyn substancji wykorzystywanych przez człowieka: kwasek cytrynowy, ocet, amoniak, soda
oczyszczona, proszek, pasta do zębów, mydło, płyn do mycia naczyń, …
- substancje kwasowe i zasadowe wykorzystywane przez organizmy żywe - sposób ich neutralizowania
- znaki ekologiczne i ostrzegawcze
- sposoby rozdzielania mieszanin
- dokonywania pomiaru masy
- budowa mikroskopu i zasady mikroskopowania, mikroskopowanie
- rodzaje preparatów mikroskopowych i wykonywanie preparatów
CELE W ZAKRESIE:
WIADOMOŚCI UCZNIA:
- porządkuje środowiska wodne, zna procentową ilość poszczególnych wód na kuli ziemskiej
- ilustruje budowę doliny rzecznej i koryta rzeki
- wymienia przykładowe zbiorniki wodne występujące na terenie Polski
- zna nazwy przykładowych naczyń szklanych w każdym laboratorium chemicznym
- rozpoznaje odczyn danej substancji po zabarwieniu papierka uniwersalnego
- rozróżnia znaki ekologiczne i ostrzegawcze
- wyjaśnia sposoby rozdzielania mieszanin
- wymienia i dokonuje podziału części mikroskopu
UMIEJĘTNOŚCI UCZNIA:
- dokonuje podziału środowisk wodnych zgodnie z zaproponowanym schematem
- analizuje cechy podziału środowisk wodnych by właściwie ulokować ekosystem bagna i lodowców, jako środowisk nietypowych, często stojących na pograniczu lądu i wody
- wykonuje diagram ilustrujący udział procentowy wód na kuli ziemskiej
- klasyfikuje przykłady zbiorników wodnych występujących w Polsce zgodnie z zaproponowanymi kategoriami
- rozpoznaje i nazywa gatunki roślin rosnących w zbiornikach wód słodkich, klasyfikuje rośliny zgodnie z miejscem występowania w zbiorniku wodnym
- charakteryzuje przystosowania roślin do życia w poszczególnych strefach, dobiera przystosowania do wybranych gatunków
- rozpoznaje i nazywa szkło laboratoryjne zgromadzone przed nim
- określa na podstawie wykonanych doświadczeń i obserwacji właściwości fizyko - chemiczne próbek wody
- wykonuje doświadczenia dokonujące pomiaru odczynu różnych substancji, określają p H na podstawie barwy papierka uniwersalnego
- porównuje kwasowość substancji
- proponuje sposób neutralizacji substancji kwasowych i zasadowych, które negatywnie wpływają na organizm człowieka
- rysuje znaki ekologiczne
- planuje i wykonuje doświadczenia polegające na przeprowadzeniu rozdzielania składników mieszanin poprzez filtrację
- dokonuje pomiaru ilości zanieczyszczeń znajdujących się w różnych próbkach wody za pomocą wagi laboratoryjnej
- nazywa i wskazuje części budowy mikroskopu na modelu
- sporządza preparaty mikroskopowe nietrwałe - wodne
- dokonuje obserwacji mikroskopowych preparatów trwałych i nietrwałych ( próbek wody )
- wykonuje rysunki spod mikroskopu
POSTAWY UCZNIA:
- zainteresowanie problematyką przyrodniczą
- zauważenie problemów ekologicznych
- wykazanie stanu zanieczyszczenia środowiska na przykładzie zanieczyszczenia próbek wody
- właściwe i bezpieczne postępowanie ze szkłem laboratoryjnym
- zwracanie uwagi na oznaczenia różnych produktów, zwłaszcza niebezpiecznych zagrażających naszemu zdrowiu
- określenie sposobu postępowania w przypadku poparzenia pokrzywą, ukąszenia pszczoły, osy lub mrówki
- wzbudzanie aktywności wśród uczniów
- nabycie umiejętności zdrowej rywalizacji
- umiejętność współpracy w grupie
FORMA PRACY:
- praca w grupach
METODY PRACY:
- praca z mapą
- uzupełnianie karty pracy
- wykonywanie doświadczeń
- prowadzenie obserwacji mikroskopowych
- burza mózgów
- pogadanka
- dyskusja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- karta pracy
- mapa świata i Polski
- kredki, ołówki
- szkło laboratoryjne: zlewka, kolba, cylinder, szalka Petriego, szkiełko zegarkowe, stojak, lejek, pipeta, probówka, szpatułka, palnik alkoholowy, filtr
- mikroskop
- preparaty trwałe
- szkiełko podstawowe i nakrywkowe, igła preparacyjna, zakraplacz, skalpel
- symbole znaków ekologicznych
- substancje chemiczne wykorzystywanie w domu: kwasek cytrynowy, ocet, amoniak, soda oczyszczona, proszek, pasta do zębów, mydło, płyn do mycia naczyń, …
- waga szalkowa i odważniki
- papierek uniwersalny
- kapusta czerwona, tarka
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
FAZA WPROWADZAJĄCA:
1.Przywitanie uczestników zajęć.
2.Za notowanie obecnych, poinformowanie o tematyce dzisiejszych zajęć: Dzisiejsze zajęcia będą dotyczyć środowiska wodnego i jego zagrożeń. Będziecie pracować w grupach, planować i wykonywać doświadczenia i obserwacje mikroskopowe, wykonywać preparaty mikroskopowe.
3.Zanim jednak przejdziemy do właściwych zajęć, dla rozgrzewki umysłu proszę przyjrzeć się ilustracji - co widzicie?
Jeśli ktoś zobaczył od razu obie panie oznacza, że jest spostrzegawczy i ma dużą wyobraźnię.
FAZA REALIZACYJNA:
1.Jakie zbiorniki wody znacie, proszę wymienić kilka? Przyjrzyjcie się zaproponowanemu podziałowi wód na kuli ziemskiej i uzupełnijcie go by tworzył logiczną strukturę. ( zad. 1 )
2.Do którego ze środowisk zaliczylibyście bagna i lodowce. Wpiszcie swoją propozycję na schemacie podziału. Są to nietypowe środowiska, które trudno zaklasyfikować. Stoją na pograniczu woda - ląd. ( zad. 2 )
3.Wody na kuli ziemskiej stanowią około 75% powierzchni, w tym ( jeśli przyjmiemy to za 100% ) 97% to wody słone, zaś wody słodkie 3%, w tym rzeki i jeziora 2%, a lodowce 1%. Proszę przedstawić ilość kolejnych tym wód w postaci diagramu. ( zad. 3 )
4.Jak widzicie na mapie na terenie Polski występuje szereg różnorodnych zbiorników wodnych. Wymienione zbiorniki wodne ( zad. 4 ) odszukaj na mapie i wpisz we właściwe miejsce zgodnie z rubrykami tabelki.
5.W zbiornikach wodnych żyje wiele zwierząt i rosną różnorodne rośliny. Im woda jest bardziej czysta tym zwierząt jest więcej, ale roślin mniej. Rośliny rosną w wodach o dużej zawartości minerałów - a więc żyznych. Jednak żyzność wód jest cechą zanieczyszczeń organicznych. ( zad. 5 )
Przyjrzyjcie się ilustracjom przedstawiającym gatunki roślin rosnących w zbiornikach wodnych i dobierz właściwą nazwę gatunku ( rozpoznaj gatunki ). Podpisz ilustracje, a następnie przyporządkuj dany gatunek do właściwej strefy w zbiorniku wodnym.
Aby żyć w środowisku wodnym niezbędne są liczne przystosowania, nie wszystkie rośliny są w stanie przeżyć w takich warunkach. Proszę spróbować połączyć dany gatunek rośliny wodnej z właściwym dla niej przystosowaniem. ( dodatkowy załącznik 1, 2 )
6.Każdy zbiornik wodny na określoną budowę doliny rzecznej i koryta rzeki. Na schematycznych rysunkach przedstawiających budowę doliny rzecznej i koryta rzeki zaznacz określone elementy ich budowy. ( zad. 6, 7 )
7.Aby wykonywać jakiekolwiek doświadczenia w laboratorium należy znać szkło, które jest wykorzystywane w badaniach. Masz przed sobą różnorodne szkło laboratoryjne. Spróbuj rozpoznać je i ustawić zgodnie z wypisaną poniżej kolejnością, ponumeruj je ( zad. 8 )
8.Przejdziemy teraz do doświadczalnej części zajęć. Dokonamy badania próbek wody - porównamy cechy fizyko - chemiczne: barwy, zapachu, przejrzystości próbek wody. Dokonamy tego metodami organoleptycznymi - będziemy obserwować: wąchać, patrzeć. Wyniki obserwacji proszę zanotować w karcie odpowiedzi. ( zad. 9 )
9.Będziemy obecnie badać odczyn ( p H ) próbek wody za pomocą papierka uniwersalnego i soku z czerwonej kapusty.
Odczyn wody świadczy o jej twardości, im wyższe p H tym woda twardsza. Twarda woda jest nie najlepsza do różnorodnych czynności higienicznych, gorzej się pierze, myje naczynia lub kąpie się, bo nie pienią się detergenty, np. mydło.
Do probówek wlewamy wodę z poszczególnych próbek i zamaczamy papierek uniwersalny, a na białym tle po wysuszeniu sprawdzamy kolor, na jaki się zabarwił. Porównujemy kolor papierka ze skalą p H. ( Podręcznik Peronu kl. V str. 25 )
Możemy odczyn sprawdzić wykorzystując sok z czerwonej kapusty. Trzemy kapustę, wyciskamy sok i wlewamy go do poszczególnych probówek z próbkami wody. Kolor soku powinien zmienić się również zgodnie ze skalą p H.
Można samemu przygotować papierki uniwersalne - powstałym sokiem nasączamy bibułkę i suszymy i piekarniku lub suszarką do włosów. Można je potem wykorzystywać wielokrotnie.
Odczyn zasadowy - kolor co raz bardziej niebieski
Odczyn kwasowy - kolor co raz bardziej czerwony
Najlepszym dla organizmów jest odczyn obojętny ( neutralny ) 7 p H - kolor żółty.
Wartości odczynu mogą wahać się od 0 p H do 14 p H.
Macie w swoich kartach pracy informacja o przykładowym odczynie niektórych substancji wyszywanych w życiu codziennym.
Skonstruujcie zestaw do sprawdzenia odczynu próbek wody i zapisz wnioski w tabeli na podstawie zmiany barwy papierka uniwersalnego. ( zad. 10 )
10.Zarówno substancje zasadowe jak i kwasowe ( o max i minimalnym p H ) są niebezpieczne dla zdrowia i życia, bo są żrące, zwłaszcza w dużym stężeniu. Właściwości żrące wykorzystuje się do dbania o higienę - pranie, mycie naczyń, kąpiel, czyszczenie rur kanalizacyjnych. Organizmy żywe nauczyły się również wykorzystywać te substancje do obrony.
Kwasy wykorzystują do obrony - mrówki, pokrzywa, pszczoła
Zasady wykorzystują do obrony - osy. Dlatego gdy nas coś pogryzie lub poparzy, piecze nas skóra - jest tego przyczyną ta żrąca substancja.
Możemy złagodzić ich działanie, gdy zmieszamy ze sobą obie substancje: kwasowe i zasadowe, nastąpi ich zobojętnienie - neutralizacja, o po dodaniu odpowiedniej ilości, p H będzie równe 0.
Na co dzień wykorzystujemy zjawisko zobojętniania:
- pasta do zębów ma odczyn zasadowy w czasie mycia reaguje z kwasami powstającymi w jamie ustnej z resztek pokarmu w wyniku działania bakterii
- tabletki na niestrawność zawierają zasady, które łączą się z kwasami w żołądku neutralizując ich działanie i nie ma zgagi.
Sprawdź doświadczalnie ( użyj papierka uniwersalnego ), jakie właściwości ma: ocet i soda oczyszczona. Zastanów się, jakich substancji użyjesz by zmniejszyć ból po ukąszeniu pszczoły i osy, na podstawie tego, czego dowiedziałeś się o zachowaniu owadów. Masz do dyspozycji okład z octu i sody oczyszczonej. ( zad. 12 )
11.Na różnorodnych produktach, które kupujemy możemy spotkać różnorodne oznaczenia. Oto niektóre z nich. Na podstawie zbioru znaków dorysuj oznaczenia substancji: szkodliwych, żrących, trujących, radioaktywnych, nie testowanych na zwierzętach, recyklingu. ( zad. 13 )
12.Jak widzicie, w próbkach wody z rzeki, kałuży i ze stopionego śniegu jest dużo zawiesiny - coś w wodzie się unosi i powoduje małą przejrzystość? Jest to mieszanina wody i zawiesiny. Jaką metodę proponujecie by rozdzielić składniki mieszaniny? Którą z zaproponowanych metod wybierzesz?
Spośród podanego szkła laboratoryjnego (zlewkę, lejek, filtry ) skonstruuj zestaw, który wykorzystasz do przeprowadzenia filtracji próbek wody. Przedstaw schemat doświadczenia za pomocą rysunku.
Dokonaj procesu filtracji i zapisz wnioski na rysunku. Proces filtracji prowadź do momentu uzyskania „czystej wody”. ( zad. 14, 15 )
13.Sprawdzimy ile ważyły zanieczyszczenia unoszące się w wodzie. Do tego potrzebna nam jest waga szalkowa, odważniki.
Ważymy filtr suchy, ważymy filtr po dokonaniu filtracji.
Oblicz, jaką masę w wodzie stanowiły zanieczyszczenia: masa filtrów po dokonanej filtracji - masa suchych filtrów. Obliczenia dokonaj dla różnych próbek wody. ( zad. 16 )
14.Przypomnijcie proszę pogadanka:
- z jakich elementów zbudowany jest mikroskop
- dokonaj podziału części na optyczne i mechaniczne
- wskaż części mikroskopu na modelu
- wymień funkcje poszczególnych części mikroskopu
- zasady mikroskopowania - co po kolei robimy aby dokonać obserwacji mikroskopowej
- rodzaje preparatów
- kolejne etapy wykonania preparatu mokrego
15.Dokonaj obserwacji mikroskopowej dowolnego preparatu trwałego zgodnie z zasadami. Sporządź rysunek z obserwacji.
( zad. 18 )
16.Przygotuj preparat nietrwały z próbek wody, które zebraliśmy. Sporządź rysunki z prowadzonych obserwacji. ( zad. 19 )
FAZA PODSUMOWUJĄCA:
1.Na zakończenie proszę skonstruować krzyżówkę wykorzystując poznane dziś pojęcia, hasłem jest: ŚNIARDWY. Ułóżcie pytania do zagadnień, które w niej wykorzystacie.
2.Chciałabym podziękować wszystkim za udział w dzisiejszych zajęciach. Pracowaliście ……………………
3.Ocena uczniów.
Opracowała: Irena Kamińska
Zajęć otwartych Koła Przyrodniczego
KARTA PRACY
1.Dokonaj podziału wód na kuli ziemskiej.
WODY
SŁODKIE SŁONE
NATURALNE ………………… …………………………..
…………………………..
PŁYNĄCE ……………………. STOJĄCE …………………….. …………………………..
……………………. ………………………….. ……………………….. ………………………….
……………………. ………………………….. ………………………. ………………………….
……………………. ………………………….. ……………………….. ………………………….
2.Do jakiego środowiska zaliczyłbyś bagna i lodowce? Wpisz to na powyższym diagramie.
…………………………………………………………………………………………………….
3.Wśród wód na kuli ziemskiej wody ………………………….. stanowią 97% zaś wody słodkie 3%, w tym rzeki i jeziora 2%, a lodowce 1%. Przedstaw ilość kolejnych tym wód w postaci diagramu. Zamaluj odpowiednia ilość kwadratów zgodnie z legendą:
Zielone - wody …………………….
Niebieski - wody słodkie - rzeki i jeziora
Żółty - wody w lodowcach i lądolodach
Przyjmij, że wszystkie wody na kuli ziemskiej to 100%, a jeden kwadrat to 1%.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4.Wymienione zbiorniki wodne odszukaj na mapie Polski i wpisz we właściwe miejsce do tabelki.
Solińskie, Pilica, Augustowski, Śniardwy, Goczałkowickie, Buk, Gliwicki, Włocławskie, Jamno, Nysa Łużycka, Mamry, Bydgoski, San, Gopło, Narew, Elbląski, Zegrzyńskie, Hańcza, Noteć, Dąbie, Siemianówka
Jezioro |
Rzeka |
Kanał |
Zalew sztuczny |
|
|
|
|
5.W zbiornikach wodnych żyje wiele zwierząt i rosną różnorodne rośliny. Im woda jest bardziej czysta tym zwierząt jest więcej, jednak roślin mniej. Rośliny rosną w wodach o dużej zawartości minerałów - a więc żyznych.
Aby żyć w środowisku wodnym niezbędne są liczne przystosowania, nie wszystkie rośliny są w stanie przeżyć w takich warunkach. Jakie rośliny rosną w wodach słodkich i jak są do tego przystosowane dowiemy się robiąc poniższe zadania?
6.Na schematycznym rysunku obok przedstawiającym budowę doliny rzecznej zaznacz:
- rzekę główną - dolina rzeczna
- prawy dopływ - dorzecze
- lewy dopływ - dział wodny
- źródło
- ujście
7.Na schematycznym rysunku przedstawiającym budowę koryta rzeki ( ………………………………………………………) zaznacz wymienione jego elementy:
- nurt rzeki
- zakole
- starorzecze
- delta
- mielizna
8.Masz przed sobą różnorodne szkło laboratoryjne. Spróbuj rozpoznać je i ustawić zgodnie z wypisaną poniżej kolejnością i ponumeruj:
- zlewka - 1 - lejek - 7
- kolba - 2 - pipeta - 8
- cylinder - 3 - probówka - 9
- szalka Petriego - 4 - szpatułka - 10
- szkiełko zegarkowe - 5 - palnik alkoholowy - 11
- stojak - 6 - filtr - 12
9.Badanie próbek wody - porównywanie pod wpływem cech fizyko - chemicznych: barwy, zapachu, przejrzystości.
Barwa - bezbarwna, zielona, brunatna, inna …..
Zapach - zgniłe jaja, chlor, obornik, mydło, olej, żaden, inny …
Przejrzystość - duża ( wszystko widać ), średnia ( woda mętna mało widać ), mała ( nic nie widać, jest zawiesina w wodzie )
|
rzeka |
kran |
kałuża |
stopiony śnieg |
Barwa |
|
|
|
|
Zapach |
|
|
|
|
Przejrzystość |
|
|
|
|
10.Badanie odczynu ( p H ) wody za pomocą papierka uniwersalnego i soku z czerwonej kapusty.
Odczyn wody świadczy o jej twardości, im wyższe p H tym woda twardsza. Twarda woda jest nie najlepsza do różnorodnych czynności higienicznych, gorzej się pierze, myje naczynia lub kąpie się, bo nie pienią się detergenty, np. mydło.
Do probówek wlewamy wodę z poszczególnych próbek i zamaczamy papierek uniwersalny, a na białym tle po wysuszeniu sprawdzamy kolor, na jaki się zabarwił. Porównujemy kolor papierka ze skalą p H. ( Podręcznik Peronu kl. V str. 25 )
Możemy odczyn sprawdzić wykorzystując sok z czerwonej kapusty. Trzemy kapustę, wyciskamy sok i wlewamy go do poszczególnych probówek z próbkami wody. Kolor soku powinien zmienić się również zgodnie ze skalą p H.
( Można samemu przygotować papierki uniwersalne - powstałym sokiem nasączamy bibułkę i suszymy i piekarniku lub suszarką do włosów. Można je potem wykorzystywać wielokrotnie. )
Odczyn zasadowy - kolor co raz bardziej niebieski
Odczyn kwasowy - kolor co raz bardziej czerwony
Najlepszym dla organizmów jest odczyn obojętny ( neutralny ) 7 p H - kolor żółty.
Wartości mogą wahać się od 0 p H do 14 p H.
|
rzeka |
kran |
kałuża |
stopiony śnieg |
Odczyn - p H wody
|
|
|
|
|
Przykładowe wartości p H niektórych znanych substancji.
14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 |
Ług domowy Bielinka
Proszek do pieczenia, woda morska Woda w basenie, woda destylowana Deszczówka
Sok pomarańczowy Ocet Coca - cola, sok cytrynowy Kwas akumulatorowy
|
11.Zarówno substancje zasadowe jak i kwasowe są niebezpieczne dla zdrowia i życia bo są żrące zwłaszcza w dużym stężeniu. Ale z drugiej strony wykorzystuje się ich właściwości do dbania o higienę - pranie, mycie naczyń, kąpiel, czyszczenie rur kanalizacyjnych. Organizmy żywe nauczyły się również wykorzystywać te substancje do obrony siebie.
Kwasy wykorzystują do obrony - mrówki, pokrzywa, pszczoła
Zasady wykorzystują do obrony - osy. Dlatego gdy nas coś pogryzie lub poparzy piecze nas skóra - jest tego przyczyną ta żrąca substancja
Możemy złagodzić ich działanie, gdy zmieszamy ze sobą obu substancji: kwasowej i zasadowej, nastąpi ich zobojętnienie - neutralizacja, o po dodaniu odpowiedniej ilości p H będzie równe 0.
Na co dzień wykorzystujemy zjawisko zobojętniania:
- pasta do zębów ma odczyn zasadowy w czasie mycia reaguje z kwasami powstającymi w jamie ustnej z resztek pokarmu w wyniku działania bakterii
- tabletki na niestrawność zawierają zasady, które łączą się z kwasami w żołądku neutralizując ich działanie i nie ma zgagi.
12.Zastanów się, jakich substancji użyjesz by zmniejszyć ból po ukąszeniu pszczoły i osy. Masz do dyspozycji okład z octu i sody oczyszczonej.
- pszczoła - ………………………………………………………………………………………………………………………..
- osa - ……………………………………………………………………………………………………………………………..
13.Na różnorodnych produktach możemy spotkać różnorodne oznaczenia. Oto niektóre z nich. Poniżej dorysuj oznaczenia substancji:
- substancja szkodliwa - substancja żrąca
- substancja trująca - substancja radioaktywna
- recykling - substancja nie testowana na zwierzętach
14.Jak widzicie, w próbkach wody z rzeki, kałuży i ze stopionego śniegu jest dużo zawiesiny - coś w wodzie się unosi? Jaką metodę proponujecie by te substancje oddzielić? Podkreśl te sposoby, które pomogą ci rozdzielić składniki tych mieszanin.
destylacja, zlanie, krystalizacja, filtracja, wybieranie, przewianie, wykorzystanie magnesu
15.Spośród podanych przyrządów skonstruuj zestaw, który wykorzystasz do ……………………………………….. ( wstaw sposób, który wybierzesz z zadania wcześniejszego ) próbek wody. Dokonaj …………………………………………
Masz do dyspozycji: zlewkę, lejek, filtry. Proces prowadź do momentu uzyskania „czystej wody”.
16.Sprawdzimy ile ważyły zanieczyszczenia unoszące się w wodzie. Do tego potrzebna nam waga szalkowa, odważniki.
Ważymy zlewkę, wlewamy wodę - ważymy razem.
Oblicz ilość wody: ……………………………………………………………………………………………………
Ważymy filtr suchy, ważymy filtr po dokonaniu filtracji.
Oblicz, jaką masę w wodzie stanowiły zanieczyszczenia: ……………………………………………………………………….
|
rzeka |
stopiony śnieg |
kałuża |
Masa zanieczyszczeń |
|
|
|
17.Przypomnijcie:
- z jakich elementów zbudowany jest mikroskop
- dokonaj podziału części na optyczne i mechaniczne
- wskaż części mikroskopu na modelu
- wymień funkcje poszczególnych części mikroskopu
- zasady mikroskopowania - co po kolei robimy aby dokonać obserwacji mikroskopowej
- rodzaje preparatów
- kolejne etapy wykonania preparatu mokrego
18.Dokonaj obserwacji mikroskopowej dowolnego preparatu trwałego zgodnie z zasadami. Sporządź rysunek z obserwacji.
19.Przygotuj preparat nietrwały z próbek wody, które zebraliśmy. Sporządź rysunki z prowadzonych obserwacji.
rzeka |
stopiony śnieg |
kałuża |
|
|
|
Opracowała: Irena Kamińska