ZAGADNIENIA Z BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

TEMAT 1: Pojęcia: a) naród, b) tożsamość narodowa (elementy tożsamości narodowej), c) interes narodowy, d) państwo, e) cele państwa, f) racja stanu, g) polska racja stanu.

1. Pojęcia:

1. Naród - wielka na ogół skoncentrowana przestrzennie grupa społeczna połączona więzią etniczną oraz kulturowo - cywilizacyjną, charakteryzującą się poczuciem tożsamości grupowej i zdolnością przekazywania jej kolejnym pokoleniom.

2. Tożsamość narodowa - to co łączy poszczególne jednostki w naród i co wyróżnia dany naród spośród innych oraz co jest przedmiotem obrony narodowej.

3. Elementy tożsamości narodowej:

• wspólna przeszłość dziejowa,

• język,

• kultura,

• religia,

• struktura życia ekonomicznego,

• instytucje polityczno prawne,

• wspólne terytorium.

4. Interes narodowy - zespół ogólnych i stałych celów, na których rzecz naród działa.

Cele te obejmują:

• potrzebę zjednoczenia się jako zabezpieczenie przed agresją,

• podnoszenie standardu życia oraz utrzymanie narodowej i międzynarodowej stabilności.

• Państwo - jako podstawowa forma organizacji życia politycznego społeczeństwa narodowego zajmującego określony obszar terytorialny i podporządkowany jednemu ośrodkowi suwerennej władzy politycznej która jest pod władzą państwową.

• Cele państwa:

• państwo jako cel samo w sobie - jego byt, potęga, niepodległość, rozwój, bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne.

• porządek prawny - prawo i sprawiedliwość, ich utwierdzenie i rozpowszechnianie

• dobro powszechne - rozwój kultury sprawiedliwość społeczna, moralność, postęp społeczny, dobrobyt, rozwój gospodarczy.

• zagadnienia pracy.

5. Racja stanu:

• wzgląd na dobro państwa, wspólne dobro,

• reguła postępowania politycznego,

• prymat interesu zbiorowego,

• priorytet interesu państwowego,

• moralna podstawa podejmowania przez państwo określonych działań,

• priorytet nad normami moralnymi i prawnymi, argument dla określonego działania politycznego.

• Polska racja stanu:

• umacnianie odzyskanej suwerenności i niezawisłości,

• umacnianie bezpieczeństwa państwa,

• sprzyjanie gospodarczemu i cywilizacyjnemu rozwojowi narodu i społeczeństwa,

• budowanie pozycji i prestiżu na scenie międzynarodowej w Europie i wśród sąsiadów.

TEMAT 2: Istota bezpieczeństwa, bezpieczeństwo jako kategoria interdyscyplinarna.

Bezpieczeństwo (kategoria interdyscyplinarna) - każda nauka, mimo że sprowadza się do zapewnienia bezpieczeństwa jednostce bądź społeczeństwa, inaczej akcentuje i rozkłada elementy.

Istota bezpieczeństwa:

• istotą opartego na gwarancjach nienaruszalnego przetrwania i swobodach rozwojowych bezpieczeństwa jest pewność,

• obiektywna pewność gwarancji nienaruszalnego przetrwania i swobód rozwojowych.

TEMAT 3: Postrzeganie bezpieczeństwa (wg. D. Frei).

Postrzeganie stanu bezpieczeństwa:

• stan braku bezpieczeństwa, gdy występuje duże rzeczywiste zagrożeniem a postrzeganie tego zagrożenia jest prawidłowe,

• stan obsesji, nieznaczne zagrożenie postrzegane jest jako duże,

• stan fałszywego bezpieczeństwa, zagrożenie jest poważne, a postrzeganie bywa jako niewielkie,

• stan bezpieczeństwa, zagrożenie zewnętrzne jest nieznaczne, a jego postrzeganie prawidłowe.

TEMAT 4: Potrzeby społeczeństwa.

Potrzeby społeczeństwa:

• bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• bezpieczeństwa ekonomicznego,

• bezpieczeństwa powszechnego,

• bezpieczeństwa ekonomicznego,

• wychowania i oświaty,

• ochrony zdrowia i bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego,

• ochrony środowiska i gospodarki odpadami,

• ochrony dorobku kulturowego i tożsamości narodowej.

TEMAT 5: Funkcje administracji publicznej w dziedzinie bezpieczeństwa (wg W Kitlera).

Funkcje administracji publicznej w dziedzinie bezpieczeństwa (wg W Kitlera):

• ochrona porządku konstytucyjnego - rozumiana jako działalność organów i instytucji państwowych oraz system reguł prawnych gwarantujących ciągłość konstytucyjnego ustroju państwa, w tym ochronę państwa jako organizacji prawnej i politycznej, ochronę informacji niejawnych, a także ochronę wolności i praw człowieka.

• zapewnienie bezpieczeństwa kulturowego,

• edukację na rzecz bezpieczeństwa,

• zapewnienie funkcjonowania organów władzy i administracji w warunkach pokoju, kryzysu lub wojny,

• zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego (utrzymanie spokoju i normalności zachowań w stosunkach międzyludzkich) oraz ochronę życia, zdrowia i dóbr przed bezprawnymi zamachami,

• ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę dóbr i środowiska przed negatywnymi skutkami działań człowieka i sił natury,

• zapewnienie materialnych i duchowych podstaw przetrwania ludności w warunkach zagrożeń bezpieczeństwa, kryzysu i wojny,

• zapewnienie integralności terytorialnej i nienaruszalności granic,

• ochronę interesów gospodarczych,

• ochronę granicy państwowej rozumiane jako zintegrowane zarządzanie granicą państwową,

• ochronę obszarów, obiektów, urządzeń i transportów ważnych dla obronności, interesów gospodarczych państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa.

TEMAT 6: Bezpieczeństwo narodowe.

Obiektywny stan pewności fizycznego przetrwania i swobód rozwojowych, stan będący zarazem żywotną potrzebą, a więc również celem i naczelnym interesem narodowym (racją stanu) zakładającym zabezpieczenie oraz umacnianie żywotnych wartości (wyrażanych w postaci obiektywnej pewności przestrzegania i swobód rozwojowych), realizowanych w sferze wewnętrznej i zewnętrznej.

TEMAT 7: Bezpieczeństwo narodowe w ujęciu: a) funkcjonalnym, b) jako proces, c) w znaczeniu strukturalnym.

Bezpieczeństwo narodowe w znaczeniu funkcjonalnym - jest naczelną misją narodową całego społeczeństwa i jego organizacji państwowej, polegającą na stałej realizacji dwóch współzależnych funkcji:

• funkcji podstawowej,

• funkcji tworzenia,

Bezpieczeństwo narodowe jako proces - obejmuje różnorodne zabiegi w obszarze stosunków międzynarodowych i wewnętrznych oraz przedsięwzięcia ochronne i obronne, mające na celu stworzenie korzystnych warunków funkcjonowania państwa na arenie międzynarodowej i wewnętrznej oraz przeciwstawianie się wyzwaniom i zagrożeniom bezpieczeństwa narodowego.

Bezpieczeństwo narodowe w znaczeniu strukturalnym - to całokształt przygotowania i organizacji państwa dla ciągłego tworzenia bezpieczeństwa narodowego obejmującego pewne elementy.

TEMAT 8: Elementy bezpieczeństwa narodowego.

Bezpieczeństwo narodowe, elementy:

• prawne podstawy bezpieczeństwa,

• polityka i strategia bezpieczeństwa narodowego,

• cywilna i wojskowa organizacja ochrony i obrony narodowej,

• infrastruktura bezpieczeństwa,

• edukacja dla bezpieczeństwa,

• sojusze i współpraca międzynarodowa w zakresie bezpieczeństwa.

TEMAT 9: Pojęcie i istota zagrożeń bezpieczeństwa narodowego.

Jest to stan w którym państwa mają poczucie pewności, że brak jest groźby ataku militarnego, politycznych presji, nacisku gospodarczego, zagrożenia ekologicznego czy utraty istotnych wartości kulturowych, tożsamości kulturowych i tożsamości narodowych, co stanowiłoby przeszkodę dla rozwoju państw, współpracy międzynarodowej i utrzymania pokoju.

Pojęcie to jest związane z pojęciem zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, stanowi kategorię zmienną w czasie, jest ściśle związane ze stanem stosunków międzynarodowych oraz dominującymi w tym obszarze strategiami politycznymi zagranicznych państw.

Jest to stan niezagrożenia, pewności, spokoju, wolności od szkodliwości wojen. Cel działania państwa wobec rządu dla zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego interesom oraz ochrona przed istniejącymi potencjalnymi zagrożeniami, zdolność narodu do ochrony jego wewnętrznych wartości przed zewnętrznymi zagrożeniami.

TEMAT 10: Zagrożenia militarne a zagrożenia niemilitarne.

Zagrożenia militarne państwa - splot zdarzeń w stosunkach międzynarodowych, w których z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju państwa, albo naruszenie bądź utrata jego suwerenności i integralności terytorialnej w wyniku zastosowania wobec niego przemocy zbrojnej (militarnej). S. Dworecki, Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, AON, Warszawa 1994, s.

25.

Zagrożenia niemiltarne - rodzaj zagrożenia obejmujący taki splot zdarzeń w stosunkach międzynarodowych, w których z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju państwa, ewentualnie naruszenie jego suwerenności w wyniku zastosowania wobec niego przemocy niezbrojnej.

Wśród zagrożeń niemilitarnych można wyróżnić zagrożenie polityczne, zagrożenie gospodarcze, zagrożenie psychospołeczne, zagrożenie ekologiczne, zagrożenie wewnętrzne i inne.

TEMAT 11: Zagrożenia militarne (istota, przejawy).

Militarne - obejmują użycie lub groźbę użycia siły militarnej przez podmioty prawa międzynarodowego. np.:

• demonstracja sił,

• dywersje militarne,

• blokada militarna,

• szantaż militarny,

• prowokacja militarna,

• incydent graniczny,

• ograniczone użycie środków przemocy zbrojnej,

• zbrojne starcie graniczne.

Do zagrożeń militarnych należą:

• niewystarczająca demokratyczna kontrola nad siłami zbrojnymi i planowaniem obronnym,

• tolerancja dla sił nieposłusznych konstytucyjnie ustanowionym władzom,

• nieprzestrzeganie lub obchodzenie zobowiązań w dziedzinie kontroli zbrojeń i niewystarczające reakcje w momencie naruszenia tych zobowiązań,

• nadmierna rozbudowa sił zbrojnych, która może naruszać regionalną lub subregionalną równowagę sił,

• rozprzestrzenianie broni masowego rażenia oraz nielegalny transfer materiałów i technologii podwójnego zastosowania,

• niestosowanie się do zasad zawartych w Kodeksie Postępowania Państw dotyczących polityczno-militarnych aspektów bezpieczeństwa,

• niewspółmierne odwoływanie się do siły w czasie pełnienia misji wewnętrznych,

• obecność obcych wojsk bez zgody władz państwa przyjmującego.

Wyżej wymienione zagrożenia militarne odgrywają bardzo istotną rolę w budowaniu bezpiecznej współpracy międzynarodowej. Powstało wiele organizacji międzynarodowych (m. in. OBWE, ONZ, UE, NATO, WNP) czuwających nad tym, aby zmniejszyć zagrożenie związane z omawianym tematem, bo choć coraz większe znaczenie odgrywają problemy polityczne, ekologiczne, czy ekonomiczne, to militarne wciąż są bardzo niebezpieczne. Świadczy o tym także fakt, że podpisano wiele porozumień i traktatów mających na celu zabezpieczenie państw przed tymi zagrożeniami.

Zagrożenia militarne bezpieczeństwa narodowego, zwłaszcza w kontekście narastających w ostatnich latach zagrożeniach atakiem terrorystycznym ze strony organizacji nie będącej podmiotem prawa międzynarodowego, to najogólniej militarna słabość kraju i jego nieprzygotowanie do obrony.

Może to być:

• demonstracja siły,

• dywersja militarna,

• szantaż militarny,

• prowokacja militarna,

• incydent graniczny,

• ograniczone użycie środków przemocy zbrojnej,

• zbrojne starcie graniczne,

• napaść zbrojna grup nieformalnych,

• konflikt lokalny,

• konflikt między państwami.

TEMAT 12: Zagrożenia ekonomiczne (istota, przejawy).

Zagrożenia ekonomiczne bezpieczeństwa narodowego dotyczą problemów produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego dysponowania nimi w celu pomnażania ogólnego dobrobytu. Obejmują finanse państwa, proces produkcji handel i dostęp do surowców, w szczególności energetycznych. Definiuje się te zagrożenia najczęściej jako stany , w których państwo nie może przeciwstawić się takim oddziaływaniom wewnętrznym i

zewnętrznym, które uniemożliwiają rozwój ekonomiczny zgodny z określonym kierunkiem i tempem, a przez to osłabiają jego potencjał gospodarczo-obronny. Zagrożenia ekonomiczne mogą urzeczywistniać się poprzez:

• niskie tempo rozwoju gospodarczego, pogłębiające dysproporcję w rozwoju ekonomicznym w stosunku do innych państw,

• ograniczenie dostępu do rynków wewnętrznych innych państw, środków finansowych i zasobów naturalnych,

• egoizm ekonomiczny rozwiniętych państw świata i międzynarodowych konsorcjów,

• niszczenie i zakłócanie sieci informacyjnych,

• reglamentację lub ograniczanie przez państwa rozwinięte dostępu do najnowszych technologii,

• powstawanie stref głodu i ubóstwa,

• ograniczenie wydatków na badania naukowe i brak transferu osiągnięć naukowych do gospodarki,

• blokady gospodarcze i dyskryminacje gospodarcze,

• obecność w gospodarce międzynarodowych grup przestępczych,

• tworzenie warunków do "prania brudnych pieniędzy",

• niestabilność finansowa państwa (deficyt bilansu płatniczego, odpływ kapitału) i kryzys wydatków publicznych,

• brak lub niski poziom nakładów na inwestycje oraz "przejadanie zysków",

• przestępczość gospodarcza i powstawanie "szarej strefy" w gospodarce,

• pauperyzacja społeczeństwa i masowe bezrobocie,

• nadmierny import towarów prowadzący do nieopłacalności własnej produkcji i zmniejszenia zatrudnienia w kraju,

• spekulacje finansowe,

• brak mechanizmów konkurencji gospodarczej i nakręcanie koniunktury przez produkcję zbrojeniową.

Temat 13: Zagrożenia społeczne (istota, przejawy).

Problemy społeczne charakteryzują się występowaniem na masową skalę skrajnie trudnych sytuacji w życiu jednostek i rodzin. Źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w mechanizmie życia zbiorowego, które generują deprawację i poniżenie szerokich warstw ludzi.

Przejawy:

1. Niskie tempo rozwoju gospodarczego pogłębiające dysproporcję w rozwoju ekonomicznym w stosunku do innych państw,

2. Ograniczenie dostępu do rynku wewnętrznego innych państw, środków finansowych i zasobów naturalnych,

3. Utrata rynków zbytu,

4. Egoizm ekonomiczny rozwiniętych państw świata i międzynarodowych koncernów,

5. Niszczenie i zakłócanie pracy sieci informacyjnych,

6. Reglamentację lub ograniczanie dostępu do najnowszych technologii przez państwa rozwinięte,

7. Powstawanie stref głodu i ubóstwa,

8. Ograniczanie wydatków na badania naukowe i brak transferu osiągnięć naukowych do gospodarki,

9. Blokady gospodarcze i dyskryminację gospodarczą,

10. Obecność w gospodarce międzynarodowych grup przestępczych,

11. Tworzenie warunków do „prania brudnych pieniędzy",

12. Niestabilność finansową państwa (deficyt bilansu płatniczego, odpływ kapitału) i kryzys wydatków publicznych,

13. Brak i niski poziom nakładów na inwestycje oraz „przejadanie zysków",

14. Przestępczość gospodarcza i powstawanie „szarej strefy" gospodarki,

15. Pauperyzację społeczeństwa i masowe bezrobocie,

16. Nadmierny import towarów prowadzący do nieopłacalności własnej produkcji i zmniejszenie zatrudnienia w kraju,

17. Spekulacje finansowe,

18. Brak mechanizmów konkurencji gospodarczej i nakręcanie koniunktury przez produkcję zbrojeniową.

Temat 14: Zagrożenia ekologiczne (istota, przejawy).

Odnosi się do funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w tym środowisku i trwałego rozwoju narodu. Zagrożenie to może wywołać działalność człowieka i czynniki naturalne.

Przejawy:

1. Niekontrolowaną eksploatację zasobów naturalnych (wyrąb lasów, nadmierne odłowy zwierząt, rabunkowe wydobywanie kopalin),

2. Masowe zanieczyszczanie wody, powietrza, gleby,

3. Brak gospodarki odpadami komunalnymi, przemysłowymi i nuklearnymi,

4. Stosowanie niebezpiecznych technologii przemysłowych prowadzących do zmian w atmosferze (likwidacja powłoki ozonowej, ocieplanie klimatu, wzrost emisji promieniowania ultrafioletowego)

5. Katastrofy naturalne i przemysłowe,

6. Naruszenie stosunków wodnych w środowisku (odwracanie biegu rzek, brak racjonalnej gospodarki leśnej) prowadzące do erozji gleb, osuwisk i pustynnienia terenów,

7. Chaotyczna urbanizacja.

Temat 15: Przestępczość zorganizowana jako zagrożenie bezpieczeństwa państwa.

Przejawy:

1. Nasilenie tzw. przestępstw porachunkowych: zabójstw, rozbojów, pobić, terroryzmu kryminalnego; nowymi kryminologicznymi kategoriami najcięższych przestępstw stały się zabójstwa na tle porachunków finansowych oraz zabójstwa na zlecenie, które dość często popełniane są przez zawodowych zabójców;

2. Zwiększenie liczby oraz pogłębienie profesjonalizacji grup przestępczych; coraz więcej przestępstw zarówno o charakterze kryminalnym, jak i gospodarczym jest dokonywanych grupowo w zorganizowany i zaplanowany sposób.

3. Coraz częstsza agresja, charakteryzująca działania zorganizowanych grup przestępczych (egzekucje, porwania osób, tortury, akty terroru kryminalnego),

4. Umiędzynaradawianie się grup przestępczych i zwiększanie terenów kontrolowanych przez poszczególne grupy przestępcze,

5. Wzrost zainteresowania zorganizowanych grup przestępczych najnowszymi rozwiązaniami w zakresie informatyzacji (komunikacji) i powiązane z tym zagrożenia przestępczością, np. z wykorzystaniem kart płatniczych czy globalnej sieci Internet,

TEMAT 16: Terroryzm a zagrożenia bezpieczeństwa państwa (istota, przejawy).

Wszystkie działanie przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa możemy z całą pewnością nazwać terroryzmem, który wywołuje w narodzie jak i u każdego obywatela strach, lek, brak poczucia bezpieczeństwa. Uwzględniając historyczne zmiany terroryzmu należy zauważyć, że istota terroryzmu, przemoc, pozostała taka sama, natomiast wraz z rozwojem cywilizacji zmieniły się jego formy. Upowszechnienie się zasad demokracji, wolność zrzeszania się i odróżowania stały się sprzymierzeńcem terrorystów. Klasyczny, XIX wieczny terroryzm miał charakter indywidualny i polegał na dokonywaniu zamachów na głowy państwa lub inne prowadzące działalność polityczną. Obecnie ofiarami są nie tylko politycy czy dyplomaci, ale przypadkowi ludzie. Istota terroryzmu sprowadza się do aktów przemocy, których najważniejszym celem jest wywołania strachu, aby następnie czerpać z tego strachu korzyści polityczne. Głównym celem osiąganym przez terrorystów przez dokonywanie aktów przemocy jest pokonanie przeciwnika nie przez niszczenie wprost jego sił i zasobów (jak na wojnie)ale niszczenie jego woli działania przez panowanie wszechobecnego strachu przed zamachami bombowymi, porwaniami samolotów, przetrzymywaniem zakładników i innymi formami gwałtownej przemocy. Maksymalizowanie pośrednich efektów aktów przemocy przeciwko ludności , które same w sobie nie Są tak niszczycielskie jak działania wojenne, polega na tworzeniu przez terrorystów sytuacji niepewności, w taki sposób aby jak największa część społeczeństwa czuła się ciągle zagrożona. Terroryzm dzięki efektowi globalizacji zmienia swoje strategie działania, można zaliczyć ją do zagrożeń strategicznych o charakterze globalnym.. Obecnie mamy do czynienia z nową generacją terrorystów. Oznacza to, że konieczna jest zmiana myślenia o terroryzmie i sposobach jego zwalczania. Należy uznać zjawisko dzisiejszego terroryzmu za poważny problem natury międzynarodowej.

TEMAT 17: Powiązania przestępczości zorganizowanej z terroryzmem w aspekcie zagrożeń bezpieczeństwa państwa.

Źródło:

(płk w st. spocz. Ryszard Lonca, Źródła i sposoby finansowania terroryzmu oraz metody ich zwalczania [w:] Współczesne zagrożenia terroryzmem oraz metody działań antyterrorystycznych, (red.) J. Szafrański, WSPol, Szczytno 2007, s. 161 i n.

Po atakach terrorystycznych w USA w 2001 r. dostrzeżono, że bliżej nieokreślony, ale znaczny strumień środków finansowych do ugrupowań terrorystycznych płynie od struktur międzynarodowej przestępczości zorganizowanej.

Grupy przestępczości kryminalnej działają dla zysku, a grupy terrorystyczne zazwyczaj działają w celach nieekonomicznych. Wiąże ich jednak wiele czynników.

Rosyjski specjalista terroryzmu Anatolij Safonow przewiduje, że coraz bardziej będą się zazębiały działania struktur terrorystycznych z organizacjami kryminalnymi, ponieważ zysk z takiej współpracy płynie dla obu stron.

Na przykład pojawienie się wielu struktur terrorystycznych w Azji Środkowej spowodowało renesans tzw. mafii transportowej. Struktury tej mafii mającej zasięg międzynarodowy i kontrolującej transport towarów z portów pakistańskich na trasach liczących 3 tys. km do Afganistanu, a przede wszystkim do państw Azji Środkowej, zaczęła świadczyć usługi dla terrorystów. To właśnie ta mafia transportuje afgańską heroinę. Ugrupowania terrorystyczne w zamian za ochronę transportów otrzymują pieniądze i broń.

Ocenia się, że dla wielu, najczęściej wielkich organizacji terrorystycznych, ekstremistycznych i ruchów oporu, istotnym źródłem finansowania są zyski z produkcji oraz handlu narkotykami. Klasycznym przykładem jest sytuacja w Afganistanie, w mniejszej skali istnieje też na Bałkanach. Ugrupowania terrorystyczne, walczące w Afganistanie, Kaszmirze, Azji Środkowej, otrzymują coraz więcej środków finansowych od mafii narkotykowych prowadzących narkobiznes w Afganistanie. Rolnicy, którzy zasieją mak opiumowy uzyskują pomoc ze strony afgańskiego ruchu oporu. Uprawę maku wspierają też talibowie oraz grupy stosujące terrorystyczne metody walki, które także ochraniają pola uprawowe maku i eskortują konwoje narkotykowe w zamian za otrzymane profity.

We wrześniu 2006 r. eksperci z organizacji międzynarodowych ogłosili, że Afganistan dostarcza 92% światowego surowca używanego do produkcji heroiny i ilość ta będzie się zwiększać. Eksperci z USA i krajów Europy Zachodniej alarmują, że w ostatnich latach zaczął funkcjonować całkowicie nowy system organizacyjny i lepiej zorganizowany szlak przemytu afgańskiego opium i heroiny z Afganistanu do odbiorców w Rzymie, Londynie, Amsterdamie, Paryżu i Berlinie.

W zamian za otrzymane pieniądze ugrupowania terrorystyczne chronią narkobiznes, a jego struktury organizują w zamian terrorystom bezpośrednie wsparcie logistyczne, systemy rozpoznawcze, miejsca ukrycia, transport i legalizację tożsamości.

Pieniądze otrzymywane od mafii przeznaczane są przez grupy terrorystyczne na zakup broni, materiałów wybuchowych, odpowiedniego sprzętu, żywności, utrzymywania rodzin członków organizacji, żołd dla bojowników, opłatę informatorów, aktywności wywiadowczej i in.

Organizacje terrorystyczne nie są zazwyczaj zaangażowane w przestępstwa stricte kryminalne, co w przypadku wykrycia przez policję, narażałoby je na dekonspirację. Występują również takie sytuacje, że organizacje terrorystyczne wydzielają ze swoich struktur ludzi, których zadaniem jest organizowanie działań przestępczych do pozyskiwania środków finansowych dla potrzeb sfinansowania akcji terrorystycznych. Do najczęściej popełnianych przestępstw przez organizacje terrorystyczne w celu uzyskania środków materialnych przeznaczonych na swoją działalność należą porwania dla okupu i wymuszenia. Również przemyt towarów i ludzi jest działalnością, która przynosi duże zyski.

Ze zjawiskiem przemytu ludzi przez grupy przestępczości zorganizowanej wywodzącej się z obszarów dużej aktywności terrorystycznej mamy do czynienia także w Polsce. Przez obszar naszego kraju wiodą świetnie zorganizowane i zakonspirowane szlaki przemytu imigrantów z Azji oraz Kaukazu. Szlaki te są obsługiwane głównie przez grupy czeczeńskie, szczególnie zainteresowane przemytem swoich rodaków do krajów Europy Zachodniej. Nie można wykluczyć, że opłaty pobierane przez zorganizowane grupy czeczeńskie od przemycanych Azjatów i innych służą do finansowania ugrupowań ekstremistycznych funkcjonujących w islamskich obszarach Rosji, które wciąż zapowiadają dokonanie aktów terrorystycznych na cele rosyjskie ulokowane w Europie Zachodniej.

W okresie globalizacji coraz więcej zagrożeń ma charakter transgraniczny, czyli oddziałują one ponad granicami wielu państw. Taki charakter mają zagrożenia społeczne w formie terroryzmu międzynarodowego i przestępczości zorganizowanej. Zwłaszcza w ostatnich latach następuje intensyfikacja zagrożeń z ich strony. Cechą niektórych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego jest ich odterytorialnienie. Funkcjonując w transnarodowej przestrzeni społecznej, są oderwane od jakiekolwiek lokalizacji. Do takich zagrożeń zaliczyć można terroryzm międzynarodowy i przestępczość zorganizowaną.

Wszystkie wskazane zagrożenia, w różnym stopniu dotyczą bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. (patrz pkt 15 i 16)

TEMAT 18: Postęp naukowo-techniczny a zagrożenia infrastruktury krytycznej.

Źródło:

R. Jakubczak, J. Flis (red.), Bezpieczeństwo narodowe Polski XXI wieku, Bellona, Warszawa 2006, s. 99-100.

http://www.mojeopinie.pl/zagrozenie_cyberterroryzmem_a_polska_strategia_obrony_przed_tym_zjawiskiem,3,1241119999

Na wstępie należy wyjaśnić, co to jest infrastruktura krytyczna. Najogólniej, są to systemy i dobra fizyczne i wirtualne, żywotne dla państwa, których zniszczenie lub destrukcja mogłaby osłabić bezpieczeństwo gospodarki narodowej, narodowej służby zdrowia i opieki społecznej lub innych dziedzin. Po atakach terrorystycznych na Nowym Jork i Waszyngton do obiektów infrastruktury krytycznej zalicza się również wysokie budynki oraz obiekty i urządzenia, w której gromadzi się duża liczba osób (stacje kolejowe i metra, pociągi, samoloty, domy towarowe itp.), stanowiące cywilne „miękkie cele” podatne na ataki terroru, a także katastrofy techniczne.

Olbrzymi postęp naukowo-techniczny przyniósł równocześnie olbrzymie zagrożenie dla ludzkości z widmem zagłady atomowej cywilizacji i całkowitej degradacji środowiska naturalnego na czele. Postęp naukowo-techniczny przyniósł w aspekcie zagrożenia zarówno wojskowe jak i cywilne potencjalne środki masowego rażenia (np. broń jądrowa - elektrownie atomowe, broń chemiczna - trujące środki przemysłowe) i niemalże całkowite uzależnienie ludzkości od urządzeń technicznych, które same w sobie są groźne (np. samochody), bądź wrażliwe na awarie (np. wielka awaria 14 i 15 sierpnia 2003 r. pozbawiła energii elektrycznej ponad 50 mln ludzi w USA i Kanadzie. Straty liczono w miliardach dolarów), akty terroru. Pochodną tego nowego powszechnego zagrożenia jest właśnie pojęcie infrastruktury krytycznej.

Koniec XX i początek XXI wieku to okres gwałtownego rozwoju nowych technologii informatycznych, komputerów i Internetu. Niekontrolowany rozwój tego medium, a także znaczny stopień „usieciowienia” współczesnych społeczeństw sprawił, że pojawiły się nowe, dotychczas niespotykane zagrożenia, które w znaczący sposób mogą zagrozić krytycznej infrastrukturze państwa. Biorąc pod uwagę znaczenie technologii informatycznych we współczesnym świecie oraz realną groźbę wykorzystania ich przeciwko bezpieczeństwu państwa zachodzi potrzeba znalezienia odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu Polska jest narażona na zagrożenia płynące z globalnej sieci oraz czy zaistniała potrzeba wypracowania kompleksowej i efektywnej strategii obrony przed cyberterroryzmem?

Specjaliści z Akademii Obrony Narodowej w „Analizie systemowej zjawiska cyberterroryzmu” definiują go jako „politycznie motywowany atak lub groźbę ataku na komputery, sieci, lub systemy informacyjne w celu zniszczenia infrastruktury oraz zastraszenia lub wymuszenia na rządzie i ludziach daleko idących politycznych i społecznych celów”

(Estonia jako ofiara cyberterroryzmu -„Gaśnie światło, Internet nie działa. Banki są zamknięte, nie można skorzystać z bankomatu. Radio i telewizja milczą. Lotniska i dworce kolejowe puste. Za to ulice - zupełnie zakorkowane. Po długiej nocy pojawiają się szabrownicy - policja nie jest w stanie przywrócić porządku. Nikt nie ma dostępu do pieniędzy, jedyne, co się teraz liczy to paliwo, jedzenie i woda. Zaczyna się panika...”)

Olbrzymia skala liczbowa i przestrzenna infrastruktury krytycznej warunkującej bezpieczeństwo narodowe, a równocześnie wrażliwej na uderzenia wojskowe lub akty terroru, stanowi olbrzymie wyzwanie w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego w XXI wieku.


TEMAT 19: Katastrofy synergiczne.

Źródło:

R. Jakubczak, J. Flis (red.), Bezpieczeństwo narodowe Polski XXI wieku, Bellona, Warszawa 2006, s. 100.

Wzrastające zaludnienie, a tym samym zabudowa terenu nasyconego obiektami i urządzeniami infrastruktury krytycznej w sytuacji wystąpienia naturalnych zagrożeń (powodzi, pożarów, huraganów, trzęsień ziemi itp.) powodują tzw. katastrofy synergiczne, albo naturalno-techniczne (Na-Tech), których łączne destrukcyjne skutki są większe niż suma skutków wywołanych przez każdą z tych katastrof oddzielnie. Ten typ katastrof jest uważany za dominujący w świecie - stanowiąc nowe, wielkie wyzwanie w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego.

Synergia (od grec.- współdziałanie) zestawienie dwóch lub więcej elementów, by ich oddziaływanie (w przypadku podmiotów działania) dawało skutek większy niż suma skutków wywołanych przez każdy element oddzielnie. Synergię nazywa się często „2+2=5 efektem”

TEMAT 20: Polityka bezpieczeństwa państwa.

Politykę bezpieczeństwa narodowego stanowi celowa i zorganizowana działalność kompetentnych organów państwa, zmierzająca do stałego zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, a także współudziału państwa w tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego.
Działalność organów państwa w zakresie polityki bezpieczeństwa narodowego obejmuje ustalenie celów i zadań polityki bezpieczeństwa, określenie strategii bezpieczeństwa narodowego oraz koordynacja działania różnych organów państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa oraz budowaniu zewnętrznych warunków bezpieczeństwa narodowego.

Podstawą do ustalania celów i zadań polityki bezpieczeństwa jest Konstytucja III RP z 1997r., a dokładnie mówi o tym art. 5: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.

Cele polityki bezpieczeństwa narodowego:

1. Ochrona niepodległości i niezawisłości Rzeczypospolitej oraz utrzymanie nienaruszalności granic i integralności terytorialnej państwa.

2. Ochrona demokratycznego porządku ustrojowego, bezpieczeństwa obywateli oraz praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich osób znajdujących się pod jurysdykcją RP.

3. Ochrona dziedzictwa narodowego, w tym substancji materialnej i duchowej

4. Zapewnienie warunków cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski, dobrobytu jej obywateli, pomyślnych perspektyw rozwojowych, które są podstawą społecznej stabilności i pozycji międzynarodowej państwa.

5. Ochrona środowiska naturalnego jako dobra narodowego,

6. Wnoszenie wkładu w umacnianie pokoju, stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Wyzwania polityki bezpieczeństwa narodowego:

1. Uniknięcie powtórzenia błędów polityki bezpieczeństwa z przeszłości, a zwłaszcza sprzed 1939 r.

2. Zapewnienie ochrony i obrony interesów narodowych Polski, samodzielnie i w ramach NATO.

3. Likwidacja skutków opóźnień cywilizacyjnych w stosunku do Europy Zachodniej oraz umocnienie siły narodowej

4. Zapewnienie bezpiecznych warunków rozwoju Polski oraz zwielokrotnienie siły obronnej, jaką daje członkostwo w NATO i w UE.

5. Współuczestniczenie w tworzeniu i utrzymywaniu bezpieczeństwa międzynarodowego w celu uprzedzania zagrożeń zewnętrznych bezpieczeństwa narodowego i zapobiegania im.

Zadania polityki bezpieczeństwa narodowego w stosunku do strategii bezpieczeństwa narodowego na progu XXI wieku można ująć następująco:

• Zapewnić skuteczną ochronę i obronę interesów narodowych przed zagrożeniami zewnętrznymi, samodzielnie bądź w ramach obrony wspólnej NATO.

• Osiągnąć wzrost siły narodowej odpowiadający zakładanej pozycji Polski w Europie i świecie wzorem nowoczesnych i bogatych państw Europy Zachodniej.

• Osiągnąć trwałą, wiarygodną i korzystną dla interesów narodowych Polski pozycję w strukturach NATO i UE.

• Inicjować dwustronne i międzynarodowe działania tworzące i utrzymujące bezpieczeństwo międzynarodowe i współuczestniczyć w nich.

TEMAT 21: Bezpieczeństwo wewnętrzne a bezpieczeństwo zewnętrzne w aspekcie zjawiska globalizacji.

Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne (zacierające się granice pomiędzy takim podziałem): terroryzm, patologie społeczne, bieda, przestępczość zorganizowana, kryminalna, gospodarcza, pospolita, korupcje, niebezpieczeństwo wynikające z groźby użycia broni masowego rażenia, klęski naturalne, awarie techniczne, strajki, wystąpienia, imprezy masowe powodują konieczność integracji różnych podmiotów funkcjonujących w obszarach bezpieczeństwa.

Współczesne wyzwania bezpieczeństwa w wymiarze regionalnym i globalnym, szczególnie zaś zagrożenia nacjonalistyczne i terrorystyczne uświadamiają, iż bezpieczeństwo państwa i narodów zależy bezpieczeństwa światowego i odwrotnie.

Coraz bardziej powszechne jest stwierdzenie, że nie można oddzielić bezpieczeństwa publicznego, narodowego, państwowego, regionalnego od bezpieczeństwa ogólnoświatowego, globalnego.

Globalizacja powoduje, iż problemy bezpieczeństwa europejskiego nie są już możliwe do ujmowania wyłącznie przez pryzmat bezpieczeństwa w Europie.
Bezpieczeństwo europejskie zależy od wielu czynników politycznych i społecznych, których znaczna część uwarunkowana jest poza Europą.

TEMAT 22: Proliferacja broni masowego rażenia.

Proliferacja -zjawisko rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

Bronią masowego rażenia (BMR) powszechnie określa się broń chemiczną, biologiczną i nuklearną, których użycie doprowadziłoby do śmierci setek tysięcy ludzi i skażenia środowiska. Wyścig zbrojeń, doprowadził do rozwoju różnych metod otrzymywania takowej broni, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że dzisiaj bez problemu wykorzystać ją mogą terroryści(np. ataki za pomocą porwanych samolotów na World Trade Center i Pentagon). Rządy wielu krajów na świecie zaczęły pracować nad zapobiegnięciem następnym atakom, a także przygotować do radzenia sobie z ich ewentualnymi następstwami. Wiele państw gromadzi dzisiaj bomby atomowe, a kilka innych gorączkowo pracuje nad tym, by zbudować własną. Świat powinien także zwrócić uwagę na takie zagrożenia jak : „brudna bomba”,( rozsianie materiału radioaktywnego, doprowadzenie do promieniotwórczego skażenia terenu). A także „cyberterroryzm”, (wdarcie się do systemów komputerowych np. systemy finansowe). Na ziemi jest kilka takich miejsc gdzie bez problemu można by się zaopatrzyć w BMR. Jednym z nich jest Rosja, ze względu na ogromne zapasy BMR jeszcze z czasów ZSRR. Jednak dużym zagrożeniem BMR(w ocenie amerykanów) są wszelkie epidemie AIDS/HIV oraz narkotyki. Zagrożenie BMR nadal będzie żywe, póki poszczególne państwa będą się zbroić i prowadzić badania nad użyciem tej broni. Dodatkowe niebezpieczeństwo stanowi terroryzm, który potęguje obawę przed atakiem, mogącym stać się zagładą dla ludzkości. W interesie wspólnym- w interesie szeroko pojętego dobra wszystkich ludzi, którzy żyją na Ziemi- należy zminimalizować zagrożenie, użycia jakiejkolwiek niekonwencjonalnej broni. Współcześnie są podejmowane próby uregulowania tego problemu drogą rokowań zmierzających do rozbrojenia. Rokowania w sprawie rozbrojeń dotyczą : -całkowitej eliminacji BMR( zakaz badań, produkcji, posiadania, nakaz zniszczenia zapasów).

TEMAT 23: Państwa słabe i upadłe - źródłem zagrożeń dla bezpieczeństwa w Europie.

Państwa upadłe charakteryzują się słabością władz, które nie są w stanie kontrolować swojego terytorium, bądź czynią to na ograniczonym terenie i w ograniczonym zakresie, a także nie są w stanie zapewnić swoim obywatelom opieki socjalnej na choćby minimalnym poziomie, bezpieczeństwa oraz zagwarantować warunków do rozwoju. Dalszymi przejawami upadku państw jest wysoki poziom korupcji, słabość gospodarcza, a także ogromna przestępczość. Oczywistą konsekwencją, a zarazem powodem upadku państw są konflikty etniczne i rasowe. Państwo takie nie sprawuje też efektywnej kontroli nad swoim terytorium i granicami. Jednym słowem nie potrafi chronić podstawowych wartości egzystencjalnych, w tym najważniejszej, czyli przetrwania. Słabe państwa przyjmują na siebie bardzo mały zakres funkcji, których w dodatku nie są w stanie skutecznie wypełniać. Nie posiadają silnego ośrodka władzy, spełniającego rolę homeostatu, adaptującego się do zmian środowiskowych, który przeciwdziałałby procesom anarchizacji życia publicznego. Są zbyt niewydolne by opanowywać najbardziej istotne konflikty społeczne. Nie wypełniają również funkcji organizatorskiej, redystrybucji dochodów normotwórczej i ochronnej. Niestabilne państwa to także podatny grunt dla różnego rodzaju grup terrorystycznych, które mogą tam bezkarnie prowadzić swoją działalność. Degradację państwowości należy traktować jako proces, kontinuum, które ma swoje w miarę rozróżnialne etapy i przebiega od państwa słabego przez państwo upadające aż po państwo upadłe lub wręcz całkowitą katastrofę państwowości.

Upadek państw niesie za sobą także szereg negatywnych skutków dotykających państwa „zachodu” na pierwszy rzut oka tylko pośrednio. To przede wszystkim bieda, głód i śmiertelne choroby. Rządy nie będące w stanie kontrolować swoich państw nie są także w stanie udzielić skutecznej pomocy swoim obywatelom - często także wcale tego nie chcą. Pomoc humanitarna rozdzielana przez miejscowych watażków rzadko trafia do najbardziej potrzebujących - często żywność staje się także bronią i środkiem podtrzymującym władzę. Rządy nie są także w stanie walczyć z szalejącymi epidemiami - dżumą, malarią, czy AIDS.

W państwach "upadających" następuje "prywatyzacja władzy" - państwowy monopol przymusu przechodzi w sposób niekontrolowany w ręce struktur etnicznych, rodzinnych klanów, uzbrojonych band, lokalnych watażków, itd. Suwerenność władzy w "upadającym" państwie jest tylko fikcją, gdyż nie jest ono ani samowładne ani całowładne. Jego jurysdykcja nie rozciąga się na wszystkich obywateli, obejmując zazwyczaj tylko stolicę państwa i obszary przyległe do niej. Interwencje zewnętrzne i obecność międzynarodowych sił ułatwiają wprawdzie tym państwom uporządkowanie spraw wewnętrznych, ale należy też w nich widzieć konsekwencję erozji suwerenności "państw upadających".

Podsumowując, można skonstatować, iż "upadające państwo" cechuje m.in.: a) bezprawie (nieegzekwowalność prawa), b) wysoki współczynnik przestępczości, c) korupcja władzy, d) czarny rynek, e) rozdmuchana i niewydolna biurokracja, f) nieefektywność wymiaru sprawiedliwości, g) istotny wpływ armii na politykę, h) duża rola tradycyjnych liderów społeczności lokalnych, i) niska wydajność instytucji publicznych.

Paradoks naszych czasów polega na tym, że głównym źródłem zagrożeń nie są dziś państwa silne i agresywne, jak miało to miejsce w przeszłości, lecz państwa słabe i upadłe, które straciły zdolność kontroli rozwoju wypadków na swoich terytoriach. Przykładem takich obszarów jest Afganistan, Somalia, Liberia, Jemen, Sudan, a na obrzeżach Europy - Zakaukazie i Bałkany. Jedynie działanie całej społeczności demokratycznych państw Europy i współdziałanie NATO i UE może skutecznie neutralizować zagrożenia, których źródłem są przestępcze organizacje i struktury cieszące się pełną swobodą i bezkarnością na tych obszarach.

W zglobalizowanym świecie żadne państwo europejskie nie może samodzielnie poradzić sobie ze współczesnymi zagrożeniami i wyzwaniami. Do tych wyzwań i zagrożeń należą: zarządzanie kryzysem cywilnym i militarnym, zabezpieczenie dostaw energii i handlu

międzynarodowego, kontrola zbrojeń i rozbrojenia, walka z terroryzmem,

przestępczością zorganizowaną, zmianami klimatycznymi, biedą oraz łamaniem praw

człowieka. Obywatele UE oczekują, że UE i państwa członkowskie będą działać

wspólnie i brać aktywny udział w światowej polityce międzynarodowej.

Zagrożeniem jest z pewnością niestabilność na obszarze poradzieckim i w regionie śródziemnomorskim. Napływ imigrantów i uchodźców jest uznawany za najpoważniejsze wyzwanie dla bezpieczeństwa unijnego. Do tego dochodzi terroryzm, międzynarodowa przestępczość zorganizowana, handel i przerzut narkotyków, zanieczyszczenie środowiska i choroby zakaźne. Źródeł upatruje się przede wszystkim w niedorozwoju gospodarczym, czynnikach społeczno-ekonomicznych. Szczególnym wyzwaniem dla bezpieczeństwa europejskiego jest tak zwany wymiar islamski. Obecność kilkunastu milionów muzułmanów w krajach europejskich bezpośrednio wpływa na politykę UE wobec konfliktu bliskowschodniego i postawę proarabską.

Ogromna liczba uchodźców jest wielkim problemem nie tylko dla państw znajdujących się w najbliższym geograficznym otoczeniu państwa objętego konfliktem, ale także dla Europy. Zmuszeni do ucieczki lub zwyczajnie poszukujący lepszego życia mogą stać dla „zachodu” poważnym obciążeniem socjalnym.
Należy także pamiętać, że konflikt w jednym kraju niesie za sobą destabilizację często całego regionu i powoduje rozlanie się wojny na kraje ościenne - rzadko plemię zaangażowane w konflikt zamieszkuje teren tylko jednego państwa. Poza tym nikła kontrola graniczna i słabość władz pozwala stronom walczącym na zakładanie baz na terenie państw sąsiednich, aby stamtąd atakować swoich wrogów.

Upadające państwa stanowią według wielu autorów najpoważniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego w epoce pozimnowojennej.

Państwa te są swoistą wylęgarnią problemów dla społeczności międzynarodowej: naruszają prawa człowieka, napędzają potężne fale migracji, napadają na swoich sąsiadów i udzielają schronienia światowym terrorystom. Zagrożeniami bezpieczeństwa mogą być:

• przejęcie władzy w państwach przez „warlordów” - przywódców partyzanckich, grup przestępczych czy gangów, którzy uzyskali kontrolę nad obszarem państwa lub częścią jego terytorium,

• „upaństwowienie” procederu handlu bronią, niewolnikami,

• wystąpienie masowych migracji jako konsekwencji konfliktów lokalnych,

• „przeniesienie” skutków i następstw konfliktów na ludność cywilną.

Obecnie nie odnotowuje się już żadnych szczególnych problemów z bezpieczeństwem czy też zagrożeń bezpieczeństwa we Francji, w Niemczech, w Polsce lub w Danii. Europa nie jest więc oazą pokoju. Jej bezpieczeństwu nie zagraża jakikolwiek konflikt zbrojny, mogący doprowadzić do zmian granic zewnętrznych państw regionu. Nie oznacza to, że stanowi ona region o znacznym poziomie stabilności. Procesy globalizacji, zwłaszcza oddziaływujące na sferę społeczno-ekonomiczną, tworzą nowe zagrożenia bezpieczeństwa. Nie ma również większego znaczenia fakt, że część zjawisk kryzysogennych toczy się poza jej terytorium. Wprost oddziałują one na wewnętrzną sytuację państw europejskich

oraz społeczność europejską. Niebezpiecznym zjawiskiem jest możliwość upadku państwa dysponującego technologią wytwarzania broni atomowej czy samą tą bronią. Jeżeli taka technologia wymknie się z rąk państwa, środki odstraszania przestaną funkcjonować; nie będziemy także wiedzieć, kto tą technologią dysponuje, w czyje ręce trafiła. Dziś, na początku XXI wieku, świat wygląda zupełnie inaczej. Już nie agresywne kolosy, jak hitlerowskie Niemcy, czy Związek Radziecki, ale państwa, które de facto nie istnieją stanowią największe zagrożenie dla współczesnego świata.

TEMAT 24: Elementy zintegrowanego systemu bezpieczeństwa państwa.

Unia Europejska- gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich (dwudziestu siedmiu od 1 stycznia 2007 r.), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie mającą 30% udział w światowym PKB. Jej celem jest pokój, dobrobyt i wolność dla 498 milionów obywateli - w bardziej sprawiedliwym i bezpiecznym świecie.

NATO- organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization), potocznie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego lub Pakt Północnoatlantycki - organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949 w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy oraz USA i Kanada. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR. Następnie stopniowo dołączały: Grecja, Turcja, RFN, Hiszpania, NRD, (po przyłączeniu jej landów do RFN), Czechy, Węgry, Polska, Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Albania i Chorwacja.(czyli 28 członków)

Układ z Schengen- porozumienie, które znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi układu, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej. Dotyczy również współpracy przygranicznej. Porozumienie to zostało zawarte w miejscowości Schengen w Luksemburgu 14 czerwca 1985.  Austria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia , Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Monako, Niemcy , Norwegia, Polska (21 grudnia 2007), Portugalia, San Marino, Słowacja,  Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy, Watykan.

TEMAT 25: Obrona narodowa.

Obrona narodowa - to całokształt sił i środków państwa i społeczeństwa, a także sposoby oddziaływania na otoczenie w celu zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom, które godzić by mogły w bezpieczeństwu narodowemu.

TEMAT 26: Obrona i ochrona narodowa (klasyfikacja): a) obrona narodowa w ujęciu strukturalnym, b) obrona narodowa w ujęciu funkcjonalnym.

Obrona i ochrona narodowa (klasyfikacja wg. J. Marczaka):

1. Jako część organizacji państwa, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, sił zbrojnych, zasobów i terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony całego narodu przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego.

2. Jako podstawowa (fundamentalna) misja narodowa (państwa) obejmująca zabezpieczenie przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego.

3. Jako podstawowa (fundamentalna) struktura realizacyjna bezpieczeństwa narodowego, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, zasobów, terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony narodu (interesów narodowych) przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego.

4. Jako realizację konstytucyjnego obowiązku obrony ojczyzny oraz podstawową powinność narodową.

Obrona narodowa w ujęciu strukturalnym:

• to całokształt sił i środków (instytucji) społeczeństwa (narodu) oraz ich poczynania związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom godzącym w interes narodowy,

• organizacja i działalność państwa w zakresie ochrony i obrony przed zagrożeniami interesów narodowych.

Obrona narodowa w ujęciu funkcjonalnym:

• to działalność mająca na celu odpowiednie przygotowanie i wykorzystanie sił i środków będących do dyspozycji państwa dla przeciwdziałania wszelkiego rodzaju zagrożeniom zewnętrznym i wewnętrznym godzącym w interes narodowy.

TEMAT 27: Współczesne rozumienie obrony narodowej.

Współczesne pojmowanie pojęcia obrony narodowej:

• poszerzenie pojęcia jako konsekwencja zwiększenia zakresu bezpieczeństwa narodowego,

• w przeszłości główny wpływ na obronę narodową wywierały zagrożenia o charakterze militarnym,

• współcześnie rozszerzenie to wynika z zagrożeń innej natury (gospodarczych, ekologicznych, społecznych, klęsk naturalnych i katastrof technicznych).

TEMAT 28: Środki ochrony i obrony narodowej: a) strukturalne środki ochrony i obrony narodowej, b) funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej.

Podział środków ochrony i obrony narodowej:

• strukturalne środki ochrony i obrony narodowej,

• funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej.

Strukturalne środki ochrony i obrony narodowej:

• organy władzy,

• placówki naukowo-badawcze,

• siły zbrojne,

• służby, inspekcje i straże(Policja, SG, PSP),

• organizacje porządkowe,

• służbę zagraniczną,

• obiekty i ośrodki kultury.

Funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej:

• polityczne,

• naukowo-techniczne,

• wojskowe,

• normatywne,

• ekologiczne,

• gospodarcze,

• bezpieczeństwa publicznego.

Podział środków ochrony i obrony narodowej (ze względu na zastosowanie):

• środki powszechnie stosowane,

• środki wojskowe.

Środki powszechnie stosowane w codziennej, rutynowej ochronie i zabezpieczeniu wartości i interesów narodowych są to tzw. środki niemilitarne.

Środki wojskowe traktowane jako ostateczny, decydujący środek ochrony i obrony narodowej.

TEMAT 29: Podział środków ochrony i obrony narodowej ze względu na zastosowanie.

Podział środków ochrony i obrony narodowej ze względu na zastosowanie:

• środki powszechnie stosowane ochrony i obrony narodowej,

• środki wojskowe ochrony i obrony narodowej.

Całość środków ochrony i obrony narodowej można podzielić na strukturalne środki ochrony i obrony narodowej, do których zaliczyć należy organy władzy, służbę zagraniczną, siły zbrojne oraz służby, inspekcje i straże, takie jak np. Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna oraz funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej, np. polityczne, gospodarcze, wojskowe, ekologiczne, normatywne i inne. Ze względu na zastosowanie, całość środków ochrony i obrony narodowej można podzielić na środki powszechnie stosowane w codziennej (rutynowej) ochronie i zabezpieczeniu wartości i interesów narodowych (są to tzw. środki niemilitarne) oraz środki wojskowe traktowane jako ostateczny, decydujący środek ochrony i obrony narodowej.

TEMAT 30: Organizacja ochrony i obrony narodowej (w ujęciu systemowym).

Organizacja ochrony i obrony narodowej w ujęciu systemowym:

1. Współpraca - cywilna organizacja obrony narodowej (podsystem cywilny).

2. Koordynacja - wojskowa organizacja obrony narodowej (podsystem wojskowy).

TEMAT 31: Cywilna organizacja obrony narodowej (podsystem cywilny).

Cywilna organizacja obrony narodowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministra Zdrowia z dnia 2 października 2003r. w sprawie sposobu przeprowadzenia przysposobienia obronnego studentów i studentek Dz. U. z dnia 7 października 2003r., zmienione rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2004r. Dz. U. z 2005r., Nr 4, poz. 18 - Załącznik Nr 1 Program Przysposobienia Obronnego pkt 4):


1. Misje i zadania cywilnej organizacji obrony narodowej:

1. zarys rozwoju cywilnej części obrony narodowej,

2. organizacja pozamilitarnej części obrony narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej,

3. zasady funkcjonowania i organizacji obrony cywilnej, świadczeń osobistych i rzeczowych oraz powszechnej samoobrony ludności;

2. Zagrożenia:

1. charakterystyka zagrożeń życia, mienia i środowiska,

2. zasady oceny i analizy zagrożeń bezpośrednich ludności i zakładów pracy,

3. podstawowe procedury postępowania wynikające z zagrożeń aktami terroryzmu biologicznego, radiacyjnego i chemicznego,

4. monitoring zagrożeń niemilitarnych,

5. podstawy prawne i zasady funkcjonowania społeczeństwa w czasie zagrożeń nadzwyczajnych;

3. Ochrona ludności:

1. sposoby ochrony ludności,

2. organizacja i funkcjonowanie ochrony ludności w Polsce,

3. zasady ochrony ludności w zakładach pracy i miejscu zamieszkania;

4. Ratownictwo:

1. krajowy system ratownictwa z uwzględnieniem przepisów prawnych,

2. resortowe systemy ratownictwa (ogólne i specjalistyczne),

3. społeczne (pozarządowe) systemy ratownictwa;

5. Bezpieczeństwo i porządek publiczny:

1. rola administracji publicznej w kształtowaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego,

2. zadania i kompetencje policji, straży miejskich (gminnych), żandarmerii wojskowej oraz innych służb w utrzymaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego;

6. Wsparcie cywilne sił zbrojnych:

1. relacje i współpraca cywilno-wojskowa,

2. zasady realizacji zadań gospodarczo-obronnych oraz świadczeń osobistych i rzeczowych,

3. kształtowanie społecznego wsparcia sił zbrojnych;

7. Organizacje pozarządowe w obronie narodowej:

1. miejsce i zadania organizacji pozarządowych w obronie narodowej,

2. zasady wykonywania zadań przez organizacje pozarządowe na rzecz obrony narodowej;

8. Ochrona i obrona granicy państwowej, ważnych obiektów i instytucji:

1. zasady ochrony granicy państwowej i ważnych obiektów,

2. ochrona obiektów i dóbr niezbędnych do przetrwania ludności,

3. ochrona dóbr kultury,

4. ochrona instytucji i zakładów pracy,

5. formacje ochronne;

9. Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach klęsk żywiołowych:

1. istota i znaczenie zarządzania w sytuacjach kryzysowych,

2. organizacja zarządzania w sytuacjach kryzysowych w Polsce,

3. zasady i przedsięwzięcia zarządzania w sytuacjach kryzysowych (zakład pracy, gmina, powiat),

4. zachowanie się ludzi w sytuacjach ekstremalnych.

TEMAT 32: Wojskowa organizacja obrony narodowej (podsystem wojskowy).

Wojskowa organizacja obrony narodowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministra Zdrowia z dnia 2 października 2003r. w sprawie sposobu przeprowadzenia przysposobienia obronnego studentów i studentek Dz. U. z dnia 7 października 2003r., zmienione rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2004r. Dz. U. z 2005r., Nr 4, poz. 18 - Załącznik Nr 1 Program Przysposobienia Obronnego pkt 3):

1. Pojęcie systemu wojskowego oraz jego misje i zadania.

1. Pojęcie wojska, jego miejsce i rola w państwie.

2. Pojęcie i struktura systemu wojskowego państwa.

3. Zadania systemu wojskowego.

2. Siły Zbrojne RP w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

1. Podstawowa funkcja sił zbrojnych.

2. Działalność pokojowa.

3. Reagowanie w sytuacjach kryzysowych (operacje inne niż wojna).

4. Udział Sił Zbrojnych RP w międzynarodowych operacjach pokojowych.

5. System mobilizacyjny sił zbrojnych.

6. Działania w operacjach sojuszniczych poza terytorium kraju i w obronnie kolektywnej Polski.

7. Obowiązki państwa - gospodarza (system HNS).

8. Opór na terenach okupowanych.

3. Struktura organizacyjna SZ RP.

1. Czynniki wpływające na kształt i możliwości sił zbrojnych.

2. System dowodzenia.

3. Rola Sztabu Generalnego.

4. Wojska Lądowe.

5. Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (Siły Powietrzne).

6. Marynarka Wojenna.

7. Wojska operacyjne i terytorialny system wsparcia.

8. Rola okręgów wojskowych, wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowych komend uzupełnień i garnizonów.

4. Struktura organizacyjna rodzajów wojsk.

1. Ogólne zasady organizacji wojsk:

• związki taktyczne;

• oddziały i pododdziały.

• Przeznaczenie, organizacja i podstawowe uzbrojenie wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej oraz służb wojskowych.

• Duszpasterstwo wojskowe.

5. Służba wojskowa.

1. Rodzaje służby wojskowej.

2. Organizacja i funkcjonowanie wojska (hierarchia, dyscyplina i porządek wojskowy).

3. Garnizon i jednostka wojskowa - podstawowe pojęcia i zasady funkcjonowania.

6. Podstawowe pojęcia i zasady walki zbrojnej.

1. Pojęcie sztuki wojennej i jej części składowych: strategii, sztuki operacyjnej i taktyki.

2. Rodzaje i formy walki zbrojnej.

3. Zasady sztuki wojennej.

7. Współpraca cywilno-wojskowa.

1. Istota, potrzeba, formy współpracy.

2. Wojskowe wsparcie władz cywilnych i społeczeństwa - zasady i procedury.

3. Organizacja współdziałania cywilno-wojskowego.

TEMAT 33: Charakter ochrony i obrony narodowej.

Powszechny charakter obrony narodowej - jego istota wiąże się z zaangażowaniem całego narodu w sprawy tworzenia, odzyskiwania i walki o samodzielny byt narodowy. Misje obrony narodowej realizują organy władzy publicznej, organizacje pozarządowe, firmy komercyjne, poszczególni obywatele. Konstytucja RP art.85 „Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny”. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP. z dnia 21.11.1967 roku art.1 „ Obrona ojczyzny jest sprawą i obowiązkiem wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

Państwowy charakter obrony narodowej - wszelkie działania w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym są regulowane przez państwo.

Ciągły charakter obrony narodowej - bezpieczeństwo narodowe nie jest stanem zastanym, lecz rezultatem ciągłych i różnorodnych zabiegów demokratycznych, militarnych, gospodarczych, kulturalnych i psychospołecznych, naukowych i innych mających na celu kształtowanie sprzyjających warunków rozwoju i bytu narodowego; utrzymanie czujności, podejmowanie różnorodnych działań kształtujących środowisko bezpieczeństwa narodowego, przygotowujących struktury państwa i społeczeństwo do radzenia sobie w różnych warunkach i okolicznościach funkcjonowania państwa; Nieustanne doskonalenie środków i narzędzi obrony narodowej; usprawniania zmiany organizacyjne i funkcjonalne, dostosowanie obrony narodowej do pojawiających się zagrożeń.

Ogólny charakter obrony narodowej - polega na tym, że realizowana jest ona we wszystkich dziedzinach działalności wewnątrz i na zewnątrz państwa, przeciwko wszelkim formom zagrożeń godzących w interes narodowy, które mogą stanowić niebezpieczeństwo dla suwerennej władzy, integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i terytorium oraz przetrwania narodu, jego bytu i losu.

TEMAT 34: Funkcje państwa w zakresie ochrony i obrony narodowej.

Zewnętrzna funkcja państwa w zakresie obrony narodowej - to zapewnieni bezpieczeństwa państwa na zewnątrz, rozwijanie stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych z innymi państwami a także rozwijanie przepływu informacji i kontaktów międzyludzkich.

Wewnętrzna funkcja państwa w zakresie obrony narodowej - związana jest z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego ochroną mienia, zdrowia społeczeństwa i środowiska oraz z zabezpieczeniem trwałości w wewnętrznej strukturze stosunków społecznych.

Gospodarczo - organizatorska funkcja państwa w zakresie obrony narodowej - polega na organizowaniu życia gospodarczego i stwarzania warunków do rozwijania działalności gospodarczej a w konsekwencji - do tworzenia materialnych podstaw bezpieczeństwa narodowego.

Socjalna funkcja państwa w zakresie obrony narodowej - to działania na rzecz ubezpieczeń społecznych, ochrona zdrowia, pomocy społecznej oraz rozwijania problemów na rynku pracy i wykorzystania zasobów ludzkich.

Kulturalno - wychowawcza funkcja państwa w zakresie obrony narodowej - to działania na rzecz wpajania wiedzy i zdobyczy cywilizacyjnych, rozpowszechniania dóbr kulturowych, upowszechniania idei i wartości oraz kształtowania postaw i zachowań obywatelskich.

TEMAT 35: Rola organów władzy w tworzeniu ochrony i obrony narodowej.

Parlament- Sejm i Senat:

• Stanowienie przepisów prawa: ustawy, uchwały, dokonywanie zmian w obowiązującej konstytucji

• Pełnienie roli kreacyjnej polegającej na powoływaniu o odwoływaniu konstytucyjnie wskazanych centralnych organów państwowych

• Posiada prawo kontroli np. wykonywania ustaw, pracy komisji parlamentarnych.

Prezydent RP:

• Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

• Jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych RP. Rząd posiada uprawnienia do kierowania siłami zbrojnymi.

• Posiada szczególne kompetencje w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa w czasie pokoju i wojny.

• W czasie pokoju prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem ministra obrony narodowej, któremu przekazane zostały uprawnienia rzeczywistego kierowania siłami zbrojnymi z pomocą wojskowych struktur dowodzenia, a w szczególności przy pomocy szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych.

• Zakres zwierzchnictwa Prezydenta:

1. Mianuje i odwołuje szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych.

2. Mianuje na wniosek prezesa Rady Ministrów naczelnego dowódcę sił zbrojnych

3. Nadaje na wniosek ministra obrony narodowej stopnie wojskowe

4. Zarządza na wniosek prezesa Rady Ministrów powszechną lub powszechną lub częściowo mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony.

• Zatwierdza na wniosek prezesa Rady Ministrów strategię bezpieczeństwa narodowego

• Wydaje na wniosek prezesa Rady Ministrów drodze postanowienia Polityczną- Strategiczną Dyrektywę Obronną Rzeczpospolitej Polskiej oraz inne dokumenty wykonawcze dotyczące Strategii bezpieczeństwa narodowego

• Zatwierdza na wniosek Prezesa Rady Ministrów plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem.

• Postanawia na wniosek prezesa Rady Ministrów o wprowadzenie albo zmianie określonego stanu gotowości obronnej państwa.

• Może zwracać się do wszystkich organów władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców, kierowników innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa.

• Inicjuje i patronuje przedsięwzięciom ukierunkowanym na kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w społeczeństwie.

• Określa na wniosek ministra obrony narodowej główne kierunki rozwoju sił zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa, a także uczestniczy w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obrony Narodowej i sił zbrojnych oraz może je zwoływać.

Rada ministrów:

• Odpowiada za zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządek publiczny, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego, sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

• Opracowywanie projektów strategii bezpieczeństwa narodowego

• Planowanie i realizacja przygotowań obronnych państwa zapewniających jego funkcjonowanie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny , w tym planowanie przedsięwzięć gospodarczo - obronnych oraz zadań wykonywanych na rzecz Sił Zbrojnych RP i wojsk sojuszniczych.

• Przygotowanie systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym i organów władzy publicznej do funkcjonowania na stanowisku kierowania.

• Utrzymanie stałej gotowości obronnej państwa , wnioskowanie do prezydenta RP o jej podwyższanie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny oraz o jej obniżanie stosownie do zmniejszania stopnia zagrożeń.

• Określenie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa, w tym obronności oraz przygotowania ich szczególnej ochrony.

• Przygotowanie na potrzeby obronne państwa i utrzymanie w stałej gotowości jednolitych systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania

• Przygotowanie systemu stałych dyżurów na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny

• Określanie zasad wykorzystania służby zdrowia i infrastruktury technicznej państwa na potrzeby obronne, w tym sposobu zabezpieczenia przestrzeni powietrznej i wód terytorialnych w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny

• Zapewnienie funkcjonowania systemu szkolenia obronnego w państwie

• Prowadzenie kontroli stanu przygotowań obronnych w państwie.

Ministrowie:

• Kierują określonymi działaniami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone przez Prezesa Rady Ministrów

• Ministra kierującego danym działem określa się jako ministra właściwego do spraw oznaczonych nazwą działu.

• Minister jest zobowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działu, którym kieruje, oraz do przedkładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na posiedzeniu Rady Ministrów.

• W zakresie działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane.

Minister Obrony Narodowej:

• Kieruje w czasie pokoju działalnością Sił Zbrojnych RP

• Przygotowywanie założeń obronnych państwa, w tym propozycji dotyczących rozwoju i struktury sił zbrojnych

• Realizuje generalne założenia, decyzję i wytyczne Rady Ministrów w zakresie obrony państwa i koordynuje realizację wynikających z nich działa

• Sprawuje w zakresie powierzonym przez Radę Ministrów, ogólnego nadzoru nad realizacją zadań obronnych przez organy administracji państwowej, instytucje państwowe, samorządy, przedsiębiorców i inne podmioty

• Sprawuje ogólne kierownictwo w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony

• Określa cele, kierunki i zadania szkolnictwa wojskowego

• Współdziała z innymi organami państwowymi, organami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi.

• Zawiera umowy międzynarodowe wynikające z decyzji Rady Ministrów, dotyczących

udziału polskich kontyngentów wojskowych w międzynarodowych misjach pokojowych i akcjach humanitarnych oraz ćwiczeń wojskowych prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi.

Wojewodowie:

• Zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej, działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniom życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków.

• W sytuacjach nadzwyczajnych wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

TEMAT 36: Rola samorządu terytorialnego: a) samorząd województwa, b) samorząd powiatowy, c) samorząd gminny.

Rola samorządu terytorialnego:

1. samorząd województwa:

• promocja i ochrona zdrowia,

• kultura i ochrona dóbr kultury,

• zagospodarowanie przestrzeni,

• ochrona środowiska,

• drogi publiczne i transport,

• obronność,

• bezpieczeństwo publiczne.

• samorząd powiatowy:

• ochrona zdrowia,

• ochrona dóbr kultury,

• zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany,

• ochrona środowiska i przyrody,

• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

• ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia, zdrowia oraz środowiska, obronności, współpracy z organizacjami pozarządowymi,

• szczebel powiatowy jest podstawowym i zasadniczym poziomem reagowania kryzysowego.

• samorząd gminy:

• ochrona środowiska,

• drogi gminne oraz organizacja ruchu drogowego,

• ochrona zdrowia,

• utrzymanie gminnych obiektów użyteczności publicznej.

TEMAT 37: Rola przedsiębiorców w ochronie i obronie narodowej.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa i obrony narodowej istotne znaczenie mają przedsiębiorcy realizujący zadania, na rzecz obronności, z zakresu:

• mobilizacji gospodarki,

• militaryzacji,

• planowania operacyjnego,

• szkolenia obronnego przygotowującego załogi do realizacji zadań obronnych,

• wynikających z obowiązków państwa- gospodarza,

• eksploatacja lotnisk i portów morskich,

• kolportaż,

• nadawanie programów radiowych i telewizyjnych,

• produkcja, transport, magazynowanie produktów naftowych,

• transport,

• produkcja, remont lub modernizacja uzbrojenia i sprzętu wojskowego,

• realizacja obrotu specjalnego,

• usługi pocztowe,

• wytwarzanie, dystrybucja i przesyłanie gazu ziemnego, paliw płynnych oraz energii elektrycznej.

Zadania na rzecz obronności- realizowane przez przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą na terenie RP- organizują organy administracji rządowej.

TEMAT 38: Obowiązki obywateli w ochronie i obronie narodowej.

Obowiązki obywateli zawarte są w Ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP.

Obowiązki:

• pełnienie służby wojskowej,

• służbę w obronie cywilnej,

• odbywanie przysposobienia obronnego,

• uczestniczenie w samoobronie ludności,

• pełnienie służby zastępczej,

• wykonywanie świadczeń na rzecz obrony.

Cel powszechny samoobrony - przygotowanie do przetrwania w warunkach użycia broni masowego rażenia oraz ochrony przed innymi działaniami nieprzyjaciela w czasie wojny, a także do udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków.

TEMAT 39: Strategia bezpieczeństwa narodowego.

Strategia bezpieczeństwa narodowego to wybór dokonany na podstawie wiedzy i analizy strategicznej środków właściwych i koniecznych, będących w dyspozycji państwa do osiągnięcia celów i realizacji zadań określonych przez politykę bezpieczeństwa.

Istotą strategii jest określenie priorytetów, czyli dokonywanie trudnych wyborów.

Zadaniem strategii jest:

• osiągnięcie celów ustalonych przez politykę przy najlepszym wykorzystaniu środków,

• nie należy obierać za punkt wyjścia tego, co jest możliwe ale szukać tego co jest konieczne, starać się to osiągnąć.

Twórcza strategia bezpieczeństwa to taka, która buduje zawczasu przyszłe bezpieczeństwo i koncentruje się na zabezpieczeniu i wyprzedzaniu zagrożeń.

Wyzwania stojące przed polityką bezpieczeństwa narodowego:

• uniknięcie błędów polityki bezpieczeństwa zwłaszcza sprzed 1939 roku,

• skuteczna ochrona i obrona interesów narodowych Polski,

• likwidacja skutków opóźnień cywilizacyjnych i umocnienie siły narodowej,

• całkowite wykorzystanie szans na zapewnienie bezpiecznych warunków rozwoju Polski, oraz zwielokrotnienie siły obronnej jaką daje członkowstwo w NATO i UE,

• współuczestniczenie w tworzeniu i utrzymaniu bezpieczeństwa międzynarodowego w celu uprzedzenia zagrożeń zewnętrznych bezpieczeństwa narodowego i zapobieganie im.

Zadania polityki bezpieczeństwa narodowego:

• ochrona i obrona wartości i interesów narodowych samodzielnie oraz w ramach ONZ i UE,

• wzrost siły narodowej odpowiadającej zakładanej pozycji Polski w Europie i na świecie,

• trwała, wiarygodna, korzystna dla interesów narodowych Polski pozycja w stosunkach NATO i UE.

TEMAT 40: Mobilizacja powszechna.

Mobilizacja powszechna - jednoczesne rozwinięcie całości sił zbrojnych w wypadku nagłego wybuchu wojny lub zaistnienia sytuacji wskazującej na nieuchronność wybuchu wojny. W Polsce ostatnia mobilizacja powszechna została ogłoszona dekretem Prezydenta RP, Ignacego Mościckiego 30 sierpnia 1939 r. Pierwszym dniem mobilizacji wyznaczono czwartek, 31 sierpnia.

Rodzaje mobilizacji:

• powszechna,

• częściowa,

• skryta,

• jawna.

TEMAT 41: Mobilizacja gospodarki.

Mobilizacja gospodarki:

• część mobilizacji powszechnej (narodowej), obejmującej zespół działań związanych z przystosowaniem gospodarki do przejścia i funkcjonowania w warunkach wojennych (przestawienie gospodarki pokojowej na gospodarkę wojenną);

• to także podporządkowanie określonych dziedzin administracji państwa i gospodarki narodowej celom wojny;

• przejawia się jako działanie państwa na rzecz zapewnienia nadrzędności zadań militarnych w gospodarce nad zadaniami pokojowego rozwoju społeczno-gospodarczego;

• jej celem jest przygotowanie gospodarki do wojny bądź też pobudzenie koniunktury gospodarczej za pomocą selektywnej polityki organizacyjno-prawnej państwa, która przejawia się w stymulowaniu odpowiedniej części zasobów kraju na cele militarne;

• jest ona także procesem zmierzającym do przekształcenia możliwości tkwiących w potencjale ekonomicznym państwa w realną siłę militarną i staje się dominującym procesem w gospodarce pogotowia wojennego.

TEMAT 42: Obowiązki obywateli RP w sytuacji mobilizacji powszechnej.

Obywatele RP:

• Oprócz stawienia się do służby lub pracy w jednostkach wojskowych i zakładach zmilitaryzowanych zobowiązani są także do realizacji świadczeń na rzecz obrony, które są integralną częścią systemowych rozwiązań obronnych.

• Zakres, formy organizacyjne i zasady świadczeń określa Ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze.

TEMAT 43: Program Mobilizacji Gospodarki.

Dokument planistyczny opracowany w ramach programowania obronnego, obejmujący zadania wybranych działów gospodarki w zakresie zabezpieczania potrzeb obronnych państwa na rzecz Sił Zbrojnych RP i wojsk sojuszniczych w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny. Zawiera:

1. Zadania organów administracji rządowej w zakresie prowadzenia działań o charakterze organizacyjno-planistycznym, związane z przygotowaniem gospodarki do funkcjonowania w warunkach zagrożenia bezp. państwa i w czasie wojny.

2. Zadania jakie mogą być nałożone na przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym w zakresie dostaw lub remontów uzbrojenia i sprzętu wojskowego dla potrzeb:

• jednostek organizacyjnych nadzorowanych, podległych lub podporządkowanych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych

• SZ RP i wojsk sojuszniczych realizujących wspólne zadania obronne na terytorium RP

• jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Publicznego

• jednostek organizacyjnych nadzorowanych podległych lub podporządkowanych ministrowi sprawiedliwości

TEMAT 44: Mobilizacja państwa.

Mobilizacja państwa:

• prawne organizacyjne i praktyczne przygotowanie struktur państwa, w tym sil zbrojnych do działania w okresie kryzysu i wojny z jednoczesnym uregulowaniem zasad i sposobów ich funkcjonowania na wypadek zaistnienia tych stanów.

• rozwiniecie mobilizacyjne sil zbrojnych i innych służb i straży w wypadku kryzysu i wojny, wraz z uruchomieniem programu mobilizacji gospodarki i militaryzacją, przy pełnym wykorzystaniu wszystkich zasobów państwa.

TEMAT 45: Militaryzacja.

Militaryzacja:

• przeniesienie zasad i metod organizacji wojskowej do organów i jednostek organizacyjnych administracji publicznej i gospodarki narodowej, stosowanie w nich nie których elementów dyscypliny wojskowej oraz nadaniu im wojskowego charakteru przez powołanie osób do służby w jednostkach zmilitaryzowanych.

• objecie militaryzacja określonych przez uprawnione organy państwowe, działów i jednostek organizacyjnych( powołanie osob do pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych) następnie w razie ogłoszenia mobilizacji lub wybuchu wojny, wprowadzenia stanu wojennego albo wyjątkowego na podstawie stosowanych ustaw.

TEMAT 46: Świadczenia na rzecz obrony: a) świadczenia osobiste, b) świadczenia rzeczowe, c) świadczenia szczególne.

Obowiązek świadczeń rzeczowych planuje się i nakłada, przeznaczając nieruchomości i rzeczy ruchome:

1. Na uzupełnienie etatowych potrzeb wynikających z wojennych struktur organizacyjnych jednostek Sił Zbrojnych oraz jednostek organizacyjnych wykonujących zadania na potrzeby obrony państwa, zwane dalej "potrzebami etatowymi";

2. Do doraźnego używania przez jednostki Sił Zbrojnych oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 208 ust. 2a i art. 217 ust. 1 ustawy, jako niepodlegające włączeniu w skład ich struktur organizacyjnych, zwane dalej "potrzebami doraźnymi".

3. Po otrzymaniu wniosku, o którym mowa w § 4 ust. 1, wójt lub burmistrz (prezydent miasta) nakłada obowiązek świadczenia osobistego lub rzeczowego w drodze indywidualnej decyzji lub zbiorczo w drodze obwieszczenia.

4. O nałożeniu obowiązku świadczeń osobistych lub rzeczowych powiadamia się organ wnioskujący o nałożenie świadczeń, a w przypadku wniosków dowódców jednostek wojskowych wójt lub burmistrz (prezydent miasta) powiadamia tego dowódcę oraz właściwego wojskowego komendanta uzupełnień.

Osoby, wobec których wydano decyzję o nałożeniu obowiązku świadczenia osobistego lub rzeczowego, mogą być również wzywane do wykonania tego świadczenia za pomocą wezwań.

TEMAT 47: Rezerwy państwowe: a) rezerwy mobilizacyjne, b) rezerwy gospodarcze.

Rezerwy państwowe:

1. Tworzy się rezerwy państwowe surowców, materiałów, paliw, maszyn, urządzeń, produktów rolnych, produktów i półproduktów żywnościowych, produktów leczniczych i wyrobów medycznych, a także innych wyrobów niezbędnych do realizacji zadań w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa państwa.

2. Rezerwy państwowe, zwane dalej "rezerwami", stanowią wyodrębniony majątek Skarbu Państwa.

Rezerwy dzieli się na:

1. rezerwy mobilizacyjne - służące realizacji zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb Sił Zbrojnych oraz bezpieczeństwa publicznego w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa państwa, a także w czasie podwyższania gotowości obronnej państwa;

2. rezerwy gospodarcze - służące w szczególności zaspokajaniu podstawowych surowcowych, materiałowych i paliwowych potrzeb gospodarki narodowej oraz utrzymaniu ciągłości zaopatrywania ludności kraju w podstawowe produkty rolne, produkty i półprodukty żywnościowe, produkty lecznicze i wyroby medyczne w okresach, o których mowa w pkt 1, a także eliminowaniu lub łagodzeniu zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, wynikających z nieprzewidzianych zdarzeń i okoliczności oraz klęsk żywiołowych. W ramach rezerw gospodarczych wyodrębnia się stany zastrzeżone dla celów mobilizacyjnych.

TEMAT 48: Organy uprawnione do tworzenia rezerw gospodarczych.

1. Rezerwy mobilizacyjne, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1, tworzą ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie, każdy w zakresie swojej działalności statutowej, w zakresie rzeczowym i ilościowym niezbędnym do realizacji zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa.

2. Rezerwy gospodarcze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2, tworzy minister właściwy do spraw gospodarki w zakresie:

• surowców, materiałów i paliw;

• produktów leczniczych i wyrobów medycznych w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia;

• produktów rolnych, produktów i półproduktów żywnościowych w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa.

TEAMT 49: Gotowość obronna państwa.

Gotowość obronna państwa- jest rozumiana jako stan przygotowania podmiotów obrony narodowej do skutecznego działania w sytuacjach nadzwyczajnych oraz przeciwstawiania się wszelkim zagrożeniom kryzysowym i wojennym. Istotą gotowości obronnej jest utrzymanie zdolności państwa do podejmowania i i realizowania zadań obronnych celu przeciwstawienia się różnorodnym, , co do skali i charakteru, zagrożeniom kryzysowym( militarnym i niemilitarnym) i wojennym oraz niedopuszczenia do zaskoczenia Rzeczypospolitej Polskiej agresją militarną.

Gotowość obronna państwa obejmuje:

1. Gotowość bojową i mobilizacyjną sił zbrojnych, która oznacza stan przygotowania planistycznego i organizacyjnego sił zbrojnych do uruchomienia i prowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia oraz możliwość podjęcia i kontynuowania działań w wyznaczonym miejscu i czasie. Podstawą do planowania i realizacji przedsięwzięć dotyczących mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk i osiągania przez nie gotowości jest „ Plan Mobilizacyjny Sił Zbrojnych RP”.

2. Gotowość stanowisk kierowania, na którą składa się przygotowanie organów władzy, administracji i gospodarki narodowej do rozwinięcia potencjału obronnego, sprawne rozwinięcie stanowisk kierowania i przejścia na wojenny system kierowania obroną państwa. Do organów tworzących stanowiska kierowania obroną państwa należą: naczelne organy władzy i administracji państwowej, Prezydent RP, i Rada Bezpieczeństwa Narodowego, Rada Ministrów, premier, ministrowie, centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej.

3. Gotowość organizacyjno- mobilizacyjną sektora cywilnego, stanowiącą całokształt przedsięwzięć podejmowanych w celu zapewnienia wykonywania przez podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne tego sektora określonych zadań obronnych przewidzianych na okres kryzysu i wojny.

TEMAT 50: Stany gotowości obronnej państwa: a) stała gotowość obronna państwa, b) gotowość obronna czasu kryzysu, c) gotowość obronna czasu wojny.

Stała gotowość obronna państwa - to stan utrzymywany w czasie pokoju, gdy stosunki międzynarodowe układają się poprawnie, a ewentualne konflikty są rozstrzyganie w drodze dyplomatycznej i nie powodują istotnego zagrożenia militarnego. W tym stanie realizuje się m.in. przedsięwzięcia w zakresie: polityki bezp. państwa, ochrony naczelnych organów kierowania państwem, utrzymania w gotowości do rozwinięcia narodowego systemu zarządzania kryzysowego, utrzymania systemu obrony narodowej, przygotowania infrastruktury kraju dla potrzeb obronnych, tworzenia i utrzymania rezerw państwowych , utrzymania możliwości zaspokajania potrzeb bytowych ludności na czas zagrożenia i wojny, przygotowania planów ewakuacji i rozśrodkowania ludności ze stref zagrożonych.

Gotowość obronna czasu kryzysu - to stan umożliwiający podniesienie gotowości obronnej w razie pojawienia się symptomów bezpośredniego zagrożenia kryzysowego lub wojennego, albo gdy konieczność podniesienia gotowości obronnej wynika ze zobowiązań sojuszniczych. W stanie tym, oprócz przedsięwzięć podejmowanych w stanie stałej gotowości obronnej państwa, realizuje się przedsięwzięcia w zakresie: działań dyplomatycznych mających na celu rozładowanie napięcia i zabezpieczenie interesów państwa, zwiększenia aktywności społeczeństwa na rzecz obrony państwa, osiągania przez część lub całe siły zbrojne wyższych stanów gotowości bojowej, podwyższania gotowości jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych i administracji.

zabezpieczania potrzeb sił zbrojnych w zakresie mobilizacyjnego i operacyjnego rozwinięcia.

Gotowość obronna czasu wojny - to stan, który osiąga się w razie stwierdzenia bezpośrednich przygotowań do agresji lub w razie jej dokonania. Realizuje się wtedy przedsięwzięcia stwarzające możliwość przeprowadzenia powszechnej mobilizacji oraz pełnego rozwinięcia narodowego systemu obrony celem odparcia agresji militarnej wspólnie z siłami sojuszniczymi, a w szczególności przedsięwzięcia w zakresie:

• osiągnięcia przez siły zbrojne pełnej gotowości bojowej;

• przestawienia działalności gospodarki narodowej na zabezpieczenia potrzeb obronnych oraz wykonania Programu Mobilizacji Gospodarki;

• funkcjonowania organów władzy oraz administracji państwowej i samorządowej na stanowiskach kierowania;

• pełnego rozwinięcia elementów systemu obrony cywilnej;

• realizacji zadań wynikających z nowych ustaw oraz przepisów wykonawczych.

TEMAT 51: Infrastruktura krytyczna.

Pojęcie infrastruktury krytycznej (Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym) - Art. 3 infrastruktura krytyczna to systemy (obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi) kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, instytucji, przedsiębiorców.

Infrastruktura obejmuje systemy:

Zaopatrzenia w energię i paliwa, łączności i sieci teleinformatycznych, finansowe, zaopatrzenia w i wodę, ochrony zdrowia, transportowe i komunikacyjne, ratownicze, zapewniające ciągłość działania administracji publicznej, produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych.

Robocza definicja opracowana przez ekspertów Komitetu Ochrony Cywilnej NATO przedstawia się następująco: Infrastruktura krytyczna oznacza obiekty, służby i systemy informacyjne, które są tak żywotne dla państwa, że ich uszkodzenie lub zniszczenie mogłoby mieć niebagatelny wpływ na bezpieczeństwo państwa, krajową gospodarkę, zdrowie i bezpieczeństwo publiczne oraz prawidłowe funkcjonowanie rządu.

TEMAT 52: Obiekty i obszary ważne dla bezpieczeństwa państwa.

Obiekty i obszary ważne dla obronności państwa, do których w szczególności zaliczamy:

• zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej produkcji,

• zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie, urządzenia i sprzęt wojskowy,

• magazyny rezerw państwowych,

TEMAT 53: Obszary, obiekty, urządzenia i transporty podlegające obowiązkowej ochronie.

Art. 5. USTAWA z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia

1. Obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa podlegają obowiązkowej ochronie przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne.

2. Do obszarów, obiektów i urządzeń, o których mowa w ust. 1, należą:

1. w zakresie obronności państwa w szczególności:

• zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej produkcji,

• zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie, urządzenia i sprzęt wojskowy,

• magazyny rezerw państwowych;

• w zakresie ochrony interesu gospodarczego państwa w szczególności:

• zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców mineralnych o strategicznym znaczeniu dla państwa,

• porty morskie i lotnicze,

• banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądź transportujące wartości pieniężne w znacznych ilościach;

• w zakresie bezpieczeństwa publicznego w szczególności:

• zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków,

• zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych ilościach materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądź chemiczne o dużej podatności pożarowej lub wybuchowej,

• rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty materialne;

• w zakresie ochrony innych ważnych interesów państwa w szczególności:

• zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej,

• obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe,

• muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej,

• archiwa państwowe.

TEMAT 54: Organy odpowiedzialne za realizację zadań z zakresu szczególnej ochrony obiektów.

Zadania ochrony osób i mienia realizują specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne. Są to zarówno wewnętrzne służby ochrony jak i przedsiębiorcy, którzy uzyskali koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, posiadający pozwolenie na broń na okaziciela, wydane na podstawie odrębnych przepisów. Wewnętrznymi służbami ochrony są uzbrojone i umundurowane zespoły pracowników przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych, powołane do ich ochrony. Wewnętrzne służby ochrony zapewniają w szczególności ochronę mienia w granicach chronionych obszarów i obiektów, zapewniają ochronę ważnych urządzeń. Zasady i warunki wydawania, cofania pozwolenie na broń, rejestracji broni oraz dysponowania bronią i amunicją określa ustawa z dnia 21 maja 1999r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004r. Nr 52, poz. 525) jednostki znajdujących się poza granicami chronionych obszarów i obiektów, konwojują mienie jednostki oraz wykonują inne zadania wynikające z planu ochrony.

1

---