MOTYWACJA

Kluczowe pytania dotyczące motywacji

• dlaczego spośród wielu możliwych sposobów zachowania człowiek wybrał ten, a nie inny

a więc:

CO DECYDUCJE O WYBORZE FORMY ZACHOWANIA, O KIERUNKU ZACHOWANIA itp.?

• co sprawia, że rozpoczęte działanie jest potem kontynuowane, mimo konieczności wydatkowania czasem znacznego wysiłku

a więc:

JAKI JEST MECHANIZM PODTRZYMYWANIA AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA ?

• co sprawia, że dana forma aktywności zostaje zaniechana przed osiągnięciem założonego wyniku końcowego

a więc:

JAKI JEST MECHANIZM WARUNKUJĄCY ZANIECHANIE ZACHOWANIA?

• co sprawia, że zachowanie zostaje uznane za zakończone

a więc:

JAKI JEST MECHANIZM ROZPOZNAWANIA WYNIKU CZYNNOŚCI?

Próby odpowiedzi w wiodących teoriach motywacji

• Podejściu ewolucyjnym

• Psychodynamicznej teorii motywacji

• Behawiorystycznej teorii motywacji

• Humanistycznej teorii motywacji

• Poznawczej teorii motywacji

• Topologicznej teorii motywacji

Podejście ewolucyjne

• Zawiera dwa nurty, wywodzące się od K. Darwina: nurt etologiczny oraz nurt socjobiologiczny

• Motywacja w nurcie etologicznym to gotowość do wykonania pewnego utrwalonego wzorca zachowania. Obejmuje:

1. Instynkt, czyli biologicznie ukształtowany stereotypowy wzorzec zachowania (wraz z mechanizmem energetycznym)

2. Wrodzony mechanizm wyzwalający, czyli niewymagający uczenia się bodziec lub zespół bodźców, stanowiących konieczny i wystarczający warunek wystąpienia zachowania instynktownego (np. kształt, barwa, zapach, kierunek ruchu)

Aktywność sterowana instynktem zawiera trzy etapy:

1. Etap narastania instynktu

2. Etap apetytywny, charakteryzujący się niespecyficznym i specyficznym pobudzeniem organizmu

3. Etap konsumacyjny (zachowanie spełniające), kończący się rozładowaniem instynktu

4. Uruchomienie działania zależy od współdziałania dwóch czynników: siły działającego popędu i siły bodźca wyzwalającego (zasada podwójnej kwantyfikacji - dla silnego popędu wystarczy słaby bodziec, dla słabego potrzebny jest bardzo silny)

5. Wg nurtu socjobiologicznego zachowania mają charakter wrodzony, a podstawowym motywem dla wszystkich zachowań jest tendencja do rozpowszechniania własnych genów

6. Podstawową rolę odgrywają dwa czynniki:

1. Okazja do rozpowszechniania własnych genów

2. Dobór partnera najlepszego z dostępnych

7. Istnieje wiele ekwiwalentnych sposobów rozpowszechniania genów, ale nie wiadomo co sprawia, że organizm wybiera ten, a nie inny sposób zachowania

Psychodynamiczna teoria motywacji

Wyrasta z koncepcji Z. Freuda i przyjmuje, że:

1. Wszelkie zachowania są zdeterminowane

2. Źródłem wszelkich zachowań jest energia psychiczna

3. Zachowaniem rządzą wrodzone instynkty, częściej nazywane popędami: popęd życia (popęd seksualny) oraz popęd przeżycia (podtrzymania życia, np. głód)

4. Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy, a świadomość nie odgrywa istotnej roli w kształtowaniu zachowania

Każdy popęd można scharakteryzować odwołując się do czterech stałych kryteriów, a mianowicie:

1. Źródła popędu - stany organizmu, procesy metaboliczne itp.

2. Impet popędu - strona energetyczna popędu, wielkość napięcia, wielkość deficytu itp.

3. Zaspokojenie popędu - usunięcie nieprzyjemnego napięcia

4. Przedmiot popędu - stan organizmu lub obiekt, który redukuje napięcie i powoduje zaspokojenie popędu

• Podstawowy popęd organizujący ludzkie zachowanie to libido - popęd seksualny

Nurt kulturowy wprowadził szereg modyfikacji, np.:

• K. Horney - postulowała istnienie dwóch mechanizmów motywacyjnych: potrzeby bezpieczeństwa/lęku podstawowego oraz konflikty Ja idealne/Ja realne

• E. Fromm - najważniejszy mechanizm motywacyjny to dążenie do integralności własnej osoby

• H. Sulivan - postuluje dwa mechanizmy motywacyjne: potrzebę przyjemności oraz potrzebę bezpieczeństwa

Behawiorystyczna teoria motywacji

Teoria ta opiera się na trzech pojęciach:

• Popęd - ujmowany obiektywnie jako wielkość deficytu ważnego dla człowieka czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika negatywnego (popędy pierwotne i wtórne)

• Pobudka (przynęta) - to obiekt lub stan mający zdolność redukowania lub zmniejszenia wielkości popędu

• Wzmocnienie - to każdy obiekt lub stan, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca

Podstawowe zależności między wzmocnieniem i gotowością do wykonywania określonych zachowań. Gotowość rośnie wraz z:

• Wielkością nagrody (wielkością zredukowanego popędu)

• Częstością otrzymywanej danej nagrody (w miarę ponawiania nagrody jej wartość wzmacniająca maleje)

• Regularnością otrzymywania danej nagrody (w miarę wydłużania serii wartość wzmacniająca maleje)

Humanistyczna teoria motywacji

1. Wg A. Maslowa istnieją dwa mechanizmy motywacyjne: potrzeby niedoboru oraz potrzeby wzrostu (metapotrzeby)

2. Potrzeby ułożone są hierarchicznie:

• Potrzeby fizjologiczne

• Potrzeby bezpieczeństwa

• Potrzeby miłości i przynależności

• Potrzeba szacunku

• Potrzeby samorealizacji

3. Wyróżnia się motywację opartą na konieczności (muszę) i motywację opartą na wyborze (chcę)

4. Potrzeby stanowią całe wiązki (to nie są pojedyncze potrzeby)

5. Wszystkie potrzeby domagają się zaspokojenia, ale im niższy poziom, tym jest on ważniejszy

6. Zarówno w przypadku potrzeb niedoboru, jak i potrzeb wzrostu, motywacyjną rolę pełni ich deprywacja

7. Potrzeby są zarówno świadome, jak i nieświadome, ale rozróżnienie to nie jest istotne dla motywacji

Poznawcze teorie motywacji

• Ich źródła tkwią w prowadzonych w latach 50-tych badaniach nad deprywacją sensoryczną oraz nad wzmacniającą rolą stymulacji

• Badania D. Hebba nad deprywacją sensoryczną wykazały, że powoduje ona czworakie skutki:

1. Zaburzenia percepcji

2. Zaburzenia procesów myślowych, pamięci itp.

3. Przeżywanie halucynacji, snów na jawie itp.

4. Przeżywanie negatywnego napięcia, a niekiedy nawet bardzo silnych lęków

• Badania D. Berlyna'a nad zagadnieniami eksploracji, determinantami ciekawości poznawczej oraz procesami uruchomienia myślenia wykazały, że:

1. Zachowania eksploracyjne uruchamiane są przez takie cechy informacji, jak: nowość, zmiana, dziwność, niezgodność, złożoność, wieloznaczność, niewyraźność

2. Dla tych wszystkich cech wspólna jest obecność niepewności i konfliktu

3. Konflikt jest czynnikiem negatywnym, zakłócającym funkcjonowanie, ale wywołuje pobudzenie wymagające redukcji

• Wspomniane badania przyczyniły się do opracowania dwóch wiodących koncepcji poznawczych motywacji: teorii równowagi poznawczej (Heidera) oraz teorii dysonansu poznawczego (Festingera)

• Główne założenia teorii dysonansu poznawczego:

1. Ludzie gromadzą dane poznawcze, które stanowią fragment całej wiedzy

2. Dane te mogą być przedmiotem porównywania z sobą

3. Wynikiem porównywania może być ustalenie jednej z trzech relacji: konsonans, dysonansu lub braku związku

4. Brak związku między danymi poznawczymi (opiniami, przekonaniami, informacjami o zachowaniu itp.) jest motywacyjnie obojętny

5. Konsonans pojawia się wtedy, gdy analizując dwa elementy z treści jednego wynika treść drugiego. Ma on charakter pozytywny i jednostka dąży do jego utrzymania lub przywrócenia

6. Dysonans pojawia się wtedy, gdy z treści jednego wynika psychologiczne przeciwstawienie lub zaprzeczenie drugiego. Ma on charakter negatywny i jednostka dąży do jego rozwiązania

Topologiczna teoria motywacji

• Opracowana została przez Kurta Lewina

• Opiera się na dwóch podstawowych faktach:

1. Zjawiska psychiczne są dynamiczne i zmienne w czasie

2. Zjawiska i procesy psychiczne mają charakter systemowy

• Człowiek i jego środowisko tworzą pole psychologiczne

• Pole psychologiczne jest całością ustrukturowaną, złożoną z obszarów oddzielonych granicami (zachowania, przynależność społeczna, obraz siebie, inni ludzie, zjawiska itp.)

• Czynnikiem motywującym są siły działające w polu psychologicznym

• Traktowane są one jako wektory o określonym punkcie przyłożenia, kierunku i intensywności

• Mogą pochodzić z wewnątrz jednostki (np. potrzeby) oraz z zewnątrz jednostki (czynniki działające na jednostkę, oczekiwania, wymagania)

• Charakteryzują się walencją, a więc wywołują dążenie lub unikanie

• O motywacji do określonego zachowania decydują:

• intensywność działającej siły,

• walencja pozytywna i negatywna oraz

• dystans między podmiotem a obszarem o określonej walencji

Grupy teorii wg K. Madsena

MODEL HOMEOSTATYCZNY:

• źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy organizmu

• reakcja jest uruchamiana wspólne przez procesy poznawcze i procesy energetyczne

• gdy reakcja przywraca homeostazę, wtedy działanie się kończy

• gdy reakcja nie przywraca homeostazy, wtedy działanie jest kontynuowane

MODEL PODNIETOWY:

• źródłem motywacji jest bodziec

• bodziec uruchamia określone procesy energetyczne

• gdy reakcja znosi działanie bodźca, wtedy działanie się kończy

• gdy reakcja nie znosi działania bodźca, wtedy działanie jest kontynuowane

MODEL POZNAWCZY:

• źródłem motywacji są procesy poznawcze, czyli przetwarzanie informacji

• procesy poznawcze uruchamiają określone procesy energetyczne i kształtują reakcję

• skutek reakcji jest konfrontowany ze strukturami poznawczymi

MODEL HUMANISTYCZNY:

• źródło motywacji jest wewnętrzne

• reakcje kształtowane są przez wewnętrzne procesy poznawcze i wewnętrzne procesy energetyczne

• sytuacja zewnętrzna nie ma wpływu na kształtowanie motywacji zachowania, ale może mieć wpływ na przebieg zachowania

Mechanizmy leżące u podstaw motywacji

1. Procesy afektywne, jako mechanizm motywacyjny:

• Pobudzenie emocjonalne jako determinanta efektywności funkcjonowania organizmu

• Emocja jako generator programu działania i jako informacja

Procesy poznawcze, jako mechanizm motywacyjny

Procesy afektywne
jako mechanizm motywacyjny

• Pobudzenie emocjonalne - to chwilowy stan organizmu, charakteryzujący się energetyzacją somatyczną i zmianami świadomości, polegającymi na zwężeniu jej pola

• Poziom pobudzenia regulowany jest przez siatkowaty układ aktywizujący i autonomiczny układ nerwowy

• Człowiek funkcjonuje optymalnie przy średnim pobudzeniu, zaś niskie i wysokie pobudzenie obniża efektywność działania (D. O. Hebb)

• Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania M. Aptera wyróżnia dwa poziomy pobudzenia optymalne dla skutecznego funkcjonowania. Wybór któregoś z nich zależy od orientacji podmiotu wobec zewnętrznej rzeczywistości czyli stanów metamotywacyjnych:

1. Stan teliczny - człowiek ukierunkowany jest na realizację określonego celu

2. Stan parateliczny - człowiek ukierunkowany jest na samą aktywność, a nie na konkretny cel

• Stan teliczny:

1. Podmiot czuje się zobowiązany do osiągnięcia konkretnego celu

2. Osiąganie celu daje poczucie satysfakcji

3. Najbardziej korzystne jest przeciętne pobudzenie afektywne, a dla zadań trudnych - niskie; albowiem wysokie pobudzenie zaburza proces przetwarzania informacji

4. W stanie telicznym podmiot unika pobudzenia

• Stan parateliczny:

1. Podmiot działa, albowiem samo działanie jest angażujące i satysfakcjonujące

2. Parateliczne zaangażowanie w aktywność może nawet wyłączać inne aktywności (np. artysta nie je)

3. Najbardziej korzystne jest wysokie pobudzenie afektywne, które wywołuje podniecenie; niekorzystne jest niskie, które wyzwala nudę

4. W stanie paratelicznym podmiot poszukuje pobudzenia

5. Subiektywne doświadczenie może zmienić stan parateliczny w teliczny (zagrożenie podczas zabawy)

• Emocje jako generator:

1. Każda emocja uruchamia program działania (I cz.)

2. Emocje informują o istotnych zdarzeniach w otoczeniu, w ciele, w systemie poznawczym (są filtrem przełączającym uwagę podmiotu)

3. Emocje mogą też być elementem wypełniającym luki informacyjne (pozytywne uspokajają, negatywne wskazują na konieczność interwencji, korekty)

4. Emocje i nastroje mogą być informacjami o osiąganiu celu (pozytywne stany afektywne) lub niemożności osiągnięcia celu (stany negatywne)

Procesy poznawcze
jako mechanizm motywacyjny

Poznawcze mechanizmy motywacyjne:

1. Ciekawość poznawcza

2. Oczekiwania

3. Aspiracje

4. Fantazje i marzenia

5. Niezgodność poznawcza

6. Ciekawość poznawcza opiera się na preferencji nowości i ma dwojakie znaczenie

1. znaczenie sytuacyjne - ciekawość to reakcja na zmianę

2. znaczenie dyspozycyjne - gotowość reagowania na wszelkie zmiany i innowacje

7. Ciekawość poznawcza sprzyja osiągnięciom intelektualnym

8. Ciekawość poznawcza jest często silniejszym motywem działania niż wiele bardziej podstawowych potrzeb

9. Oczekiwania występują w sytuacjach o charakterze sprawnościowym, a więc takich, gdzie efekt działania zależy od podmiotu działającego

10. Poziom oczekiwań jest proporcjonalny do motywacji: im wyższe oczekiwania, tym wyższa motywacja, tym lepsze wyniki, tym lepsza satysfakcja z rezultatu

11. Gdy oczekiwania przekraczają indywidualne możliwości realizacji, wówczas potwierdzenie oczekiwań przyjmuje formę symboliczną (zamiast praktycznej) np. reinterpretacja sytuacji, unikanie informacji diagnostycznych, obronne atrybucje osiągniętych wyników

12. Aspiracje - to sądy na temat wyniku upragnionego lub pożądanego, opartego na działaniach własnych

13. Fantazje i marzenia - to sądy na temat wyniku upragnionego lub pożądanego, bez konieczności własnego działania

14. Wszystkie one (aspiracje, fantazje i marzenia) uruchamiają motywację, gdy:

1. dotyczą sytuacji sprawnościowych, w których wynik zależy od wykonania określonych działań przez podmiot

2. wyobrażenia zostaną przekształcone w cele działania

15. Niezgodność poznawcza występuje w trzech postaciach:

1. Niezgodność między dwoma informacjami napływającymi (np. Wzajemnie wykluczające się wypowiedzi dwóch osób)

2. Niezgodność między informacjami stanowiącymi element struktury poznawczej (np. przekonania), a informacjami napływającymi z otoczenia (kwestionującymi doświadczenia podmiotu)

3. Niezgodność między dwiema różnymi informacjami stanowiącymi składniki struktury poznawczej (np. dwoma przekonaniami)

16. Istniejący dysonans uruchamia działanie, w celu usunięcia go (nawet gdy istnieją inne motywy)

17. Zmiany w zachowaniu są konsekwencją zmiany jednego z niezgodnych elementów, albo zdobycia dodatkowych argumentów na rzecz umocnienia jednego z przekonań

18. Wg Łukaszewskiego wielkość motywacji zależy od wielkości niezgodności, a wielkość niezgodności jest funkcją:

1. wielkości różnicy między danymi poznawczymi (od zgodności do sprzeczności)

2. stopnia ważności niezgodnych danych

3. stopnia usuwalności niezgodności (od łatwousuwalnej do nieusuwalnej)

19. Wielkość niezgodności determinuje intensywność motywacji oraz sposób usuwania niezgodności:

1. B. mała niezgodność - aktywność orientacyjna, eksploracyjna i ewentualne tolerowanie niezgodności

2. Średnia niezgodność - aktywne formy usuwania, szczególnie przez obronę własnych przekonań i modyfikowanie otoczenia

3. Wysoka niezgodność - tendencja do kompromisowych uzgodnień, częściowych ustępstw własnych i częściowych modyfikacji informacji niezgodnych

4. B. wysoka niezgodność - niezbędna akomodacja własnych struktur, ich zmiana i uległość wobec informacji napływających

Motywacja w przebiegu zachowania

Procesy motywacyjne są istotne dla czterech wymiarów zachowania:

• uruchomienia zachowania

• podtrzymanie zachowania

• zaniechanie zachowania

• zakończenie zachowania

Uruchomienie zachowania

Model Atkinsona i McClellanda:

• motywacja jest iloczynową funkcją wartości celu i oczekiwań dotyczących jego osiągnięcia

• tendencja do podjęcia działania jest tym silniejsza, im większa jest subiektywnie oszacowana wartość celu

• tendencja ta jest modyfikowana przez subiektywną ocenę prawdopodobieństwa osiągnięcia celu:

1. wartość celu spada wraz ze wzrostem prawdopodobieństwa jego osiągnięcia

2. przy bardzo niskim i bardzo wysokim prawdopodobieństwie motywacja jest niska

Model Pintricha i DeGroota:

• istnieją trzy komponenty motywacyjne:

1. komponent wartości (dlaczego chcę to robić/robię)

2. komponent możliwości (w jakim stopniu jestem w stanie to zrobić oraz w jakim stopniu jestem w stanie to osiągnąć)

3. komponent afektu (jakie emocje wzbudza we mnie założony wynik i zakładane działanie)

• wszystkie te komponenty są równoważne i niezależne od siebie

• motywacja jest tym silniejsza, im:

1. więcej wart jest wynik, jaki ma zostać osiągnięty

2. większe są osobiste możliwości podmiotu

3. silniejsze są emocje związane z wynikiem i działaniem

]================Podtrzymanie zachowania

Rozpoczęcie działania nie jest równoznaczne z tym, że zostanie ono dokończone.

Działania długoterminowe sugerują, że:

1. napięcie motywacyjne musi być podtrzymywane przez długi czas

2. gratyfikacje związane z wynikiem są bardzo odległe

3. człowiek ponosi znaczące koszty psychologiczne, zanim pozyska gratyfikacje związane z osiągnięciem zakładanego wyniku

Wybrane mechanizmy podtrzymujące działanie:

1. operowanie gratyfikacjami:

• odwracanie uwagi od gratyfikacji

• odwracanie uwagi od konsumacyjnego aspektu gratyfikacji i skupianie się na aspekcie poznawczym

• segmentyzacja i zwielokrotnianie gratyfikacji (gratyfikacje etapów pośrednich)

• mechanizm „magicznej połowy” (teraz już z górki)

Wybrane mechanizmy podtrzymujące działanie (cd.):

2. przekonanie o swobodzie wyboru (ograniczenia swobody rodzą opór i przerwanie działania, poczucie swobody zwiększa wytrwałość)

3. przekonanie o wpływie na zdarzenia (osoby o takim poczuciu wybierają zadania trudne, samodzielne, mają większą tolerancje na niepowodzenia)

4. informacje zwrotne o osiąganych wynikach (zwłaszcza, gdy osoba sama nie potrafi ocenić postępu swoich działań)

5. kolejne oceny prawdopodobieństwa sukcesu (wzrost prawdopodobieństwa w kolejnych ocenach)

Zaniechanie zachowania

Wybrane mechanizmy zaniechania działania:

1. brak oczekiwanych gratyfikacji związanych z działaniem (lub wręcz straty)

2. Zwielokrotnianie gratyfikacji może prowadzić do nasycenia nimi (lub nawet przesytu)

3. Zakłócenie gratyfikacji wewnętrznej przez gratyfikację zewnętrzną (która ją osłabia lub wręcz eliminuje)

Wybrane mechanizmy zaniechania działania (cd.):

4. Zbyt wysoka motywacja wyjściowa (znaczny zapał)

5. Lęk przed niepowodzeniem (samoutrudnianie)

6. Lęk przed sukcesem (również samoutrudnianie)

7. Znudzenie aktywnością i spadek zainteresowania

8. Utrata ważności przez dotychczasowe działanie i/lub pojawienie się ważniejszego działania alternatywnego

Zakończenie zachowania

Wybrane mechanizmy zakończenia działania w przypadku zachowań o strukturze zamkniętej (precyzyjnie określony wynik końcowy):

1. porównanie wyniku założonego i wyniku osiągniętego umożliwia ocenę stopnia zbieżności. Wysoka zbieżność uzasadnia zakończenie działania

2. Uzyskanie zewnętrznej informacji zwrotnej od osoby godnej zaufania, wskazujące na osiągnięcie celu

Wybrane mechanizmy zakończenia działania w przypadku zachowań o strukturze otwartej (niemożność precyzyjnego określenia wyniku końcowego, np. nauczyć się psychologii):

1. nasycenie się jednorodną stymulacją, dające poczucie znudzenia i niemożności dalszego angażowania się w działanie

2. subiektywne przekonanie o zamknięciu struktury (wszystko jest na swoim miejscu)

Rodzaje motywacji

• Motywacja wewnętrzna - tendencja podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść tej aktywności

• Motywacja zewnętrzna - działanie realizowane jest ze względu na zewnętrzne wobec niego czynniki, mające być konsekwencją jego wykonywania lub efektywnego zakończenia

Wpływ czynników zewnętrznych na motywację wewnętrzną

Zasada pomniejszania - im więcej potencjalnych czynników może być przyczyną określonego działania, tym mniejsza jest rola, jaką jednostka przypisuje każdemu z nich.

Stąd:

• gdy ktoś z ochota wykonuje jakieś działanie, to wie, że przyczyną działania jest owa „ochota”

• gdy za to działanie dostaje nagrodę, to nie wie, czy przyczyną działania jest „ochota” czy „nagroda”

• w efekcie wyraziste nagrody skutecznie ograniczają motywację wewnętrzną

• Nagrody zewnętrzne mogą mieć dwojakie znaczenie (Deci i Ryan):

• Znaczenie informacyjne (np. pochwała)

• Znaczenie sterujące (np. nagrody materialne)

• jeśli w zewnętrznych nagrodach dominuje pierwiastek informacyjny, nie obniża on motywacji wewnętrznej, a czasem wręcz ją wzmacnia

• jeśli w zewnętrznych nagrodach dominuje aspekt sterujący, następuje obniżenie motywacji wewnętrznej

• Nagrody zewnętrzne mogą mieć dwojaki charakter (Arie Kruglanski):

• egzogenny (czyli czynnik zewnętrzny wobec zadania))

• endogenny (czyli immanentny składnik zadania)

• nagrody o charakterze egzogennym obniżają motywację wewnętrzną (np. nagroda materialna za naukę szkolną)

• nagrody o charakterze endogennym wzmacniają motywację wewnętrzną (np. wynagrodzenie finansowe za wykonaną pracę zawodową)

Inne wybrane czynniki osłabiające motywację wewnętrzną to:

• kontrolujący sposób nadzorowania pracy (jednoznaczne polecenia, instrumentalnie stosowane kary i nagrody, ścisłe wyznaczanie terminu zakończenia działania)

• ścisłe wyznaczenie momentu zakończenia określonej aktywności

• kontrolowanie ludzi wykonujących określoną aktywność

• rywalizacja

Motywacja samoaktualizacji wg Carla Rogera

• wg Carla Rogersa człowieka charakteryzuje tylko jeden motyw: motyw wzrostu

• może on być blokowany przez zewnętrzne środowisko

• warunkiem jego skutecznego działania jest doświadczanie w dzieciństwie bezwarunkowej miłości i akceptacji ze strony rodziców

• jeśli miłość i akceptacja są warunkowe (tzn. trzeba na nie zasłużyć), to rodzi to u dziecka lęk i nastawienie obronne JA

• energia może więc być wykorzystana na rozwój lub na obronę

Przejawy funkcjonowania człowieka z motywacją samoaktualizacji:

1. Otwartość na nowe doświadczenia - czyli:

• brak obron przed nowymi doświadczeniami

• pełna i niezafałszowana percepcja

• doświadczanie pełnych i intensywnych emocji

• Koncentracja na teraźniejszości, czyli:

• życie „tu i teraz”

• doświadczanie nowości

• ubogacanie siebie

• zainteresowanie życiem

Przejawy funkcjonowania człowieka z motywacją samoaktualizacji (cd.):

3. zaufanie do siebie, czyli:

• zaufanie własnej intuicji

• otwarcie na sygnały z własnego ciała

• rozumienie odbieranych sygnałów

• poczucie wolności, czyli:

• poczucie kontroli nad własnym życiem

• poczucie kontroli nad własną przyszłością

• przekonanie o odpowiedzialności za własne życie

Przejawy funkcjonowania człowieka z motywacją samoaktualizacji (cd.):

5. kreatywność, czyli:

• zdolność do oryginalnego myślenia

• zdolność do twórczego rozwiązywania problemów

• zachowanie powyższych zdolności nawet w niesprzyjających okolicznościach

Rozwój i ekspansja JA nie zawsze przebiega bez przeszkód i z reguły jest procesem bolesnym i trudnym - motyw samoaktualizacji jest jednak potężną siłą kierującą naszym zachowaniem

Człowiek samoaktualizujący się wg Abrahama Maslowa

1. sprawniejsza percepcja rzeczywistości i bardziej zadowalające relacje z nią:

• umiejętność wykrywania fałszu i udawania

• odróżnianie tego co świeże, konkretne i indywidualne od tego, co ogólne, abstrakcyjne i poszufladkowane

• dobre znoszenie niepewności i wieloznaczności

• życie blisko natury i rzeczywistości

• akceptacja siebie, innych i przyrody:

• małe poczucie winy, wstydu i lęku przed własnymi myślami, uczuciami i impulsami,

• akceptacja siebie z wadami i zaletami, bez nastawienia obronnego,

• kochanie innych i pozyskiwanie ich wzajemności,

• miłość jako wartość sama w sobie a nie sposób na osiąganie celów

• spontaniczność, prostota i naturalność:

• zwiększona spontaniczność i ekspansywność,

• „wtórne dziecięctwo” czyli zdolność wyrażania myśli i zachowań bez zbytniej samokontroli i obaw przed śmiesznością

• otwartość na doświadczenie połączona z wyrafinowanie dojrzałym umysłem

• twórczość niewinna, wolna od stereotypów

• koncentracja na problemie:

• większa koncentracja na problemach i zadaniach niż na sobie

• rozwiązywanie zadań i problemów to dla nich posłannictwo życiowe

• dystans wobec rzeczywistości - potrzeba prywatności:

• samotność nie przeszkadza, ale nie jest też obiektem poszukiwań

• umiejętność zachowania obiektywizmu

• autonomia - niezależność od kultury i otoczenia:

• kultura i społeczeństwo to warunki samoaktualizacji, ale bez bezrefleksyjnego poddawania się im,

• posiadanie poczucia bycia częścią większej całości

7. ciągła świeżość ocen:

• przeżywanie życia jako wartości,

• wiara w istnienie wartości absolutnych: piękno, uczciwość, prawda, dobro itd..,

• czerpanie siły i uniesienia z podstawowych doświadczeń życiowych

8. doświadczenia mistyczne:

• uczucia uniesienia, zagubienia w czasie i przestrzeni, połączone z przeświadczeniem zaistnienia czegoś ważnego i wartościowego,

• integracja jednostki we wszystkich wymiarach

• brak lęku i wątpliwości

• poczucie wspólnoty z innymi ludźmi

• związki interpersonalne głębokie i poważne

• demokratyczna struktura charakteru

• rozróżnianie środków i celów, dobra i zła

• filozoficzne, niezłośliwe poczucie humoru

• twórczość

• opór wobec inkulturacji

• wartości i samorealizacja

• rozwiązanie dychotomii w samorealizacji

---