1. Wyjaśnij pojęcia: wrażenie, spostrzeżenie.

wrażenie - neuropsychiczny proces poznawczy, powstający w jednym analizatorze pod wpływem działania bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech tego bodźca ; doznajemy "twardości" metalu, "zieloności" liścia

spostrzeżenie - zespolenie pojedynczych cech w większe całości ; neuropsychiczny proces poznawczy powstający w kilku współdziałających analizatorach ; informacje z uprzednich doświadczeń, całościowe odzwierciedlenie złożonych bodźców oddziałujących na narządy zmysłu

2. Scharakteryzuj specyficzne spostrzeżenia związane z aktywnością sportową.

• poczucie czasu

• poczucie wody

• poczucie piłki

• poczucie maty

3. Wyjaśnij pojęcia: nawyk ruchowy, transfer, interferencja, dezautomatyzacja nawyków.

nawyk ruchowy - zautomatyzowana czynność motoryczna, wykonywana sprawnie przy zmniejszonej, lub ograniczonej kontroli świadomości (np. przy jeździe na rowerze, wkładanie butów itp.)

transfer - przenoszenie efektu pozytywnego, zdobytego przez ćwiczenie jednego nawyku na drugi nawyk

interferencja - negatywny wpływ dotychczasowych nawyków na tworzenie się nowych (gdy nawyk zawiera ruchu przeciwstawne, gdy utrwalony nawyk zawiera błędne elementy)

dezautomatyzacja - osłabienie lub usunięcie nawyków - długotrwała przerwa, silne zmęczenie, dowolne skierowanie uwagi, silne pobudzenie emocjonalne

4. Scharakteryzuj cechy nawyków ruchowych.

• świadomy charakter - możliwość korekty błędu

• dokładność

• trwałość

• plastyczność

5. Przedstaw cechy myślenia taktycznego.

• (Uwewnętrzniona czynność operowania informacjami, a w szczególności ich selekcją i wytwarzaniem, dzięki któremu dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania świata)

• Analiza - myślowe rozdzielenie danych całości

• Synteza - myślowe scalenie rozdzielnych w analizie elementów

• Porównywanie - zestawienie ze sobą przedmiotów i zjawisk, a następnie ujmowanie podobieństw i różnic między nimi

• Abstrahowanie - wyróżnianie jednej właściwej, przy pominięciu innych cech

• Uogólnianie - ujmowanie właściwości wspólnych dla klasy, rzeczy zjawisk

• Pojęciowa reprezentacja - pośrednie odzwierciedlenie rzeczywistości

6. Przedstaw czynniki przydatne do opracowania planu taktycznego.

• Znajomość właściwości sytuacji taktycznych w danej dziedzinie

• Znajomość własnych indywidualnych cech lub cech zespołu

• Znajomość właściwości przeciwnika

• Znajomość specyfiki warunków w jakich zawody mają być rozgrywane

7. Przedstaw koncepcję potrzeb Maslowa.

8. Scharakteryzuj pojęcie motywacji. Przedstaw bezpośrednie i pośrednie motywy podejmowania aktywności (działalności) sportowej.

Bezpośrednie:
- przeżywanie uczucia zadowolenia na tle przejawów aktywności mięśniowej

- przyjemność estetyczna płynąca z piękna i zręczności własnych ruchów

- chęć wykazania odwagi i zdecydowania przy wykorzystaniu trudnych ćwiczeń

- elementy współzawodnictwa, które są integralną częścią działalności sportowej

-dążenie do osiągnięcia rekordowych wyników, wykazania swego mistrzostwa sportowego

Pośrednie:

- dążenie, aby stać się zdrowym i silnym dzięki aktywności sportowej

- dążenie do przygotowania się przez sport do działalności praktycznej

- poczucie obowiązku wynikające z konieczności uczestniczenia w określonych zajęciach sportowych

- uświadomienie sobie społecznego znaczenia działalności sportowej

9. Przedstaw komponenty motywacji wewnętrznej wg teorii samodeterminacji w odniesieniu do aktywności sportowej.

• Przyczyna działania wynika z wewnętrznego dążenia jednostki ; oparta jest na pełnej internalizacji zasad

• Zawodnik podejmujący aktywność sportową doświadcza poczucia harmonii i satysfakcji

• Stopień internalizacji związany jest z oddziaływaniem otoczenia społecznego i może przybierać formę od kontrolującej do pożądanej - autonomicznej

• Ważną rolę w procesie internalizacji posiadają autorytety np. trener, nauczyciel ; ich działanie powinno być ukierunkowane na budowanie autonomii, dzięki temu internalizacja przebiega w zgodzie z wewnętrznym dążeniami osoby

10. Przedstaw komponenty motywacji zewnętrznej wg teorii samodeterminacji w odniesieniu do aktywności sportowej.

• proces internalizacji dokonał się w różnym stopniu

• aktywność podejmowana jest głównie w oparciu o zewnętrzne źródła motywacji np. nagrody, pieniądze, ale także unikanie kary, przykrych doznań, uczucia winy, wstydu, lęku

11. Przedstaw cechy oraz funkcje emocji.

Cechy emocji:

• poziom aktywacji (intensywność emocji)

• znak (dodatni - przyjemne, ujemny - przykre)

• treść (jaka emocja)

Funkcje emocji:

1. Przystosowawcza (adaptacyjna) - np. wyrazy mimiczne twarzy (informują nas o zagrożeniu, w toku ewolucji wyrazy emocji stały się społecznie rozpoznawalne i zaczęły pełnić funkcję komunikacyjną)

-ZBLIŻANIE SIĘ ku celom pożytecznym, pożądanym: radość, przyjemność, satysfakcja, akceptacja
-UNIKANIE bodźców szkodliwych: poczucie winy, wstręt, zakłopotanie, lęk, gniew

2. Komunikacyjna - ekspresja itp. np. demaskuje nasze próby ukrycia przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy

3. Motywacyjna - ukierunkowująca, podtrzymująca, pobudza nas do podjęcia działania dotyczącego jakiegoś zdarzenia

4. Emocje pomagają w organizowaniu naszych doświadczeń. - W odpowiedni sposób interpretujemy nasze sytuacje poznawcze. Emocje wpływają na sposób postrzegania siebie np. gdy mamy dobry nastrój, to o sobie i świecie myślimy dobrze. Gdy mamy zły nastrój - źle

5. Regulują sytuacje społeczne - Pozwalają zachować dystans wobec niektórych osób. Pozytywny nastrój sprzyja pomaganiu innym ludziom. Poczucie winy też sprzyja pomaganiu (realne poczucie winy)

12. Przedstaw I i II prawo Yerkesa - Dodsona.

I - sprawność działań pozostaje w krzywoliniowej zależności od poziomu aktywacji

II - w miarę wzrostu stopnia trudności zadania, optymalny poziom aktywacji stopniowo obniża się

13. Przedstaw różnice między zainteresowaniem a zamiłowaniem.

14. Przedstaw różnicę między zdolnościami a uzdolnieniami.

Uzdolnienia zawierają w sobie pewną liczbę zdolności

15. Scharakteryzuj uzdolnienia sportowe.

• Zespól właściwości indywidualnych o podłożu morfologicznym, motorycznym, fizjologicznym, oraz psychicznym istotnie sprzyjających efektywności działania sportowego

• Zdolności - tylko pojedyncze właściwości

16. Przedstaw wybrane teorie stresu psychologicznego.

17. Przedstaw techniki zmiany napięcia emocjonalnego.

• Celowe zmiany kierunku myśli Jest powszechnie wiadome, że narastające napięcie i lęk powstający przed startem odbiera zawodnikowi niekiedy więcej sił i energii nerwowej niż sam występ w zawodach. Tymczasem, jeżeli zawodnik potrafi uwolnić się od natarczywych myśli na temat oczekującego go startu, jego nerwowy potencjał zostanie zachowany. Zmianę kierunku myśli osiąga się w ten sposób, że zawodnik w okresie jednego lub kilku dni poprzedzających zawody stara się zająć czynnościami, które zazwyczaj całkowicie pochłaniają go, całkowicie lub niemal całkowicie absorbują jego myśli (czyta interesującą książkę, słucha ulubionej muzyki, uczestniczy w ciekawej wycieczce itp.). Jednym ze sposobów zmiany myślenia sportowca może być położenie akcentu podczas ostatnich treningów przed startem na maksymalnie technicznie prawidłowe wykonanie ćwiczenia, a nie na osiągnięcie maksymalnego wyniku. Daje to możliwość „oderwania się” od porównywania swoich szans na sukces.

• Oddziaływanie na zewnętrzne przejawy stresu Stan stresu wyraźnie przejawia się na zewnątrz, wzrasta aktywność ruchowa, zwiększa się gestykulacja, bogatsza i bardziej różnorodna staje się mimika, pojawia się rozdrażnienie itp. Jeśli świadomie, wysiłkiem woli objawy te będziemy powstrzymywać (hamować je), to do kory mózgowej będą wysyłane impulsy hamulcowe z różnych części peryferycznych. W ten sposób powstrzymywanie ruchów i gestykulacji, tłumienie mimiki i reakcji werbalnych wywołuje wzmożenie procesu hamowania w korze mózgowej. Poprzez zahamowanie zewnętrznego ogniwa odruchu powodujemy osłabienie procesu pobudzającego, a pośrednio obniżenie poziomu stresu [Kratochvil 1974].

• Wykorzystanie specjalnie organizowanej rozgrzewki Rozgrzewkę trener powinien traktować jako istotny element nie tylko fizycznego, ale też psychicznego przygotowania do zawodów. Jej tempo i czas trwania powinny być uzależnione od stanu napięcia psychicznego zawodników. Jeżeli zawodnik skłonny jest do przeżywania nadmiernego stresu, to dla obniżenia jego poziomu zaleca się przeprowadzenie rozgrzewki z mniejszą (niż zazwyczaj) intensywnością. W tym celu w drugiej części rozgrzewki korzystnie jest włączyć ćwiczenia gibkości, rozciągające, rozluźniające, a jej czas trwania może ulec nawet dwukrotnemu wydłużeniu. W trakcie dłużej trwających ćwiczeń następuje pobudzenie ośrodków ruchowych, co dzięki zjawisku indukcji ujemnej doprowadza do obniżenia napięcia emocjonalnego w pozostałych częściach kory mózgowej. Ponadto pożądane jest, by w tego typu sytuacji wszyscy zawodnicy pozostawali razem (dotyczy to szczególnie sportów zespołowych, ale nie tylko), gdyż daje to poczucie większej pewności siebie, a tym samym osłabia poziom zagrożenia. Z kolei jeżeli poziom pobudzenia emocjonalnego u zawodnika przed startem nie osiągnął optimum (jest zbyt niski), zaleca się stosowanie rozgrzewki nieco krótszej (niż zazwyczaj), ale bardzo intensywnej. Powinno się w niej stosować ruchy szybkie, rytmiczne i zdecydowane, co powinno jednocześnie dodatkowo pobudzić emocjonalnie.

• Masaż lub automasaż W warunkach niekorzystnego (zbyt silnego lub słabego) stanu pobudzenia emocjonalnego, jako dodatkowy czynnik regulacji poziomu stresu można wykorzystać masaż. W przypadku zbyt silnego napięcia przeprowadza się masaż uspokajający. Przy zbyt niskim poziomie pobudzenia zaleca się masaż pobudzający.

• Dowolne przeniesienie uwagi na czynniki pobudzające o różnym znaczeniu emocjonalnym Na stan psychiczny zawodnika przed startem znaczny wpływ wywiera otaczające środowisko (naturalne otoczenie, wnętrze mieszkania, miejsce zawodów). Wiadomo, że jaskrawe, kolorowe afisze sportowe, flagi, głośna (hałaśliwa) lub rytmiczna muzyka podnoszą poziom pobudzenia, podrażniają, stając się dodatkowym stresorem [por. Talejko 1977]. Stąd też w przypadku zawodników o wysokim poziomie pobudzenia emocjonalnego przed startem niezbędne wydaje się izolowanie ich od tego rodzaju czynników silnie stymulujących. Z kolei w przypadku zawodników, którym niezbędny jest wyższy poziom pobudzenia, przebywanie w tego rodzaju warunkach jest korzystne.

• Stosowanie specjalnych ćwiczeń oddechowych W przypadkach, kiedy wyraźnie zaznaczony stres występuje na długo przed startem (nawet na kilka dni), dla obniżenia narastającego pobudzenia celowe jest stosowanie (3-4 razy dziennie) zestawu specjalnie wyuczonych ćwiczeń, skierowanych na długotrwałe powstrzymywanie oddechu. Celowość ich stosowania, jako metody obniżania pobudzenia tłumaczy się tym, że powstrzymywanie oddechu wywołuje pobudzenie centrum oddechowego w rdzeniu przedłużonym, co w następstwie mechanizmu indukcji ujemnej wywołuje w korze mózgowej nasilenie procesu hamowania. Ćwiczenia te można wykonywać stojąc, siedząc, a także leżąc. Oto niektóre z nich.
  
  Ćwiczenie 1 (wykonuje się siedząc lub leżąc) Głęboki wdech, zatrzymać oddech i lekko napiąć mięśnie całego ciała. Oddech zatrzymać na 5-6 sekund (póki mięśnie są napięte), następnie wykonać powolny wydech, rozluźniając mięśnie całego ciała. Powtórzyć ćwiczenie 9-10 razy, dążąc za każdym razem do przedłużenia czasu powstrzymywania oddechu, wydechu i rozluźnienia.
  
  Ćwiczenie 2 Położyć się na plecach i podciągnąć nogi tak, aby całe stopy stały na podłodze. Wykonać głęboki wdech i silnie zacisnąć kolana do siebie. Utrzymać się w takim położeniu przez kilka sekund, po czym wykonać powolny wydech, uwalniając kolana i pozwalając upaść im na boki. Ćwiczenie powtórzyć 9-10 razy.
  
  Ćwiczenie 3 Stojąc, siedząc lub leżąc wykonać kilka powolnych, bez napięcia głębokich wdechów. Przy wdechu lekko napinać wszystkie mięśnie, przy wydechu zmierzać do pełnego ich rozluźnienia. Wykonywać ćwiczenie w czasie 2-3 minut.

• Sugestywne działanie trenera Przez pojęcie sugestii zazwyczaj rozumie się psychologiczne oddziaływanie lub wpływ (głównie słowny) jednego człowieka na drugiego, co warunkuje wewnętrzny stan tego ostatniego. Sugestywne oddziaływanie trenera to nie tylko trenerska rada dla zawodnika wychodzącego na start i sekundowanie mu podczas walki, to również całe zachowanie trenera. W trakcie badań stwierdzono, że stres powstający u trenera może być przenoszony na zawodnika i wywoływać u niego stres dodatkowy. Rację ma R. Szurkowski, kiedy pisze w swoim dzienniku, że „na odprawie kolarze będą patrzeć mi w oczy i muszą znaleźć u mnie absolutną pewność” [Biega 1986], bez której trudno o taką pewność u zawodnika. Sugestia przekazywana zawodnikowi przed wyjściem na start spokojnym, pewnym głosem, w życzliwym tonie, nie tylko obniża u niego nadmierne napięcie, ale podnosi wiarę w siebie, daje nadzieję na sukces. Dla efektywności sugestii trenera duże znaczenie ma jego wysoka kultura osobista i sportowa, autorytet, intuicja zawodowa, a przede wszystkim umiejętność kontroli zewnętrznych objawów swoich przeżyć.

• Treningi relaksacyjne Przeżywane napięcia emocjonalne związane z intensywną pracą treningową, a szczególnie z rywalizacją sportową, wyniszczają energię psychiczną człowieka. Treningi relaksacyjne uczą organizm zużywać mniej energii i oszczędzać ją. Stresy upośledzają funkcjonowanie aparatu fizjologicznego i psychicznego człowieka - treningi relaksacyjne regenerują i wzmacniają efektywność ich funkcjonowania.

18. Przedstaw zasady kształtowania odporności psychicznej (odporności na stres).

• Zasada kształtowania zdolności do koncentracji na zadaniu. Rozwijaniu i wzmacnianiu tej zdolności służy dokładna orientacja w zadaniu i we właściwej psychologicznej sytuacji, w której ma ono być wykonane. Pozytywne wykorzystanie takiego przygotowania psychicznego jest możliwe, gdy sportowiec jest przekonany, że mieści się ono w granicach jego możliwości, że nie wymaga się od niego rzeczy niemożliwych. Nadmiar motywacji i zbyt silne zewnętrzne naciski na osiągnięcia maksymalne raczej obniżają wyniki przez to, że wobec napotykanych trudności wywołują zbyt silne napięcie emocjonalne. Koncentracja na zadaniu odwraca też uwagę od czynników wywołujących emocje, a należących do sytuacji sportowej, zaś skupia ją na czynnościach pożądanych, prowadzących do realizacji postawionego celu sportowego. Umiejętność czynnego odrywania się od sygnałów zagrożenia, tkwiących w sytuacji rywalizacji sportowej, jest także formą samoorientacji i samokontroli emocji. Realizacja powyższej zasady znajduje zastosowanie w metodzie Silvy [Silva, Bernd 1997].

• Zasada kształtowania samoorientacji i samokontroli. Możliwość poznania prawdziwych źródeł własnych doznań i ich nazwania pozwala ująć je w kategoriach poznawczych. Wymaga to przyswojenia przez sportowca podstawowej wiedzy w zakresie samoobserwacji i funkcji neuropsychicznych, stanowiących podstawę procesu emocjonalnego. Inaczej mówiąc, sportowiec musi wiedzieć, że odczuwane przez niego napięcie, niepokój czy też różnorodne zmiany organiczne to normalna reakcja występująca w sytuacji rywalizacji. Każdy zawodnik, który startuje w zawodach sportowych i stara się maksymalnie mobilizować, przeżywa silne pobudzenie funkcji psychofizycznych. To pobudzenie jest konieczne wobec zwiększonych wymagań sytuacji sportowej. Bez niego nie byłby on zdolny do skutecznej rywalizacji. Nie może się więc dziwić, a tym bardziej bać reakcji własnego organizmu, jego układu nerwowego. Musi je rozumieć w sposób racjonalny i zaakceptować. Ta akceptacja pozwoli z kolei na wgląd w siebie. Umożliwia rozpoznanie swoich możliwości neuropsychicznych i ich samokontrolę w taki sposób, aby napięcie nie przekraczało poziomu optymalnego. Zbyt radykalnaredukcja pobudzenia jest bowiem niemożliwa, a nawet niewskazana. Niezbędną wiedzę w tym zakresie winien posiadać każdy szkoleniowiec, by przekazać ją w odpowiednim momencie w przystępny sposób wychowankowi. Orientacja we własnych emocjach jest podstawą dla ich kontroli.

• Zasada kształtowania czynności kontrolno-regulacyjnych. Jednym z najbardziej przystępnych, a zarazem skutecznych sposobów w tym zakresie jest tzw. mowa wewnętrzna. Stymulowanie jej rozwoju i wzmacnianie jej funkcji kontrolno-regulacyjnych może stać się niezwykle skutecznym sposobem kształtowania psychicznej odporności sportowca. Mechanizm mowy wewnętrznej polega na kierowaniu pod własnym adresem określonych dyrektyw, dotyczących zachowania w różnych sytuacjach sportowych. Mowa wewnętrzna sprzyja kontroli zachowania i samokontroli w sytuacjach trudnych wielorako: a) przez wewnętrzne ukierunkowanie do działania, np. „Muszę to zaraz zrobić ...”, czy „Powinienem to zmienić ...” itp.; b) poprzez powstrzymywanie pewnych zachowań i impulsów, np. zakazywanie sobie myślenia o czymś, co wywołuje negatywne emocje, np. „Przestań myśleć o tym ...”, „W tej chwili ważniejsze jest, abym ...” itp. lub nakazywanie sobie odwrócenia uwagi od tych elementów sytuacji, które mogą zakłócać równowagę wewnętrzną sportowca, tj. od widowni, niepochlebnych komentarzy itd., np. „Nie zwracaj uwagi na to ...”, „Patrz w inną stronę”, „Nie słuchaj tego, to nieprawda” itp.; c) przez przewidywanie i uprzedzanie (antycypowanie) własnych reakcji, np. „Nie daj się wyprzedzić, bo wiesz, że to cię zniechęci”, „Za chwilę mogę się zdenerwować, więc ...”, d) przez samoinstruowanie się w toku wykonywania działania, np. „Muszę to wykonać tak, a potem zmienić na ...”.

• „Umiejętność nazwania celów czynności - pisze Tyszkowa [1978] - a także formułowania nakazów, zakazów i samoinstrukcji w toku wykonywania działań, w sy-tuacji zawodów, sprzyja opanowaniu tej sytuacji przez sportowca. Spostrzeganie pozytywnych wyników własnej aktywności i faktu panowania nad sytuacją oraz nad sobą daje satysfakcję i przerywa rozwój negatywnych emocji, powstających w momentach trudności. Rozwijanie procesów samoorientacji oraz umiejętności programowania i kontroli działań w czasie treningu i na zawodach sprzyja formowaniu psychicznej odporności sportowca. Sprzyja temu również umiejętność i nawyk analizowania przebiegu czynności i sytuacji po walce”.

• Zasada opanowywania i przekształcania emocji. Szczególne możliwości opanowywania emocji negatywnych stwarza tzw. przekwalifikowanie. Dotyczyć to może np. lęku, który przez odpowiednie zabiegi (mowa wewnętrzna, koncentracja na zadaniu, rozmowa z trenerem i inne) można przekształcić w złość sportową (zezłoszczenie się na własny lęk). Takie przekwalifikowanie negatywnej emocji astenicznej w steniczną, na podstawie specyficznych właściwości układu wegetatywnego zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu, co przy zachowaniu wysokiej aktywacji oraz zmianie treści i częściowo znaku emocji, sprzyja wzmocnieniu wiary we własne siły, którą uznaje się za jeden z podstawowych warunków skutecznego działania podczas rywalizacji sportowej [Miedwiediew, Rodionow, Chudadow 1976]. Realizacja omawianej zasady jest możliwa wówczas, gdy sportowiec dysponuje odpowiednim poziomem samoorientacji i samokontroli, o których mówiła jedna z poprzednich zasad.

• Zasada wzmacniania wytrwałości w pokonywaniu trudności sportowych. Sprzyja jej rozwijanie nawyku kończenia rozpoczętych zadań sportowych oraz podtrzymywanie motywacji do działania nawet w momentach występowania trudności. Wytrwałość w pokonywaniu trudności sportowiec może ćwiczyć przez stałe podwyższanie celów sportowych, a nieraz przez stosowanie podczas treningu obciążeń większych niż te, z którymi spotkać się może na zawodach. Przygotowanie do pokonywania trudności większych niż spotykane w sytuacjach zwiększonego obciążenia psychicznego, którymi są zawody, czyni go zdolnym do pokonania rzeczywistych trudności związanych z rywalizacją sportową. Jego wytrwałość jest wystarczająca lub może być nawet „nadmiarowa” w stosunku do napotykanych przeszkód na drodze do celu sportowego.

• Zasada stosowania specjalistycznych technik zmiany napięcia emocjonalnego sportowca. Polega ona na wykorzystaniu dość powszechnie już znanych technik odprężenia i relaksacji. Najprostsze z tych technik mogą być opanowywane i stosowane przez sportowca samodzielnie. Inne, takie jak trening autogenny, umiejętność spowalniania (lub przyspieszania) akcji serca, wymagają wspomagania specjalistycznego. Informacje na temat uczenia się technik redukowania napięć emocjonalnych w działalności sportowej znajdzie czytelnik w odrębnej monografii^{[ 8]}, która obejmuje prace kilku autorów na temat takich zagadnień szczegółowych, jak: trening autogenny Schulza, technika relaksacji Jacobsona, biofeedback, medytacja oraz ćwiczenia Jogi i Zen, trening interpersonalny, a także zastosowanie hipnozy i bioenergoterapii w sporcie. Niektóre z wymienionych już sposobów redukowania napięcia emocjonalnego, a także inne nowe techniki zostaną omówione w podrozdziale 3.4.2.2. rozdziału III.

19. Przedstaw zasady treningu dzieci i młodzieży.

• Konieczność dostosowania formy ćwiczeń do wieku osoby ćwiczącej.

• Dostosowanie zakresu współzawodnictwa do potrzeb rozwojowych.

• Wykorzystanie optymalnego stadium rozwojowego dla kształtowania motoryki oraz nauczania ruchu.

• Ostrożność w dozowaniu ćwiczeń w okresie dojrzewania.

• Uwzględnienie indywidualnego tempa i rytmu rozwoju psychofizycznego.

• Uwzględnienie indywidualnego zróżnicowania ćwiczących, głównie pod względem prezentowanych zdolności i temperamentu.

• Uwzględnienie przewagi motorycznej chłopców nad dziewczętami.

• Szerokie uznanie istotności udziału czynnika motywacyjnego.

• Umiejętne zastosowanie w treningu dzieci i młodzieży ćwiczeń siłowych i wytrzymałościowych.

20. Wyjaśnij pojęcia: okres sensytywny, okres krytyczny, strefa najbliższego rozwoju.

okres sensytywny - większa wrażliwość na działanie czynników zewnętrznych

okres krytyczny - wycinek okresu sensytywnego, w którym uczenie przynosi największe efekty

strefa najbliższego rozwoju - różnica między aktualnym (poziom dojrzałości funkcji) a potencjalnym rozwojem (dopiero kształtujące się funkcje)

Poza notatkami większość tematów (rozszerzonych) można znaleźć w naszej uczelnianej monografii pt.:

Gracz J., Sankowski T. Psychologia aktywności sportowej. AWF Poznań 2007.

---