Geneza i rozwój prawa administracyjnego oraz nauki prawa administracyjnego

1. Geneza

• podstawowa gałąź prawa, jak karne, cywline

• młoda gałąź, chronologia

• Istnieje od 200 lat, od Rewolucji Francuskiej 1789

• Rewolucja ekonomiczna - właściciele wielkich latyfundiów, zaczynają tracić władzę na rzecz kapitalizmu

• Rewolucja Francuska - wywołana przez burżuazję, mieszczaństwo, nową grupę społeczną, która władzy nie miała

• urzeczywistnienie koncepcji podziału władzy

• władza wcześniej skupiona w jednym ręku

• Monteskusz - „nie może być tak, żeby władza była skoncentrowana w jednym ręku, bo wtedy źle się w państwie dzieje, państwo zamienia się w tyranię. W związku z tym trzeba podzielić władzę pomiędzy trzy władze, równoważące i hamujące się wzajemnie oraz zdecentralizowane. Deglomeracja miała przynieść w zamyśle lepsze funkcjonowanie państwa.

• prawo - reguły dwustronnie wiążące - organy państwa i obywateli

• wcześniej nie wiązały króla, tylko obywateli

• zmieniane jest przez z góry określone reguły

• władza: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza

• wykonawcza = administracyjna (administrare - administrować)

• ustawodawcza - tworzy prawo dla administracji i obywateli

• kontrola sądowa władzy wykonawczej w jej funkcjonowaniu

• Francuzi tworzą w 1801 specjalny system sądów, bo nie ufają sądom powszechnym

• sądy administracyjne - obywatele się skarżyli

• orzecznictwo - ważniejsze wyroki - wytyczające linie orzecznicze włączają do prawa

1. Rozwój

XVIII/XIX w. - przekształcenie się państwa policyjnego w państwo konstytucyjne, administracji terytorialnej w administrację państwową.

XIX - powstało prawo administracyjne z prawami i obowiązkami po obu stronach

XIX połowa - zaczęła obowiązywać zasada związania ustawowego administracji

XIX druga połowa - powstały sądy administracyjne stojące na straży tej zasady

2. Polska

1918 Niepodległość

1923 powstaje Najwyższy Trybunał Administracyjny

• wtedy przede wszystkim było to prawo administracyjne materialne, tzn. prawo kształtujące sytuację prawną obywateli, określające co administracja może w stosunku do obywateli i co obywatele mogą oczekiwać od administracji

• zagadnienia ustroju i organizacji nie należały to sfery prawa, lecz sfery polityki, reguły działania administracji miały charakter reguł wewnętrznego urzędowania

po II wojnie światowej

• inny ustrój polityczny

• nie było zasady 3-podziału władz, tylko jednolitości

• likwidacja sądownictwa administracyjnego, bo nie było potrzeby hamowania władz

• zlikwidowano własność prywatną, powstała własność państwowa, organom administracji państwowej oddano pod zarząd własność państwową, byli jak właściciele, wykonywali funkcje właścicielskie, powstała nowa gałąź: prawo administracyjne gospodarcze, zarządzanie gospodarką narodową, prawo obrotu uspołecznionego

• powstały normy ustroju, dotyczące organizacji administracji państwowej

• nowe zadania administracji publicznej:

• reglamentacyjno - porządkowe

• w sferze gospodarki uspołecznionej

• zdania wobec ludności

po 1989 roku

• utworzono Naczelny Sąd Administracyjny

• zlikwidowano administracyjne prawo gospodarcze wraz z przywróceniem mechanizmów, praw ekonomicznych obsługiwanych przez prawo cywilne i handlowe

• zadania administracji:

- procesy reprywatyzacji i prywatyzacji, ograniczenia funkcji administracji publicznej

- powołanie administracji rządowej

- częściowe odchodzenie od utrzymania przez państwo usług publicznych i przechodzenie na świadczenia ekwiwalentne (w części lub w całości płatne)

1. Poglądy na charakter i miejsce przepisów ustrojowych, materialnych i procesowych w obszarze prawa administracyjnego.

• dwie koncepcje dotyczące norm ustrojowych prawa administracyjnego

• prawo administracyjne = wyłącznie materialne, (tzn. te normy prawne kształtujące sytuację prawną obywateli i ich organizacji i w oparciu o które to normy prawne, organy administracji publicznej podejmują dozwolone tymi normami czynności w stosunku do obywateli)

• prawo administracyjne = pr. materialne + normy ustrojowego pr. administracyjnego (podział terytorialny, Rada Ministrów, Ministrowie, wojewodowie, samorządy terytorialne, są kierowane do jednostek organizacyjnych, rzadko do ludzi)

• normy procesowe - normy proceduralne, prawo formalne wiąże się z prawem materialnym, określają reguły rozstrzygania spraw przez sądy administracyjne. Nie mają związku z prawem ustrojowym

1. Normy prawa pośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów oraz normy bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów w prawie administracyjnym.

NPA_P ---------------------- > D_A ----------------------- > SPO upr./obow.

NPA_P ----------------------------------------------------- > SPO upr./obow.

2. Cechy prawa administracyjnego

1. Prawo administracyjne jako prawo ochrony dobra wspólnego.

• nawiązuje do podziału Ulpianowskiego na prawo prywatne i publiczne

• pr. cywilne - ochrona prywatnych i indywidualnych interesów

• pr. publiczne - w tym administracyjne - najważniejsza jest ochrona dobra wspólnego (interesu publicznego ponad jednostkowego) np. prawo o ruchu drogowym, przepisy przeciwpożarowe, pr. budowlane

• państwo znajduje równowagę pomiędzy interesami jednostki a ogółu

• pr. administracyjne służy interesowi indywidualnemu (ekonomicznemu, dóbr osobistych) i ponad jednostkowemu - dobra wspólnego (np. stan środowiska, dobra zabudowa przestrzenna, bezpieczeństwo na drodze)

• interes indywidualny jest chroniony w sytuacji, kiedy jest w zagrożeniu, jest prawo skargi do sądu (np. na złe zagospodarowanie przestrzenne), obywatelom przyznaje się środki prawne na wypadek, kiedy obywatel stwierdzi, że jego interes prawny został naruszony.

1. Jako ius cogens

• klasyczny podział prawa na ius dispositivi i ius cogens

• ius dispositivi - te normy prawa, co do których treści i rozwiązań i skutków w granicach przez te normy dopuszczanych adresaci normy mogą się sami układać np. treść zawieranej umowy, ustawodawca dopuszcza samodzielne kształtoa\wanie swojej sytuacji prawnej przez obywateli

• ius cogens - prawo bezwzględnie obowiązujące, co do zasady strony nie mogą zmienić, przekształcić, same się ułożyć, ale muszą dokładnie i bez reszty wypełnić to, co wynika z normy prawnej - wiąże w całości bezwzględnie bez możności samodzielnego ukształtowania skutków prawnych, np. pozwolenie na budowę, ustawowe warunki wydania pozwolenia na budowę, ktoś, kto ma działkę budowlaną i ma pozwolenie, jak ją sprzeda, pozwolenie przechodzi na kupującego, pod warunkiem potwierdzenia go przez organ administracyjny.

1. Jako prawo powszechne

• regulacje tego prawa adresowane są do wszystkich podmiotów prawa, a krąg adresatów związany jest ze stanem faktycznym, z którym jest związana dana norma prawna

• krąg adresatów wyznacza stan faktyczny, np. kierujący pojazdem, wszyscy właściciele

• jeżeli krąg adresatów wyznaczony jest ze względu na cechę inną niż stan faktyczny, to nie jest to norma prawa powszechnego, są to normy organizacyjne, np. do pracowników, wojewodów, urzędników, ministrów

1. Jako prawo, którego stosowanie, kontrola oraz przestrzeganie ma charakter niesporny

• w systemie prawa dla materialnego pr. administracyjnego bardzo istotne jest występowanie dwóch kategorii norm

NPA_P -^s-^t-^o-^s-^o-^w-^a-ⁿ-ⁱ-^e--^p-^r-^a-^w-^a- > D_A -------- > Syt. pr. -> upr./obow.

kontrola realizacji

NPA_P ----------------------------------------------- > Syt. pr. -> upr./obow. -> NPA_P przez org-

any u obywateli

• normy prawne pośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów. Aby treść normy mogła się urzeczywistnić, musi zostać wydana Decyzja Administracyjna (D_A), ten akt kreuje sytuajcę prawną tzn. kształtuje sytuację prawną adresatów, uprawnienia i obowiązki, istota pośredniości dla urzeczywistnienia normy i sprawienia skutkó niezbędne jest wydanie aktu konkretnie indywidualnego, zwanego decyzją administracyjną i dopiero ta decyzja tworzy po stronie adresata prawa i obowiązki

• normy prawa administracyjnego bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów: bezpośrednio, to znaczy wprost, tzn. nie ma potrzeby wydania aktu pośredniczącego, np. prawo o ruchu drogowym - światła, znaki drogowe.

• wydanie decyzji administracyjnej: pojawia się ona na skutek stosowania prawa, tzn. zespołu czynności, który doprowadza do wydania tej decyzji

• kontrola realizacji norm bezpośrednich prawa administracyjnego przez państwo u obywateli

• niesporny charakter procesów stosowania prawa i kontroli realizacji: między obywatelem, a organami nie ma sporu, postępowanie niesporne w sądzie.

1. Jako prawo obywatelskie

• prawo administracyjne materialne - prawo kierowane do podmiotów organizacyjnie nie podporządkowanych organom administracji publicznej

• pierwotnymi adresatami są obywatele, ich organizacje

• wtórnymi są organy administracji publicznej o tyle o ile prawo przyznaje im kompetencje, np. pozwolenie na budowę, kontrola budowy

1. Jako prawo sądowe

• obywatel, jeśli uzna, że prawo materialne administracyjne zostało wobec niego przez administrację zastosowane źle, ma prawo żądać ochrony sądowej. Ma prawo zwrócić się do sądu o ochronę sytuacji prawnej. Obywatel podlega ochronie sądowej.

• istnieją sądy administracyjne, do których obywatele mogą występować z zaskarżeniem działania, nie działania organów

• szczegółowe zasady zaskarżania są uregulowane w ustawie z maja 1995 o NSA, w styczniu 2004 powstanie druga instancja sądownictwa administracyjnego, n podstawie obecnych oddziałów NSA w województwach

1. Jako prawo dysponujące własną odpowiedzialnością w postaci egzekucji administracyjnej

• zasadą jest że pierwszą sankcją, jaka może zostać zastosowana w przypadku naruszenia prawa, jest przymus egzekucyjny, sankcja, która ma zlikwidować naruszenie prawa administracyjnego

• zasady egzekucji 17.06.1976 ust. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

• jeżeli to wynika z przepisu prawnego, mogą być zastosowane inne sankcje

np. karne, pieniężne - policja na drodze -> mandat

1. Jako prawo nie skodyfikowane

• w pr. karnym i pr. cywilnym wiodącą rolę pełnią kodeksy choć są jeszcze ustawy poza kodeksem, regulujące materię tego prawa

• w prawie administracyjnym nie ma kodeksu prawa administracyjnego materialnego, (procesowego jest

• przyczyny

• nigdzie na świecie nie jest skodyfikowane

• młodość tej gałęzi prawa, nauka się jeszcze nie dopracowała takich doktryn, które można by było złożyć na kodeks z ogólnymi normami prawa (pc i pk mają po 4000 lat) nie ma pomysłu do uporządkowani ai skrócenia tych ilości materiału

• ogromne zróżnicowanie przedmiotowe regulacji, bo jest zróżnicowanie dziedzin pr. adm. więc nie da się sprowadzić do wspólnego mianownika, np. pr. budowlane, bezrobotni

• ogromna zmienność w czasie, prawo frontowe, np. podatki, bezrobotni, zmiany w pr. adm. są wymuszane przez zmiany w środowisku gospodarczym, ekonomicznym, społeczno- politycznym

3. Stosunek do innych gałęzi prawa

1. Pojęcie ogólne

• przez system prawa rozumie się ogół norm prawnych obowiązujących w danym miejscu i czasie

• system jest spajany przez zasadę niesprzeczności i zupełności

• gałęzie prawa - kryterium podziału na gałęzie jest przedmiot i metoda regulacji

• klasyczny podział : pr. konstytucyjne, pr. karne, pr. cywilne, adm., pracy

1. Prawo konstytucyjne

• podstawowym źródłem je tworzącym jest konstytucja plus ustawy szczególne

• normy tu zaliczane kształtują podstawowe zasady i funkcjonowanie państwa (organizacja, ład państwa, zasady tworzenia prawa, podstawowy kształt sytuacji obywatela prawa i obowiązki)

• związki z pr. administracyjnym

• pr. administracyjne konstytuuje, rozwija, wypełnia, wykonuje normy pr. konstytucyjnego konstytucji można znaleźć takie przepisy, które zapowiadają kontynuację w innych przepisach -> pr. adm.

• tam, gdzie przepisy tego wymagają, pr. adm., kontynuuje, wykonuje, rozwija, uszczegóławia regulację prawną zawartą w pr. konstytucyjnym, (np. stowarzyszenia, wywłaszczenie)

• są w pr. adm. ustawy, które nie mają początku w przepisach pr. konstytucyjnego (np. ust. o obowiązku meldunkowym, ust. o dokumentach tożsamości)

1. Prawo cywilne

• relacja ta jest konsekwencją relacji między pr. publicznym a prywatnym

• pr. publiczne - pr. adm. stoi na straży interesów publicznych, ponad jednostkowych (prawo karne podobnie)

• pr. cywilne jest prawem prywatnym, jego powołaniem, misją jest ochrona interesu indywidualnego, zwłaszcza indywidualnych interesów jednostkowych, ochrona interesu prywatnego staje się dobrem wspólnym

• interes publiczny, tam, gdzie jest to bezwzględnie konieczne, ma przewagę nad interesem prywatnym; aby ta przewaga nie była przypadkowa, to w przepisach określa te sytuacje, stosunki; w normach pr. adm. zawarte są mechanizmy ograniczające tam, gdzie ustawodawca uzna to za niezbędne chronione przepisami pr. cywilnego.

• np. pr. cywilne chroni naszą prywatność, ale co do osób pełniących funkcje publiczne, prywatność jest wyłączona, bo zarobki zeznają

• np. pr. cywilne - wolność zawierania umów, ale pr. administracyjne ogranicza w ustawie o odpadach, właściciel nieruchomości ma obowiązek zawarcia umowy o wywóz nieczystości z podmiotem wskazanym przez gminę

1. Prawo karne

• przymus egzekucyjny, przepisy pr. adm. mogą zawierać mechanizmy umożliwiające zmuszenie podmiotu do wykonania

• wykroczenie lub przestępstwo - ustawodawca może uznać, że niewykonanie obowiązku wynikającego z przepisów pr. adm. zasługuje na znaczniejsze potępienie, sroższą karę niż przymus egzekucyjny, np. ustawa o ruchu drogowym

• w takim przypadku pr. karne udziela, ustanawia sankcje, prawu administracyjnemu, które mają zwiększyć skuteczność w wykonywaniu tej ustawy

• Prawo pracy

• normy pr. pracy regulują tok świadczenia pracy, regulują stosunek dwóch stron stosunku pracy w związku ze świadczeniem pracy, genetycznie wywodzi się z pr. cywilnego (pr. pracy = przepisy cywilistyczne + nowe przepisy od państwa)

• sprawowanie władzy - pragmatyki - specjalne regulacje prawne pr. adm. w stosunku do pracowników, których praca polega na sprawowaniu władzy, np. dot. policji, sędziów.

4. Źródła prawa administracyjnego

1. Pojęcie źródeł prawa i ich klasyfikacja

• prawo administracyjne tworzy wielka liczba norm prawnych zawartych w ustawach, rozporządzeniach, uchwałach, zarządzeniach, statutach i innych aktach.

• kryterium podziału źródeł pr. adm. - pozycja organu stanowiącego prawo

• źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa (Sejm i Senat, Prezydent, Rada Ministrów, ministrowie, i inne organy administracji centralnej)

• źródła prawa stanowione przez organy terenowe (organy rządowej administracji ogólnej i specjalnej, nie zespolonej, organy jednostek samorządu terytorialnego)

• z punktu widzenia podmiotowego zakresu obowiązywania

• źródła prawa powszechnie obowiązujące

• źródła prawa wewnętrznego

1. Źródła prawa stanowione przez organy centralne

Konstytucja

• akt najwyższej rangi

• zasady ustroju politycznego i społeczno - gospodarczego, organy państwa: naczelne i lokalne, struktura i kompetencje, ustrój, zadania, kompetencje, organów administracji publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej,

• podział kompetencji: w założeniach Monteskiusza w trójpodziale władz, do ustawodawstwa przeznaczona jest wł. ustawodawcza. Jednakże w dzisiejszych czasach wł. wykonawcza uczestniczy także w tworzeniu prawa. Przez tworzenie prawa należy rozumieć tworzenie norm o charakterze generalno - abstrakcyjnym, a także rozstrzygnięcia o charakterze generalno abstrakcyjnym. Porządek prawny składa się z norm prawnych oraz ze skutków prawnych aktów o charakterze indywidualno - konkretnym

• zasada heterogenii (subsydiarności): ustawodawca posiada autonomiczne kompetencje do tworzenia prawa, a administracja publiczna (wł. wykonawcza) ma kompetencje o charakterze heterogenicznym, tzn. pochodnym, zależnym od wł. ustawodawczej. Tworzą prawo na warunkach ustalonych przez ustawodawcę. Włada wykonawcza ma tę możliwość ze względów ilościowych (parlament sam by nie dał rady), specjalistyczne regulacje, ogólność a szczegółowość.

• określa źródła prawa

• art. 87, ust 1 Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są:

• Konstytucja

• ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe za / bez zgodą wyr. w ustawie

• rozporządzenia

• akty prawa miejscowego

• zasady, organy, kontroli administracji, kontroli państwowej i ochrony prawa

• stosunek między obywatelem a państwem, jego zasady i treść

• podstawowe wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, granice dozwolonych ingerencji do wyjątkowych wypadków, gdy jest to konieczne dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób

• obowiązuje bezpośrednio prawodawcę, sędziego i każdy organ adm. w sprawie ogólnej i indywidualnej, bezpośrednie stosowanie konstytucji

• zasady działania państwa podczas stanów nadzwyczajnych

• art. 10 ust. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej (organów) opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej

• art. 4. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu, Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

• art. 2. Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

• art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa

• art. 15., ust.1 Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej

• art. 15 ust. 2. Zasadniczy podział państwa uwzględniający więzi społeczne gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa

• art. 16 Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową

• art. 17. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony

• rozdział I „Rzeczpospolita” zasady ustroju państwa

• rozdział II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”

• rozdział III ”Źródła prawa”

• rozdział VI „Rada Ministrów i administracja rządowa”

• rozdział VII „Samorząd terytorialny”

• rozdział IX „Organy kontroli państwowej i ochrony prawa”

Ustawa

• powszechnie obowiązujące źródło prawa

• nieograniczoność przedmiotu ustawy, materii ustawowej

• nie powinna regulować spraw określonych w Konstytucji

• obowiązek uregulowania niektórych spraw, do wejścia w życie niektórych przepisów jest potrzebna ustawa, (dodatkowy akt)

• obejmuje ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności

• miejsce w hierarchii źródeł prawa, pod:

• nie może być sprzeczna z Konstytucją

• ustawą o zmianie Konstytucji

• umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą Sejmu wyrażoną w ustawie

• z prawem stanowionym przez organizację międzynarodową, która została ukonstytuowana na podstawie ratyfikowanej umowy zawartej przez Polskę

• z prawem stanowionym przez organizację międzynarodową której ratyfikowaną umową Polska przekazała kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach

• art. 120 Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba, że Konstytucja przewiduje inną większość

• Stadia uchwalania(art. 118-124)

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów; poselskie projekty ustawa mogą wnosić komisje sejmowe lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt; obywatele

• Marszałek Sejmu przyjmuje projekty w formie pisemnej wraz z uzasadnieniem wyjaśniającym cel, skutki prawne i inne wskazującym źródła finansowania oraz założenia podstawowych aktów wykonawczych, ewentualnie stwierdzenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej; zarządza drukowanie projektów oraz ich doręczenie posłom, Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów

• Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, przyjęcie zmian w funkcjonowaniu samorządów (lokalnych, regionalnych) poprzedza się zasięgnięciem opinii przedstawicieli organizacji samorządowych na posiedzeniu komisji sejmowych

• (I) Na posiedzeniu komisji sejmowej odbywa się pierwsze czytanie projektu ustawy, które obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę; na posiedzeniu Sejmu pierwsze czytanie kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba, że Sejm odrzuci projekt w całości; do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisja może powołać podkomisję oraz zasięgnąć opinii ekspertów; komisja (lub połączone komisje) przygotowuje sprawozdanie o projekcie ustawy

uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę

debata w sprawie ogólnych zasad projektu

koniec: odrzucenie lub skierowanie do komisji

• (II) Posiedzenia Sejmu dotyczące drugiego czytania projektu może odbyć się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji (chyba, że Sejm zdecyduje inaczej) i obejmuje, po zapoznaniu się Sejmu z tekstem sprawozdania komisji o projekcie ustawy, także przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków, następnie ponowne skierowanie projektu do komisji

przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy

przeprowadzenie debaty, zgłaszanie poprawek i wniosków

koniec: do komisji lub dalej III czytanie

• (III) Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie (jeżeli w drugim czytaniu projektu nie skierowano do komisji) i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie

przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, lub poprawki i wnioski z II czyt. w Sejmie

głosowanie: przyjęcie bez zmian, uchwalenie poprawek, odrzucenie w całości

• Marszałek Sejmu przesyła następnie potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej ustawy Prezydentowi i Marszałkowi Senatu

• Senat podejmuje uchwałę zatwierdzającą ustawę lub przedstawia propozycję dokonania w ustawie określonych zmian

• Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje propozycji Senatu, a te przedstawiają Sejmowi sprawozdanie, w którym wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w całości lub w części albo nieprzyjęcie propozycji Senatu

• Sejm, jeśli nie odrzuci uchwały Senatu bezwzględną większością głosów, poprawka zaproponowana do niej w uchwale Sentu zostaje przyjęta

• Prezydent otrzymuje niezwłocznie od Marszałka Sejmu tekst ustawy do podpisu, jeśli odmówił jej podpisania w ciągu 21 dni wraz z umotywowanym wnioskiem (np.. niezgodność z Konstytucją), Marszałek Sejmu kieruje je do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed jej uchwaleniem i przygotowują one sprawozdanie z wnioskiem o ponowne uchwalenie ustawy w dotychczasowym brzmieniu bądź wniosek przeciwny

• Sejm decyduje o ponownym uchwaleniu ustawy w brzmieniu dotychczasowym większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów o czym Marszałek Sejmu powiadamia niezwłocznie Prezydenta, a ten w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw; jeśli natomiast Sejm nie uchwali ponownie ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu

• promulgacja - ogłoszenie w Dzienniku Ustaw jest warunkiem wejścia aktu w życie

• rola ustawy w procesie administrowania

• zasada nadrzędności ustawy w systemie prawa - wszystkie inne źródła prawa muszą formalnie i materialnie być zgodne i służyć jej wykonaniu

• zasada wyłączności ustawy (wyłącznej materii ustawowej) najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane wyłącznie w drodze ustawowej

• teoria wieloszczeblowej (wielostopniowej) budowy prawa Adolfa Merkla - wiedeńska szkoła pozytywizmu prawnego

• akty normatywne z mocą ustawy - prezydent w stanach nadzwyczajnych

Umowa międzynarodowa

• art. 9 Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją pr. międzynarodowego

• idea transformacji generalnej

• ratyfikacja - akt w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych (Prezydent) wyraża wolę związania państwa treścią umowy międzynarodowej, zawartej przez innych organ (Radę Ministrów) o ratyfikacji lub wypowiedzeniu takiej umowy Prezydent zawiadamia Sejm

• ratyfikacja

• traktat postanawia, że taka zgoda ma być wyrażona w drodze ratyfikacji

• w inny sposób ustalono, że państwa uczestniczące w rokowaniach uzgodniły, iż ratyfikacja będzie wymagana

• zamiar państwa podpisania traktatu pod warunkiem ratyfikacji wynikaz pełnomocnictw jego przedstawiciela lub został wyrażony w czasie rokowań

• ratyfikacja za zgodą wyrażoną w ustawie

art. 91 ust 2 umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową

• pokoje, sojusze, układy polityczne i wojskowe

• wolności, prawa i obowiązki obywatelskie określone w konstytucji

• członkostwo RP w organizacji międzynarodowej

• znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym

• sprawy regulowane w ustawie lub gdzie forma ustawy jest wymagana

• przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach

• art. 87 ust 1 umowy międzynarodowe nalezą do źródeł prawa powszechnie obowiązującego

• art. 91 ust 1 umowa międzynarodowa jest stosowana bezpośrednio, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy

• ust 3 jeżeli to wynika z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami

Prawo europejskie

organy i instytucje wspólnoty europejskiej

• Parlament Europejski - bezpośrednie wybory przez społeczeństwa państw-członków, działają w nim: Prezydium, frakcje (partie), komitety, Sekretariat Generalny, funkcje doradcze i kontrolne, nie obowiązuje go zasada ograniczonej kompetencji szczegółowej

• Rada Unii Europejskiej - organ prawodawczy, tylko na mocy szczegółowego upoważnienia przedstawiciele państw na szczeblu urzędowym

• Rada Europy w Strasburgu

• Rada Europejska - szefowie państw i rządów państw członkowskich

• Komisja Europejska - organ dycyzyjny i wykonawczy, reprezentuje wspólnotę na zewnątrz i w stosunkach wewnętrznych wykonuje zadania zlecone przez Radę, prawo do inicjatywy ustawodawczej, członkowie niezależni od swoich państw, zasada podziału resortowego

• Trybunał Sprawiedliwości - zapewnia przestrzeganie prawa przy interpretacji i stosowaniu traktatu

• Trybunał Obrachunkowy - kontroluje finanse

• Komitet Ekonomiczno Społeczny

• Komitet Regionów

• Europejski Bank Inwestycyjny

źródła prawa

• pierwotne

• traktat paryski z 18 kwietnia 1951 - ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

• dwa traktaty rzymskie z 25 marca 1957 ustanawiające Europejską Wspólnotę Energii Atomowej i Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólnotę Europejską

• protokoły i aneksy np. Protokół o statucie Trybunału Sprawiedliwości EWG

• traktaty uzupełniające oraz rewidujące

• traktaty o przystąpieniu nowych członków

• Jednolity Akt Europejski

• traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 o Unii Europejskiej

• traktat brukselski z 8 kwietnia 1965 o ustanowieniu organów Wspólnot, traktat o fuzji władzy wykonawczej trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratomu)

• pochodne

• rozporządzenia - „ustawy”

• dyrektywy - określają cel, są indywidualne

• decyzje - określają środek i cel, są indywidualne

• zalecenia i opinie - „soft law”

Rozporządzenie

• przepisy wykonawcze

• rozporządzenie - nie mogą nadać aktom dowolnych nazw

• na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

• upoważnienie nie w konstytucji, ale szczegółowej ustawie, np. prawo budowlane

• upoważnienie określi przedmiot regulacji i kierunek

• ma służyć wykonaniu tej ustawy

• organy upoważnione do tworzenia prawa:

art. 145 Prezydent

art. 146 Prezes RM

art. 149 Ministrowie

• rozporządzenie jest aktem normatywnym, ogólnym źródłem prawa

• wydawane są na podstawie szczególnych upoważnień ustawowych obligatoryjnie lub fakultatywnie

• wydawane są przez: Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa RM, ministra kierującego działem administracji rządowej, przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład RP, KRRiT

• rozporządzenie może być wydawane tylko wówczas, gdy ustawa upoważnia do regulacji danej materii w drodze rozporządzenia

• musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego

• nie może być sprzeczne z konstytucją i aktami ustawowymi

• musi powoływać się na upoważnienie ustawowe

• warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia centralnych organów państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP

• rozporządzenia nie mają zastępować ustawy, lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych, uregulować zmiennych w czasie, postanowień ściśle fachowych o niewielkim znaczeniu politycznym, rozporządzenie jest dla władzy wykonawczej niezbędne

Inne akty normatywne stanowione przez organy centralne

• uchwały RM mogą być aktami normatywnymi, jak i aktami indywidualnymi, natomiast rozporządzenia są zawsze aktami normatywnymi, źródłami prawa powszechnie obowiązującego

• uchwały RP podejmuje w zakresie swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, a rozporządzenia wydaje na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

• powołanie w uchwale podstawy prawnej jej wydania nie jest warunkiem ważności tego aktu, w rozporządzeniu powołanie podstawy prawnej jego wydania (szczególnego upoważnienia) jest niezbędne

• uchwały ogłaszane są w Monitorze Polskim tylko wówczas, gdy przepis szczególny tego wymaga, lub gdy RM tak zadecyduje, natomiast warunkiem ważności rozporządzenia, jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP

• akty prawa wewnętrznego

• akty wewnętrznego kierownictwa

• art. 93 zarządzenia

• rygory konstytucji są mniejsze

1. Stanowienie prawa przez terenowe organy administracji publicznej

akty zawierające statuty

• województwo

• przepisy dotyczące organizacji wewnętrznej organu samorządu

• trybu pracy organów

• nie powinien zawierać odrębności z regulacją ustawową

• nie powinien powtarzać przepisów ustawy

• podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski

• powiat

• ustrój powiatu

• postanowienia dotyczące realizacji zadań powiatu

• organizacja i tryb pracy Rady Powiatu

• gmina

• wewnętrzny ustrój gminy i jednostek pomocniczych

• organizacja urzędów i instytucji gminnych

• zarząd mieniem gminy

• zasada i tryb korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej

• ogólnie

• poprzez nadanie uprawnienia do stanowienia statutów, państwo przenosi na wspólnotę samorządową lub inne osoby prawne pewien zakres kompetencji do tworzenia prawa. Korzystanie z tego uprawnienia należy do istoty podmiotu samorządowego

• jest wydawany na podstawie generalnego upoważnienia przy wykorzystaniu kompetencji do samodzielnej regulacji stosunków prawnych w ramach tego upoważnienia

akty wykonawcze

• stanowione przez organy administracji rządowej i samorządowej

• gmina

• rada gminy

• w drodze ustaw szczególnych zarząd gminy

• w drodze uchwały

• na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie szczególnej (np. miejsca sprzedaży napojów alkoholowych - ustawa o przeciwdziałaniu alkoholizmowi) lub gminnej (np. ordynacja wyborcza do rad osiedli) lub celem wykonania woli mieszkańców wyrażonej w referendum

• powiat

• rada powiatu

• na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie

• województwo

• sejmik wojewódzki - na podstawie i w granicach udzielonych w innych ustawach

• wojewoda - upoważnienie do tworzenia przepisów wykonawczych na podstawie i w granicach zawartych w ustawie pod warunkiem że jakieś upoważnienie w ustawie jest zawarte

• musi istnieć upoważnienie ustawowe do wydania przepisów prawa o takim charakterze

• powinno ono określać organ właściwy do wydania aktu, oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania,

• np. podatki i opłaty lokalne

przepisy porządkowe

• stanowione przez organy administracji rządowej i samorządowej

• gmina

• Rada Gminy - upoważnienie do tworzenia aktów porządkowych niezbędnych dola ochrony życia zdrowia, zapewnienia spokoju porządku publicznego

• zarząd gminy, gdy niemożliwe jest zwołanie Rady Gminy

• wójt, burmistrz, prezydent - na zasadzie wyjątku w przypadku nie cierpiącym zwłoki, gdy niemożliwe jest zwołanie Rady Gminy

• powiat

• Rada Powiatu - ma więcej kompetencji od gminy: przepisy porządkowe stanowione przez organy powiatu poza tym, co w gminie mogą także dotyczyć mienia obywateli i ochrony środowiska naturalnego

• Zarząd Powiatu - też wyjątek w przypadku nie cierpiącym zwłoki wydaje przepisy porządkowe, kiedy niemożliwe jest zwołanie Rady Powiatu, bo są sesje, zawiadomienia itd. lub klęska żywiołowa i nie mogą się zebrać

• województwo

• Sejmik - nie może

• wojewoda - w zakresie nieuregulowanym w przepisach i ustawach powszechnie obowiązujących, wojewoda może wydać przepisy porządkowe niezbędne dla ochrony życia itd. mniej niż w powiecie i gminie

• organy administracji niezespolonej

np. dyrektorzy urzędów morskich na podstawie ustawy o Obszarach Morskich Rzeczypospolitej Polskiej Administracji Morskiej ust. zdn. 21 marc. 1991, przepisy porządkowe dla ochrony życia, zdrowia, mienia, ochrony środowiska na morzu i w porcie

• warunki:

• mogą być wydane na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w odpowiednich ustawach

• mogą być wydane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, jeśli jest uregulowane - nie mogą być wydane

• w celu ochrony dóbr:

• życia, zdrowia, bezpieczeństwa, porządku, spokoju publicznego, środowiska naturalnego

• w powiecie ponadto mienie i środowisko i szczególnie uzasadnione przypadki o ile przyczyny ich wydania występują na obszarze więcej niż jednej gminy

akty normatywne kierownictwa wewnętrznego

• ograniczone podmiotowo i przedmiotowo

akty normatywne stanowione przez organy zakładów administracyjnych

• „Decyzja organu szkoły wyższej o skreśleniu z listy studentów jako akt wywołujący zmianę statusu prawnego użytkownika tego zakładu jest decyzją administracyjną w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego” (wyrok NSA z 19 grudnia 1985 r. -SA/Gd 577/85)

1. Zakaz subdelegacji

• organ administracji publicznej został upoważniony do wydania rozporządzenia (tworzenia prawa) nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi

• kompetencje, które ustawodawca przekazał mogą być realizowane wyłącznie przez ten organ, któremu ustawodawca to przekazał

• orzecznictwo rozciąga ten zakres na wszystkie organy administracji publicznej, które zostały upoważnione przez ustawodawcę do tworzenia prawa

1. Promulgacja

ogólnie zasady

• promulgacja - oznacza ogłoszenie ustanowionych przepisów

• art. 88 - „warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie”

• zasada nieretroakcji - przepis wchodzi w życie wtedy, kiedy jest ogłoszony (lex retro non agit) retro - do tyłu, prawo nie może obowiązywać za czas, kiedy nie było ustanowione i ogłoszone

• wyjątek: szczegółowe zasady ogłaszania zawarte w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych z 20 lipca 2000, art. 5 wyjątek od zasady nieretroakcji - „nie wyłącza się nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, np. gdy chodziłoby o zabezpieczenie dobra najwyższej rangi, dobra państwa, nawiązanie do art. 1 konstytucji „Polska jest demokratycznym państwem prawnym”

• zasadą jest ogłaszanie w Dziennikach Urzędowych

• art. 4 W zależności od rangi w hierarchii źródeł prawa, akty normatywne ogłaszane są, nazwy: Dziennik Ustaw RP, Dziennik Urzędowy Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Monitor Polski (B), Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących działami administracji rządowej, Dzienniki Urzędowe urzędów centralnych, Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Celnego, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe

• art. 14 „Wszystkie akty zawierające przepisy powszechnie obowiązujące lub adresowane do obywateli i ich organizacji aby weszły w życie, muszą być ogłaszane w dziennikach urzędowych

• dodatkowy sposób ogłaszania:

• przepisy porządkowe w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, lub w środkach masowego przekazu

• wtedy przepisy wchodzą w życie w przeciągu 3 dni od dnia ogłoszenia lub wcześniej, z dniem ogłoszenia

• ogłaszanie przepisów porządkowych w sposób zwyczajowo przyjęty nie uchyla obowiązkowi ogłaszania ich w dzienniku urzędowym

Dziennik Ustaw

• ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy

• rozporządzenia Prezydenta, Rady Ministrów, Prezesa RM, ministrów, KRRiT, przewodniczących komitetów

• umowy międzynarodowe zawarte przez państwo

• obwieszczenia Prezesa RM (Ministra Spraw Zagranicznych) o sprostowaniu błędów w ogłoszonych aktach prawnych

• zarządzenie wyborów przez prezydenta do Sejmu, Senatu

• zarządzenia wyborów na Prezydenta przez Marszałka Sejmu

• obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej

Dziennik Urzędowy „Monitor Polski”

• uchwały Sejmu, Senatu, Rady Ministrów

• zarządzenia i postanowienia Prezydenta

• zarządzenia celem wykonania ustaw i z powołaniem się na upoważnienie przez władze naczelne i organy centralne

• inne zarządzenia, obwieszczenia, komunikaty z powołaniem się na upoważnienie przez władze naczelne i organy centralne

Monitor Sądowy i Gospodarczy

• wszystkie wpisy do rejestru handlowego

• ogłoszenia wymagane przez ksh i kpc

• inne obwieszczenia wymagane przez inne ustawy

Dzienniki urzędowe organów centralnych

• dzienniki - organy wewnętrzne do ogłaszania aktów prawnych pochodzących od centralnego organu administracji a przeznaczonych do podległych urzędów, zakładów i instytucji, np. Biuletyn Skarbowy Ministra Finansów

• dzienniki wydane na podstawie szczególnych ustaw dotyczące bezpośrednio obowiązków obywateli, np. Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Miar

Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe

• wydaje wojewoda

• akty prawa miejscowego stanowionego przez sejmik województwa, wojewodę i organy administracji niezespolonej

• akty Prezesa RM uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i administrację niezespoloną

• akty prawa miejscowego stanowionego przez organy powiatu i gminy

• wyroki sądu administracyjnego i skargi na te akty

• inne akty prawne w tym informacje i obwieszczenia jakie stanowią przepisy szczególne

1. Przygotowywanie projektów

regulacja ustawowa

• proces złożony i skomplikowany

• konstytucja

• rozporządzenie Prezesa RM z dn. 20 czerwca 2000 w sprawie techniki prawodawczej dot. projektów aktów tworzonych na szczeblu władz centralnych, także przez organy terenowe

• ustawa z 8 sierpnia 1996 o RM, art. 14

Rządowe Centrum Legislacji

• koordynacja działalności legislacyjnej RM, Prezesa RM i innych organów adm. rządowej

• nie obligatoryjne

• opracowuje stanowisko prawno - legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych

• opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów skierowane do rozpatrzenia przez RM

• redaguje Dziennik Ustaw RP oraz Dziennik Urzędowy Monitor Polski

• współdziała z Radą Legislacyjną w zakresie opiniowania rządowych projektów aktów normatywnych pod względem ich zgodności z Konstytucją oraz spójności z systemem prawa

• kontroluje wydawanie przez organy administracji rządowej przepisów wykonawczych do ustaw

• wykonuje inne zadania określone w ustawach lub wskazane przez Prezesa RM

Rada Legislacyjna

• organ opiniodawczo doradczy - pomocniczy przy tworzeniu prawa na poziomie władz centralnych

• kadencyjnie na 4 lata powoływani prawnicy

• opiniuje projekty ustaw opracowywanych z inicjatyw Rządu, założeń projektów ustaw o szczególnej doniosłości społecznej, ekonomicznej lub prawniczej, a także projektów ważniejszych aktów wykonawczych oraz projektów ustaw o szczególnej doniosłości, opracowanych i inicjatywy posłów, Senatu lub Prezydenta RP, skierowanych w celu zajęcia stanowiska przez Rząd lub opiniowanie stanowiska Rządu o tych projektach, ale nie ma obowiązku przedstawiania projektu Radzie Legislacyjnej

• dokonuje okresowych ocen stanu prawa w określonych dziedzinach z uwzględnieniem dostosowania do Konstytucji i Europy

• formułowanie propozycji i wyrażanie opinii dotyczących metod i sposobów rozwiązywania problemów związanych z wdrażaniem Konstytucji, a zwłaszcza dostosowywania prawa do wymogów konstytucyjnych

• opiniowanie projektów programu prac legislacyjnych Rządu oraz harmonogramu realizacyjnego tego programu

• formułowanie opinii i wniosków w podstawowych sprawach związanych z procesem stanowienia prawa

• ocena stosowania niektórych ustaw w celu oceny skuteczności przyjętych rozwiązań prawnych

1. Kontrola tworzenia prawa przez organy administracji publicznej

Prawo tworzone na podstawie upoważnień ustawowych przez organy administracji publicznej podlega kontroli, bada się jakość tego, co te organy wytworzyły. Tworzenie prawa jest szczególną funkcją, niezwykle ważnym zagadnieniem i regulacja jest dość obszerna. Są dwa tryby kontroli

tryb administracyjny

• naczelnych

art149 ust 2 zd. 2 Konstytucji: Rada Ministrów na wniosek Prezesa RM może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra w stosunku do prawa tworzonego przez ministra istnieje kontrola tzw. administracyjna w zakresie wewnętrznych aktów ( rozporządzeń i zarządzeń). Rada Ministrów na wniosek Prezesa RM może uchylić. Tryb administracyjny bo wyższy organ administracji zajmuje się kontrolą. Uchylenie musi być ogłoszone w takim samym dzienniku urzędowym w jakim zostało ono opublikowane

• terenowych

ust o administracji rządowej w województwie art. 41 dot wojewody i administracji niezespolonej - Prezes RM uchyla akty prawa miejscowego w tym rozporządzenia porządkowe stanowione przez nich

tryb sądowy

• naczelne

ustawa o Trybunale Konstytucyjnym - TK ocenia zgodność z konstytucją i ustawami ustaw z konstytucją, źródeł prawa naczelnych organów administracji publicznej z ustawami skarga też indywidualnego obywatela - w razie wyczerpania wszsytkich instancji można zaskarżyć przepisy

• terenowe

ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym art. 101 - każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone w uchwałach lub zarządzeniach (wszystkich aktach pr. miejscowego) podjętych przez organ gminny - może po bezzkutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego

dotyczy to również zarządzenia wydanego przez wójta burmistrza prezydenta

kontrola inicjowana przez obywatela - odpowiednio w powiecie i w województwie

5. Zagadnienie stosowania materialnego prawa administracyjnego (norm pośrednio kształtujących sytuację prawną adresatów).

NPA_P ---------------------- > D_A ----------------------- > SPO upr./obow.

NPA_P ----------------------------------------------------- > SPO upr./obow.

1. Pojęcie i etapy stosowania prawa

Stosowanie prawa administracyjnego wiąże się z potrzebą wydania decyzji administracyjnej w celu: nałożenia obowiązku, ustalenia uprawnienia lub odmowy ustalenia uprawnienia. Po to aby stać się pomiotem obowiązku, opisanego w ustawie, lub aby uzyskać uprawnienie musi nam to zostać dostarczone w drodze aktu indywidualnego zwanego decyzją. Akt ten ma charakter indywidualno - konkretny, wydany jest na podstawie normy gereralno - abstrakcyjnej w drodze stosowania prawa.

W teorii prawa przez stosowanie prawa rozumie się „proces ustalania przez organ państwa konsekwencji prawnych… faktów w sposób wiążący… na podstawie norm prawa obowiązującego”. To pojęcie odnosi się do procesu stosowania prawa przebiegającego w granicach gałęzi prawa, aby ustalić skutki prawne dla odrębnego przypadku, indywidualnego adresata. Proces ten musi być przeprowadzony po to, aby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy można odnieść skutki prawne, o których jest mowa w normie, do indywidualnie określonego adresata i konkretnie określonej sytuacji. Trzeba znać sytuację faktyczną i odnieść ją do normy prawnej, która określa zasady przyznawania danego uprawnienia. Takie stosowanie prawa przeprowadzają organy adm. publicznej tam, gdzie istnieje konieczność ukształtowania uprawnień lub obowiązku.

W ramach procesu stosowania prawa przeprowadza się szereg, zespół, następujących po sobie czynności, mających odpowiedzieć na pytanie czy norma prawa o charakterze generalno - abstrakcyjnym może mieć zastosowanie do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. W ramach procesu stosowania prawa wyróżnia się następujące cztery modelowe etapy:

I etap - ustalenie stanu prawa.

Ustalenie czy i jaka norma prawna obowiązuje w znaczeniu dostatecznie określonym dla potrzeb rozstrzygnięcia. Jest to dość trudne w prawie administracyjnym ze względu na mnogość źródeł prawa. Wyróżnia się dwa etapy wewnętrzne:

1.poszukiwanie źródła

2.czy w tej ustawie jest norma, która pozwala w stopniu dostatecznie określonym zastosować do tego stanu faktycznego

II etap - ustalanie stanu faktycznego

Uznanie za udowodniony faktu, na podstawie materiałów dowodowych i w oparciu o przyjętą teorię dowodów.

III etap - subsumcja - podstawienie

Jak się ma ustalony stan faktyczny do ustalonego stanu prawnego. Podstawienie faktu uznanego za udowodniony pod stosowaną normę prawną. Odpowiedniość oddala powództwo albo uznaje powództwo, skazuje albo uniewinnia.

IV etap - ustalenie konsekwencji prawnych

Wiążące ustalenie konsekwencji prawnych faktu uznanego za udowodniony na podstawie zastosowanej normy prawnej. Konsekwencje w znaczeniu skutków prawnych, które pośród wskazanych w normie prawnej powinno się odnieść do tego stanu faktycznego.

V etap - wydanie aktu indywidualno konkretnego

Akt wydaje się w formie decyzji lub postanowienia administracyjnego.

2. Sprawa administracyjna, interes prawny oraz strona w procesie stosowania prawa administracyjnego

Stosowanie norm prawa administracyjnego przez organy administracji publicznej może nastąpić wówczas, gdy określony stan faktyczny można ukształtować w drodze decyzji administracyjnej ze względu na istnienie normy generalno - abstrakcyjnej pozwalającej na takie ukształtowanie. Stan faktyczny możliwy do ukształtowania ze względu na obowiązującą normę prawa administracyjnego określa się mianem sprawy administracyjnej. Sprawa adm. jest przedmiotem stosowania prawa. Jest to problem, który nadaje się do rozstrzygnięcia i jest rozstrzygany na podstawie norm administracyjnego prawa materialnego. Jest to zespół okoliczności faktycznych i prawnych, których organ adm. publ. stosuje normę pr. adm. (pośrednio kształtująca syt. pr. adresata) w celu ustanowienia po stronie określonego podmiotu lub podmiotów sytuacji prawnej w postaci udzielenia, lub odmowy udzielenia żądanego uprawnienia albo w postaci obciążenia z urzędu określonym obowiązkiem.

Aby mogło dojść do rozstrzygnięcia sprawy musi istnieć podmiot, do którego te skutki będą się odnosiły - ten podmiot nosi nazwę strony administracyjnej.

Interes prawny - sytuacja uregulowana przez prawo a dotycząca danej strony. W rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej może posiadać interes prawny adresat normy prawa administracyjnego - wówczas do podjęcia procesu stosowania prawa administracyjnego dochodzi na jego wniosek. Za rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej może przemawiać interes publiczny - wówczas do podjęcia procesu stosowania prawa administracyjnego może dojść z inicjatywy kompetentnego organu administracji publicznej, czyli „z urzędu”. Aby mogło dojść do rozstrzygnięcia sprawy danej strony, strona ta musi być ze sprawą związana interesem prawnym.

Decyzja administracyjna - akt kończący proces stosowania prawa. Ta decyzja ustanowiona, wydana przez organ administracji publicznej jest aktem wydanym w wyniku stosowania prawa.

3. Cechy decyzyjnego modelu stosowania prawa

Proces stosowania normy prawa administracyjnego przebiega według tzw. decyzyjnego modelu stosowania prawa. Decyzyjny model stosowania normy prawa administracyjnego odznacza się następującymi cechami:

Podmiot stosujący prawo nie pozostaje w stosunku organizacyjnym z adresatem decyzji;

Pomiędzy organem administracji stosującym prawo (wójt, burmistrz prezydent, wojewoda, minister, urząd skarbowy i w ich imieniu działający pracownicy) nie pozostają ze swoimi „interesantami” w stosunkach zależności organizacyjnej. Pomiędzy tym, kto ma sprawę w tym urzędzie a urzędnikiem nie rodzi się więź organizacyjna, w wyniku której pomiędzy urzędnikiem a tą stroną (obywatelem) pozostawałaby relacja nadrzędności (podporządkowania). Interesant (obywatel) nie jest organizacyjnie podporządkowany. Organizacyjne podporządkowanie - podporządkowanie takiego typu, jakim jest podporządkowanie pracownika wobec przełożonego. Np. pomiędzy stroną do której kierowana jest decyzja i w której sprawie jest prowadzony proces stosowania prawa, a organem reprezentowanym przez pracownika nie powstaje z racji rozpatrywania sprawy i procesu stosowania praw a nie pozostaje relacja taka jak pomiędzy pracownikiem a jego przełożonym tzn. nie powstaje relacja o charakterze , naturze organizacyjnej. Choć faktycznie często można obserwować chęć urzędników do tego, aby ta relacja była jak pomiędzy funkcjonariuszem więziennym a skazanym, ale jest to błędna relacja.

Przewaga urzędu wynika z tego, że w tej chwili, tym momencie ten organ, urząd ma kompetencję do wydania decyzji administracyjnej, ale nic więcej.

Podmiot stosujący prawo jest „zainteresowany” efektami decyzji w tym sensie, ze osiąganie określonych efektów społecznych jest wpisane w jego zakres działania, a decyzja jest jednym z instrumentów osiągania tych efektów;

Dla organu administracji reprezentującego państwo i działającego na podstawie prawa, wydanie decyzji w sprawie np. podatkowej, pozwolenia na budowę, czy jakiejkolwiek innej, jest aktem dotyczącym sprawy konkretnie - indywidualnej, człowieka, decyzją osobistą, z drugiej strony jest narzędziem państwa w kształtowaniu stosunków prawnych.

np. Administracja podatkowa: Decyzja w sprawie podatkowej o ustalenie właściwej wysokości należności podatkowej na skutek różnicy powstałej między podatkiem obliczonym w PiT-ie, a należnym, z jednej strony dotyczyła będzie pani/pana Kowalskiego i nakazywała uzupełnienie podatku o należność, odsetki i karę w tym sensie ta decyzja będzie dotyczyła osobistej sytuacji i sprawy podatnika. Z drugiej strony ta decyzja jest narzędziem państwa , za pomocą którego państwo pozyskuje do budżetu państwa stosowne środki finansowe. Urzędnik podatkowy, z wyjątkiem patologii, nie ma osobistej przyjemności w tym, że musi kogoś ukarać, ale on tę decyzję wydaje, ponieważ takie jest zadanie organu, którego on jest pracownikiem, zadaniem tego organu jest pozyskiwanie dla budżetu państwa środków niezbędnych na różne cele publiczne obsługiwane z tych wspólnych pieniędzy.

np. Jeżeli odpowiedni organ administracji budowlanej np. starosta wydaje decyzję budowlaną, pozwolenie na budowę, co dla inwestora jest sprawą osobistą, czy on uzyska to pozwolenie, ale z drugiej strony w wydawaniu takiej decyzji jest brana pod uwagę mnóstwo różnych okoliczności nie tylko nośność przyszłych ścian, ale też i to czy wygląd architektoniczny nie jest niewłaściwy, czy ta inwestycja będzie w miejscu na to przeznaczonym w planie zagospodarowania przestrzennego, jak ten zewnętrzny projektowany wygląd ma się do wartości tzw. krajobrazowych itd. Ta decyzja nie tylko dotyczy osobistej, konkretnej sprawy inwestora, ale jest też narzędziem w ręku państwa do kształtowania ładu przestrzenno - budowlanego.

W tym sensie organ administracji stosujący prawo jest zainteresowany efektami tej decyzji, bo dzięki tej decyzji, za pomocą tej decyzji, są realizowane powierzone temu organowi przez przepisy zadania, i cele wpisane w jego zakres działania.

Podmiot stosujący prawo jest związany prawem;

W zasadzie pierwszym i najważniejszym, jedynym układem odniesienia dla rozstrzygnięcia sprawy w toku stosowania prawa i wydania decyzji jest obowiązujące prawo, ustawa i przepisy wydane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania. To jest ten układ do którego jest porównywany stan faktyczny i układ prawny ze względu na który jest później kształtowana ostateczna treść decyzji.

Ale administracja jako zespół, łącznie razem organy administracyjne, administracja to wielka organizacja pełna całość złożona z części, którym są odpowiednie organy administracji publicznej podzielone na rzeczowe sektory zwane resortami (np. resort finansów). Żeby ta skomplikowana organizacja, składająca się z bardzo wielu części działała spójnie, żeby mogła realizować ustawowo wytyczone poszczególnym resortom zadania, to muszą być jakieś narzędzia za pomocą których działalność tych wielu części w ramach organizacji jest odpowiednio zsynchronizowana. Muszą istnieć narzędzia, instrumenty pozwalające synchronizować, pozwalające na to, aby te organy, ułożone w piramidę działały harmonijnie.

Takim narzędziem w trakcie stosowania prawa (odnośnie stosowania prawa) są wytyczne. Wytyczna jest to takie urządzenie prawne, za pomocą którego organ wyższy (np. dyrektor izby skarbowej w stosunku do urzędu skarbowego, minister finansów w stosunku do wszsytkich organów administracji finansowej) sugeruje, ustala, narzuca rozumienie, proponuje odpowiednie rozumienie stosowanych przepisów prawnych.

np. ordynacja podatkowa „minister finansów ma prawo do wydawania wiążących wytycznych w zakresie prawa podatkowego” Niektóre przepisy budzą wątpliwości, więc Minister Finansów ma takie narzędzie w postaci tych wytycznych za pomocą których on ustala że jego zdaniem artykuł X należy rozumieć w taki oto sposób i tu przedstawia tę wykładnię, rozsyła to do tych wszystkich organów podatkowych. Dzięki temu jest zażegnane niebezpieczeństwo rozumienia niejasnego przepisu przez każdy z urzędów, czy organów inaczej. Ujednolica rozumienie przepisów, czyli ujednolica wykładnię.

Organ stosujący prawo jest związany prawem (ustawy, rozporządzenia itd.), ale też związany jest tymi wytycznymi, co do wykładni prawa, sugerowanymi sposobami rozumienia przepisów prawa płynącymi od organów wyższych. Taką wykładnią płynącą z organów wyższych organy niższe są związane. Wynika to z tego, że administracja jest zbudowana hierarchicznie i ten niższy organ jest mniej lub więcej, ale podporządkowany temu organowi usytuowanemu wyżej, więc jeżeli te wytyczne wypływają od organów wyższych, to organy niższe są im podporządkowane i w ten sposób, jak spojrzeć w skali makro, uzyskuje się synchronizację działania przez ujednolicenie wykładni prawa i tu dotyczy procesu stosowania prawa.

Podmiot stosujący prawo działa na podstawie kompetencji szczególnej;

Decyzja administracyjna, jest narzędziem ingerencji w sytuację obywatela obojętnie, czy ta decyzja ustala po stronie adresata obowiązek, czy też udziela mu uprawnienia, ale zawsze jest to narzędzie za pomocą którego państwo reprezentowane tutaj przez organy administracji publicznej, ingeruje w sytuację obywateli.

Wobec tego aby nie dochodziło na tym tle do dowolności, do przypadkowości, jest wymagane aby to działo się zawsze na podstawie ustawy. To tylko ustawa może kogokolwiek upoważniać, jak w tym przypadku organy państwa, do ingerencji w sytuację obywateli. Jest taka teoria, że obywatele na podstawie umowy społecznej przekazali część swojego „jestestwa”, wolności, państwu i tym samym upoważnili państwo do tego aby ono w pewnych sytuacjach mogło ingerować ich życie. Te sposoby i przypadki ingerencji są spisane w przepisach prawa, w ustawach i tylko wtedy, jeżeli ustawa to przewiduje, organ państwa (tutaj organ administracji publicznej) w drodze decyzji może ingerować w życie obywateli (tzn. może ukształtować naszą sytuację podatkową, sanitarną, budowlaną, czy w jakimkolwiek innym zakresie).

Musi mieć organ państwa do tego nie budzącą wątpliwości podstawę prawną, czyli musi mieć, kompetencję szczegółową. Jeżeli przepis powiada, że jakiś organ udziela pozwolenia na X, daje uprawnienie x, a nie zawiera regulacji, które upoważniają do cofania tego uprawnienia w jakiejś sytuacji, to nie można domniemywać, że mając uprawnienie, kompetencję, do nadania uprawnienia, tym samym ma kompetencję do odebrania tego uprawnienia. Kompetencja do odebrania uprawnienia, gdyby ona miała być, musiałaby być wyraźnie zapisana w treści przepisów prawa. Taki sposób określania władzy organów, określamy mianem kompetencji szczegółowej. Musi być detalicznie, szczegółowo napisane w przepisie, co wolno, co może zrobić (np. może odroczyć, może rozłożyć na raty, może umorzyć w skali od ... do, może cofnąć, może odmówić, może nadać), ale to wszystko musi być w sposób niebudzący wątpliwości detalicznie zapisane, i musi być pewne co organ może zrobić.

Zarówno co do obowiązków, jak i co do uprawnień. Powiadamy, że gdy chodzi o kompetencje organów w zakresie (w sądach i organach administracji publicznej) kompetencje organu, tutaj administracji publicznej w zakresie stosowania prawa ma charakter szczegółowy i tu kompetencji nie wolno domniemywać. Jeżeli jest wątpliwość, co do tego, czy jakiś organ coś może, a wątpliwość ta bierze się stąd, że np. norma jest niejasno sformułowana, to nie wolno interpretować rozszerzająco, wręcz przeciwnie, należy wówczas przyjąć, że ustawodawca nie chciał powierzyć do czegoś kompetencji, skoro jej nie wysłowił. Skoro jej wyraźnie nie napisał. Nie można dodawać sobie władzy tam, gdzie przepis wyraźnie tej władzy nie udziela. Przekraczanie tych granic jest naruszaniem wolności obywatela, ponieważ organ nie miał pozwolenia ustawodawcy w takiej sytuacji.

Przekraczanie kompetencji polegające na tym właśnie, że źle zinterpretowano przepis, skutkiem czego jakiś organ dodał sobie władzy ponad to, co mu ustawodawca udzielił, jest prawnie zabronione. W skrajnych przypadkach może to zostać zakwalifikowane jako przekroczenie kompetencji i będzie to stanowiło przestępstwo (w sposób umyślny, zawiniony, doprowadza do negatywnych następstw).

Decyzja stosowania prawa nie ma charakteru kontradyktoryjnego.

Decyzja jest podejmowana w sytuacji „niespornej”, tj. pomiędzy organem stosującym prawo a adresatem decyzji nie ma miejsca na „spór o prawo”.

np. Sprawa przed sądem cywilnym o należność z tytułu wykonanej pracy na podstawie umowy. Zamawiający twierdzi, że zapłacił. Wykonawca twierdzy, że tak, ale za mało w stosunku do tego, co zostało umówione. Przed sędzią powód i pozwany wiodą spór. Karnie podobne.

Proces stosowania prawa w prawie administracyjnym nie dzieje się w sytuacji sporu. Np. urzędnik kontra inwestor, który prosi o pozwolenie na budowę, on z nikim sporu nie toczy, tylko nie/uprzejmie prosi o wydanie pozwolenia na budowę. Urzędnik reprezentuje państwo, inwestor siebie jako podmiot indywidualny. Urzędnik zapoznaje się ze sprawą, czyta ustawę i odpowiada „nie/udzielam pozwolenia”

Niesporna, to nie znaczy, że jasna, klarowna, ale jest ona niesporna w tym znaczeniu, że nie powstaje spór pomiędzy stroną, zainteresowanym, a urzędnikiem. Rozpatrywanie spraw w procesie stosowania prawa administracyjnego ma charakter niesporny, nie ma rozstrzygnięcia, jakie ma miejsce w procesie cywilnym i karnym.

Decyzja stosowania prawo jest podejmowana w celu

Są cztery modelowe sytuacje w których organ adm. stosuje prawo:

• nałożeni obowiązku,

• nadanie uprawnienia,

• odmowa nadania uprawnienia,

• cofnięcie uprawnienia.

• Są także sytuacje mieszane - udziela uprawnienia i nakłada obowiązek.

W tym mieszczą się podstawowe sposoby rozstrzygnięcia za pomocą decyzji administracyjnej. Mogą się one łączyć, ale więcej ich nie ma. Wszystko to czyni dany organ pod warunkiem, że ma takie uprawnienie - kompetencję.

Do stosowania prawa dochodzi z urzędu lub na wniosek stron;

Proces stosowania prawa uruchamiany jest, albo z inicjatywy zainteresowanego.

Tam gdzie idzie o uprawnienie, proces stosowania prawa uruchamia się (zostaje uruchomiony) na wniosek zainteresowanego (np. inwestor występuje o pozwolenie na budowę, rozłożenie na raty należności, korekta dotychczasowej decyzji). Gdy chodzi o ustalenie w drodze decyzji administracyjnej uprawnienia, interes prawny podmiotu do uzyskania takiego uprawnienia jest z reguły wyrażony w normach prawa administracyjnego w tzw. normach względnie zakazujących lub względnie uprawniających. W pierwszym przypadku chodzi o sytuację, kiedy w drodze decyzji może zostać ustalone uprawnienie, bez którego nie można podjąć danej czynności czy działalności (np. zezwolenie na eksport lub import towarów). W drugim przypadku chodzi o uzyskanie uprawnienia, co jest uzależnione od legitymowania się przez zainteresowanego określonymi warunkami (np. rzeczoznawcą budowlanym może stać się osoba, która...). W obu w/w przypadkach do podjęcia stosowania prawa może dojść wyłącznie z inicjatywy zainteresowanego podmiotu (niemożliwe jest wszczęcie takiego procesu z inicjatywy organu administracji publicznej stosującego prawo, tj. „z urzędu”). Organ państwa nie decyduje za nas o naszych uprawnieniach, jeżeli idzie o uprawnienie, to czeka się aż zainteresowany wystąpi ze stosownym wnioskiem, nie wmusza się ludziom uprawnień, jeżeli sobie tego nie życzą i o to nie występują. W kategorii uprawnień mieszczą się sytuacje, gdzie chodzi o umniejszenie obowiązku, albo uzyskanie innych pozytywnych korzyści.

Podjęcie stosowania prawa z inicjatywy organu administracji publicznej jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy norma prawa administracyjnego tworzy dla tego organu szczególną kompetencję do nałożenia na zainteresowanego w drodze decyzji administracyjnej obowiązku lub cofnięcia udzielonego inną decyzją uprawnienia. Nałożenie, ustalenie obowiązku, proces stosowania prawa uruchamiany jest z urzędu, choćby dlatego, że nikt nie spieszy się z wystąpieniem o nałożenie na niego obowiązku.

Proces stosowania prawa jest sformalizowany;

Sposób podejmowania decyzji stosowania prawa jest określony przepisami proceduralnymi, zwanymi postępowaniem administracyjnym. Poszczególne czynności od pierwszej do ostatniej są opisane w przepisach proceduralnych. Przepisy procesowe odpowiadają na pytanie jak robić, czynić, postępować, cel jest znany, a one ukazują jak do niego dojść.

np. ma być wydane pozwolenie na budowę, skorygowana należność podatkowa, ustalona przez podatnika w zeznaniu podatkowym, wydana decyzja korygująca - podwyższająca. Procedura jest po to, aby zachować umiar, rozsądek, szacunek dla człowieka, aby ujednolicić sposób postępowania, mimo milionów spraw i tysięcy organów.

Podstawowe reguły dotyczące tego jak postępować przy wydawaniu decyzji administracyjnych zostały spisane w przepisach procesowych i ujęte, zamieszczone, w odpowiednich ustawach. W zakresie stosowania prawa administracyjnego mamy dwie procedury administracyjne, które regulują tok czynności związanych ze stosowaniem prawa, tych czynności, w wyniku których dojdzie do wydania decyzji.

Jedna procedura dotyczy spraw związanych z podatkami. Zawiera się w ust. z dn. 29 sierp. 1997 - ordynacja podatkowa, tam jest dział dotyczący postępowania podatkowego i tam znajdują się przepisy procesowe - proceduralne określające sposób postępowania przy wydawaniu tysięcy, milionów decyzji podatkowych. W pozostałych sprawach mamy drugą, osobną ust. z dn. 14 czerw. 1960 r. kodeks postępowania adm. Spisane tu są reguły postępowania i znajdują się przepisy formalizujące proces stosowania prawa we wszystkich sprawach załatwianych przez organy administracji publicznej poza sprawami podatkowymi.

Proces stosowania prawa jest sformalizowany, bo formalizują go, tzn. porządkują, określają, przepisy proceduralne, zawarte w tych dwóch ustawach. Jednakże w przepisach materialnych mogą być jakieś przepisy szczególne określające różnego rodzaju czynności procesowe.

Decyzje stosowania prawa są zaskarżalne

W państwach, gdzie istnieje sądowa kontrola decyzji stosowania prawa, decyzje takie mogą być zaskarżane do sądu (z reguły administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem). W zależności od rozwiązań przyjmowanych w danym państwie może to być zaskarżenie do sądu administracyjnego lub sądu powszechnego. Decyzje wydawane w ramach stosowania prawa i procedur, podlegają kontroli sądowej. Można takie decyzje administracyjne, będące aktami stosowania prawa, zaskarżyć do sądu administracyjnego.

Prawo ustala warunki, aby można było zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego, po to aby sąd sprawdził, czy ta decyzja jest zgodna z prawem, bo taki sens ma zaskarżenie do sądu administracyjnego. Strona żąda za pomocą skargi, aby sąd sprawdził, czy decyzja jest zgodna z prawem, ale uruchomienie tej kontroli sądowej jest możliwe

Po wyczerpaniu toku instancji każda sprawa ma prawo być rozpatrzona z woli strony dwukrotnie, strona ma zawsze prawo odwołać się od decyzji pierwszej instancji do organu drugiej instancji. (np. wójt - samorządowe kolegium odwoławcze; starosta w sprawach z zakresu administracji rządowej - wojewoda; wojewoda - minister). Jest to tzw. tok instancji oparty na zasadzie dwukrotnego rozpatrzenia sprawy przez dwa różne organy, jeden usytuowany wyżej, drugi niżej, to się zawsze dzieje z woli strony, to strona uruchamia, albo nie uruchamia tok instancji. Kiedy zostanie wykorzystany tok instancji, czyli dwa organy rozpatrzą i wydadzą te decyzje niesatysfakcjonujące zainteresowanego i on nadal będzie twierdził że niezgodnie z prawem ta decyzja została wydana, ta pierwsza i ta druga, zwłaszcza, kiedy ma miejsce sytuacja, że strona nie została usatysfakcjonowana, nie otrzymała tego co chce, (np. ustanowiono jakiś domiar, podatnik się odwołał, organ drugiej instancji utrzymał w mocy wyrok, tzn. wydał decyzję taką samą jak organ pierwszej instancji. Wtedy po przejściu tych dwóch instancji ma prawo zażądać zbadania, czy te decyzje są zgodne z prawem przez niezależny czynnik, jakim jest sąd administracyjny to żądanie wyraża się w skardze do sądu adm., która jest środkiem prawnym za pomocą którego zainteresowany, strona, przedstawia sądowi żądanie zbadania, czy wydane przez organ administracji decyzje są zgodne z prawem.

Tym sądem w Polsce, do którego skarży się decyzje po wyczerpaniu toku instancji jest Naczelny Sąd Administracyjny, wyglomerowany w 11 ośrodkach poza Wawą odpowiednio w miastach wojewódzkich, np. w Gdańsku. Tam wedle przepisów określających właściwość miejscowa tych ośrodków zaskarża się te decyzje do sądu np. od Słupska po Elbląg do Gdańska. Jest to sąd jednoinstancyjny w tej chwili, nie ma nadzwyczajnych środków zaskarżenia wyroków wydawanych w reakcji na skargę. Od stycznia 2004 sądownictwo administracyjne będzie dwuinstancyjne w Polsce. Będą wojewódzkie sądy administracyjne w które przekształca się dzisiejsze ośrodki zamiejscowe NSA. Od wyroku tego sądu będzie skarga kasacyjna do sądu administracyjnego drugiej instancji, którym to sądem będzie zlokalizowany w Wawie NSA. np. Urząd Skarbowy wyda decyzję, naczelnik Urzędu Skarbowego, niesatysfakcjonującą podatnika, podatnik odwoła się od tej decyzji do dyrektora Izby Skarbowej, znowu decyzja nie po myśli, więc zaskarży tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, wyrok może także się nie podobać, i zainteresowany ma prawo wniesienia skargi kasacyjnej do NSA.

W związku z tym, w niektórych przypadkach, pojawią się 4 instancje. Wprowadzono ograniczenia drugiej instancji:

- tylko rażące naruszenie prawa przez sąd I instancji będzie przesłanką do przesłania sprawy do II instancji.

- wprowadza się przymus adwokacki - strona nie będzie mogła własną mocą złożyć skargi kasacyjnej, lecz przymusowo posłużyć się pełnomocnikiem, w sprawach podatkowych może być to radca prawny. Na tych pełnomocników, adwokatów i radców prawnych w ramach ich przepisów wewnętrznych, dyscyplinarnych, zostały nałożone obowiązki rozważnego wnoszenia skarg kasacyjnych. Wniesienie skargi kasacyjnej bez żadnych racjonalnych, prawniczych podstaw do wniesienia, może spotkać się z odpowiedzialnością dyscyplinarną pełnomocnika. To sprawi, że skarga kasacyjna będzie wykorzystywana w sposób umiarkowany i ograniczy się jego zastosowania do przypadków kiedy zdarzy się sądowi I instancji popełnić istotnie rażące naruszenie prawa. Najważniejsze żeby tych naruszeń było jak najmniej i żeby były środki żeby je usunąć.

- w sprawach podatkowych obowiązuje zasada, najpierw zapłacić potem się odwoływać.

1. Zagadnienie uznania administracyjnego w procesie stosowania prawa

Historycznie

W pewnym momencie jednolita władza państwowa została rozbita, struktury państwa nowoczesnego zaczęły się kształtować i do dzisiaj się utrzymują, są organizowane według zasady trój podziału władzy. obowiązuje to wszędzie z wyłączeniem kilkunastu państw totalitarnych, reżimów cywilnych, religijnych, jednak z różnymi lokalnymi swoistościami. Regułą jest władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza, ale mogą dochodzić nowe struktury np. NIK, czwarty segment - władza kontrolna.

Kiedy ta sytuacja się rodziła, rozwijała, to zwłaszcza władza wykonawcza (administracja) najbardziej na podziale władz, na przyjęciu tej doktryny w końcu XIX w. straciła. Bo do wprowadzenia struktury trójpodmiotowej, cała władza była sprawowana przez władzę wykonawczą. Teraz obok niej powstała władza ustawodawcza i sądownicza siłą rzeczy ograniczając prerogatywy władzy wykonawczej. Władza wykonawcza zaczęła poszukiwać sobie takich obszarów w swoim działaniu, w których mogłaby znaleźć odrobinę luzu, swobody, wyrwać się spod kontroli.

Jednym z takich pomysłów była teoria uznania administracyjnego. W rezultacie przyjęcia tej teorii zmniejszył się nacisk władzy ustawodawczej, a zwłaszcza sądowniczej na wł. wykonawczą. Zaczęło się od na początku XX w. od naukowca z Austrii Launa. Zaobserwowano, że bywa tak, ze ustawodawca posługuje się w normach prawnych wyrażeniami nieostrymi, niemającymi skończonego zasobu desygnatów zwanymi zwrotami niedookreślonymi, np. krzesło - pojęcie jasne, ale bezpieczeństwo publiczne, wielkie straty gospodarki państwowej, coś powoduje zagrożenie dla życia lub zdrowia, troska o bezpieczeństwo państwa - niejasne. Brak jednoznacznego desygnatu, który można by temu zwrotowo przypisać i powiedzieć, że tylko to obejmuje. Są sytuacje, w których prawo nie może być przesadnie szczegółowe, wtedy zamiast funkcji regulatora, spełniałoby funkcję hamulca. Praktyka dookreśla te zwroty i kiedy mamy do czynienia z naruszeniem np. względy moralne, zasady współżycia społecznego.

Następstwem kiedyś faktu że w normie prawnej, w przepisie prawa znajdowało się niejasne z wieloma desygnatami pojęcie, zwrot, a organ administracji na podstawie tej normy wydał decyzję, mając swobodę wyboru jednego z tych desygnatów, to znaczy że działał w warunkach uznania administracyjnego, ujął to niejasne pojęcie na podstawie stanu z momentu orzekania. Uznano, że decyzje wydane na podstawie zwrotu niedookreślonego, w warunkach uznania administracyjnego, nie podlegają kontroli sądowej (wtedy NSA zaczynał istnieć i działać). Nie podlegają kontroli dlatego że w tym momencie, kiedy organ administracyjny ustala znaczeni zwrotu niedookreślonego, jakby znajduje się w roli ustawodawcy, wypełnia to, czego nie wypełnił ustawodawca, działa zastępczo za ustawodawcę, a kontroli sądu administracyjnego nie podlega ustawodawca.

Współcześnie

Miejsce dla swobody w procesie stosowania prawa, można znaleźć teoretycznie na każdym etapie stosowania prawa:

I etap - ustalenie, jaka norma obowiązuje w znaczeniu dostatecznie określonym

Skoro organ administracji w tym etapie dokonuje wykładni prawa, tzn. uświadamia sobie, że jakaś norma, mimo, że niezupełnie jednoznaczna, ale może stanowić podstawę wydania decyzji administracyjnej, tzn. dokonujący wykładni, interpretacji, tym samym ma on pewną swobodę w kształtowaniu tej wykładni, więc to uznanie administracyjne ma w pewnym sensie miejsce już w pierwszym etapie.

Jednakże reguły wykładni prawa mają charakter zamknięty, choć tych reguł jest bardzo dużo. Niezależnie jakby prawo nie wykładać, interpretować, zawsze można sprawdzić, czy ten zabieg interpretacyjny jest prawidłowy, organ drugiej instancji, tj. sąd, może nałożyć na przyjętą interpretację „szablon” i sprawdzić, czy dokonana interpretacja w pierwszym etapie stosowania prawa jest prawidłowa, czy błędna. Skoro jest to sprawdzalne i w całości podlega kontroli, to nie ma miejsca na uznanie, nie ma miejsca na żadną swobodę, tylko na ustalenie, o co ustawodawcy chodziło, np. sprawdzając, czy urząd skarbowy przyjął prawidłową, właściwa interpretację, poddaje się w ten sposób wykładni, tym szablonom, odnoszącym się do sposobów interpretacji prawa. Tzn. czy proces wykładni został przeprowadzony prawidłowo, zgodnie z regułami interpretacyjnymi. Z tego względu brak tu miejsca na niekontrolowaną swobodę, jaką jest uznanie administracyjne dla organu administracyjnego.

II etap - ustalenie stanu faktycznego

Tu również nie ma miejsca na dowolność. Bywają skomplikowane stany faktyczne i rekonstrukcja tych stanów faktycznych bywa niekiedy bardzo trudna. Jednakże tu również istnieją reguły, tzw. reguły dowodowe, każdej procedury (p.k., p.c., także p.a.) w rozbudowanych częściach tych kodeksów zajmujących się określaniem zasad ustalania stanu faktycznego składające się na postępowanie dowodowe. Tu nie ma swobody, bo organ wyższy może zawsze sprawdzić, czy organ pierwszej instancji właściwie użył tych reguł.

III etap - subsumpca, podstawienie stanu faktycznego pod stan prawny.

Wynik podstawienia - czy jest stosunek odpowiedniości, czy go nie ma. Operacja ta oparta jest na sylogizmach logicznych, prawniczych. W logice są równania, z których musi wyjść to co powinno. przy ustalonym systemie założeń nie ma dowolności. Jeżeli zajdą jakieś uwarunkowania, to musi wyjść tylko jedno, nie ma innej możliwości. To jest sprawdzalne, czy prawidłowo porównano stan faktyczny ze stanem prawnym i wyciągnięto z tego prawidłowo logiczne wnioski. Dlatego w tym stosowaniu prawa nie ma dowolności - nie można mówić o uznaniu, że urzędnik ma swobodę w ustalaniu tej relacji między stanem faktycznym a prawnym.

IV etap - ustalanie konsekwencji prawnych

W związku z tym etapem może (nie musi) mieć miejsce uznanie administracyjne, w sytuacji:

NPA_P ---+^I---+^II---+^III---+^IV->A------------ > D_A -- > SPO upr./obow.

Decyzja związana jest zapisana w przepisie: Jeżeli jest A (jeżeli organ ustali A), to musi nastąpić D, nie ma innej możliwości, np. dodatek mieszkaniowy, pod uwagę bierze się parametr powierzchni lokalu oraz uzyskiwanego dochodu i ustawodawca wyznacza, jeżeli ktoś osiąga 300 to musi dodatku uzyskać 150, operacja czysto techniczna: ustali sytuację osoby wnioskującej o dodatek mieszkaniowy, jeżeli te parametry wprowadzi do komputera, to inaczej wyjść nie może. Ustawodawca nie daje tu żadnych możliwości, np. podatki - decyzja ustalająca podatek w zeznaniach podatkowych, posługując się parametrycznymi wskaźnikami obliczania podatku (przychód, dochód, koszty uzyskania dochodu) obliczamy i inaczej wyjść nie może ze względu i w związku z tymi konkretnymi parametrami, założeniami. > B---> D_A

NPA_P ---+^I---+^II---+^III---+^IV->A------------> C--->D_A -- > SPO upr./obow.

>E---> D_A

Decyzja uznaniowa. Jeżeli po dokonaniu subsumcji wychodzi A, ustawodawca mówi: jeżeli A to możesz B, C, E, można wybrać. Tych do wyboru może być nie mniej niż dwa, więcej może być. Ustawodawca nie wskazuje parametru wyboru którejkolwiek z tych możliwości. Wtedy mamy do czynienia z decyzją opartą na uznaniu, ponieważ to od organu będzie zależało, po ustaleniu stanu faktycznego i prawnego, po ustaleniu A, treść decyzji. np. podatki: rozłożenie na raty należności podatkowej. Organ rozłoży na raty - bez parametru - może rozłożyć, odmówić. Ustawodawca pozostawia mu swobodę, bo uznał, że tylko w warunkach lokalnych można orzec, czy należy rozłożonych na raty. Nie jest to z góry zdeterminowane.

W takiej sytuacji, kiedy przepis tak zbudowany, że daje możliwość wyboru kilku wariantów równorzędnych, równocześnie pozostawia wybór wariantów organowi, to wtedy mówi się, że taka decyzja została podjęta w warunkach uznania administracyjnego. Decyzja podjęta w takich warunkach nie jest wyłączona spod kontroli sądowej. Jednakże inny jest zakres kontroli. Kontrola procedury jest pełna, identycznie w obu przypadkach. Natomiast inny jest zakres kontroli sądowej w odniesieniu do treści decyzji. W przypadku decyzji związanej sprawdza czy ta decyzja była przewidziana przez ustawodawcę. Sąd nie może zakwestionować wyboru jednego z wariantów, dlatego, że ustawodawca nie wskazał, który z wariantów jest preferowany, nie można skonfrontować woli ustawodawcy z decyzją organu, organ wystąpił w charakterze ustawodawcy. Sąd sprawdzi, czy organ administracyjny, wydając decyzję, logicznie to uzasadnił, czym się organ kierował wybierając wariant X. Decyzja uznaniowa musi być jeszcze bardziej uzasadniona, niż decyzja związana, ażeby udowodnić, że wybór ten był racjonalny. Sąd może uchylić taką decyzję, nie dlatego, że organ wybrał wariant X, lecz z powodu takiego, że organ niewystarczająco uzasadnił podjęcie takiej decyzji, w czym uchylił się od przepisów procesowych i od prawa każdego obywatela do poznania „sposobu myślenia” organu administracyjnego.

2. Decyzja administracyjna, a akt administracyjny.

Akt administracyjny

Organy administracji publicznej kształtują sytuację prawną obywateli za pomocą aktów administracyjnych, akt administracyjny stanowi narzędzie realizacji zadań administracji publicznej. Pojęcie aktu administracyjnego powstało około 100 lat temu, w momencie kiedy uważano, że działania administracji uwarunkowane są prawem ustawowym, ustawami, ale tylko zewnętrznie. W zewnętrznej sferze działania, tzn. w stosunku do obywateli, tam gdzie kształtował się ustrój państwa oparty na zasadzie podziału władzy, wyłoniła się władza ustawodawcza. to właśnie pierwszy okres był taki, że władza wykonawcza jest związana ustawami w zakresie w jakim jej działania dotyczą obywateli, zaś w sferze wewnętrznej administracja „robi co chce”. Wówczas w literaturze, nauce, powstał taki pomysł by tę czynność za pomocą której ówczesna administracja kształtuje sytuację obywateli nazwać aktem administracyjnym, to znaczy czynności organu administracyjnego skierowaną do obywateli. Przez długie lata, przez dziesięciolecia, takie pojęcie aktu administracyjnego funkcjonowało. Przez akt administracyjny rozumiano czynność organu administracyjnego za pomocą której ten organ kształtował sytuację obywateli.

W Polsce po II wojnie światowej sytuacja się skomplikowała przez zmianę ustroju i zmianę prawa. Pojęcie aktu administracyjnego obok tego historycznego znaczenia zaczęło też oznaczać np. czynności podejmowane w sferze gospodarki państwowej, czynności za pomocą których organy wyższe kierowały organami niższymi. Pojęcie aktu administracyjnego przestało być jednoznaczne. Za pomocą tego pojęcia oznaczano różne sytuacje. Jeżeli jakieś pojęcie przestaje być jednoznaczne, staje się bezużyteczne dla nauki, bo język nauki musi być precyzyjny, aby nie utrudniać komunikowania się. Ale nadal używa się tego pojęcia w opracowaniach naukowych.

Decyzja administracyjna

Tym pojęciem posługuje się ustawodawca. W praktyce ta decyzja może nosić różne nazwy, np. pozwolenie na budowę, koncesja, nakaz płatniczy. To pojęcie najlepiej opisuje działanie norm prawa administracyjnego. Ta decyzja kształtuje sytuację prawną, ta decyzja jest podejmowana w procesie stosowania prawa, ma mieć elementy treści.

Relacja pojęć

Pojęcie aktu administracyjnego zawiera elementy pojęcia decyzji administracyjnej. W literaturze akty administracyjne dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Wewnętrzny akt administracyjny to czynności wewnątrz organu, wewnątrz struktury administracji publicznej, nie wychodzące na zewnątrz, nie dochodzące do obywatela, typu polecenie służbowe, akt nadzoru przez organ wyższy stosowany wobec organu niższego. Akt administracyjny zewnętrzny to taka czynność organu administracji publicznej, która jest skierowana do obywatela i ma na celu kształtowanie sytuacji prawnej tego obywatela. Akt administracyjny zewnętrzny = decyzja administracyjna.

6. Zagadnienie kontroli przestrzegania (materialnego) prawa administracyjnego (norm prawnych bezpośrednio kształtujących sytuację prawną adresatów).

1. Pojęcie przestrzegania prawa

Normy bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresatów, kształtują prawa i obowiązki bez potrzeby ustanawiania dodatkowych aktów oprócz tych norm. Jest ich dużo w różnych gałęziach prawa. Ten sposób regulacji szczególne miejsce ma w obszarze pr. administracyjnego, ponieważ obszar tej gałęzi prawa składa się z największej ilości norm prawa. Przepisy te prawa i obowiązki wyznaczają z momentem ustanowienia normy i wejścia ustawy, czy rozporządzenia wżycie, bez potrzeby dalszych działań, w postaci stosowania prawa i wydawania decyzji. Jest to około 70% ogółu regulacji prawa administracyjnego, np. zasady ruchu drogowego, samo opodatkowanie przez obywateli.

Stanowienie norm bezpośrednio kształtujących podlega postulatom, skierowanym do tych, którzy uczestniczą w procesach legislacyjnych na różnych szczeblach administracji rządowej, a zwłaszcza samorządowej:

• by rozważnie korzystać z tej metody kreowania uprawnień i obowiązków, ze względu na nie/możliwość wyegzekwowania prawa,

• musi być tak ustanowione, aby było zrozumiałe dla obywateli

• nie wolno tworzyć prawa, które już zostało wytworzone, dotyczy szczególnie źródeł prawa miejscowego, które są często powtórzeniem tego, co zapisane w ustawie, i z tego względu nieważne,

• posługiwanie się właściwym językiem używanej terminologii, budowy zdań.

Przestrzeganie prawa. Zainteresowanie państwa (od Sejmu do wójta, rady gminy) nie może kończyć się i nie kończy się w momencie wydania przepisu. organ, który ustanawia prawo odpowiada za realizację tego prawa. To oznacza dla prawodawcy, że jeśli prawo ustanowi, to musi przewidzieć w tym prawie, w tym samym akcie albo w innym, organy właściwe do kontroli przestrzegania prawa, procedury kontroli i sankcje, żeby prawo zostało zaopatrzone w moc sprawczą, którą nadaje mu egzekucja prawa. Jeżeli tego zabraknie, to będzie to apel itp.

1. Pojęcie kontroli przestrzegania prawa

Jeżeli mamy normę prawa administracyjnego bezpośrednio kształtującą sytuację prawną, a norma ta ustanawia obowiązek, to w ślad za tym obowiązkiem musi iść kontrola przestrzegania prawa. Czyli właściwe rzeczowo organy administracji publicznej muszą zostać powołane, oraz wyposażone w kompetencje do kontroli przestrzegania prawa. Faktycznie: jeżeli istnieje jakaś norma ustalająca obowiązek, to musi być jakaś norma, w tej gałęzi lub w systemie prawa, której można użyć dla wyegzekwowania obowiązku. Jeżeli jej nie ma, to jest to prawo niedoskonałe, nieegzekwowalne.

2. Charakterystyka cech i przebiegu kontroli przestrzegania pr. administracyjnego.

Kontrola przestrzegania prawa, realizacji obowiązków ustanawianych bezpośrednio w normach prawnych jest podobna do procesu stosowania prawa, gdzie na to sprawdzenie przez organ administracyjny, czy obowiązek jest realizowany składa się z szeregu czynności. Ten zespół czynności, które podejmuje kontroler, lub organ kontrolujący, można podzielić na cztery etapy:

I etap - zbadanie istniejącego stanu rzeczy. Jest to określone za pomocą procedur, np. kontroler nie/ma prawo wejść do pomieszczeń, przesłuchać, wglądu w dokumenty.

II etap - zestawienie i porównanie tego co w rzeczywistości z wzorcem. Ustalenie relacji pomiędzy tym, co ustalono w poprzednim etapie z obowiązującym wzorcem z przepisów.

III etap - bywa, że przepisy wymagają ustalenia przyczyn. Przyczyny, dlaczego stan rzeczywisty odbiega od tego, co powinno być. Nie mają one jednak wpływu na odpowiedzialność. Fakt złamania prawa jest od nich niezależny. Odpowiedzialność w prawie administracyjnym jest zobiektywizowana, oparta na odpowiedzialności obiektywnej, tzn. odpowiedzialności, przy której nie bierze się pod uwagę czynników subiektywnych. Bywa, że ustawodawca nakazuje brać pod uwagę także czynniki subiektywne, np. tak jest wówczas, jeżeli za niewykonanie obowiązku grozi odpowiedzialność karna, wykroczeń lub przestępstw. Jeżeli przepis prawa dotyczący przestępstw lub niektórych wykroczeń, nakazuje brać pod uwagę czynniki subiektywne, (np. winę, czyn zawiniony, niezawiniony, różne stopnie winy), to ustalenie przyczyn i czynników subiektywnych może być istotne dla ustalenia odpowiedzialności, np. inna odpowiedzialność, kiedy był zamiar bezpośredni, inna kiedy niedbalstwo.

IV etap ustalenie konsekwencji prawnych. Sformułowanie zaleceń, sporządzenie dyrektyw, co należy dalej robić, lub odpowiedzialność w formie kary, np. mandat karny.

Ogólnie. Tam, gdzie normy prawa administracyjnego bezpośrednio kształtują sytuację prawną w zakresie dotyczącym obowiązku, tam musza funkcjonować mechanizmy kontroli przestrzegania tego prawa, czyli mechanizmy sprawdzające, czy obowiązek ustalony w normie został zrealizowany. Do tego rodzaju ustaleń dochodzi w toku kontroli przestrzegania prawa, a ten proces kontroli składa się z czterech etapów. Z reguły o ile wymaga się od organu stosującego prawo, aby swoje działania oparł na kompetencji szczególnej, aby z przepisu w sposób niebudzący wątpliwości wynikało dla ego organu przyzwolenie do wydania decyzji tej treści, o tyle gdy chodzi o przyzwolenie do kontroli realizacji wykonania obowiązku, z reguły kompetencja jest określona w sposób generalny, np. do inspektora sanitarnego należy kontrola przestrzegania prawa sanitarnego. O ile przy stosowaniu prawa wymagaliśmy aby procedury (czynności prowadzące do wydania decyzji), były bardzo szczegółowo, dokładnie, precyzyjnie i w sposób wyczerpujący uregulowane ( W przepisach procesowych kpa i ordynacji podatkowej) W odniesieniu do kontroli przestrzegania prawa są przepisy ogólne, ale nie ma takich przepisów, które by tak szczegółowo, precyzyjnie i wyczerpujące formalizowały regulowały czynności kontrolne, tak jak to ma miejsce w przypadku czynności stosowania prawa. nie ma takiej jednej ustawy, którą można by określić, jako kodeks postępowania kontrolnego, ale są przepisy wewnętrzne i nimi pracownicy się kierują, jednakże są one różne w różnych urzędach. Formalizacja procesów kontrolnych jest fragmentaryczna i niepełna, nieszczegółowa, pobieżna.

7. Obowiązki i uprawnienia w prawie administracyjnym (materialnym)

Sytuacja prawna adresatów prawa może być określana za pomocą aktu zwanego decyzją administracyjną, albo bezpośrednio. Odpowiednio z normy prawa administracyjnego wypływać będą obowiązki i uprawnienia, które tworzą sytuację prawną. Reakcja państwa pojawia się w sytuacji, jeśli adresat decyzji administracyjnej, albo wprost z normy prawa administracyjnego, nie wypełnia nałożonych tą drogą na niego obowiązków. Z decyzji i bezpośrednio z normy mogą wynikać uprawnienia i obowiązki. Uprawnienie jest to korzystny dla adresata stan rzeczy, ten, kto je posiada, może, ale nie musi korzystać z tego uprawnienia. Jeżeli ktoś jest uprawniony z mocy decyzji, lub bezpośrednio z normy prawa administracyjnego, nie musi, mimo że takie uprawnienie posiada, z niego korzystać, np. prawo do korzystania z wód publicznych, pozwolenie na budowę - nie musi. Nie ma mechanizmów przymuszania do wykonywania uprawnień. Przeciwnie dzieje się w wypadku obowiązku. Tam, gdzie prawo ustanawia powinności, tam w stosunku do powinności prawnie ustalonych, czyli do obowiązków, istnieje konieczność realizacji tych obowiązków, np. jeżeli mamy obowiązek meldunkowy, tzn., że po zmianie miejsca zamieszkania musimy się zameldować. Jeżeli mamy obowiązek obrony w postaci obowiązku służby wojskowej, to musimy temu obowiązkowi się podporządkować. Naturą obowiązku jest to, że to, co jest zapisane w treści obowiązku, zobowiązany musi wypełnić, jeśli zaś nie wypełni, musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami. Państwo w przepisach prawa ustanawia stosowne procedury, które mają doprowadzić do ustalenia, czy obowiązki są realizowane, oraz muszą istnieć procedury na wypadek, jeśli zostanie stwierdzone, że obowiązek nie jest realizowany bądź jest źle realizowany. Wtedy powstaje zagadnienie odpowiedzialności związanej z niewykonywaniem obowiązku. Jest to ogólny mechanizm funkcjonowania prawa, przenosi się on również na grunt prawa administracyjnego, co oznacza, że jeśli obowiązek nałożony na stronę w drodze decyzji administracyjnej, albo wynikający wprost z normy prawa administracyjnego, nie zostanie wypełniony, to podmiot tego obowiązku, czyli zobowiązany musi liczyć się z tym, że zostaną wobec niego uruchomione procedury zmierzające do zastosowania przymusu mającego spowodować, aby obowiązek został wypełniony.

Są dwie metody sankcjonowania obowiązku, czyli wymuszania, aby obowiązek został spełniony, z zakresu prawa administracyjnego:

• przymus egzekucyjny

• sankcja karna.

8. Sankcjonowanie norm prawa administracyjnego

1. Środki egzekucji administracyjnej

Polega on na tym, że jeśli obowiązek nie zostanie wykonany, może zostać uruchomiona procedura egzekucyjna, administracyjna, postępowanie egzekucyjne. Jest to procedura określona w ust. z dn. 17 czerw. 1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Za pomocą tego postępowania może zostać wymuszone przestrzeganie takiego obowiązku, który nie jest aktualnie realizowany. W tej ustawie są przewidziane środki przymusu w postaci tzw. środków egzekucyjnych. W zależności od charakteru obowiązku są stosowane odpowiednie środki egzekucyjne. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym zawiera przepisy podobne do kodeksu karnego, ponieważ w niej określone są środki egzekucyjne, tzn. sui generis środki karne, odpowiednik kar przewidzianych w kodeksie karnym. Środki te mogą być stosowane do podmiotów niewykonujących obowiązku wedle procedury zawartej w tej właśnie ustawie. Art. 1 wymienia te środki: „jeżeli norma mówi o środku egzekucyjnym, rozumie się przez to postępowanie w celu wymuszenia należności pieniężnych, np. podatkowych. Kilkanaście sposobów wymuszania zapłaty należności pieniężnych, jeżeli taka należność powstałą. Ma charakter administracyjny, czyli wynika z obowiązku o charakterze administracyjnym. Jest także pięć środków przymusowych, egzekucyjnych, gdzie obowiązek ma charakter niepieniężny, np. obowiązek polegający na wydaniu rzeczy, czy opróżnieniu nieruchomości, rozbiórka obiektu budowlanego itd.

W przypadku niewykonania obowiązki z zakresu prawa administracyjnego, wynikającego z decyzji, albo ustalonego wprost w normie prawnej, jeżeli właściwe organy w toku kontroli ustalą, że obowiązek nie jest wykonywany, może dojść do uruchomienia postępowania przymusowego w ramach procedury egzekucyjnej. Ten sposób egzekwowania jest naturalnym sposobem wymuszania realizacji obowiązku z zakresu prawa administracyjnego. Naturalny, ponieważ koresponduje z odpowiedzialnością administracyjną, odpowiedzialnością egzekucyjna, będącą odpowiedzialnością, którą charakteryzuje się prawo administracyjne. To prawo administracyjne posiada swoją własną odpowiedzialność o charakterze odpowiedzialności egzekucyjnej.

2. Sankcje karne

Ale zastosowanie środków przymusy państwowego w postaci środków egzekucyjnych w toku postępowania egzekucyjnego nie wyczerpuje zagadnienia sankcjonowania, stosowania przymusu na wypadek, gdy obowiązek nie jest wykonywany. W niektórych sytuacjach, niewykonywanie obowiązku z zakresu prawa administracyjnego, może pociągać za sobą odpowiedzialność karną. Odpowiedzialność karna nie ma zastosowania, w przypadku niewykonania obowiązku ustalonego w drodze decyzji administracyjnej, natomiast bardzo często ustawodawca przewiduje możliwość sankcjonowania, wymuszania, realizacji obowiązku z zakresu prawa administracyjnego za pomocą sankcji karnych, gdy obowiązki te wynikają bezpośrednio, wprost z przepisów prawa. Jest to uzupełniający sposób sankcjonowania obowiązku z zakresu prawa administracyjnego, jednakże dla pewnej kategorii obowiązku staje się on podstawowym sposobem.

Jeśli ustawodawca chce, aby za niewypełnienie obowiązku groziła sankcja karna, to w odpowiednich przepisach uzna, ustanowi, niewypełnienie obowiązku z zakresu prawa administracyjnego za wykroczenie lub przestępstwo. W ustawie jest zapisany obowiązek, dalej jest napisane, że jeżeli podmiot nie wypełni obowiązku, to popełni wykroczenie. W przypadku, gdy niewypełnienie obowiązku pociąga za sobą daleko idące konsekwencje, to może nawet uznać niewykonanie obowiązku za przestępstwo.

Np. ust. z dn. 18 lup. 2001 prawo wodne. W tej ustawie są artykuły, które nakładają różńe obowiązku na różne podmioty, pozostające w obszarze regulacji prawa wodnego. Na końcu są sankcje karne przewidziane za nieprzestrzeganie obowiązku.

Art. 192: Ten kto bez wymaganego uprawnienia… - podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. Ustawodawca użył środków z prawa karnego, co oznacza, że to niewykonanie obowiązku uznał za wykroczenie. Jeżeli wysokość zagrożenia nie jest określona, to znaczy że układają się one w stanach odpowiadających wykroczeniu, czyli kara aresztu od 5 - 30 dni, itd. W ten sposób ustawodawca zabezpiecza realizację obowiązku z zakresu prawa administracyjnego wynikającego bezpośrednio z normy prawnej. Za pomocą odpowiedzialności karnej w postaci wykroczenia. Pojęcie wykroczenia łączy się nie tylko z niewypełnieniem obowiązku z zakresu prawa administracyjnego. Jest to tzw. odpowiedzialność karna za niewykonanie obowiązku administracyjnego.

Art. 189: Kto utrudnia korzystanie z wody dla zwalczania awarii, klęsk żywiołowych - podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do roku. Jest to przestępstwo. Jeżeli w wyniku tych utrudnień doszło do uszkodzenia zdrowie itd. wtedy sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Jest to sposób w jaki ustawodawca za niewykonywanie obowiązku określonego przymusu karnego w postaci odpowiedzialności karnej, ale ponieważ naruszenie tych obowiązków uznaje za społecznie szkodliwe to uznaje niewykonanie takiego obowiązku aż za przestępstwo.

Co do zasady środki za wykroczenia i za przestępstwa orzekają sądy (sąd rejonowy). Wyjątek: Niekiedy o odpowiedzialności karnej, zwłaszcza odpowiedzialności karnej w postaci odpowiedzialności za wykroczenia, orzekają organy administracji publicznej, w ramach tzw. postępowania mandatowego. Jest to takie postępowanie, procedura, w trakcie której dochodzi do ustalenia popełnienia wykroczenia i do orzeczenia kary za to wykroczenie. W procedurze zwanej inkwizycyjną. Polega ona na tym, że ten sam organ stwierdza popełnienie czynu zabronionego, ten sam organ przeprowadza postępowanie dowodowe i ten sam organ ustala, wymierza karę. Między innymi organami upoważnionymi do orzekania za wykroczenia są funkcjonariusze policji, za wykroczenia tzw. drogowe, czyli za wykroczenia polegające na naruszeniu obowiązku ustalonego bezpośrednio w normach administracyjnego prawa drogowego, związanego z korzystaniem z dróg i ruchem na drogach publicznych i ci funkcjonariusze są upoważnieni za pomocą odpowiedniej procedury do stosowania tej odpowiedzialności karnej w tym uproszczonym postępowaniu, jakim jest postępowanie mandatowe. W tym postępowaniu kary są niższe, w górnych granicach od tych, które mogą stosować sądy, tzn. do 500 zł, a nie do 5000 tys., nie stosuje się kary aresztu, ani ograniczenia wolności, postępowanie to może mieć miejsce w ściśle określonych okolicznościach. Tylko, jeżeli sprawca popełnionego wykroczenia jest niewątpliwy, nie zachodzi potrzeba ustalania sprawcy wykroczenia. Kierowca nie jest w stanie wskazującym na brak pełnej świadomości, np. po spożyciu alkoholu (wtedy nie wolno karać za wykroczenie). Tryb ten jest zastępczym, substytutywnym postępowaniem. Przeprowadzany jest tyko, gdy sprawca wyrazi na to zgodę, jeżeli odmówi, to składane jest zawiadomienie i wniosek do sądu i dalej sprawa toczy się przed sądem. W obecnych warunkach funkcjonariusz nie może pobierać pieniędzy, chyba, że sprawca wykroczenia nie posiada stałego zameldowania na terytorium RP.

9. Instytucja świadczeń publicznych (ciężarów publicznych)

W normalnych warunkach, przy idealnej pogodzie (słoneczko, wiaterek), bez widocznych nieszczęść wokół, wszystkie obowiązki, zadania związane z utrzymaniem funkcjonowania państwa i jego instytucji wykonuje państwo, np. służby naprawiają skrzyżowanie, naprawa torów itd. W państwie istnieją tysiące różnego rodzaju instytucji, których sens funkcjonowania polega na tym, że służą zabezpieczeniu, zapewnieniu właściwego funkcjonowania państwa, ma to służyć obywatelom, ułatwiać im życie.

Od czasu do czasu w życiu zdarzają się sytuacje nadzwyczajne, na co dzień na świecie się one zdarzają na szczęście nie wszędzie i nie na raz w jednym miejscu, np. trzęsienie ziemi, powódź, śnieżyca. Od czasu do czasu na terytorium państwa zdarzają się takie sytuacje i te służby, które na co dzień zapewniają funkcjonowanie państwa są zobowiązane do reagowania na te nadzwyczajne sytuacje.

Ale może przyjść taki rozmiar, poziom nieszczęścia, takie nasilenie tej „nadzwyczajności”, że te istniejące służby państwowe nie będą w stanie skutecznie zareagować, np. trzęsienie ziemi w Algierii, powódź parę lat temu na południu Polski.

W takich sytuacjach państwo, ponieważ nie może sobie dać rady, ponieważ jest ono przygotowane na stany „średnie”, wzywa do pomocy obywateli. To znaczy, wzywa w ten sposób, że są w przepisach prawa przewidziane odpowiednie rozwiązania prawne, które są na takie nadzwyczajne okazje i pozwalają władzom państwa wezwać na pomoc obywateli. Jest ich około kilkadziesiąt.

Ust. o stanie klęski żywiołowej z dn. 18 kwiet. 2002. Stany klęski żywiołowej to zdarzenia przyrodnicze, które osiągają nadzwyczajne, niecodzienne rozmiary. Jeżeli siły i środki, którymi dysponuje administracja są niewystarczające, czyli rozmiar nieszczęścia przerósł możliwości państwa, można wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych, polegających na: „udzielaniu pierwszej pomocy, czynnym udziale w działaniu ratowniczym, wykonywaniu prac, oddaniu nieruchomości, bądź rzeczy ruchomej, udostępnieniu pomieszczeń, przyjęciu mienia, zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, pełnieniu wart, zabezpieczeniu dóbr kultury.

Ust. o powoływaniu do świadczeń w przypadku klęsk żywiołowych. Świadczenia osobiste i rzeczowe. Ust. o stanie wyjątkowym, o ochronie przeciwpożarowej, o drogach publicznych, prawo wodne, o zwalczaniu chorób zakaźnych, o inspekcji sanitarnej, o zwalczaniu gruźlicy, o obronie RP, kilkadziesiąt ustaw przewidujących możliwość powoływania do świadczeń publicznych w tych nadzwyczajnych okazjach.

Świadczenie publiczne ma cechy:

• powstaje w sytuacji nadzwyczajnej, w której państwo samo nie jest w stanie zapobiec niebezpieczeństwu,

• ma charakter przejściowy - jest to zawsze zjawisko epizodyczne,

• powołanie do świadczeń oznacza nałożenie obowiązku świadczenia,

• świadczenie może przybrać postać świadczenia osobistego (kiedy ktoś świadczy swoją osobą - warta, obsługa urządzenia), lub rzeczowego (obowiązek rzeczowy - obowiązek dostarczenia rzeczy - mieszkania, środku transportu), albo mieszany (osobisty i rzeczowy - dostarczyć samochód i nim kierować)

• są nieodpłatne, z reguły, czasami ustawodawca przewiduje zryczałtowane wynagrodzenie, ale raczej o funkcji odszkodowawczej,

• wypełnianie obowiązku świadczeń publicznych jest zagrożone sankcją karną,

• państwo odpowiada za poniesione szkody, jakie powstały w związku ze świadczeniami publicznymi, przysługuje wtedy odszkodowanie od państwa, ustalają je właściwe organy administracji, jeśli ktoś się nie zgada z wysokością tak ustalonego świadczenia, może się zwrócić do sądu o ustalenie jego wysokości.

• podstawa prawna dla świadczeń publicznych musi być w ustawie, wtedy dopiero można powołać, jest to ograniczenie praw obywatela, bo świadczenia są przymusowe.

10. Instytucja obszaru specjalnego o szczególnym reżimie prawa administracyjnego.

1. Przesłanki tworzenia obszarów specjalnych

Obszar specjalny - jest to wydzielona część terytorium, nie w sensie ustanowienia jednostki podziału terytorialnego, użytecznej przy sprawowaniu władzy, lecz w celu realizacji innych zadań. Są różne formy ochrony przyrody, w zależności od potrzeb. Mechanizm tworzenia obszarów specjalnych po to aby lepiej osiągnąć i skuteczniej określone cele jest dość powszechnie wykorzystywany w prawie administracyjnym, dla kształtowania różnego rodzaju zachowań społecznych, kształtowania funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Takich obszarów jest dużo, są dziesiątki, setki takich regulacji prawnych, które regulują obszary specjalne.

Ochrona przyrody - aby lepiej chronić przyrodę, wydziela się na terytorium państwa różne obszary specjalne, nadając im granice. W zależności od tego, co i jak ma być chronione, wydziela się: parki narodowe, rezerwaty, parki krajobrazowe, parki chronionego krajobrazu, strefy ochronne. Prawo przewiduje dla potrzeby ochrony przyrody i środowiska możliwość wydzielenia na terytorium państwa obszarów w znaczeniu przestrzennym, część tego terytorium przez określenie granic, po to, by w ten sposób lepiej i skuteczniej chronić to dobro dla nas wszystkich wspólne, jakim jest przyroda.

Jeżeli doszłoby do wybuchu groźnej epidemii, to można obszar tej epidemii wyłączyć, uznając go za „obszar epidemiczny” wyznaczając jego granice, objąwszy tym obszarem miasto, dzielnicę, nawet województwo, gminę, po to aby izolować ten obszar i utrudnić, zapobiec rozprzestrzenianiu się epidemii, a tym samym skuteczniej z nią walczyć.

Podobnie jest z chorobami zwierząt, obszar objęty wścieklizną, chorobami zwierząt domowych. Celem jest ułatwienie zwalczania choroby i utrudnienie jej rozprzestrzeniania się.

Ust. o obszarach morskich RP z 1991, ustanawia obszary: morskie (obszary wydzielone na morzu): morskie wody terytorialne, morze terytorialne, wyłączna strefa ekonomiczna; pas nadbrzeżny (obszar znajdujący się na lądzie, związany z morzem, bezpośrednio przyległy do wód morskich, obszar styku lądu z morzem): pas techniczny (strefa bezpośredniego oddziaływania morza i lądu) pas obronny. Wydzieleni obszaru na morzu, czy to la lądzie ma na celu lepszą ochronę i eksploatację morza, zabezpieczenie morza przed oddziaływaniami z lądu, oraz lepsze zabezpieczenie lądu przed oddziaływaniem morza, np. zanieczyszczenia.

Granice państwa - obszar związany z ochroną granicy państwowej, zwany pograniczem. Obszar przyległy do granicy państwa od strony polskiej. Dzieli się na pas drogi granicznej (obszar szerokości 15m licząc od linii granicy państwa), pas strefy nadgranicznej (obszar, co najmniej 1 gminy przyległej, nie mniej niż 15 km)

Droga publiczna - obszar wydzielony w celu zabezpieczenia łączności drogowej.

Droga kolejowa

Terytorium uniwersytetu - obszar objęty działalnością uniwersytetu

Państwo to suma różnych obszarów specjalnych tworzonych w innym celu, niż się tworzy podział terytorialny.

2. Istota szczególnego reżimu prawa administracyjnego obowiązującego na obszarze specjalnym

Obszar specjalny to wyodrębniony obszar, terytorium, tworzony w celu lepszej ochrony, np. morza. Na każdym wydzielonym obszarze specjalnym, aby cel mógł zostać zrealizowany ustanawia się szczególny porządek prawny. Nie wystarczy tylko wyodrębnienie przestrzenne obszaru, potrzebne jest również wprowadzenie szczególnej, stosownej do potrzeb, regulacji prawnej. Odpowiednio dla każdego rodzaju obszarów specjalnych, ustanawia się z mocy ustawy przepisy wykonawcze.

Obszar nadgraniczny - pas drogi granicznej, jeżeli zachodzi taka potrzeba, wojewoda może wprowadzić na tym pasie zakaz przebywania na niektórych odcinkach - szczególna regulacja, której tam nie było.

Rezerwat, Park Narodowy, przy wejściu, wielka tablica, na której są napisane nakazy i zakazy, które obowiązują na terenie tego parku, a które nie obowiązują krok za tą granicą. Ustanowiony jest katalog szczególnych nakazów i zakazów, aby stosowanie do nich ma sprawić, że lepiej będzie chroniona przyroda.

Stosunek owej szczególnej regulacji prawnej do zastanej - czyli prawa jakie obowiązywało na terytorium przed powstaniem tego obszaru specjalnego, układa się według premii: lex scecjalis derogat legi generali. Te przepisy obszaru szczególnej regulacji są traktowane jako przepisy specjalne i gdyby między nimi, a prawem zastanym zachodziła by kolizja, pierwszeństwo mają przepisy szczególne.

11. Czynności ewidencyjne, rejestracyjne, w zakresie prawa administracyjnego

1. Istota czynności ewidencyjnych

Władza państwowa, organy administracji publicznej, aby mogły realizować swoje ustawowo określone zadania, na szczeblu terytorialnym i centralnym, muszą posiadać stosowny zasób informacji. Aby podjąć decyzję i zminimalizować ryzyko nietrafnej decyzji, trzeba dysponować informacjami. Im większą ilością i lepszej jakości informacjami dysponujemy, tym większa gwarancja, że decyzja będzie lepsza.

Aby mieć dostęp do tych informacji, aby posiadać informacje, służące w konsekwencji celom społecznym i niezbędne do podejmowania decyzji, państwo, władza państwowa, zbiera, pozyskuje te informacje z różnych źródeł

Jak każda władza posiada sposoby pozyskiwania informacji, niekoniecznie nam wiadome i niekoniecznie my, obywatele, w tym zbieraniu aktywnie uczestniczymy, ale są i takie zasoby informacji, że możliwe jest ich uzyskanie tylko za pomocą obywateli. Ponieważ obywatele nie zawsze chętnie udzielają takich informacji, to przepisy mogą nakładać obowiązek ich dostarczenia, między innymi państwo nakłada na obywateli, przedsiębiorców, itd.., obowiązek zgłoszenia do ewidencji, rejestru, czyli ujawnienia pewnych informacji.

Takich ewidencji, tylko na poziomie ustaw, tych o których ustawy stanowią jest kilkadziesiąt. Na szczęście nie jest tak, aby każdy obywatel musiał zgłaszać różnego rodzaju dane równocześnie do pięćdziesięciu ewidencji, ale do kilku, kilkunastu trzeba zgłaszać.

Aby pozyskiwać te dane, państwo nakłada na obywateli obowiązek zgłoszenia do ewidencji. Jest to obowiązek ustalony w przepisach prawa, w normach prawnych. normalny obowiązek, którego niewypełnienie jest sankcjonowane, ponieważ wyegzekwować takiego obowiązku nie można w tym znaczeniu, że wymusić dostatecznie tych informacji, więc niedostarczenie tych informacji, niezgłoszenie do ewidencji, będzie z reguły miało charakter wykroczenia, czyli będzie negatywną reakcją państwa na niewypełnienie obowiązku, a ta odpowiedzialność będzie miała charakter odpowiedzialności karnej.

2. Rodzaje ewidencji.

Ewidencja osób - np. ewidencja ludności - wpisuje się z wyniku obowiązku meldunkowego. Ewidencja Meldunkowa - każdy musi być gdzieś zameldowany, jeżeli zmienia miejsce zamieszkania na czas powyżej 2 miesięcy, to trzeba przemeldować się w inne miejsce na pobyt stały, jeśli na krócej, na pobyt czasowy. Państwo chce wiedzieć, gdzie obywatel się znajduje, jaki jest przepływ ludności, żeby planować przestrzennie, budować drogi, osiedla, zaopatrzenie itd. Akta Stanu Cywilnego - zgłasza się noworodków, małżeństwa, zgony, prowadzony przez Urząd Stanu Cywilnego, rejestr sytuacji cywilnej obywatela, statusu cywilnoprawnego, od którego to statusu później w rozlicznych przepisach można znaleźć konsekwencje. Centralny Rejestr Kierowców jest tworzony. Rejestry Obywatelskie: rejestr odznaczonych, rejestr skazanych. Rejestry wewnątrz instytucji, np. rejestr studentów.

Ewidencja rzeczy - np. Ewidencja Pojazdów, Rejestr Samochodów: aspekt techniczny (sprawdzenie, czy samochód odpowiada technicznym wymogom, oraz wprowadza się go do ewidencji, ponieważ jest to obowiązek, więc od razu wiadomo, kto jest właścicielem danego samochodu. Ewidencja zabytków - nieruchomości (domów), ruchomości (rzeczy ruchomych uznanych za zabytki). Rejestr dróg. Rejestr linii, np. telefonicznych.

Ewidencja działalności - Ewidencja Działalności Gospodarczej prowadzona w gminach, gdzie trzeba zgłosić prowadzenie działalności gospodarczej. W przyszłości Krajowy Rejestr Sądowy od 1 sty. 2004, prowadzony przez Rejonowe Sądy Powszechne, wydziały gospodarcze. Ewidencje zawodowe - ewidencja prowadzonej działalności notarialnej, adwokackiej.

Ewidencja prowadzonej działalności o charakterze polityczno społecznym - np. Rejestr partii politycznych, prowadzony przez sąd okręgowy dla miasta stołecznego Wawy, gdzie się „meldują”, wpisują partie polityczne. Ewidencja stowarzyszeń.

3. Skutki wpisu do ewidencji.

Wiąże się to z obowiązkiem udostępnienia przez obywatela danych do rejestru. Ten obowiązek jest zawsze obowiązkiem ustawowym i wykonanie tego obowiązku jest obligatoryjne, zagrożone sankcjami. Czasami ze zgłoszeniem do rejestru wiążą się określone uprawnienia dla obywatela, a więc np. w Aktach Stanu Cywilnego wpisanie do akt imienia dziecka, sprawia, że po pierwsze jest taki obowiązek, po drugie sprawia, że ten człowiek w przyszłości będzie mógł się tym imieniem jako własnym posługiwać (nazwisko mamy cudze, rodziców, imie tylko na nasz użytek nadane). Podobnie z wpisem do ewidencji działalności gospodarczej - uprawnienie wiąże się z możliwością legalnego prowadzenia działaności gospodarczej. Z wpisem do ewidencji meldunkowej, wiąże się prawo pobytu pod wskazanym adresem.

Dlatego też zgłaszającym się do ewidencji, wypełniający obowiązek meldunkowy, obowiązek zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, obowiązek zarejestrowania dziecka, może zależeć, i zależy, aby ta okoliczność została utrwalona w danej ewidencji, lub rejestrze, bo z tym wiążą się pozytywne konsekwencje prawne. Powstaje wtedy zagadnienie odmowy wpisu do rejestru. Może być tak, że zgłaszane do ewidencji, wypełnienie obowiązku meldunkowego, że nastąpiła zmiana miejsca zamieszkania, czy zgłaszane jest prowadzenie działalności gospodarczej, a organ właściwy do dopełnienia tej czynności ewidencyjnej, odmawia, np. urząd odmawia zgłoszenia zmiany miejsca zameldowania z jakiś powodów, przepisy wymagają warunków.

Czynność wpisu polega na utrwaleniu informacji na piśmie, lub na nośniku elektronicznym. O tej czynności mówimy, że jest to czynność materialnotechniczna tzn. czynność, do której dokonania organ upoważniony jest materialnym prawem administracyjnym. Materialnej, bo przewidzianej w przepisach prawa materialnego. Z ustawy wynika, że ktoś jest zobowiązany organowi dostarczyć informacje, a on ma obowiązek te informacje przyjąć, zapisać i w ten sposób utrwalić. Technicznej, bo polega na technicznym utrwaleniu informacji, w taki sposób, aby w przyszłości można było sprawdzić, jaki jest stan rzeczy, dla celów dowodowych, czy innych.

4. Odmowa wpisu do ewidencji.

Wpis do ewidencji i okoliczności mu towarzyszące są szczegółowo określone przez prawo, a w ocenie organu przyjmującego te informacje, powstała sytuacja, że on nie może dokonać wpisu do ewidencji, rejestru, czyli odmawia, np. odmawia, bo nie mamy wskazanego miejsca pobytu, w którym chcemy na stałe przebywać, bo uzna, że ta działalność, którą prowadzimy, jest działalnością nieodpowiadającą warunkom prowadzenia działalności gospodarczej.

Jeżeli tak czyni, tzn. uzna, że przepisy do tego upoważniają, musi to uczynić w formie decyzji, czyli wydać decyzję administracyjną. Wydać dokument, gdzie będzie napisane: odmawia się wpisania do ewidencji, np. działalności gospodarczej, do ewidencji ludności, na podstawie art. X ustawy Y, uzasadnienie, podpis, pieczęcie. W sytuacji odmowy, konieczne jest wydanie takiego dokumentu po to, aby można było poddać tę odmowę sprawdzeniu, czy się nie pomylił, czy słusznie, może nie ma racji. Jeżeli wyda decyzję, mamy możliwość na zasadach ogólnych, od tej decyzji się odwołać do organu wyższej instancji, potem do sądu administracyjnego. To niewpisanie do ewidencji, ta odmowa, zostanie poddana kontroli i w ten sposób zostanie sprawdzona, czy słusznie obywatela pozbawiono tego wpisu, a w związku z tym przysługujących mu uprawnień.

12. Wybrane regulacje pr. adm. materialnego w obowiązującym porządku prawnym

1. Podstawowe instytucje gospodarki nieruchomościami - ograniczenie i pozbawienie praw do nieruchomości.

Wywłaszczenie nieruchomości ust. z dn. 21 sierp. 1997 o gospodarce nieruchomościami. Zagadnienie władania nieruchomością, korzystania z nieruchomości, np. gruntowej, budynkowej, reguluje prawo, co do podstawowych kwestii, reguluje prawo cywilne w postaci regulacji odpowiedniego prawa rzeczowego na nieruchomości, oraz regulując tzw. prawa obligacyjne, czyli regulując zagadnienie obrotu nieruchomościami. Władania nieruchomością w stanie „statycznym” jest ukształtowane przez prawo rzeczowe, natomiast obrót nieruchomością przez prawo obligacyjne. Ale regulacja prawa cywilnego nie wyczerpuje problematyki prawnej regulacji władania nieruchomością, bo na tę regulację z zakresu prawa cywilnego (kodeks cywilny i akty prawa cywilnego dotyczące tej kwestii) nakłada się regulacja prawa administracyjnego. W ten sposób na właścicielach nieruchomości ciążą, mogą ciążyć rozliczne obowiązki, które nie wynikają wcale z prawa cywilnego, a z prawa administracyjnego, np. obowiązek związany z utrzymaniem czystości, udostępnienie nieruchomości, jeśli jest ona położona przy drodze publicznej itd.

Jednym z zagadnień, które jest regulowane w odniesieniu do nieruchomości przez prawo administracyjne jest zagadnienie tzw. wywłaszczenia nieruchomości. Wywłaszczenie nieruchomości oznacza odebranie prawa własności dotychczasowemu właścicielowi i przeniesienie tego prawa wraz z nieruchomością na rzecz Skarbu Państwa, lub jednostki samorządu terytorialnego, gminy, powiatu, województwa. Można wywłaszczyć na rzecz tych osób prawnych.

Aby do wywłaszczenia nieruchomości mogło dojść, muszą być szczególne powody. Reguluje to Konstytucja: przewiduje się, że wywłaszczenie nieruchomości jest dopuszczalne pod dwoma warunkami: ma być to wywłaszczenie na cele publiczne oraz ma być to wywłaszczenie za słusznym odszkodowaniem. Przejęcie nieruchomości, które by jednemu z tych warunków nie odpowiadało, nie będzie wywłaszczeniem nieruchomości. Konstytucja odsyła do ustawy zwykłej: ust. o gospodarce nieruchomościami.

Art. 6 określa cele publiczne. Jest to wyliczenie, ale niezamknięte, pod warunkiem umieszczenia ich wyłącznie w ustawie. Celami publicznymi są:

• potrzeba budowy dróg publicznych

• cel zaspokajania potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa

• potrzeby obronności państwa

• potrzeby związków wyznaniowych

• oświata, szkolnictwo

• inne cele publiczne określone w ustawie

Zasady ustalania słusznego odszkodowania określa również ta ustawa. Sposoby wyceny nieruchomości w związku z tym także wysokość należnego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość.

Wywłaszczenie następuje wyłącznie w sytuacji, kiedy nie można uzyskać nieruchomości na drodze umowy - przez kupienie. Najpierw trzeba podjąć próbę kupienia tej nieruchomości, na drodze cywilnej, a dopiero, jeżeli ta próba się nie powiedzie, można sięgać do wywłaszczenia. Może ono zostać uruchomione dopiero, jeśli pierwej została poczyniona próba wykupienia nieruchomości.

Wywłaszczenie następuje w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Procedury czynności prowadzących do wywłaszczenia stosuje się przepisy kpa z uwzględnieniem szczególnych przepisów procesowych zawartych w samej ustawie. Organem właściwym do podjęcia decyzji o wywłaszczeniu jest starosta. W ramach zadań zleconych została mu powierzona kompetencja do prowadzenia zdań zleconych i jest on organem tutaj właściwym. Organem II-giej instancji jest wojewoda, gdyby ktoś chciał się od decyzji wywłaszczenia odwołać. Warunkiem bezwzględnym jest aby w decyzji o wywłaszczenie równocześnie ustalić wysokość odszkodowania. Aby ta nieruchomość mogła być wywłaszczona, cel publiczny, na który ta nieruchomość ma być wywłaszczona, musi być ujęty w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli więc gmina, czy Skarb Państwa, chce wywłaszczać na drogę publiczną, to aby można było przeprowadzić na ten cel wywłaszczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego musi być przypisana droga publiczna. Jeśli by jej tam nie było, to niemożliwe było by wywłaszczenie na ten cel, ponieważ ta droga nie została wytyczona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wywłaszczone nieruchomość może być zwrócona byłemu właścicielowi, jeżeli nie zostanie wykorzystana na cel na który została wywłaszczona. Organem właściwym do wydania decyzji o zwrocie nieruchomości jest starosta.

1

---