Wykład 02-10-05r

Pojęcie i cechy społeczności międzynarodowej.

CECHY społeczności międzynarodowej

1. Mała liczba członków w systemie pr międzynarodowego ok. 200 członków (w systemie prawa wewnętrznego jest duża liczba członków)

2. suwerenna równość państw. Każdy jest równy. jeden nie może drugiemu bez jego zgody nic narzucić.( konsekwencją jest to że te normy muszą być bardzo elastyczne i inna będzie budowa norm)

3. niski stopień zorganizowania wewnętrznego społeczności międzynarodowej (są sądy międzynarodowe ale one mogą sadzić tylko wtedy gdy państwa zgodzą się oddać spór pod ich rozstrzygnięcie)

4. brak obowiązkowego sądownictwa.

W systemie prawa wewnętrznego norma prawna składa sie z hipotezy, dyspozycji, sankcji. W systemie pr międzynarodowego ponieważ państwa są suwerenne brakuje sankcji, jest hipoteza, dyspozycja ale nie ma sankcji. Ponieważ nie ma sankcji w związku z tym pojawiło się pytanie czy to w ogóle jest prawo. I pojawiła się tendencja którą określa się mianem negatoria prawa międzynarodowego. Tutaj słynny filozof Hegel zwolennik monarchii pruskiej- twierdził że pr międzynarodowe to pr zewnętrzne. Koncepcja negująca fakt że to jest prawo została odrzucana z dwóch powodów: że poszczególna norma prawa międzynarodowego sankcją nie dysponuje ale cały system tymi sankcjami dysponuje.

Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym ,podział:

I)ze wzgledu na fakt kto stosuje takie sankcje

a) indywidualne sankcje - stosuje je każde państwo w stosunku do drugiego podmiotu.

b)zbiorowe - stosowane są przez ogół państw np przez organizacje międzynarodowe.

II) ze względu na stopień zorganizowania sankcji

a)sankcje zorganizowane - są przewidziane w umowach międzynarodowych (np państwa zawierają umowę handlową jedno z państw zobowiązuje się dostarczyć drugiemu ładunek i od razu do tego zawarta jest klauzula, państwu które nie wywiązało sie ze swoich zobowiązań grozi sankcja tego i tego rodzaju, np odszkodowanie)

b)sankcje niezorganizowane - nie ma ich nigdzie w umowie ale mimo to mogą zostać zastosowane.

c)środki przymusu bezpośredniego

Te sankcje zorganizowane i niezorganizowane możemy podzielić na:

GR SANKCJI ZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA (tj te przewidziane w umowach międzynarodowych)

a)sankcje organizacyjne - (zorganizowane) dotyczy dalszego uczestnictwa państw we współpracy międzynarodowej, są przewidziane w umowie. tzn. gdy państwo łamie normy pr międzynarodowego to ta sankcja może polegać np na wykluczeniu z org. międzynarodowej, zawieszenie go w prawach członka organizacji, pozbawienie prawa głosu.

Przykłady:

• możliwość wykluczenia z ONZ (gdy Np uporczywie łamie zasady Karty Naród Zjednoczonych) (do tej pory nie wykluczono żadnego państwa, członka)

• Art 19 Karty- jeśli państwo zalega z spłatą składek członkowskich przez okres dłuższy niż dwa lata można go pozbawić prawa głosu w zgromadzeniu ogólnym ONZ

• Traktat o UE- art. 7 -do tej pory nie znalazł zastosowania,.

• na gruncie OBWE- tam możliwość wykluczenia członka organizacji który uporczywie narusza zobowiązania OBWE względem praw człowieka. (tylko raz zastosowano w 1991r wykluczono z OBWE Jugosławię w związku z wojną)

b)sankcje korygujące- zmierzają do tego by pozbawić państwo naruszające normy pr międzynarodowego korzyści wynikającej z takiego naruszenia.

Przykład:

• wspólna waluta euro- jednym z kryterium utrzymywania tej wspólnej waluty jest posiadanie deficytu budżetowego na poziomie mniejszym niż 3%. Jeśli państwo przekroczy ten próg to naruszy zobowiązania swoje prawno-międzynarodowe. (można postawić przed ETS i ETS może zasądzić środki odszkodowawcze jeśli stwierdzi to naruszenie normy prawa międzynarodowego).

c)środki odwetowe- tu zaliczamy:(tu sprzeczność czy zaliczyć je do zorganizowanych czy niezorganizowanych, można je zaliczyć do tej i do tej grupy)

- retorsje

- represalia

Retorsje - środek odwetowy, polega na tym, że jedno państwo A działa w stosunku do drugiego państwa B zgodnie z prawem międzynarodowym ale naruszając interesy polityczne tego państwa B. wtedy państwo B odpowiada identycznie, tj działa zgodnie z prawem międzynarodowym ale narusza interesy polityczne państwa A.

przykład:

• Rosja Niemcy- budowa wodociągu pod dnem Bałtyku -naruszenie interesów Polski

• stosunki dyplomatyczne-państwo A ogłasza że przedstawiciel dyplomatyczny państwa B jest „persona non grata” bo np oskarża go o to że jest szpiegiem

• zwiększenie cła w USA na stal sprowadzaną z UE, UE to samo mogła zrobić

represalia - są gdy państwo A działa w stosunku do państwa B w sposób sprzeczny z pr międzynarodowym, tj. łamie normy prawa międzynarodowego. Wtedy państwo B działa w stosunku do państwa A tak samo, tj również łamiąc normy prawa międzynarodowego. Przykłady:

• Niemcy po I wojnie zgodziły się zapłacić kontrybucje wojenne ale w latach 20-tych kryzys gospodarczy i Niemcy wstrzymują spłatę wiec naruszają swoje zobowiązanie prawno-międzynarodowe przyjęte w Traktacie Wersalskim. Francja wkracza do Niemiec i zajmuje zagłębie RURY ściągając odszkodowanie (Francja też narusza swoje zobowiązanie), represalia są obecnie zakazane.

GR SANKCJI NIEZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA:

a) psychologiczno /socjologiczne - sankcje niezorganizowane polegają na tym że jest państwo które łamie normy prawa międzynarodowego. W ramach sankcji psychologicznych one mają charakter pozaprawny ale mimo to wpływają na prawo. W ramach sankcji psychologicznych/socjologicznych mogą być stosowanie następujące środki np. reakcja opinii publicznej, kampania prasowa w stosunku do danego państwa, bojkot zakupu towarów danego państwa, bojkot ruchu turystycznego (to środki pozaprawne)

b)środki odwetowe

GR ŚRODKÓW PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO

Są scentralizowane. Tzn. tylko jeden organ na Świecie może zadecydować o stosowaniu środków przymusu bezpośredniego tj. Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych (Narody Zjednoczone a nie ONZ !!! EGZ).

Podstawa prawna to art. 41 (środki przymusu bezpośredniego w postaci sankcji gospodarczych) i art. 42 (środki przymusu bezpośredniego wojskowe) Karty Narodów Zjednoczonych. Skąd centralizacja i dlaczego tylko 1 organ może o tym decydować. Otóż w prawie międzynarodowym (jeśli chodzi o sankcje wojskowe) mamy zakaz wojny między państwami (wg Karty), natomiast nie ma zakazu wojen domowych .na wysłanie wojsk w celu rozwiązania konflikty międzynarodowego musi zgodzić się 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa Narodów. (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja, Francja Chiny, rzadko panuje między nimi jednomyślność.

Def prawa międzynarodowego

Jest to system norm prawnych regulujący stosunki pomiędzy państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Głównym podmiotem pr międzynarodowego są państwa. Te normy dotyczą stosunków międzypaństwowych nie będą dotyczyły stosunków handlowych miedzy jednostkami (między ludźmi nie , tylko między państwami).

Prawo międzynarodowe prywatne- stosunki gospodarcze. Nazwa pr międzynarodowe publiczne myląca bo pr międzynarodowe prywatne jest to prawo wewnętrzne Polskie które reguluje stosunki gospodarcze z zakresu stosunków międzynarodowych pomiędzy obywatelami. Jest tu system norm kolizyjnych.

Nazwa-Termin ten wywodzi się z końca XVIII. We Francji, Niemczech termin naród jest jednoznaczny z poj państwo. W Polsce pojęcia te nie są jednoznaczne bo przez wiele dziesiątek lat byliśmy pozbawieni państwa dlatego pojęcia naród i państwo to były pojecia przeciwstawne. We Fr i Niemczech te pojęcia są jednoznaczne dlatego przyjęto nazwę międzynarodowe. (international law).

Podstawy obowiązywania pr międzynarodowego (dlaczego prawo międzynarodowe nam obowiązuje?). Czym innym jest stosowane, czym innym obowiązywanie, może obowiązywać a nie być stosowane.

Mamy dwie teorie na temat obowiązywania prawa międzynarodowego:

a) teoria pozytywistyczna- mówi że prawo międzynarodowe obowiązuje tylko dlatego że państwa wyraziły zgodę aby pr międzynarodowe obowiązywało.

b)teoria naturalistyczna- przeniesieniem koncepcji praw natury jednostkowych na dziedzinę stosunków międzynarodowych.. Pr międzynarodowe obowiązuje z samego faktu istnienia państwa które ma pewne przyrodzone prawa, prawo do integralności terytorium, prawo do niepodległości. Skoro państwo ma te przyrodzone prawa to inne państwa muszą przestrzegać tych praw, a skoro przestrzegają to prawo międzynarodowe obowiązuje.

Też teoria solidarystyczna i normatywistyczna.

Stosowanie pr międzynarodowego

Trzy powody stosowania:

1. siła - prawo międzynarodowe jest stosowane bo istnieje siła która stoi na jego straży, np traktaty pokoju, umowy międzynarodowe

2. wzajemność- przestrzegamy przepisów prawa w stosunku do państwa A bo ono przestrzega w stosunku do nas. Np stosunki dyplomatyczne, konsularne, pr morskie

3. wspólny interes wszystkich państw tj całej społeczności międzynarodowej np normy dotyczące ochrony środowiska. Protokół z KIO przewiduje ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (St Zj, Chiny odmówiły podpisania go)

Systematyka pr międzynarodowego

Początkowo prawo międzynarodowe miało dwa działy tj:

• prawo wojny (na pierwszym miejscu) - regulowało stosunki w czasie trwania wojny

• prawo pokoju - pokojowe normy dotyczące prawo dyplomatycznego i konsularnego

To się załamało bo zakaz wojny wprowadzono, ale są nowe gałęzie prawa międzynarodowego publicznego:

- pr traktatów; prawo dotyczące odpowiedzialności międzynarodowej; prawo dyplomatyczne i konsularne; prawo lotnicze; kosmiczne; prawo morskie; pr wojenne się rozwinęło; prawa człowieka dotyczące azylu, uchodźctwa; prawo ekstradycyjne; prawo dotyczące pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych; pr dotyczące indywidualnej odpowiedzialności karnej; międzynarodowy tryb karne; międzynarodowe prawo ochrony środowiska; międzynarodowe prawo biotechnologiczne.

Pr międzynarodowe a prawo wewnetrzne

Przełożenie na prawo wewnętrzne, tu 2 koncepcje

- dualistyczna

- monistyczna

koncepcja dualistyczna - mówi że prawo międzynarodowe i wewnętrznego to są 2 różne systemy prawne, nie mają ze sobą nic wspólnego bo inna jest metoda regulacji, inny katalog źródeł. Zgodnie z tą teorią aby prawo międzynarodowe obowiązywało w prawie wewnętrznym jest konieczna transformacja tj przeniesienie normy prawno-międzynarodowej na grunt prawa wewnętrznego (u nas np ratyfikowanie i ogłoszenie umowy w Polskim Dz u). w Polsce nie jest to prawo bo nie zostało ogłoszone ale jesteśmy rym związani bo to jest pr międzynarodowe dla Polski.

Transformacja moze być dwojakiego rodzaju:-

• transformacja generalna (zwykłą)- konstytucja danego państwa jest z reguły klauzulą transformacyjną. Jeżeli jest to transformacja generalna to postanowienie konstytucji mówi, że np normy prawne przyjęte w ramach tej organizacji są stosowane bezpośrednio wystarczy je tylko ogłosić tu i tu, wszystkie.

• transformacja szczególna (cząstkowa)-każda konkretna norma prawno-międzynarodowa (każdy akt prawny)jednostkowo musi być transformowana do prawa Polskiego.

koncepcja monistyczna- zakłada ze prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne to 1 system ale w ramach tego systemu normy sa ułożone w porządku hierarchicznym.
I teraz ta hierarchia ma 2 warianty:

wariant 1

- jeden system ale w ramach tej hierarchii normy prawno-międzynarodowe (normy prawa zewnętrznego) mają pierwszeństwo przed normami prawa wewnętrznego, to jest tzw. monizm prymatem prawa międzynarodowego.

Monizm prymatem pr międzynarodowego, np w Holandii, art 9 Konst Polski, art 91 ust 1. w Polsce teoria mieszana , jest dualizm (generalna klauzula transformacyjna. Pr międzynarodowe ma pierwszeństwo nad polskim gdy zachodzi kolizja, kontrola sejmowa nad umową międzynarodową.

Wariant 2

- albo normy prawa wewnętrznego mają prymat nad normami prawno - międzynarodowymi i tu monizm prymatem prawa wewnętrznego.

Monizm prymatem prawa wewnętrznego jest powszechnie odrzucany w prawie międzynarodowym.

Katalog źródeł prawa w Polsce:

• Akty pr wspólnotowego (niektóre);

• konstytucja;

• ratyfikowane umowy międzynarodowe;

• ustawa; umowa międzynarodowa;

• rozporządzenia;

• akty wykonawcze.

GENEZA I ROZWÓJ PR MIĘDZYNARODOWEGO

ZACZĄTKI PR MIĘDZYNARODOWEGO

Prawo międzynarodowe jest związane ze stosunkami społecznymi.

STAROŻYTNOŚĆ: Grecja, Rzym, Chiny starożytne.

Grecja

Tu powstały normy które dały początek późniejszym instytucjom prawa międzynarodowego jak instytucja konsula, stosunki dyplomatyczne, azyl,

Tendencje integracyjne:

• Symmachie - pierwowzór późniejszego przymierza

• Amfiktionie - to pierwowzór późniejszych organizacji międzynarodowych, były zawierane przez państwa miasta greckie które w celu ochrony miejsc kultu religijnego, Amfionie dysponowały własnymi organami mianowicie były rady Amfiktionie, one wydawały normy prawne o charakterze pr międzynarodowego ograniczonego do kręgu państw miast greckich, np normy z zakresu prawa wojny, zatruwania wody w studniach (jeśli walczono ze swoimi tj grekami to nie było wolno zatruwać wody ale jeśli z barbarzyńcami to tak), normy dotyczące wznoszenia pomników triumfalnych po wygranej wojnie

• instytucje posłów -grecy nie znali zasady nietykalności posłów

• Androlepsia - często pomiędzy państwami było zadłużenie pomiędzy państwami, jedno państwo było zadłużone u drugiego i grecy wymyślili sposób by odzyskać dług u wierzyciela mianowicie jeśli obywatel państwa zadłużonego przebywał w państwie wierzyciela to państwo wierzyciel mogło porwać i uwięzić obywatela państwa dłużnika i więzić go do czasu gdy państwo dłużnik nie wywiąże się ze swoich zobowiązań- ta instytucja nosiła miano Androlepsia. Pewne kategorie osób były wobec których nie stosowano andolepcji, stosowano wobec nich instytucję azylu

• Proksenia- dała początek stosunkom konsularnym

• Izopolija - koniec okresu helleńskiego, nasiliły się integracje państw grecjii w ramach jednego organizmu państwowego, zwane to było Izopolija - państwa łączyły się, korzyści: większa armia, większe wpływu polityczne, możliwość większego wsparcia w razie zagrożenia zewnętrzne

Rzym -jedno potężne państwo

Cechą Rzymu zawieranie nie równoprawnych przymierzy, jedno państwo mniejsze oddawało się pod opiekę Rzymu całkowicie, a Rzym zobowiązał się do obrony militarnej tego państwa i reprezentowania go w sferze polityki zagranicznej (pierwowzór protektoratu)

- osoba posła jest święta, pierwowzór nietykalności posłów

- pojęcie - wojna sprawiedliwa wtedy gdy została wypowiedziana z zachowaniem odpowiednich procedur religijnych (gdy zachowano te procedury to wojna była sprawiedliwa, gdy nie to była niesprawiedliwa)

Chiny

Były przez stuleci rozbite, podzielone na liczne królestwa,

- początki funduszy pomocowych- gdy jedno z takich państw spotkało nieszczęście np tajfun to był funduszu pomocowego wypłacano mu odpowiednie środki na odbudowę, Chiny jednym z pierwszych państw które wprowadziły monetę, więc była rozwinięta solidarność międzypaństwowa

- nie znały nietykalności posłów.

ŚREDNIOWIECZE

Średniowiecze w europie to okres wojen prywatnych. Żeby ograniczyć tę wojnę wymyślono instytucje, tzw. (instytucja prawno-międzynarodowa) Pokój Boży- miała na celu położenie kresu wojen

- średniowiecze to okres walk między chrześcijanami a muzułmanami, konieczne było wydawanie norm prawnych pr międzynarodowego które by regulowały te spory,. Kierowane były tylko do swoich tj chrześcijan. Czyli nasi przeciw muzułmanom, np zakaz używania łuków i kusz w wojnie z katolikami (z muzułmanami do woli można było używać ich)

Koniec okresu średniowiecza to to rozwój instytucji prawno- międzynarodowego. Związane to było z upadkiem uniwersalizmu, papiestwo przestaje być potęgą polityczną ,cesarstwo chyli się ku upadkowi.

Koniec XV

- instytucje stałe (ambasady).

- Po wojnie 30-letniej traktatami westfalskimi 1648 utrwalono zasadę suwerenności. To początek państwa narodowego.

- reformacja- silny protestantyzm który podważa władzę papieża.

Pokojem augsburskim w 1558 rodzi się swoboda wolności religijnej, dała ona początek współczesnym prawom człowieka. Ograniczono ją do władców (jeśli władca w danym państwie przyjął daną religie to poddani to samo musieli przyjąć

- zagadnienie dostępu do nowych terytoriów (dostęp do morza) przyjęto zasadę dzisiejszej swobody mórz

- XVII to okres wojen więc rozwija się prawo wojenne

Rewolucja Francuska

- wydarzenie przewracające dotychczasowy porządek to Rewolucja Francuska bo do tej pory na mocy traktatów westfalskich była suwerenność władców, a tu na mocy rewolucji Francja suwerenność narodów jest,

- rewolucja Francuska wprowadza prawa narodów do samostanowienia

- Rew Francuska dopracowała się pojęcia obywatelstwa

- Rew Francuska- instytucje plebiscytów

- Rew Francuska- wolność żeglugi na rzekach

- Rew Francuska- granice (linearne)

- prawo do nieinterwencji- jedno państwo nie może się wtrącać do drugiego

kongres wiedeński 1815

- Kongres Wiedeński wprowadził zakaz handlu murzynami (początki zakazu handlu żywym towarem)

- Kongres Wiedeński potwierdził zasadę wolności żeglugi na rzekach międzynarodowych

- na KW ustalono katalog rang dyplomatycznych i zasadę procedencji

II poł XIX

- rozwój techniki- 1864 Konwencja Czerwonego Krzyża

- wyścig zbrojny. Przygotowanie do II wojny św

- 1899 Konferencja w Hadze ( 3 konwencje o prawie wojennym

- rozwój techniki, rozwój gospodarczy

- Światowa Organizacja Telegraficzna 1865

- to czas kolonizacji, protektoraty międzynarodowe pojawiają sie

- pojawiają się nie równoprawne umowy zawierane prze państwa kolonizujące z państwami kolonizacji (Np z Chinami)

- ruch robotniczy rodzi się, wolności związkowe

I wojna

- Traktat Westfalski powołuje Ligę Narodów 1919. powołuje do życia pierwszą powszechną międzynarodową organizację wyposażoną w prawo stosowania przymusu bezpośredniego, pakt przewidywał że organizacja ta może użyć siły wobec państwa łamiącego zasady. (zastosowanie przymusu bezpośredniego). Nie było zakazy wojny w 1919.

- Liga Narodów- rozwój praw człowieka w kontekście ochrony praw mniejszości narodowych

- Liga Narodów to rozwój prawa wojennego- 1929r dziewiętnasta konwencja dotycząca jeńców wojennych

XX-lecie międzywojenne

To początek procesu realizacji samostanowienia narodów poprzez system mandatów międzynarodowych

- 1928 pakt Brianda de Loga- o zakazie prowadzenia wojen

- rozwiązuje się Liga Narodów i powołuje się ONZ. Wraz z nią przyjmuje się całkowity zakaz prowadzenia wojen międzypaństwowych wojen

- powołano Komisję Prawa Międzynarodowego

- ONZ wypracowuje szereg organizacji tzw. wyspecjalizowanych zwanych rodziną ONZ- Junesco, WHO, Organizację Światowa ds. Wyżywienia, świat organizacja zdrowia, świat organizacja pracy, międzynarodowy fundusz walutowy itd

II wojna światowa

Następuje rozwój prawa międzynarodowego

- rozwój pr kosmicznego

- rozwój pr lotniczego

- rozwój międzynarodowego pr ochrony środowiska

- prawo dotyczące indywidualnej odp karnej, powoływanie międzynarodowych trybunałów karnych

- zasady dotyczące przeprowadzania interwencji.

Hugo Grocjusz- ojciec współczesnego pr międzynarodowego Holender. Zatrudniony w służbie dyplomatycznej m.in. szwedzkiej. Jego dzieło to „o prawie wojny i pokoju”. -prawa wojenne; „wolność mórz” -morza otwarte dla wszystkich.

XVw polska

-Paweł Włodkowic

-Piotr ze Skandimierza (obaj byli rektorami UJ)- czas rozwiązywania sporów z zakonem krzyżackim, oni reprezentowali stronę polską Piotr i Paweł i wysuwali różne poglady rewolucyjne na ówczesne czasy. Paweł Włodkowic zasłynął dziełem „kazanie o wojnach sprawiedliwych”. Głosił że jeśli chrześcijan najeżdża poganina krzywdząc go to inne państwo chrześcijańskie może sprzymierzyć się z poganinem wałcząc z państwem chrześcijańskim. Wykoncypowali pojęcie wojny sprawiedliwej. Polska szkoła prawa wojny

- Jakub z Szatka- był prekursorem zasady narodowościowej

- Andrzej Frycz

XVIII -zapaść

XIX- nie było państwa ale nauka prawa powstała. Prof Franciszek Asparek z UJ ubolewał że Polacy nie przywiązują wagi do prawa narodowego, a gdyby przywiązywali to mogliby sobie zaoszczędzić w przyszłości trochę cierpień.

Prof Grabowska - kwestor PE

Wykład z 15-10-05r

ŹRÓDŁA PR MIĘDZYNARODOWEGO

Każdy system prawa ma 3 podst cechy, tj musi być źródło prawa, musi być przyjęta metoda regulacji, i zasady prawa.

źródła dzielimy na (definicja)
1)materialne- wszystkie czynniki które powodują że norma prawna tworzy się, powstaje (to czynniki poza prawne, np ekonomiczne, polityczne, społeczne)

2)formalne- postać prawna jaką te czynniki przybierają. (np ustawa- forma prawna)

System źródeł prawa międzynarodowego w ujęciu formalnym.

Katalog źródeł prawa międzynarodowego.

W prawie międzynarodowym nie ma żadnego przepisu który by mówił konkretnie o źródłach prawa międzynarodowego. Za nieformalny katalog źródeł prawa międzynarodowego uznaje się art 38 Statutu Międzynarodowego

Tryb Sprawiedliwości, tu są (formy) następujące źródła prawa międzynarodowego:

1. zwyczaj międzynarodowy

2. umowa międzynarodowa

3. ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

4. orzecznictwo sądowe (Tryb Spraw) .(środki pomocnicze przy stwierdzaniu przepisów prawa)

5. poglądy doktryny pr międzynarodowego.(środki pomocnicze przy stwierdzaniu przepisów prawa)

Cechy prawa hierarchizacji

1. Nie ma hierarchii źródeł prawa międzynarodowego, te źródła są równorzędne. Nieformalnie najważniejsza w hierarchii prawa międzynarodowego uznaje się Kartę Narodów Zjednoczonych. Mówi się że jest to konstytucja społeczności międzynarodowej. Czyli norma zwyczajowego prawa międzynarodowego będzie miała taką samą moc prawną jak norma zawarta w umowie międzynarodowej.

2. To nie jest katalog zamknięty, istnieją akty które też mogą być zaliczane do źródeł prawa międzynarodowego, a które nie są tu wymienione w tym katalogu, np

• akty jednostronne państw

• uchwały organizacji międzynarodowych (niektóre)

środki pomocnicze przy stwierdzaniu przepisów prawa - służą wyjaśnianiu norm prawnych

Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane np.

- zasada zakazu ludobójstwa

- nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada.

Stworzenie katalogu zamkniętego zasad jest niemożliwe Tryb posługuje się zazwyczaj umową międzynarodową czy zwyczajem międzynarodowym). Art 38 Karty został przejęty z aktu Ligi Narodów z 1919r, wtedy jeszcze dzielono narody na cywilizowane i mniej cywilizowane. Obecnie przez narody cywilizowane należy rozumieć narody, które przestrzegają prawa międzynarodowego zwłaszcza Karty Narodów Zjednoczonych.

Orzecznictwo sądowe i poglądy doktryny

To środek pomocniczy przy stwierdzaniu przepisów prawa bo orzecznictwo sądowe nigdy nie tworzy prawa tzn. przepis prawa międzynarodowego np zwyczaj międzynarodowy, jest on niejasny, nie wiadomo jak go stosować. Zajmuje się tym Tryb Międzynarodowy i wyjaśnia w jaki sposób należy interpretować dany przepis, i wtedy państwa stosując tą normę wiedzą jaki jest jej zakres, jak ją stosować. Podobnie jest z poglądami doktryny. Gdy spór między państwami, każda ze stron powołuje swoich ekspertów którzy sporządzają ekspertyzy wyjaśniające normy. I wtedy państwo opracowując swoje stanowisko w tym sporze opiera się na przedstawionych jej ekspertyzach.

Akty jednostronne państw i uchwały organizacji międzynarodowych

Tu mamy 4 rodzaje aktów:

- uznanie

- zrzeczenie się

- protest

- nodyfikacja

[pyt: czy akt jednostronny państwa (np zrzeczenie) może powodować powstanie normy (źródła) prawno-międzynarodowej? stały Tryb Spraw Międzynarod (organ Ligi Narodów) w sporze między Dania a Grenlandią. Gdy państwo czegoś się zrzeka to nie ma żadnych podst prawnych żeby wysuwać jakiekolwiek roszczenia. Jednostronne zrzeczenie się jest aktem pr międzynarodowego i wiąże państwo. ]

zrzeczenie- akt państwa mocą którego rezygnuje z pewnych praw (np po II Wojnie Św Polska zrezygnowała z kontrybucji wojennych)

uznanie- to akt państwa mocą którego stwierdzono zaistnienie pewnego stanu faktycznego i wiąże z nim skutki prawne. Podobny do nodyfikacji ale nodyfikacja ma szerszy zakres. Np nodyfikacja mówiąca o powstaniu niepodległego państwa polskiego. Za tą nodyfikacją poszło uznanie państwa polskiego, uznanie czyli państwo stwierdzało stan faktyczny -powstanie państwa polskiego i wiązało z nim skutki prawne, np nawiązanie stosunków dyplomatycznych z nowym państwem polskim, zawarcie umów gospodarczych.

protest- to akt mocą którego państwo broni się przed wykształceniem się niekorzystnych dla niego skutków prawnych. jeśli głośno się przeciwko czemuś nie protestuje to można być później czymś niemile zaskoczonym, zwłaszcza dotyczy to zwyczaju międzynarodowego. Jeśli nie protestujmy przed wykształceniem się jakiegoś zwyczaju to jesteśmy nim związani mimo że jest on dla nas niekorzystny więc najlepiej jest protestować odpowiednio wcześnie. Wtedy ta norma prawna może nie będzie mogła się wykształcić.

Uchwały organizacji międzynarodowych (spoza katalogu)

niektóre uchwały organizacji tzw. pro foro interno- tj skierowane do państw członkowskich w związku z zakresem działania organizacji są uznawane za źródło prawa międzynarodowego -niekiedy. Ustawodawstwo wewnętrzne nie jest źródłem prawa międzynarodowego (np gdy polski parlament wydaje ustawę to ona nie jest źródłem prawa międzynarodowego) ale może doprowadzić do powstania normy prawno-międzynarodowej.

Zwyczaj międzynarodowy

Def- art 38. zwyczaj międzynarodowy to praktyka przyjęta za prawo.
Tu 2 elementy normy prawa zwyczajowego

- element obiektywny (usus) praktyka

- element subiektywny (opinio juris) prawo

element obiektywny- to praktyka (państw)

element subiektywny- przekonanie że ta praktyka jest prawem

Żeby powstała norma pr zwyczajowego to musza te 2 elementy zaistnieć razem, łącznie. Gdy tylko będzie tylko praktyka a nie będzie przekonaniem że ta praktyka jest prawem to nie będzie norma pr zwyczajowego, a jedynie reguła kurtuazji międzynarodowej. (jeśli tylko praktyka to jest kurtuazja tylko). Wynika to też z orzecznictwa międzynarodowego.

Praktyka musi spełniać odpowiednie kryteria, tj.

• musi być długotrwała, musi zaistnieć przekonanie że od długiego czasu praktyka ta musi się powtarzać; obecnie od tej praktyki wyjątki związane z postępem technologicznym (jednorazowe zdarzenie może doprowadzić do wykształcenia się normy prawa międzynarodowego np. że przestrzeń międzynarodowa nie podlega suwerenności państwowej)

• praktyka musi być jednolita (w podobnych sytuacjach państwa muszą postępować w miarę tak samo)

• może być umowa prawa międzynarodowego obowiązująca cały świat, może być też norma prawa międzynarodowego stosowana zwyczajowa stosowana tylko w pewnym regionie, norma prawa zwyczajowego obowiązująca tylko dla państw (wiążąca dwa państwa)

• podstawa obowiązywania zwyczaju (milcząca zgoda państw)

kiedy zwyczaj międzynarodowy powstaje ?

Trudno jednoznacznie znaleźć odpowiedź. Uznaje się że zwyczaj istniej od momentu kiedy norma prawa zwyczajowego została potwierdzona w pierwszym orzeczeniu Tryb Międzynarodowego (wg krajów anglosaskich). Na gruncie nauki kontynentalnej ta nauka odrzucona. Za każdym razem w każdym konkretnym przypadku trzeba dokładnie zbadać, czy ta norma może być uznana za normy prawa międzynarodowego czy nie. Trzeba zbadać praktykę państw, czy istnieje przekonanie że to jest prawo czy nie.

można powiedzieć kiedy norma pr zwyczajowego przestaje obowiązywać

• Wtedy kiedy zmienia ją norma pr umownego. Np obowiązuje zwyczaj międzynarodowy ale państwa po pewnym czasie zawierają umowę międzynarodową która nie dość że potwierdza zwyczaj to jeszcze go rozwija. Czyli norma umowna może zmienić normę pr zwyczajowego. Stosunki międzynarodowe dowiodły że są możliwe sytuacje w których norma pr zwyczajowego może zmienić umowę, dotyczyło to pr konfliktów zbrojnych, konwencji dotyczących sposobu prowadzenia walk działań lądowych. Konwencje te ograniczały się tylko do stron umowy, ale Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (w Norymberdze) orzekł że powstała norma prawa zwyczajowego międzynarodowego zgodnie z którą konwencje te wiążą wszystkie państwa a nie tylko te które się pod nią podpisały.

• Odwyknięcie od stosowania zwyczaju (zwyczaj wtedy wygasa)-państwa przestają stosować praktykę, przestają uważać że to jest prawo, wszystkie państwa w stosunku do której ta norma prawna obowiązywała. Jeżeli jedno przestanie się stosować to będzie złamanie.

Sposoby powstawania normy zwyczaju

Normy prawa zwyczajowego tworzą państwa które mają techniczne możliwości. (normy pr kosmicznego zwyczajowego tworzą państwa które mają możliwości np Stany Zjednoczone, Chiny, Rosja, Europejska Agencja Kosmiczna) Jeśli wykształca się norma na etapie jej tworzenia, można protestować wówczas państwo nie będzie związane normą. Gdy norma się wykształci, już nie da się nic zrobić, jest obowiązująca.

Różnice między zwyczajem a umową międzynarodowa

1. inna podstawa obowiązywania (w przypadku umowy międzynarodowego jest wyraźna zgoda państwa, w przypadku zwyczaju jest to cicha zgoda-dla państwa wygodniej jest związać się normą prawa zwyczajowego, gdzie nigdzie na piśmie nie ma jej, która jest bardziej ogólna)

2. stopień szczegółowości- zwyczaj ogólny, umowa międzynarodowa jest znacznie bardziej szczegółowa. Mamy państwa ABCD, do tej pory były one związane normą zwyczajową normą pr międzynarodowego. Teraz spośród tych państw, AB zawierają między sobą umowę międzynarodową potwierdzającą zwyczaj modyfikującą go lub rozszerzając. Te dwa państwa będą związane umową międzynarodową dotyczącą tego samego zakresu znacznie bardziej szczegółowo a dwa pozostałe będą związane tylko zwyczajem międzynarodowym znacznie bardziej ogólniejszym gdy spór między państwami w pierwszej kolejności Tryb Spr bada podstawą prawną, czy dane państwo było nią związane czy nie

Umowa międzynarodowa

1. źródła prawa traktatów (jakie prawo normuje np. procedury zawierania umów międzynarodowych)

• do lat 60-tych XX w. były to normy zwyczajowe pr międzynarodowego (które mówiły jak zawierać normy międzynarodowe)

• 1969r zawarta Konwencja Wiedeńska o pr Traktatów- zawieranie traktatów tylko pomiędzy państwami

• 1986r Konwencja o pr Traktatów miedzy państwami a organizacjami międzynarodowymi (do tej pory nie weszła w życie)

• w kwestiach nieuregulowanych stosowane przepisy pr zwyczajowego

def umowy międzynarodowej

to uzgodnienie wzajemnych praw i obowiązków (element dobrowolności)

• art 2 def- umowa międzynarodowa (Traktat) to porozumienie pomiędzy państwami zawarte w formie pisemnej, uregulowane przez pr międzynarodowe, ujęte bądź to w jednym bądź to w dwóch lub więcej dokumentach bez względu na szczególną nazwę Traktatu.

Wyszczególnienie elementów:

• porozumienie- element zgodności

• porozumienie zawierane między państwami- mogą też być zawierane pomiędzy państwami a organizacjami międzynarodowymi, czy pomiędzy jedną organizacją międzynarodową a drugą.

• w formie pisemnej- mogą też być w innej formie np droga ustna- wtedy muszą być spełnione pewne warunki tj musi być albo świadek albo protokół , zobowiązanie musi być wystarczająco jasne i precyzyjne.

• ujęte bądź to w jednym bądź to w dwóch lub więcej dokumentach- jeden dokument nie tworzy normy dopiero kilka dokumentów razem wziętych tworzy umowę międzynarodową (choć może być umowa na 1 dokumencie)

• bez względu na szczególna nazwę.(np protokoły, protokoły fakultatywne, konkordaty)

Podział umów międzynarodowych

1)

• dwustronne (bilatoralne)

• wielostronne (multiratolarne)

2) czas zawarcia umowy

• terminowe (czas oznaczony)- EWWiS, Układ Warszawski

• bezterminowe (czas nieoznaczony)

3) charakter stron

• między państwami

• między organizacjami międzynarodowymi

• umowy mieszane (po jednej stronie państwa i org po drugiej to samo)

4) ze względu na procedury zawarcia umów

• umowy zawierane w trybie prostym

• umowy zawierane w trybie złożonym

5) ze względu na organ państwa który występuje jako stroną umowy

• państwowe- zawiera je głowa państwa

• rządowe- zawiera je rząd

• resortowe- zawierają je poszczególni ministrowie

6) ze względu na możliwości przystąpienia do umowy

• otwarte- każde państwo może do niej przystąpić (układ o nie rozprzestrzenianiu broni jądrowej z 1968r, pakt Brianda Kelloga -traktat paryski zakazujący wojny z 1928r )

• półotwarte - umawia się państwo ABCD ale postanawiają że państwo trzecie jeżeli spełni odpowiednie kryteria to będzie też mogło przystąpić do umowy (Karta Narodów Zjedn, Traktat o UE-pr człowieka, poszanowanie wolności, demokracji)

• zamknięte- państwa ABCD umawiają sie i postanawiają że już żadne dodatkowe państwo nie może przystąpić do umowy.(kiedy wszystkie państwa europejskie przystąpiłyby już do Unii i nie miał by już kto przystąpić)

7) ze względu na wzajemny stosunek do siebie umów

- główne- państwo zawiera główną umowę której towarzyszy szereg umów wykonawczych

- wykonawcze

8)- umowy równoprawne - zawierane pomiędzy państwami europejskimi, pomiędzy narodami cywilizowanymi wobec których należało stosować normy prawne

- umowy nie równoprawne- z narodami niecywilizowanymi można było zawierać je (Chiny)

Struktura umowy międzynarodowej : 4 elementy:

1. tytuł umowy - oznaczenie stron umowy, przedmiotu umowy (tr o przystąpieniu Polski do WE)

2. wstęp do umowy- w którym wyjaśnia się przyczyny dla której zawarto umowę(np pragnąc ułatwić ruch graniczny między umawiającymi się stronami)

3. postanowienia merytoryczne- dzielą się na rozdziały czy artykuły (z 1, dwóch artykułów najprostsza umowa)

4. postanowienia końcowe- data wejścia w życie umowy, podpisy stron

Dodatkowe formy umowy (inne)

1. może być bardziej rozbudowana arenga-obejmuje określenie przyczyn zawarcia umowy

2. intytulacja- stosowane w państwach o ustroju monarchicznym

3. inwokacja- odwołanie do Boga (do XVIII w naszym kręgu cywilizacyjnym powszechnie stosowana była, obecnie rzadko stosowana w naszym kręgu cywilizacyjnym)

4. narracja- potwierdzenie że przedstawiciele państwa mają pełnomocnictwa do zawarcia umowy

5. korroboracja- wzmocnienie umowy -(uroczysta forma umowy)-pieczęć dawniej woskiem odciśnięta. Inna forma koroboracji to np zatrzymywanie zakładników aż do czasu wypełnienia umowy przez drugie z umawiających się państw. Pieczęcie, uroczyste wyszczególnienie miejsca zawarcia umowy

Język umów międzynarodowych

1. umowy dwustronne -sporządzane w jednym z dwóch języków państw umawiających się, często w trzecim języku sporządza się umowę gdy spór między państwami (co do znaczenia danego słowa) i wtedy ten trzeci język ma znaczenie rozstrzygające. W przypadku sporów lingwistycznych język trzeci ma znaczenie rozstrzygające.

2. Umowy wielostronne- sporządzane w 1 z 6 światowych języków umów międzynarodowych. W Karcie Narodów Zjednoczonych 5 języków światowych umów międzynarodowych (angielski, francuski, hiszpański, rosyjski, chiński ) doszedł arabski. do XVII łacina, w XVII wchodzi francuski, obecnie głównie angielski.

Wykład z 16-10-05r

Procedura zawierania umów międzynarodowych

• w trybie prostym

• w trybie złożonym.

1. aby zawrzeć umowę to trzeba mieć przedstawicieli, a żeby być przedstawicielem to trzeba mieć pełnomocnictwa państwa do negocjowania umowy- określa do czego może się posuwać przedstawiciel a czego nie może przekroczyć (gdy przedstawiciel podpisze umowę przekraczając zakres pełnomocnictwa to taka umowa jest nieważna)

osoby nie podlegające przedstawicielstwu, pełnomocnictwu

I- głowa państwa

• minister spr zagranicznych

• szef rządu (ta kategoria osób może dokonywać wszystkie czynności związane z zawarciem umowy, tj może podpisać tekst, negocjować tekst)

II- ambasador państwa, szef misji dyplomatycznej

III- przedstawiciele państwa w organizacjach międzynarodowych

2. ustalenie tekstu umowy

• w przypadku umów dwustronnych tu toczą się rokowania głównie w formie wymiany not, państwa wymieniają się notami dyplomatycznymi ustalając tekst umowy odpowiadający obu stronom

• w przypadku umów wielostronnych zwołuje się konferencję międzynarodową na której mamy przedstawicieli państw i oni negocjują tekst umowy. Przyjęcie tekstu następuje jeśli w drodze głosowania opowie się za nim 2/3 obecnych i głosujących przedstawicieli państw. Przyjęcie tekstu oznacza że od tej chwili nie można wprowadzać żadnych zmian do tekstu.

podpisanie umowy- oznacza (w trybie prostym) ostateczną zgodę państwa na związanie się umową. Umowę może podpisać nasz negocjator, ta sama osoba może przyjąć tekst umowy i ta sama osoba może podpisać jeśli ma pełnomocnictwa, jeśli nie ma pełnomocnictw to wyższa ranga.

parafowanie- może ale nie musi wystąpić (fakultatywne). Parafowanie- złożenie pierwszych liter imienia i nazwiska przez przedstawicieli państw który przyjęły te akta. Parafowanie stosowane (wyłącznie)przy uroczystych umowach. np Polska z RFN. W trybie prostym jest to wyrażenie zgody na ostateczne związanie się umową, w tym momencie kończy się tryb prosty zawarcia umowy. jeśli umowy są zawierane w trybie prostym to w tym momencie z chwilą podpisania państwo wiąże sie umową. Staje się ona w stosunku do niego obowiązująca.

W trybie złożonym mamy dodatkowe procedury, tj. w trybie złożonym pojawia się ratyfikacja umowy.

5. ratyfikowanie umowy- potwierdzenie najczęściej przez głowę państwa że umowa wiąże państwo. W trybie złożonym po podpisaniu musi być jeszcze dodatkowo potwierdzenie (czyli ratyfikacja). Czasem na ratyfikację musi wyrazić zgodę parlament.

W praktyce polskiej w 5 przypadkach prezydent może ratyfikować umowę międzynarodową gdy Sejm wyrazi zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej:

• umowa która dotyczy pokoju, sojuszy, układy polityczne, wojskowe

• członkostwo Polski w organizacji międzynarodowej

• jeśli umowa wprowadza znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym

• jeśli umowa dotyczy praw, wolności, obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji

• jeśli umowa dotyczy kwestii dla których konstytucja wymaga wydania ustawy.

Gdy prezydent ratyfikuje umowę międzynarodową bez zgody Sejmu to grożą mu 2 płaszczyzny tj

• płaszczyzna prawa międzynarodowego i

• płaszczyzna prawa wewnętrznego (złamanie konstytucji- Trybunał stanu)

Skąd wiemy czy umowa ma być ratyfikowana czy wystarczy tylko podpisanie?.

Skąd wiemy czy w danym przypadku należy przyjąć tryb prosty czy złożony dla zawarcia umowy. Otóż wynika to z samej umowy. W umowie może być klauzula ratyfikacyjna, która mówi że umowa wchodzi w życie po ratyfikacji przez umawiające się strony. Jeśli nie ma tej klauzuli to istnieje domniemanie że wystarczy tylko samo podpisanie umowy. Obecnie dość dużo umów w trybie prostym dla których wystarczy tylko podpisanie żeby weszły one w życie. W trybie prostym podpisanie to była ostateczna zgoda na związanie się traktatem. Jeśli mamy tryb złożony i tutaj tą funkcję ostatecznej zgody pełni ratyfikacja to powstaje pytanie jakie jest znaczenie podpisania w przypadku trybu złożonego. W trybie złożonym gdy wymagana jest ratyfikacja podpisanie oznacza ostateczne ustalenie tekstu, jest wstępną zgodą państwa na związanie się umową. Konwencja Wiedeńska o pr traktatów wymaga aby w tym okresie pomiędzy podpisaniem a ratyfikacją umowy państwa powstrzymały się od wszelkich czynności które mogłyby być sprzeczne z przedmiotem i celem umowy. tj państwa nie mogą dokonywać żadnych czynności które przeszkodziłyby w wejściu w życie umowy, chyba że od razu stwierdzą że nie chcą być stroną tej umowy.

W Pr międzynarodowym nie ma obowiązku ratyfikacji umowy. Państwo może podpisać umowę po czym może oświadczyć że nie będzie jej ratyfikować.

6. wymiana dokumentów ratyfikacyjnych/złożenie umowy do depozytariusza. Umowa międzynarod może zawierać klauzulę o wejściu umowy w życie zgodnie z prawem umawiających się stron (np gdy zawierana jest umowa, która przewiduje znaczne obciążenie finansowe państwa w związku z realizacją umowy i w tej umowie jest zawarta klauzula o wejściu umowy w życie zgodnie z prawem umawiających się państw, to w przypadku Polski w przypadku obciążenia finansowego żeby umowa weszła w życie, na ratyfikację wymagana będzie zgoda Sejmu. W Polsce ta umowa wejdzie w życie dopiero gdy Sejm wyrazi zgodę w ustawie). W Czechach będzie wymagane tylko podpisanie, nie jest tam potrzebna zgoda Sejmu. Skutek taki że Czechy będą związane umową od momentu podpisania, my nie, poczekamy jeszcze żeby prawnie nas to wiązało. - to były umowy dwustronne. Przy dwustronnych jest wymagana ratyfikacja.

złożone umowy do depozytariusza to umowy wielostronne (egz !!!). Z dniem dokonania wymiany dokumentów ratyfikacyjnych/ złożenia umowy do depozytariusza umowa wchodzi w życie, chyba że sama umowa stanowi że wchodzi w życie np 20 dni po dokonaniu wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. Więc co do zasady data dokonania wymiany dokumentów ratyfikacyjnych jest równoznaczna z wejściem w życie umowy, ale nie musi być tak bo np. umowa stanowi że wchodzi w życie np 1-11-2006.

Depozytariusz - depozytariuszem może być jedno państwo np na terenie którego podpisano umowę, (depozytariuszem Traktat o UE są Włochy, depozyt Konwencji czerwonego krzyża jest rząd szwajcarski, depozyt paktu Pół Atlantyckiego są Stany Zjednoczone). Depozytariuszem może też być organizacja międzynarodowa i organ administracyjny tej organizacji.

Funkcje depozytariusza np:

• przechowywanie oryginałów umowy

• dokonywanie odpisów umowy

• przyjmowanie od państw ewentualnych przystąpień do umowy.

SYSTEM ŹRÓDEŁ PR W POLSCE

7. Przystąpienie do umowy jest możliwe nawet na etapie negocjowania umowy. chyba że państwa negocjujące umowę zawarły postanowienie że przystąpienie jest niemożliwe.(przystąpienie Polski do UE)

8. rejestracja umów międzynarodowych- w prawie międzynarodowym istnieje prawny obowiązek rejestracji umów międzynarodowych. Każda umowa międzynarodowa na podstawie art 102 Karty Narodów Zjednoczonych musi być rejestrowana w sekretariacie ONZ. Sekretariat (sekretariat to organ)ONZ wydaje potem zbiory umów. Państwa nie przestrzegają tego przepisu, w związku z tym jest przepis, że istnieje wprawdzie obowiązek rejestracji. Ale gdyby państwo go nie dopełniło czyli nie zarejestrowało umowy międzynarodowej zawartej przez siebie to taka umowa nie może być powoływana na forum ONZ, tzn. że umowa prawnie obowiązuje ale ONZ traktuje ją tak jakby jej nie było.

Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych.

1. Klauzula wzajemności - to zobowiązanie każdej z umawiających się stron do traktowania obywateli, osób prawnych, osób fizycznych, towarów drugiej umawiającej się strony tak samo jak ta druga umawiająca się strona traktuje naszych obywateli, os prawne, osoby fizyczne, towary

2. Klauzula narodowa - w świetle jej zobowiązujemy się do traktowania os fizycznych, prawnych drugiego umawiającego sie państwa tak jak traktujemy własnych os fizyczne, prawne

3. Klauzula arbitrażowa- jeśli powstanie spór między państwami, każde z państw może oddać sprawę pod rozstrzygnięcie międzynarodowe

4. Klauzula knu- klauzula najwyższego uprzywilejowania- (stosowana często w umowach o charakterze handlowym) polega na tym że państwo zobowiązuje się względem drugiego umawiającego się państwa, że nie przyzna żadnemu państwu trzeciemu (nie związanemu umową) większych uprawnień, przywilejów niż przyznało państwu drugiemu.

5. Klauzula ratyfikacyjna- umowa wchodzi w życie po ratyfikacji

Zakres mocy obowiązującej umów w czasie i miejscu

(można dodać zawierane na rzecz osób trzecich)

Terytorium-Istnieje domniemanie że umowa obowiązuje na cały terytorium państwa umawiającego się. Jeśli państwo nie chce żeby umowa obowiązywała na całym terytorium to mówi się że jest to umowa zlokalizowana terytorialnie

Tj. obowiązująca na pewnej tylko części tego terytorium państwa..

Obowiązywanie umów w czasie- umowa późniejsza może uchylać obowiązywanie umowy wcześniejszej. Ale jeśli nie ma takiej klauzuli w umowie to nadal obowiązują jednocześnie.

Jeśli obowiązują jednocześnie, jeśli umowa późniejsza nie uchyla umowy wcześniejszej to wyróżniamy jeszcze dwa przypadki:

1. wszystkie strony umowy wcześniejsze są zarazem stronami umowy późniejszej (gdy jest równoczesność stron to stosuje się obydwie konwencje, przy czym postanowienia konwencji wcześniejszej znajdują tylko zastosowanie w takim zakresie w jakim nie są sprzeczne z postanowieniami konwencji późniejszej)

2. gdy brak równoczesności -państwa ABCD zawierają umowę międzynarodowa regulującą jakieś zagadnienie. Mija parę lat i teraz z tych państw, państwa AB zawierają kolejną umowę regulującą to samo zagadnienie. Dwa pozostałe nie przystępują do umowy. wtedy w stosunkach pomiędzy dwoma państwami które zawarły umowę późniejszą będzie stosowana umowa późniejsza. Natomiast w stosunkach pomiędzy państwami które zawarły umowę wcześniejszą dalej będzie stosowana umowa wcześniejsza. Natomiast w stosunkach pomiędzy państwem które zawarło umowę późniejszą a państwem które nie zawarło umowy późniejszej będzie stosowana też umowa wcześniejsza.(art. 30 Wiedeńskiej Konwencji o Prawie Traktatów).

umowy zawierane na korzyść państwa trzeciego

nie jest wymagana jego zgoda, tu domniemanie przyjęcia praw(które nie jest stroną umowy). państwo trzecie nie może domagać się tych praw przyznanych w umowie której nie jest stroną. Nie może isę domagać realizacji bo nie podpisało tej umowy te państwo trzecie, nie jest stroną.

umowy nakładające obowiązki na państwo trzecie

Państwo trzecie wyraźnie na piśmie musi przyjąć te obowiązki

Obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych

(umów międzynarodowych należy przestrzegać)

Umowy międzynarodowe należy przestrzegać w dobrej wierze. Państwo nie moze powoływać się na przepisy swojego pr wewnętrznego dla unieważnienia obowiązywania umowy.

Zastrzeżenia i sprzeciwy do zastrzeżeń do umów międzynarodowych

Zastrzeżenia- państwo A, B, C i D negocjują umowę. ABC są zgodne że przepis X jest dobry, państwo D twierdzi że umowa dobra ale jeden przepis nie, więc składamy zastrzeżenie mocą którego umowa nas wiąże ale ten jeden przepis wobec którego mamy zastrzeżenie nie będzie dla nas wiążący, obowiązujące. Jest to jednostronne oświadczenie mocą którego państwo zmierza do wyłączenia lub modyfikacji skutku prawnego jakiegoś postanowienia umowy.

Zastrzeżenia mogą być stosowane:

• gdy Traktat na to zezwala

• jeśli Traktat zezwala tylko na składanie określonych zastrzeżeń

Gdy traktat nie dopuszcza składania zastrzeżeń:

• gdy traktat nie dopuszcza składania zastrzeżeń -ekspresis Derbis

• gdy dopuszcza składanie określonych zastrzeżeń ale zastrzeżenie składane przez państwo nie należy do grupy tych zastrzeżeń dopuszczalnych

• gdy Traktat dopuszcza możliwość składania określonych zastrzeżeń ale zastrzeżenie byłoby sprzeczne z przedmiotem i celem Traktatu.

Wobec zastrzeżeń mogą być składane sprzeciwy, np mamy umowę zawieraną między państwem ABCD, państwo E oświadcza, że przystępuje do umowy, ale składa zastrzeżenie że np art 3 uważa za nie obowiązujący. I teraz te państwa które wcześniej były stronami umowy ABCD w ciągu 12 m-cy mogą wyrazić swój sprzeciw. Czyli oświadczyć że nie zgadzają się na takie zastrzeżenia państwa przystępującego do umowy. Jeżeli państwo złoży taki sprzeciw wobec zastrzeżenia to w rezultacie może być dwojaka sytuacja. Albo będzie to łagodny sprzeciw (zwykły) i wówczas to postanowienie objęte zastrzeżeniem nie będzie stosowane w stosunkach pomiędzy dwoma państwami (sprzeciw zwykły). Ale państwo składające sprzeciw może być na tyle zdeterminowane że złoży sprzeciw kwalifikowany- powie np że ten art 3 jest dla nas tak istotny, że uznajemy że cała umowa w stosunkach między naszymi państwami nie będzie obowiązywała.

Nieważność umów międzynarodowych i wygaśnięcie

Nieważność- umowa jest uważana za nieważną od samego początku i nie ma skutków prawnych. (mija 5 lat stosowania obowiązywania umowy i następnie stwierdzamy nieważność to te 5 lat traktujemy jakby ich nie było, nie ma skutków prawnych, umowa jest nieważna od samego początku)

Wygaśnięcie- skutek prawny takiej nieważności funkcjonuje ex nunc, tj od teraz (umowa zostaje zawarta, wchodzi w życie, skutki prawne trwają i dopiero z chwilą, kiedy umowa wygasa, to dopiero wtedy ustają skutki prawne).

Przyczyny nieważności umów (8)(katalog) dzielimy na 2 gr:

1. nieważność bezwzględna

2. nieważność względna

nieważność bezwzględna - gdy nastąpi 1 z trzech przyczyn zaliczanych do nieważności bezwzględnej to uznaje się że umowa ex lege jest bezwzględnie nieważna.

Przyczyny nieważności bezwzględnej

• przymus wobec państwa-jeżeli zawieramy z państwem B umowę, stosując wobec tego państwa przymus, to taka umowa jest bezwzględnie nieważna, nie będzie wywoływać żadnych skutków prawnych.

• przymus wobec przedstawiciela państwa (gdy nie podpiszesz umowy w imieniu państwa to twojej rodzinie może stać się coś złego)

• sprzeczność z normą ius ko gens- to imperatywna norma pr międzynarodowego uznana przez całą społeczność międzynarodową od której żadne odstępstwo nie może być poczynione i która może być zmieniona jedynie przez całą społeczność międzynarodową np norma zakazujące ludobójstwa.

nieważność względna - mamy 1 z 5 przyczyn uzasadniających nieważność ale państwa mogą oświadczyć że wprawdzie zachodzą przyczyny nieważności ale my chcemy żeby umowa nadal obowiązywała. Następuje konwalidacja, tzn jest jedna z przyczyn nieważności ale państwo może sobie życzyć żeby umowa nadal obowiązywała, umowa jest konwalidowana.

Przyczyny nieważności względnej

• przekroczenie uprawnień przez przedstawiciela

• przekupstwo przedstawiciela państwa

• pogwałcenie (oczywiste) przepisu prawa wewnętrznego o zasadniczym znaczeniu (np pogwałcenie zasady konstytucyjne). Pogwałcenie musi być oczywiste tzn. musi być obiektywnie widoczne dla każdego z negocjujących państw

• podstęp (oszustwo)- umowny podstęp do zawarcia umowy, używamy podstępu w stosunku do innego państwa (art 49 Konwencji o Pr Traktatów-oszustwo)

• błąd- gdy zawarliśmy umowę mając mylne dane, co do istniejącego stanu faktycznego a ten stan faktyczny stanowił istotną zgodę na związanie się umową.(ale nie można się powołać na nieważność gdy państwo swym własnym zachowaniem przyczyniło się do powstania błędu lub jeśli okoliczności były tego rodzaju, ze zwracały uwagę tego państwa na możliwość błędu, np nie sprawdziliśmy wcześniej czy dane w umowie są prawdziwe, przykładowo co do ceny, byliśmy przekonani że cena jest niższa, a okazała się jednak wyższa. Skoro nie sprawdziliśmy tego wcześniej to w takim wypadku nie możemy się powoływać na nieważność)

Każda z tych podstaw w przypadku każdej konkretnej umowy jest oceniana indywidualnie.

Wygaśnięcie umowy międzynarodowej

Przyczyny wygaśnięcia:

1. przewidziane w umowie

• wpływ czasu- umowa wygasa po upływie czasu na który została zawarta (Tr EWWiS)

• spełnienie warunku rozwiązującego np wraz z zaistnieniem takiego i takiego stanu umowa wygasa

nieprzewidziane w umowie

• uznanie umowy za wygasłą przez strony ( jeśli jedno państwo się sprzeciwi to umowa obowiązuje nadal, wszystkie państwa muszą uznać umowę za wygasłą)

• klauzula rebus sikten kipus- tj klauzula o zasadniczych zmianach okoliczności przy zawarciu umowy

wypowiedzenie umowy oraz zawieszenie jej stosowania

Na wypowiedzenie umowy pozwala Konwencja Wiedeńska jeśli: (przesłanki)

• strony tak postanowiły (jeśli jest klauzula w umowie dotycząca możliwości wypowiedzenia umowy)

• jeśli da się tak stwierdzić z wypowiedzi przedstawicieli stron

• jeśli wynika to z charakteru Traktatu, (np mamy Tr uchwalający organizację najbiedniejszych państw. Jedno z tych państw się bogaci i uznaje że przynależenie do tej organizacji nie daje mu już należytych profitów)

zawieszenie Traktatu-

Stosowanie traktatu- jeśli państwo członkowskie nie przestrzega zobowiązań wynikających z zasad UE (np zakaz kary śmierci)to wówczas może być zawieszone w korzystaniu z niektórych uprawnień wynikających z członkostwa w UE (tj zostaje wobec niego zawieszone stosowanie części postanowień Tr. o UE gwarantujące pewne przywileje)

Reguły interpelacji umów międzynarodowych

Umowy międzynarodowe należy interpelować w dobrej wierze zgodnie ze zwykłym znaczeniem użytych w niej słów w świetle ich przedmiotu i celu. Chodzi o to że mamy homonimy. Najpotoczniejsze przypisywane danemu pojęciu w konkretnym języku umowy. Poza tym w świetle kontekstu i celu umowy należy interpretować umowę. Tj. mamy jakieś postanowienie gwarantujące umowę handlową, gwarantujące przywileje handlowe i powstaje spór między państwami co do tego postanowienia. Rozstrzygając ten spór trzeba brać pod uwagę jaki był cel umowy i kierować się tym celem przy rozstrzyganiu sporu.

Polska ustawa o umowach międzynarodowych

Z 2000r reguluje procedury zawierania umów międzynarodowych, stosowanie umów międzynarodowych, kwestie pełnomocnictwa. W Polsce pełnomocnictwo do negocjowania umowy wystawia np. minister spraw zagranicznych.

PODMIOTY PR MIĘDZYNARODOWEGO

Pojęcie w tym cechy podmiotowości

Aby być podmiotem prawa w Polsce trzeba mieć 2 cechy tj zdolność prawną i zdolność do cz prawnych (prawo wewnętrzne).

W prawie międzynarodowym też mamy zdolność prawną międzynarodową i zdolność do czynności pr międzynarodową.

W pr międzynarodowym są 3 cechy charakterystyczne dla podmiotu prawa międzynarodowego:

1. prawo do zawierania Traktatów międzynarodowych (ius traktatru)

2. prawo do wysyłania własnych i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych (ius legacionis)

3. prawo do występowania z roszczeniami prawno-międzynarodowymi.

Katalog podmiotów pr międzynarodowego

• Państwa

• organizacje międzynarodowe, ale tylko międzyrządowe

szczególne podmioty prawa międzynarodowego:

• strona wojująca w wojnie domowej

• zakon Kawalerów Maltańskich

podmiotowość a suwerenność

Czym innym jest podmiotowość a czym innym suwerenność. W tym katalogu państwa są suwerenne, organizacje międzynarodowe suwerenności nie posiadają a też są podmiotami. Więc każde państwo jest ex lege suwerenne a z faktu że jest suwerenne jest ono ex lege podmiotem prawa międzynarodowego. Każdy suwerenny uczestnik stosunków międzynarodowych jest podmiotem, ale nie każdy podmiot pr międzynarodowego jest suwerenny. (bo nie ma suwerennej organizacji międzynarodowej).

Podmiotowość:

1. pierwotna

2. wtórna

podmiotowość pierwotna - Skoro mamy podmioty suwerenne i one są ex lege podmiotami to one mają jednocześnie podmiotowość pierwotną niczym nieograniczoną. Żaden innym podmiot prawa nie może ograniczyć polskiej podmiotowości, jeśli się państwo polskie nie zgodzi. Podmiotowość pierwotna niczym nieograniczona

podmiotowość wtórna- organizacje międzynarodowe nie mają suwerenności, w związku z tym ich podmiotowość jest wtórna, pochodna. Ponieważ jej zakres jest uzależniony od zgody państwa. Państwo tworząc organizację międzynarodową wskazuje (w umowie międzynarodowej) tworzącej organizacji jej zakres podmiotowości, jest to podmiotowość wtórna. np organizacja będzie mogła zawierać umowy międzynarodowe ale tylko w określonych dziedzinach, w innych nie, że np organizacja będzie mogła przyjmować obcych przedstawicieli dyplomatycznych ale nie będzie mogła wysyłać własnych.

PAŃSTWO

Def państwa opiera się na 4 elementach:(te elementy muszą wystąpić łącznie)

• terytorium

• ludność

• władza najwyższa (najistotniejsza) nie ma państwa, nie ma ludności ale jest władza najwyższa, np polski rząd na uchodźctwie

• zdolność utrzymywania kontaktów w stosunkach z innymi państwami

Sposoby powstawania państw

sposób powstania to czysty fakt w który państwo nie ingeruje

1. na teryt niczyim tj na tery nie podlegających władzy żadnego państwa (obecnie nie ma teryt niczyich)

2. zjednoczenie -dwa państwa łączące się w wyniku którego powstaje jedno państwo (np powstanie St Zj,)

3. rozpad -rozpada się stary podmiot a na jego miejscu powstaje szereg innych podmiotów (Czechosłowacja, Zw Radziecki)

4. secesja- stary podmiot nadal istnieje ale z części jego teryt wyłania się nowy podmiot

Państwo przestaje istnieć z powodu bazy teryt, ze względy na fakt efektu cieplarnianego, woda się podnosi, zalewa teryt i nie ma państwa. gdy nie ma ludności państwo przestaje istnieć.

Rodzaje państw z punktu widzenia prawea międzynarodowego

1. państwo jednolite - na zewnętrz występują w stosunkach międzynarodowych jako jeden podmiot

2. państwo złożone - część składowe tego państwa mają możliwość występować w stosunkach międzynarodowych (Landy niemieckie)

3. państwo zależne - to państwa których zdolność do występowania w stosunkach międzynarodowych jest ograniczona na rzecz innego podmiotu np. forma protektoratu, trwała niezależność, trwała neutralność.

Protektorat - tu 2 rodzaje

• protektoraty międzynarodowe

• protektoraty kolonialne (już nie obowiązują wraz z upadkiem systemu kolonialnego)

Protektorat międzynarodowy to umowa międzynarodowa, na mocy której jedno z państw zwane protegowanym przekazuje drugiemu państwu zwanego protektorem prawo do reprezentowania go w stosunkach międzynarodowych np

• Lichtensztain jest protektoratem Szwajcarskim

• Monako jest protektoratem Francuskim

• San Marino jest protektoratem Włoskim

• Butan- reprezentują go Indie

3 cechy protektoratu:

• może dotyczyć tylko państw

• nigdy nie pozbawia suwerenności państwa protegowanego, tzn ze państwo protegowane może w każdej chwili wypowiedzieć umowę o protektoracie (państwom się to opłaca)(Kosowo nie jest protektoratem)

• trwała neutralność- państwo trwale neutralne nie może przystępować do sojuszy wojskowych (Austria nie może przystąpić do NATO, Szwajcaria)

Sukcesja państw

Sukcesja oznacza- nowo powstałe państwo niepodległe, czyli te powstałe w wyniku dekolonizacji, nie są związane żadnymi umowami, podpisywanymi przez dotychczasowe państwo metropolię. Natomiast w przypadku rozpadu państwa, czyli jednoczenia te poprzednie zobowiązania (stwierdzenia) umowy pozostają, one nie są niwelowane.

PODMIOTOWOŚĆ ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH

Stolica apostolska Watykanu- to jeden podmiot prawno-międzynarodowy, który raz jest nazywany stolicą apostolską, raz Watykanem. W 1929 Traktat Laterański który tworzy państwo Watykańskie. Od tego roku Watykan należy do niepodległego państwa Watykańskiego, odtąd mówimy o podmiocie. Polski ambasador .Suchocka jest akredytowana przy suwerennym zakonie kawalerów Maltańskich

Inne podmioty prawa międzynarodowego:

1. strona wojująca w wojnie domowej- rebelianci mogą być uznani za podmioty prawa międzynarodowego ale są warunki jakie muszą spełnić rebelianci.

• muszą być walki zbrojne

• rebelianci muszą efektywnie sprawować kontrolę nad częścią terytorium państwa

• ich siły wojskowe muszą działać pod jednolitym dowództwem i w działaniach zbrojnych muszą przestrzegać pr międzynarodowego.

Konsekwencje uznania stronę wojującą za podmiot prawa międzynarodowego:

- zmiana odpowiedzialności prawno-międzynarodowej, wcześniej za całe terytorium państwa ponosiła odpowiedzialność władza legalna, teraz za część terytorium które kontroluje ponosi odpowiedzialność władza powstańcza, ta świeżo uznana. .

UZNANIE MIĘDZYNARODOWE (PAŃSTWA)

Może dotyczyć nowego państwa, rządu, strony wojującej, narodu.

Uznanie państwa- powstaje nowe państwo niepodległe i inne państwa mogą uznać fakt istnienia tego państwa, za tym idzie nawiązanie stosunków dyplomatycznych, gospodarczych. Wchodzi w stosunki międzynarodowe gdy zostaje uznane. Tajwan mianuje do roli państwa.

Uznanie rządu- Afganistan pod rządami Talibów.

Formy, rodzaje uznania i kryteria uznania państwa i rządu

Rodzaje uznania państwa:

• de jure - prawne (uznanie nie odwoływalne i bezwarunkowe)

• de facto- faktyczne (uznane warunkowo i odwoływalnie)

Formy uznania państwa

• wyraźne

• dorozumiane- możemy wysłać tam swojego przedstawiciela dyplomatycznego

Kryteria uznania państwa- prawne

• efektywność jego władzy( ważna gdy mamy tam swoich obywateli, swoje interesy)

Nie będą uznawane za uznanie prawnie wiążące:

• uznanie przedwczesne- (niewiążące) (np uznanie Panamy przez Stany Zjednoczone), gdy władza najwyższa nie jest stabilna, efektywna.

Kryterium uznania rządu efektywność uznania rządu

• uznanie rządu- uznaje się rządy które doszły do władzy w drodze poza konstytucyjnej, wtedy inne państwa muszą uznać rząd lub nie (wtedy nie ma żadnych stosunków). Natomiast jeśli zostaje zachowana droga legalna to nowo powstały rząd sporządza notę dyplomatyczną do państw z którymi utrzymuje stosunki dyplomatyczne że od tej pory dany kraj np Polska reprezentuje taki i taki rząd.

Jeśli rząd doszedł do władzy w drodze poza konstytucyjnej wówczas wchodzi w grę instytucja uznania i podst kryterium uznania rządu jest efektywność tego rządu. - efektywność uznania rządu

Uznanie za naród (tylko 2 razy zastosowano)

• 1915r uznano naród czeski

• 1917 uznano naród polski

jako narody sprzymierzone

To była obietnica przyznania podmiotowości prawno-międzynarodowej w przyszłości, po zakończeniu I Wojny Światowej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA

Koncepcje odpowiedzialności:

1. konserwatywna

2. postępowa

konserwatywna - państwo ponosi odpowiedzialność tylko za szkody materialne wyrządzone na jego terytorium. obywatelom państw obcych np roszczenia majątkowe obywateli niemieckich wobec polskich.

Postępowa- nie ogranicza się tylko do szkód materialnych ale państwo ponosi też odpowiedzialność za zachowanie swoich obywateli np w związku z naruszeniem norm humanitarnych.(humanitarnego pr konfliktów zbrojnych), czyli jest szersza.

Do XX w dominowała koncepcja konserwatywna. Teraz koncepcja postępowa dominuje. (np działalność międzynarodowego Trybunału Karnego)

ŹRÓDŁA ODPOWIEDZIALNOŚCI

Żeby powstałą odpowiedzialność w pr międzynarodowym to muszą być spełnione łącznie 2 elementy i musi między nimi powstać związek przyczynowy:

1. naruszające normy pr międzynarodowego

2. takie zachowanie się państwa które pozwala przypisać, że to ono dokonało tego naruszenia.

W prawie międzynarodowym jest to odpowiedzialność na zasadzie skutku. Nie ważne czy organ był winny czy nie, ważne że złamał normę.

Skutek

Naruszenie może nastąpić przez:

• działanie- mamy umowę międzynarodową i Sejm uchwala ustawę sprzeczną

• zaniechanie- mamy umowę międzynarodową zobowiązującą do czegoś a nie robimy tego, czyli łamiemy prawo.

• zasada ryzyka-państwo działa zgodnie z pr międzynarod, ale mimo to powstaje szkoda dla jednego państwa

Zbrodnie i delikty międzynarodowe

Nie każde złamanie prawa międzynarodowego jest sobie równe. Czasami złamanie pr międzynarodowego może wywołać szkodę jednego tylko państwa., mówimy wówczas o delikcie prawno-międzynarodowym. Np mamy umowę gospodarczą z państwem B, łamiemy tą umowę i wtedy wywołuje to szkodę państwu B tylko. Czasami złamanie norm pr międzynarodowego może wywołać szkodę dla całej społeczności międzynarodowej- np agresja na Słowację, mówimy wówczas o zbrodni międzynarodowej.

Odpowiedzialność bezpośrednia i pośrednia

• odpowiedzialność bezpośrednia- państwo odpowiada za działanie swoich organów (państwo odpowiada za działanie władzy wykonawczej, władzy ustawodawczej, wywiad działający za granicą łamiąc normy prawa międzynarodowego, wtedy odpowiada państwo)

• odpowiedzialność pośrednia- państwo odpowiada za działalność swoich obywateli.( kazus Miloczewicza)

Formy odpowiedzialności

1. reparacja- naprawienie szkody, reparacja może przybrać postać restytucji lub odszkodowań. Restytucja- przywrócenie stanu poprzedniego który istniał przed naruszeniem norm prawno-międzynarodowych.

Restytucja zastępcza-gdy nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego np zniszczono dzieło nasze wtedy w zamian oddają nam ich dzieło- wyjatkowa.- odszkodowanie -nie musi być w pieniądzach (np w formie zboża). Najpierw restytucja potem odszkodowanie.

2. satysfakcja- dotyczy takich naruszeń norm prawno-międzynarodowych, które mają bardziej charakter moralny i wywołują krzywdę. Satysfakcja polega na oficjalnym wyrażenia ubolewania, przeprosin przez władze państwa tego które dopuściło się naruszenia, na ukaraniu winnych.

3. sankcja- środki odwetowe (retorsje i represalia).

Wykład z 29. 10. 2005 r.

ORGANY PAŃSTWA W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

Podział organów:

Podstawowym kryterium jest gdzie organ ma siedzibę

1. organy wewnętrzne - siedziba na terytorium własnego państwa (głowa państwa, Rada Ministrów - Premier, minister spraw zagranicznych,)

W prawie międzynarodowym głowie państwa zawsze przysługuje przywilej prawo reprezentowania państwa. To oznacza że:

Oświadczenie głowy państwo składane za granicą są zawsze wiążąc. W art. 146 ust. 1 Konstytucji RP - wynika że politykę zagraniczną prowadzi Rada Ministrów w związku z tym może dochodzić do spięć. bo w prawie międzynarodowym oświadczenie głowy państwa wiążą.

Ranga głowy państwa jest na tyle szczególna że w prawie międzynarodowym istnieje norma nakazująca państwom wprowadzenie w swoich systemach prawnych porządku penalizacji obrażania głów innych państw tzw. zakaz infamii

Głowy państwa w prawie międzynarodowym na podstawie immunitetów cieszy się przywilejem nietykalności i rozciąga się również na jego członków rodzinny. (nie można zatrzymać, nie można aresztować w innym państwie)

2. organy zewnętrzne - mają siedzibę poza terytorium państwa, są to:

• stałe misje dyplomatyczne

• misje konsularne

• misje specjalne

• misje wojskowe

• Przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych - konwencja z 1975 r. o przedstawicielstwie państw przy organizacjach międzynarodowych i szczególny wariant umowy przedstawicielstwa handlowe.

Misje wojskowe - państwo może być reprezentowane w stosunkach zewnętrznych przez wojsko przejmujące funkcję dyplomatyczną.

Może to być:

• baza wojskowa - jest reprezentantem tego państwa

• misja łącznikowa lub szkoleniowa (oficerowie uczący w Iraku) Oficerowie są wówczas objęci immunitetem, również ich rodziny.

• kurtuazyjna wizyta okrętu wojskowego w obcym państwie

• stała misja wojskowa - pełni funkcję stałej misji dyplomatycznej

Misje specjalne - w pilnych sprawach np. rozwiązanie konfliktów - poprzez wysłanie specjalnego przedstawiciela jest najczęściej zwanym Ambasadorem wędrującym. Misje specjalne są pełnione przez osoby wysokie rangą polityczną. (np. sekretarz stanu)

Jest konwencja o misjach specjalnych 1975 r. - która reguluje immunitety i przywileje ambasadorów wędrujących)

Stałe misje dyplomatyczne

Pojęcie Dyplomacja - wywodzi się greki od diploma = dwa) - od zwijana dokumentu na dwa rulony,

Początki stałych misji dyplomatycznych możemy sobie datować na koniec XV. w. - pomiędzy państwami miastami północnych Włoch - jako pierwszą stałą misją dyplomatyczna była misja Mediolanu założona we Florencji.

Pierwsze ustawy dyplomatyczno - konsularne regulujące te stosunki wydaje Francja i Holandia XVII w. upowszechniają się w Europie z jednym wyjątkiem jeśli chodzi o wysyłanie i przyjmowanie stałych misji dyplomatycznych - tym państwem jest Pierwsza Rzeczpospolita szlachecka. Wynika to z podstaw ideologicznych, bo w I Rzeczpospolitej szlacheckiej, szlachta która w swoim kraju stanowiła 10% ogółu społeczeństwa była równa (nie było tytułów (np. hrabiostwa) a wysłanie go na stało misję specjalną zwiększyło by jego prestiż a to by było nie zgodne z zasadą równości szlacheckiej.

W 1697 r. sejm uchwalił zakaz przyjmowania przedstawicieli obcych państw w Rzeczpospolitej Polskiej, bo obcy przedstawiciel wtrącał by się w polskie sprawy i tego się obawiano.

Ale przełom nastąpił za króla Poniatowskiego który utworzył Akademię rycerstwa - jako pierwsza w Europie kształciła dyplomatów.

Obecnie Polska należy do państw mających najbardziej rozbudowaną sieć placówek dyplomatycznych na świecie.

ŹRÓDŁA PRAWA DYPLOMATYCZNEGO

Podstawowym źródłem prawnym w tym zakresie jest Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r. a w sprawach nie uregulowanych konwencja zastosowanie znajdują przepisy prawa zwyczajowego.

Konwencja Wiedeńska przewiduje szczególny tryb nawiązywania stosunków dyplomatycznych, mamy 7 etapów:

1. Podpisanie porozumienia o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych

2. Znalezienie kandydata na szefa misji dyplomatycznych (każde państwo w swoim prawie indywidualnie określa wymagania)

3. Nieoficjalne sonduje się państwa przyjmującego, czy daną osobę przyjmie, i jeśli jest pozytywna ocena to wówczas ma miejsce:

4. Oficjalne zaproponowanie kandydatury na osobę szefa misji dyplomatycznej

5. Udzielenie zgody przez państwo przyjmujące i ta zgoda nosi nazwę agrenent a jeżeli państwo nie wyraża zgody nie musi uzasadniać. Po udzieleniu zgody następuje:

6. Wydanie listów uwierzytelniających - głowa państwa wysyłającego (Prezydent RP) wręcza szefowi misji listy uwierzytelniające / listy wprowadzające

(List uwierzytelniając to oficjalne pismo z pieczęcią państwową, herbem Polski i podpisem głowy państwa. Po wydaniu listu uwierzytelniającego:

7. Szef misji udaje się do państwa przyjmującego i składa listy uwierzytelniające głowie państwa przyjmującego. Od tego momentu rozpoczyna się działalność misji dyplomatycznej.

Czasami może zdarzyć się tak że jedna i ta sama osoba - ten sam szef misji może być akredytowany w kilku państwach ale wszystkie państwa przyjmujące muszą wyrazić zgodę.

Zaprzestanie działalności misji

1. W przypadku rozpoczęcia wojny pomiędzy umawiającymi się państwami, które nawiązały stosunki i przyjęły misję.

2. W przypadku stanu wojny Misja może reprezentować interesy innego państwa pozostającego w stanie wojny.

3. Zakończenie kadencji szefa misji dyplomatycznej (w Polsce - 3 lata kadencja za granicą i potem wraca do Polski - rotacja)

4. Rezygnacja szefa misji dyplomatycznej

5. Wypadek losowy (śmierć) szefa misji dyplomatycznej

6. Uznanie za persona non grata (nie musi być uzasadnienia) Władze państwa wysyłającego muszą go odwołać jeżeli nie, to traci on immunitet i może być poddawany rygorom prawnym w państwie przyjmującym - dlatego musi wyjechać.

Funkcje misji dyplomatycznej (zgodnie z Konwencją Wiedeńska)

1. Reprezentacja państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

2. Negocjowanie umów z państwem przyjmującym

3. Ochrona obywateli państwa wysyłającego

4. Promowanie rozwoju stosunków gospodarczych, naukowych i kulturowych pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym (rok polski w Szwecji, wystawy promujące Polskę)

5. Dostarczanie informacji o państwie przyjmującym (biały wywiad - jest legalny, polega na tym, że w placówkach dyplomatyczno - konsularnych istnieją sekcje prasowe i przeglądają prasę i wyłapują co się o Polsce pisze i robi się prasówkę i wysyła się do Warszawy w formie biuletynu i na podstawie tego opracowuje się politykę wobec tego państwa przyjmującego)

Obowiązki dyplomatów

1. poszanowanie praw państwa przyjmującego

Klasy szefów misji dyplomatycznych - prezydencja (mamy trzy klasy)

1. ambasadorowie lub nuncjusze - w przypadku Stolicy apostolskiej

2. poseł nadzwyczajny, minister pełnomocny lub internuncjusz - w przypadku Stolicy apostolskiej

3. charges d`daffaires mogą być dwojakiego rodzaju:

• charges d`daffaires empien - właściwy, stały szef misji dyplomatycznej

• charges d`daffaires At interim - czasowy szef misji dyplomatycznej - zastępuje w przypadku choroby lub nieobecności

Różnice:

Jaka jest różnica pomiędzy ambasadorem pierwszą klasą a posłem drugą klasą?

W warstwie prawnej z jednym wyjątkiem nie ma żądnej różnicy, czyli zasadniczo ambasador prawnie nie różni się od posła. Wyjątkiem jest precedencja (preseance) - czyli ustalenie hierarchii. Zgodnie z tą zasadą precedencji różnica między szefami misji dyplomatycznych sprowadza się wyłącznie do czasu ich przybycia w państwie przyjmującym. Pierwszeństwo ma ten który pierwszy złożył listy uwierzytelniające. (Zasada ta powstał podczas Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r.)

Personel misji dyplomatycznej (3 kategorie)

1. Personel dyplomatyczny - w skład wchodzą: szef misji, dyplomacji, radcy ambasady (3), sekretarz ambasady, attache (może być wojskowy, kulturalny, prasowy)

2. Personel administracyjno - techniczny - składa się z: lekarz misji, szyfrant

3. Służba misji - sprzątaczka, kierowca ambasadora (są to najczęściej obywatele państwa przyjmującego.

Dlaczego mamy taki podział?

Dlatego że każda z tych kategorii ma inny zakres przywilejów i immunitetów. Ta pierwsza kategoria czyli personel dyplomatyczny - ma najszerszy immunitet, druga kategoria Personel administracyjno - techniczny ma węższy immunitet, a trzecia kategoria Służba misji w ogóle nie posiada immunitetu.

Przywileje i immunitety dyplomatyczne

Dzielimy je na dwie grupy:

1. Immunitety Rzeczowe - przysługują misji dyplomatycznej jako całości

2. Immunitety Osobowe - przysługują poszczególnym członkom personelu misji

Immunitety Rzeczowe obejmują następujące przywileje:

• przywileje celne - sprowadzenie wyposażenia misji poprzez zwolnienie od cła,

• przywileje podatkowe - misja nie płaci podatków (podatek gruntowy) z wyjątkiem podatków pośrednich za korzystanie z wody

• ma prawo do komunikacja - poczta dyplomatyczna misji jest nietykalna (komunikacja z państwem wysyłającym) posiadanie nadajnika musi posiadać zezwolenie.

• przywilej - prawo do wystawiania własnych emblematów państwowych (flagi, herbu, na samochodach oznaczenie CD - korpus dyplomatyczny, CC - korpus konsularny)

• immunitet nietykalności - władze państwa przyjmującego muszą zagwarantować tą nietykalność.

Immunitety Osobowe obejmują następujące przywileje:

1. nietykalność osobista przedstawiciela dyplomatycznego (nie można zatrzymać, aresztować), jeżeli popełni przestępstwo może zwrócić się o uchylenie immunitetu lub uznanie za persona non grata. Sam nie może się zrzec immunitetu bo reprezentuje państwo i to jego państwo znosi immunitet. (postępowanie karne toczy się zgodnie z prawem państwa wysyłającego)

2. zwolnienie z ceł (na urządzenie mieszkania)

3. prawo do oznakowania mieszkanie emblematem państwowym

Działanie i wygaśniecie przywileji i immunitetów

Przywileje i immunitety działają od momentu przekroczenie granicy państwa przyjmującego.

Przestaje funkcjonować po zaprzestaniu działalności misji dyplomatycznej.

Członkowie rodziny - żona dyplomaty korzysta z przywilejów pod warunkiem:

• nie może być obywatelką państwa przyjmującego

• musi pozostawać z mężem we wspólnocie mieszkaniowej.

Korpus dyplomatyczny

Szefowie misji dyplomatycznych wszystkich państw akredytowani w państwie przyjmującym łącznie tworzą Korpus dyplomatyczny (jest to rozumienie w węższym znaczeniu)

W szerszym znaczeniu - do Korpusu dyplomatycznego zaliczymy nie tylko szefów misji dyplomatycznych akredytowanych w danym państwie ale wszystkich dyplomatów akredytowanych w danym państwie.

Korpus dyplomatyczny nie posiada osobowości prawnej a na jego czele stoi dziekan korpusu lub nuncjusz w Stolicy apostolskiej.

Korpus ma za zadanie ułatwić nowo przybyłym dyplomatom zaaklimatyzowanie się - służy zintegrowaniu się dyplomatów. (np. wycieczki organizują).

STOSUNKI KONSULARNE

Źródła prawa konsularnego

Konwencja wiedeńska z 1963 r. o stosunkach konsularnych

Co różni stosunki dyplomatyczne od konsularnych ?

• stosunki konsularne są normowane dużą ilością umów dwustronnych (umowa Polsko - Indyjska)

• w sprawach nie uregulowanych znajdują zastosowanie przepisy prawa zwyczajowego

Nawiązanie stosunków konsularnych

1. zgoda na kierownika urzędu konsularnego jest exequatur (od państwa przyjmującego)

2. wręczenie listów wprowadzających charges d`daffaires (listy uwierzytelniające są wręczane 1 i 2 klasie a lity wprowadzające są wręczane trzeciej klasie !!! EGZ)

3. kierownikowi jest wręczony list komisyjnie (lettres de provision) - patent wystawiony przez ministra spraw zagranicznych (patent ma szerszą treść - wymienia się granicę okręg konsularnego, podaje się klasę kierownika urzędu konsularnego)

4. wjazd kierowników do państwa przyjmującego i wręczenie patentu (listu komisyjnego) ministrowi spraw zagranicznych a nie głowie państwa jak w stosunkach dyplomatycznych !!! EGZ.

Zakończenie stosunków konsularnych

1. W przypadku rozpoczęcia wojny pomiędzy umawiającymi się państwami, które nawiązały stosunki konsularne.

2. W przypadku stanu wojny stosunki konsularne mogą reprezentować interesy innego państwa pozostającego w stanie wojny.

3. Zakończenie kadencji konsula Rezygnacja szefa misji dyplomatycznej

4. Wypadek losowy (śmierć) konsula

5. Uznanie za persona non grata (nie musi być uzasadnienia) Władze państwa wysyłającego muszą go odwołać jeżeli nie, to traci on immunitet i może być poddawany rygorom prawnym w państwie przyjmującym - dlatego musi wyjechać.

Mogą być zerwane stosunki dyplomatyczne a pozostawione konsularne !!!.

Funkcje konsularne: wymienia 13 funkcji

• misja dyplomatyczna bardziej troszczy się o interesy państwa wysyłającego a urząd konsularny dba o interesy obywateli państwa wysyłającego np. udzielenie ślubów, pożyczek, wydawanie wiz i paszportów.

Przywileje i immunitety konsularne

Zakres przywilejów i immunitetów konsularnych jest węższy niż przywilejów i immunitetów dyplomatycznych. Np.

Immunitety rzeczowe:

• Placówka konsularna - istnieje domniemanie zgody wejścia na teren w przypadku zagrożenie np. pożarem a to jest nie dopuszczalne przy dyplomatycznych.

Immunitety osobowe

• Urzędnika konsularnego można:

1. zatrzymać jeżeli został zatrzymany na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub istnieje podejrzenie popełnienia ciężkiego przestępstwa (od 5 lat wzwyż) (dyplomaty nie można zatrzymać a pracownika konsularnego TAK!!!

2. można wezwać jako świadka, musi się stawić jako świadek ale może odmówić składania wyjaśnień jeżeli dotyczy pełnionej funkcji konsularnych a dyplomaty NIE!!!

Klasy kierowników urzędów konsularnych (4)

1. konsul generalny

2. konsul

3. wicekonsul

4. agent konsularny

Pomiędzy tymi klasami kierowników konsularnych istnieje jeden wyjątek precedensja - czas przybycia

Korpus konsularny

Na czele Korpus konsularny stoi najstarszy klasą i najwcześniej akredytowany kierownik urzędu konsularnego. Korpus konsularny nie posiada osobowości prawnej. Jego celem jest integracja środowiska.

Konsulowie zawodowi (regularna służba) i honorowi - Różnice:

Państwo może albo powoływać stałą służbę konsularną albo korzystać z konsuli honorowych.

Czym się różni konsul honorowy od zawodowego?

1. nawiązanie stosunku pracy:

• zawodowy - mamy podporządkowanie, pragmatyczny stosunek mianowani przez ministra

• honorowy - stosunek cywilno-prawny, nie ma podporządkowania i poleceń służbowych

2. wynagrodzenie:

• zawodowy - regularnie opłacany

• honorowy - społecznie bo oni są bogaci

3. immunitety i przywileje:

• zawodowy - immunitet

• honorowy - nie posiada

4. obywatelstwo:

• zawodowy - jest obywatelem państwa wysyłającego

• honorowy - jest obywatelem państwa przyjmującego

TERYTORIUM W PRAWIE

Rodzaje terytorium (z punktu widzenia prawnego)

1. terytorium nie podlegające suwerenności państwowej np. dziedzictwo wspólne ludzkości wyłączone z obrotu gospodarczego - dno mórz i oceanów poza szelfem kontynentalnym.

2. terytorium podlegające suwerenności państwowe skład terytorium może być zróżnicowany: ląd, część terytorium morskiego, obszary wodne pod powierzchnią ziemi suwerenność sięga tak daleko jak daleko sięgają możliwościami eksploatacyjnymi - miara do stożka ziemi

Terytorium państwa może składać się z enklaw lub półenklaw

Enklawa - to część terytorium państwowego otoczona w całości przez terytorium innego państwa (np. Górny Karabach, niewielka enklawa armeńska na terytorium Azerbejdżanu),

Półenklawa - cześć terytorium państwa otoczona z 3 stron przez terytorium innego państwa a z 4 strony przez morze np. Kaliningrad

Zwierzchnictwo terytorialne

Na swoim terytorium państwo posiada zwierzchnictwo terytorialne

zwierzchnictwo terytorialne - to tak kompetencja państwa do prawnego regulowania wszelkich stosunków na swoim terytorium i zarazem do zapobiegania aby analogicznie uprawnienia wykonywało inne państwo.

zwierzchnictwo terytorialne w:

• Aspekt pozytywny - państwo może regulować wszystkie stosunki np. sanitarne

• Aspekt negatywny - państwo ma prawo, a wręcz obowiązek zapobiegania aby na tym samym terytorium inne państwo wykonywało swoje kompetencje.

Ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego

Ograniczenia ogólne - zasada nieinterwencji w sprawy wewnętrzne drugiego państwa, (dobro sąsiedztwa), nie szkodzenie.

Ograniczenia szczególne

1. osobowe (dyplomaci)

2. demilitaryzacja - zakaz budowy i utrzymywania baz, instalacji wojskowych na danym obszarze (np. Nadrenia, Rzeczpospolita Krakowska, Wolne Miasto Gdańsk)

3. neutralizacja - zakaz prowadzenie działań wojennych na określonym terytorium np. kanał Panamski, kanał Sueski, cieśnina Magellana, Antarktyka.

4. Baza wojskowa - prawo łączności z bazą przez terytorium przyległe, prawo pobytu na terytorium bazy obcych sił zbrojnych, immunitet jurysdykcyjny członków personelu bazy.

5. Dzierżawa - to jest umowa międzynarodowa, mocą której jedno z państw przekazuje zwierzchnictwo terytorialne na określony czas drugiemu państwu zwanemu dzierżawcą (Amerykańska baza wojskowa w Guantanamo na Kubie, Hongkong - umowa zawarta na 99 lat wygasła w 1997 r. i przejęły Chiny nie dopuszczalne są dzierżawy wieczyste.

6. Służebność międzynarodowa - państwo jest zmuszone do znoszenie jakiegoś faktu (np. nieszkodliwy przypływ na morzu terytorialnym)

Nabycie i utrata terytorium państwowego

Nabycie - wyróżniamy dwa podstawowe sposoby nabycia terytorium państwowego:

1. Nabycie Pierwotne - nabywanie terytorium, które uprzednio nie znajduje się pod zwierzchnictwem żadnego innego państwa.

2. Nabycie Pochodne - nabywanie terytorium które już uprzednio podlegało innemu państwu.

Szczegółowe sposoby nabywania terytorium:

• Nabycie pierwotne - przymulisko lub oderwisko (meandrowanie rzek np. Odry)

• Nabycie pochodne - może to być:

1. cesja terytorium - umowa międzynarodowa w której cedent (jedno z państw) zobowiązuje się przekazać suwerenność na danym obszarze drugiemu państwu cesjonariusza który zobowiązuje się to terytorium objąć.

Cechy cesji:

• zawarta może być tylko pomiędzy państwami

• umowa musi być realna (realne wykonanie poprzez policyjne posterunki, straży granicznej na tym nowym terytorium)

• nie może być zawarta pod przymusem.

Są trzy rodzaje cesji:

• odpłatna (Luizjana, Floryda, Alaska)

• plebiscytarna (ludność musi wyrazić zgodę w plebiscycie na Śląsku)

• wzajemna - (np. w latach 50 oddaliśmy odcinki graniczne z ZSRR a ZSRR oddali nam kawałek Bieszczad)

2. efektywną okupacją - (zawłaszczenie) musi być zaprowadzona efektywna władza (Ameryka, odkrycia geograficzne).

3. zasiedzenie - państwo nabywa dane terytorium poprzez długotrwałe i pokojowe sprawowanie na nim zwierzchnictwa terytorialnego. Aby doszło do zasiedzenia muszą być spełnione te dwa warunki:

• Długotrwałe zasiedzenie (musi się wytworzyć przeświadczenie że teren należy do danego państwa legalnie)

• Pokojowe sprawowanie władzy państwa

4. zawojowanie (podbój) - do 1945 r. było legalne - po 1945 r. jest zakaz agresji.

Wykład z 12. 11. 2005 r.

Pojęcie granicy

Granica - to płaszczyzna odgraniczająca terytorium podlegające zwierzchnictwu jednego państwa od terytorium podlegającemu zwierzchnictwu drugiego państwa lub od terytorium niczyjego. Dlatego płaszczyzna ob. Płaszczyzna odgranicza również w przestrzeni powietrznej i kosmicznej terytoria państwowe.

Geneza granic

Granica w sensie linearnym (taką jak dzisiaj znamy) to pojęcie powstałe w czasie rewolucji francuskiej, poprzednio nie znano pojęcia granic w takim sensie jak my dzisiaj je rozumiemy.

Rodzaje Granic:

Podział 1

1. sztuczne - dotyczą ukształtowania terenu

2. naturalne - dotyczą ukształtowania terenu

podział 2

1. orograficzne - uwzględniają rzeźbę terenu

2. geograficzne - biegną niezależnie od rzeźby terenu, szczególnym przejawem granic geograficznych są:

• granice astronomiczne - biegną wzdłuż południków i równoleżników np. Egipt, granica kanadyjsko - USA

Etapy wyznaczania granic (4 etapy)

1. Decyzja polityczna o przyznaniu jakiegoś terytorium

2. delimitacja- jest to umowa międzynarodowa o wytyczenie granic załącza się protokół z naniesionym przebiegiem linii granicznej. - stanowi podstawę do demarkacji

3. demarkacja - jest to wyznaczenie granicy w terenie (powołuje się komisję demarkacyjną z państwa a i b)

4. administracja granicą państwową - to wszelkie czynności związane z zarządzaniem granicą (obrót paszportowy, wizowy, redemerkacja - korekta linii granicznej np. rzeki meandrują i trzeba ją ponownie skorygować)

Rzeki graniczne

mamy dwie metody wyznaczania granicy:

1. linia graniczna ma przebiegać żeglownym nurtem rzeki (talwegiem)

2. linia graniczna ma przebiegać środkiem koryta rzeki (dzieli się koryto rzeki na pół).

Polskie granice po II wojnie światowej:

Granica zachodnia

• Konferencja Jałtańska luty 1945 r. - postanawia że istotny przyrost terytorium na północy i zachodzie kosztem Niemiec

• Konferencja Poczdamska lipiec 1945 r. - postanawia że granica Polski będzie przebiegała na zachód od Szczecina wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej + terytorium wolnego miasta Gdańsk i części terytorium Prus wschodnich.

• W lata 1945 i 1949 nie ma takiego podmiotu jak Niemcy.

• W 1949 r. powstaje NRD i RFN - zachodzi potrzeba delimitacji, NRD - umowa delimitacyjna tzw. umowa zgorzeleckiego 1950 r. NRD potwierdza istniejącą granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

• RFN nie uznaje naszej granicy zachodniej, grudzień 1970 r. umowa międzynarodowa o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków pomiędzy RFN i Polską - uznanie granicy na Odrze i Nysie

• Po zjednoczeniu Niemiec - 1990r, układ 2 + 4 (dwa państwa niemieckie + USA, ZSRR, Francja, Wielka Brytania reguluje układ granicy zjednoczonych Niemiec. (Odra i Nysa), przewidywał że Polska i Niemcy zawrą ostateczny układ o uznaniu granic - listopad 1990.

• Układ o potwierdzeniu istniejących linii granic Polska - Niemcy listopad 1990 r.

Granica wschodnia

• Przedwojenny - Traktat Ryski marzec 1921 r.

• Traktat Ribbentrop - Mołotow Dnia 4 stycznia 1944 czołówki armii radzieckiej w pogoni za Niemcami przekraczają granicę II Rzeczpospolitej i od tego dnia staje się ważna kwestia wytyczenia granicy Polskiej na Konferencja Jałtańska - II 1945 r. wschodnia granica wzdłuż linii Kerzona (na Bugu) dopuszczono korekty - odchylenie 5-8 km na korzyść Polski

• Konferencja Poczdamska - lipiec 1945 r. zapada granica na Bugu (linia Kerzona)

• W sierpniu 1945 r. rząd moskiewski zawiera układ między Polską z ZSRR o ustaleniu linii granicznej.

• W 1951 r. zawiera się układ o wymianie odcinków granicznych (cesja kawałek Bieszczad dostaliśmy)

• Po rozpadzie ZSRR - układy z każdym z nowych państw oddzielnie - układy o potwierdzeniu linii granicznej:

- Ukraina 1992r.

- Rosja 1992r.

- Litwa 1994r.

Granica południowa

• W 1957 r. - zawarto układ o wyznaczeniu granicy Polsko - Czechosłowackiej.

• W 1958 r. - układ o ostatecznym wytyczeniu granicy

• W 1991 r. - traktat z Czecho - Słowacją o ostatecznym potwierdzeniu granicy

OBSZARY MORSKIE W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM

Źródła prawa morskiego

1. Cztery Konwencje Genewskie z 1958 r. w zakresie prawa morza

• I Konwencja Genewska o morzu terytorialnym i strefie przyległej

• II Konwencja Genewska o morzu otwartym

• III Konwencja Genewska o morzu otwartym i konsekwencji zasobów żywych morza otwartego

• IV Konwencja Genewska o szelfie kontynentalnym

2. W 1982 r. Konwencja o prawie morza (wchodzi w życie w 1984r. - jest to tzw konstytucja mórz i oceanów)

3. przepisy międzynarodowego prawa zwyczajowego

Podział obszarów morskich (3 grupy obszarów)

Grupa 1 - podlegające jurysdykcji całkowitej państwa (wchodzą w skład terytorium państwa)

Są to:

• morskie wody wewnętrzne

• morze terytorialne

• wody archipelagowe

grupa 2 - obszary nie wchodzące w skład terytorium ale podlegające częściowej (ograniczonej) jurysdykcji państwa:

• morski pas przyległy (zwany morską strefą przyległą

• wyłączna strefa ekonomiczna / strefa wyłącznego rybołówstwa (państwo może wyznaczyć albo jedną albo drugą strefę nie można dwóch)

• szelf kontynentalny

grupa 3 - obszary nie wchodzące w skład terytorium i nie podlegające jurysdykcji państwowej:

• morze otwarte (pełne)

• dno mórz i oceanów poza granicami szelfu kontynentalnego

omówienie Grupy 1

MORSKIE WODY WEWNĘTRZNE

Jest to pas wód pomiędzy linią wybrzeża a granicą wewnętrzną morza terytorialnego, zaliczamy:

1. wody portów (granica portu - łączy się najdalej wysunięte urządzenia portowe linią prostą)

2. zatoki ale pod warunkiem, że odległość pomiędzy punktami wyznaczającymi ich ujście nie przekracza 24 mile, wyjątkowo odległość może przekraczać 24 mile i dotyczy to zatok historyczne np. zatoka Hudsona, Morze Białe, zatoka Piotra I, podstawą wyznaczania jest historyczna władza nad tymi wodami.

Morskie wody wewnętrzne w Polsce to:

1. część zalewu wiślanego (od wschodu)

2. część zatoki gdańskiej (do 24 mil)

3. wody portów

4. część zalewu szczecińskiego do granicy polsko-niemieckiej

5. rzeka Odra na odcinku Szczecin - Świnoujście

Istota prawna

Na morskich wodach wewnętrznych państwo sprawuje identyczne władztwo takie jak na terytorium lądowym.

MORZE TERYTORIALNE

Jest to pas wód pomiędzy wewnętrzna granicą morza terytorialnego a morzem otwartym z drugiej strony.

Aby wyznaczyć pas wód należy:

1. wyznaczyć granicę wewnętrzną należy:

w przypadku wybrzeży nie ukształtowanych (Polska) -morze terytorialne pokrywa się z linią wybrzeża, a w przypadku ukształtowanych wybrzeży linia podstawowa łączy się z najdalej wysunięte fragmenty lądu linią prostą, co na zewnętrz to morze terytorialne a co w środku to wody wewnętrzne.

2. wyznaczyć szerokość morza terytorialnego należy:

• w starożytności - zasada widzialności

• w XVI w. - strzał armatni

• potem były 3 mile morskie

• Obecnie - maksymalna szerokość 12 mil morskich licząc od linii podstawowej. !!! EGZ

Istota prawna

Podlega całkowitej jurysdykcji państwa.

Wyjątek:

• prawo nieszkodliwego przepływu polega to na tym, że statki i okrętu obcych państw mogą przepływać bez zgody.

• Statki powietrzne nie maja takiego prawa !!! EGZ

• Nieszkodliwy przepływ jest wtedy kiedy przepływ jeżeli nie zagraża, pokojowi, porządkowi i bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego (konwencja z 1982 r. określa szkodliwość przepływu

Jurysdykcja cywilna i karna na morzu terytorialnym

Jurysdykcja karna - dopuszczalna tylko wówczas gdy:

1. Na statku zostanie popełnione przestępstwo i jego skutki rozciągają się na skutki państwa nadbrzeżnego

2. Gdy o pomoc zwróci się kapitan statku, przedstawiciel dyplomatyczny lub konsul państwa bandery statku

3. Gdy jest to konieczne dla zwalczania nie legalnego handlu niewolnikami i środkami psychotropowymi

Jurysdykcja cywilna

Tylko w stosunku do konkretnego statku i tylko w związku z danym przepływem. (tylko statek nie załogę)

WODY ARCHIPELAGOWE

Prawo przejścia archipelagowym szlakiem wodnym (podobne do nieszkodliwego przepływu)

omówienie Grupy 2

MORSKI PAS PRZYLEGŁY

Pas wód pomiędzy wewnętrzną linią podstawową a morzem otwartym z drugiej (może być szeroki na 24 mile od linii podstawowej).

Istota prawna

Państwo sprawuje jurysdykcję w czterech dziedzinach:

• Celnej

• Imigracyjnej

• Skarbowej

• Sanitarnej

WYŁĄCZNA STREFA EKONOMICZNA LUB STREFA WYŁĄCZNEGO RYBOŁÓWSTWA

Jest to obszar pomiędzy linia podstawową a morzem otwartym z drugiej strony. Może liczyć maksymalnie 200 mil morskich. Obszar ten nie wchodzi w skład terytorium państwa przybrzeżnego ale:

• na obszarze wyłącznej strefy ekonomicznej / rybołówstwa państwo nadbrzeżne ma wyłączne prawo do eksploatacji zasobów żywych

wyłączna strefa ekonomiczna - daje szersze prawa, bo oprócz eksploatacji zasobów żywych to państwo ma:

• wyłączne prawo budowy sztucznych wysp i instalacji (tego nie ma w strefie wyłącznego rybołówstwa

• wyłączne prawo do eksploatacji zasobów żywych

Pozostałe państwa mogą wykonywać wszystko poza wymienionymi jako wyłączne dla państwa nadbrzeżnego.

Polska strefa ekonomiczna - jest mniejsza nie ma 200 mil bo Bałtyk jest mały i zawarto umowy rozgraniczające bo żadne państwo nie może mieć 200 mil bo by się strefy te nachodziły. .

SZELF KONTYNENTALNY

Jest to dno morskie i warstwy ziemi pod dnem morskim przylegające do wybrzeża, ale pozostające poza granica morza terytorialnego.

Na obszar szelfu państwo nadbrzeżne:

• ma wyłączne prawo do eksploatacji złóż, zasobów żywych i nie ożywionych

• ma wyłączne prawo do budowy i eksploatacji urządzeń

W 1958 r. - do momentu gdzie głębokość morza nie przekracza głębokości 200 metrów, a jeżeli państwo ma możliwość, to może eksploatować głębiej (więcej niż 200 metrów) (jest to kryterium nieostre, płynne uzależnione od możliwości eksploatacji)

W 1982 r. - Konwencja uściśliła głębokość szelfu - szelf kontynentalny nie może sięgać dalej niż 350 mil licząc od linii podstawowej, albo 100 mil licząc od głębokości (izobata) 2500 metrów.

omówienie Grupy 3 1:38:45

MORZE PEŁNE OTWARTE

Gdy kończy się wyłączna strefa ekonomiczna (200 mil od brzegu) to zaczyna się morze pełne (otwarte). Jest 6 wolności morza otwartego:

• wolność żeglugi

• wolność przelotu (są wyznaczone korytarze powietrzne)

• wolność rybołówstwa (są okresy ochronne połowowe)

• wolność badań naukowych

• wolność budowy sztucznych wysp i instalacji

• wolność kładzenia kabli i budowy rurociągów (zgodnie z Konwencją z 1982 r. - każde państwo ma obowiązek wprowadzić do swojego ustawodawstwa przestępstwo zerwania kabla podmorskiego).

Wolność żeglugi

Zasada zwierzchnictwa okrętowego - statek przynależności państwowej może być kontrolowany tylko przez okręt tego państwa.

Od tej zasady istnieją cztery wyjątki:

1. prawo wizyty i rewizji - na podstawie którego, można wejść na pokład obcego statku jeżeli:

1. zachodzi podejrzenie że statek ten trudni się handlem niewolnikami,

2. lub środkami psychotropowymi,

3. odmawia wywieszenia bandery,

4. mimo iż żegluje pod obcą banderą, jest podejrzenie że jest przynależny do innego państwa niż państwo bandery (dotyczy to statków tanich bander).

2. prawo represji piractwa - każde państwo morze ścigać piratów, a piractwo to każdy akt gwałtu lub grabieży popełniony dla celów osobistych przez pasażerów lub załogę statku lub okrętu.

3. prawo pościgu - polega na prawie ściągania obcego statku jeżeli podejrzewamy popełnienie przestępstwa w wyłączonej strefie ekonomicznej / rybołówstwa.

1. Pościg musi być ciągły

2. Musi być gorący (nakryć statek na gorącym uczynku)

3. Po nadaniu sygnału dźwiękowego wzywającego do zatrzymania

4. Może go prowadzić tylko uprawniony okręt lub statek powietrzny danego państwa

4. Stan wyższej konieczności - np. grozi wyciek ropy na morzu otwartym - to państwo zagrożone może wysłać statek ratunkowy.

DNO MÓRZ I OCEANÓW
POZA GRANICAMI SZELFU KONTYNENTALNEGO

Tworzy tzw. „Dziedzictwo wspólne ludzkości” - oznacza to że żadne państwo nie może dokonywać tam eksploatacji zasobów.

Powołano do życia organizację Dna morskiego, która ma się zajmować eksploatacją. W jej imieniu Przedsiębiorstwo Dna Morskiego może dokonywać eksploatacji zasobów.

Obszary podbiegunowe

Arktyka - biegun północny - mamy teoria sektorów i zgodnie z nią państwa położone nad biegunem północnym, sprawują odpowiednią suwerenność nad odpowiednią częścią bieguna północnego, sektory arktyczne posiadają: !!EGZ!!

• Rosja (to sektor arktyczny rosyjski będzie, rozciągał się pomiędzy granicą zachodnia a wschodnią Rosji - wszystko pomiędzy zbiegając się ku samemu biegunowi będzie podlegało suwerenności Rosji i tak samo w stosunku do krajów wymienionych niże)

• Norwegia

• Dania (Grenlandia)

• Kanada

• USA (Alaskę)

Antarktyda - biegun południowy, ale w języku prawnym funkcjonuje Antarktyka !!!
Antarktyka - jest to obszar bieguna południowego + otaczające je wody oceanów Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego na południe od 60^O szerokości geograficznej południowej.

Status prawny:

W 1959 r. - Konwencja Waszyngtonka w sprawie statusu Antarktyki - konwencja zabrania wysuwania wszelkich roszczeń ale uznaje dotychczasowe roszczenie.

Zabronione jest dokonywanie ćwiczeń wojskowych, prób z bronią jądrową, obszar jest otwarty dla badań naukowych (Klub Antarktyczny - Polska jest 13 państwem w tym klubie)

PRZESTRZEŃ POWIETRZNA I KOSMICZNA

Reguluje status:

• Przestrzeń powietrzna początkowo regulowała Konwencja paryska z 1919 r., a obecnie Konwencja Chicagowska 1944 r.- konwencja ma za zadanie - uznanie przestrzeni powietrznej położonej nad terytorium lądowym państwa podlega jurysdykcji danego państwa; tworzy Międzynarodową Organizacje Lotnictwa Cywilnego.

• Przestrzeń kosmiczna - reguluje układ o zasadach działalności państwa w przestrzenie kosmicznej z 1968 r. przyjmuję że - Przestrzeń kosmiczna jest otwarta dla wszystkich państw, nie można wysuwać roszczeń terytorialnych do przestrzeni kosmicznej; zakaz prowadzenie ćwiczeń wojskowych i prób z bronią jądrową; prom kosmiczny podlega państwu rejestracji.

LUDNOŚC W PRAWIE MIEDZYNARODOWYM

Ludność

To ogół osób fizycznych zamieszkujących dane terytorium, w skład ludności wchodzą:

1. Obywatele

2. Osoby nie majce obywatelstwa (apatryda)

Definicja obywatelstwa

Jest to węzeł prawny łączy jednostkę z państwem.

Sposoby nabycia i utraty obywatelstwa

Mamy dwa podstawowe sposoby nabycia obywatelstwa:

1. Pierwotne

Mamy dwa sposoby:

• przez urodzenie na podstawie prawa ziemi (gdzie się urodziłeś - ius sol ) kraje ameryki łacińskiej

• prawa krwi - obywatelem jest osoba urodzona z obywateli danego tego państwa (np. Polska, Niemcy)

APATRYDA - to bezpaństwowiec prowadzi do niej negatywny zbieg ustaw o obywatelstwie (np. obywatel Brazylii - a w Brazylijczyka obowiązuje zasada prawa ziemi, jedzie do Niemiec gdzie obowiązuje zasada prawa krwi i w Niemczech rodzi się dziecko. To dziecko nie ma wówczas obywatelstwa ani niemieckiego ani brazylijskiego i wtedy jest APATRYDĄ)

Pozytywny zbieg ustaw o obywatelstwie - podwójne obywatelstwo (np. Niemka jedzie do Brazylii i rodzi dziecko wówczas dziecko ma podwójne obywatelstwo bo Niemkę obowiązuje prawo krwi a tu jeszcze dochodzi prawo ziemi i Brazylia nadaje dziecku swoje obywatelstwo)

Zasada efektywnego obywatelstwa - w świetle prawa międzynarodowego dana osoba która posiada dwa obywatelstwa jest obywatelem tego państwa, w którym państwie żyje, pracuje, funkcjonuje. I to rozstrzyga kwestie np. służby wojskowej osoby o podwójnym obywatelstwie.

Wykład z 27.11.2005

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego najważniejsze jest, żeby w przypadkach nadawania obywatelstwa nie powstał stan podwójnego obywatelstwa, tzn. żeby z nabyciem nowego obywatelstwa zawsze wiązała się utrata dawnego.

Ustawa polska stwierdza, że: „Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego" (art. 8 ust. 3).

Dla zapobieżenia trudnościom, jakie wynikały z podwójnego obywatelstwa w przypadkach nadawania obywatelstwa imigrantom, bez zwalniania ich z dawnego obywatelstwa, począwszy od drugiej połowy XIX w. państwa europejskie zawierały ze Stanami Zjednoczonymi i innymi państwami kontynentu amerykańskiego specjalne porozumienia.

Nazywano je umowami Bancrofta od nazwiska amerykańskiego przedstawiciela dyplomatycznego w Berlinie, który zainicjował zawarcie pierwszej takiej umowy ze Związkiem Północno - Niemieckim w 1868 r.

Umowa ta przewidywała, że obywatele jednej strony, którzy stali się przez naturalizację obywatelami drugiej strony i przebywali tam przez pięć lat bez przerwy, powinni być uważani przez kraj, z którego wyemigrowali, za obywateli drugiej strony i tak traktowani, a przestaje być obywatelem państwa imigracyjnego. (likwidacja podwójnego obywatelstwa).

POLSKA - art.34 Konstytucja zawiera zasadę prawa krwi. Ale ustawa o obywatelstwie polskim 1964 r. - dopuszcza wyjątkowo stosowanie zasady prawo ziemi - może być zastosowana gdy:

• dziecko zostaje znalezione na terenie Polski,

• i obydwoje rodzice są nieznani lub

• ich obywatelstwo jest nieokreślone lub też,

• gdy nie posiadają żadnego obywatelstwa (posiłkowe stosowanie prawa ziemi w prawie polskim)

Jeżeli tylko 1 obywatel jest obywatelem polskim, a 2-gi np. bezpaństwowiec, to dziecko też nabywa obywatelstwo polskie.

Jeżeli matka- obywatelstwo polskie, ojciec- niemieckie- dziecko nabywa automatycznie obywatelstwo polskie, chyba że rodzice w ciągu 3 miesięcy do daty urodzenia występują zgodnie do wojewody z wnioskiem o uzyskanie praw to dziecko obywatelstwo ojca - niemieckie.

Jeżeli rodzice nie są zgodni to występują do sądu i ten rozstrzyga o obywatelstwie dziecka. Jeżeli np. niemieckie to przy czym w takiej sytuacji dziecko po ukończeniu 16 roku życia do upływu 6 miesięcy po uzyskaniu pełnoletniości może złożyć wniosek do wojewody o uzyskanie obywatelstwa polskiego.

2. Pochodne sposoby nabycia obywatelstwa:

Naturalizacja - nadanie obywatelstwa (mogą być stawiane dodatkowe warunki np. majątek, wykształcenie, obecne podstawy kryterium jest odpowiednio długi czas zamieszkania na terytorium danego państwa, i tak:

np. w Polsce cudzoziemiec może uzyskać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje na terytorium RP co najmniej 5 lat - wojewoda sprawę przekazuje do Urzędu do Spraw Repatriacji Cudzoziemców - a ten do Prezydenta RP i Prezydent nadaje obywatelstwo polskie. Zamieszkanie cudzoziemca może być legalne przez co najmniej 5 lat, nadanie obywatelstwa może być uzależnione od utraty obywatelstwa poprzedniego państwa.

zamążpójście - w 1957 r w Nowym Jorku zawarto Konwencje o obywatelstwie kobiet zamężnych - przyjmuje podstawową zasadę że zawarcie małżeństwa nie wpływa na obywatelstwo kobiety.

renaturalizacja (reintegracja) jest to przywrócenie obywatelstwa poprzedniego np.: kobieta przyjęła obywatelstwo męża i rozwodzi się traci to przyjęte obywatelstwo, i wtedy przewiduje się uproszczony tryb powrotu do obywatelstwa - cudzoziemiec nabywa obywatelstwo polskie jeżeli przebywa w związku małżeńskim co najmniej 3 lata

adopcja - dziecko polskie adoptuje rodzina włoska - utrata obywatelstwa poprzedniego i nabycie obywatelstwa nowych rodziców.

prawo opcji - np.: zmiany terytorialne - ludność w określonym przedziale czasowym ma prawo wyboru pomiędzy obywatelstwem starego państwa, a obywatelstwem państwa nowego, czasami wiąże się to z wymogiem wyjazdu do starego państwa - jeżeli się wybiera jego obywatelstwo.

Pozbawienie obywatelstwa

Każde państwo może zadecydować o pozbawieniu obywatelstwa, za czasów PRL - władze mogły pozbawić obywatelstwa.

Obecnie Konstytucja w art. 39 ust. 2 - nie można pozbawić obywatela polskiego obywatelstwa, chyba że obywatel sam się go zrzeknie.

Status cudzoziemca

Cudzoziemcem jest każdy, kto przebywa na terytorium danego państwa i nie posiada obywatelstwa tego państwa.

Każde państwo indywidualnie reguluje status cudzoziemców.

W Polsce:

Ustawa o cudzoziemcach z 2003 r.

Prawo Międzynarodowe:

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - 1948 r.

Międzynarodowa Polityka Praw Obywatelskich i Politycznych - 1966 r.

- przyjmują one zasadę zgodnie z którą cudzoziemiec przebywający na terytorium danego państwa powinien. Korzystać z takich samych praw jak obywatel tego państwa, ale nie wszystkich ponieważ cudzoziemiec z praw politycznych nie będzie korzystał.

Państwa mogą zawieszać umowy międzynarodowe regulujące status obywateli na ich terytorium, np. mogą zamieszczać klauzule wzajemności, specjalnego traktowania. Państwo może uzależnić wjazd na swoje terytorium od posiadania wizy, zaproszenia, środków finansowych, paszportu.

Podział wiz:

turystyczna - w Polsce obowiązuje 3 miesiące

lotniskowe - uprawnia do pobytu w sferze transportowej lotniska do 2 dni w Polsce.

tranzytowe - przejazd przez dany kraj, wskazuję się drogę przejazdu - 5 dni w Polsce.

Dyplomatyczne

wiza z prawem do pracy ( gwarantuje podjęci pracy)

wiza z prawem osiedlenia się

wydawane na czas oznaczony

wydawane na czas nieoznaczony

Obywatelstwo europejskie - 3 cechy

zależność - nie zastępuje obywatelstwa państwowego, jest zależne od obywatelstwa państwowego.

dynamiczność - czynne i bierne prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach komunalnych - tylko w organach stanowiących, prawo do opieki dyplomatycznej - jeżeli nie ma tam przedstawicielstwa dyplomatycznego jego państwa, prawo do dostępu do traktatów, prawo petycji do Parlamentu Europejskiego, do Rzecznika Praw Obywatelskich. Katalog może się powiększać - Rada Unii Europejskiej może zwiększać.

charakter akcesyjny (uzupełniający) - bo nie zastępuję obywatelstwa państwowego, tylko go uzupełnia.

Uchodźca
- status prawny

Uchodźca - jest to osoba, która w obawie przed prześladowaniem, ze względu na swoją rasę, religię, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej lub z powodu swoich przekonań politycznych opuściła terytorium państwa, którego jest obywatelem i z powodu wyżej wymienionych przeszkód nie może lub nie chce korzystać z ochrony tego państwa.

Osoba taka jest uprawniona do pomocy w państwie - w świetle prawa międzynarodowego, te akty to:

Konwencja Genewska z 1951 r. - dotyczy uchodźców

Protokół Nowojorski dodatkowy do tej konwencji z 1967 r.

Jeżeli uchodźca dostał się na terytorium drugiego państwa, to nie można go wydalić, należy mu udzielić ochrony.

Organizacje Narodów Zjednoczonych powołała organ - Wysoki Przedstawiciel do spraw uchodźców - który czuwa on nad udzieleniem ochrony uchodźcom.

Uchodźca i azyl - to rożne pojęcia. !!!

Azyl

Azyl - dotyczy osób, które w swoim państwie popełniły przestępstwo polityczne i uciekają teraz z tego państwa do drugiego państwa, które przyznaje im ochronę (azyl).

Jest dobrowolność państwa, czy przyzna osobie azyl.

azyl dyplomatyczny - przyjęty i uznawany jest tylko w Ameryce Łacińskiej - polega na udzielenie schronienia na terenie placówki dyplomatycznej, bazy wojskowej, okręty innego państwa.

azyl terytorialny - udzielenie schronienia (ochrony) danej osobie na terytorium państwa - jest powszechnie przyjmowany w świecie.

Ekstradycja

Ekstradycja - jest to wydanie osoby podejrzanej lub przestępcy przebywającego na terytorium danego państwa drugiemu państwu w celu jego osądzenia i wymierzenia kary.

Z wnioskiem o ekstradycje może wystąpić:

- państwo na terenie którego zostało popełnione przestępstwo

- państwo na terenie którego rozciągają się skutki przestępstwa

- państwo obywatela sprawcy

Zasady ekstradycji:

zasada specjalności - oznacza że można wydać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa jeżeli identyczne przestępstwo istnieje w kraju dokonującym ekstradycji.(jest przewidziane w prawie)

Osoba wydana może być ścigana i sądzona tylko za czyny będące podstawą wydania (ekstradycji).

Nie można wydać azylanta.(nie ma ekstradycji z powodu przestępstw politycznych).

Zabronione jest wydawanie własnego obywatela - art.55 Konstytucji RP - jest taka zasada istniejąca w niektórych państwach np. w Polsce

(Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu) - zakaz dokonywania ekstradycji do państw, które stosują kary śmierci - dotyczy ekstradycji z państw europejskich, ewentualnie państwo może dać gwarancje, że Sąd nie orzeknie kary śmierci. Wniosek jest składany drogą dyplomatyczną (Ministerstwo sprawiedliwości), jest to długotrwała procedura.


Europejski nakaz aresztowania - zastępuję ekstradycję - opiera się na współpracy sądowej - obowiązuje w ramach Unii Europejskiej.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

międzynarodowe organizacje rządowe - celowy związek co najmniej 3 państw powstały na podstawie umowy międzynarodowej mającej charakter statusu organizacji i wyposażony w system stałych organów.

Cechy Międzynarodowej Organizacji Rządowej:

musi być związek co najmniej 3 państw

związek celowy - powstaje w konkretnym celu

powstały na podstawie umowy międzynarodowej mającej charakter statutu tej organizacji

posiadanie systemu stałych organów

posiadanie budżetu przez organizację (niekiedy - dodatkowa cecha)

Podział organizacji międzynarodowych

Podział ze względu na członkostwo:

międzynarodowe organizacje rządowe - zrzeszają państwa TYLKO MIEDZYNARODOWE ORGANIZACJE RZĄDOWE SĄ PODMIATAMI PRAWA MIEDZYNARODOWEGO

Rada Europy, ONZ, NATO

międzynarodowe organizacje pozarządowe - zrzeszają osoby fizyczne i prawne z rożnych państw. NIE SĄ PODMIOTAMI PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO działania tych organizacji reguluje prawo państwa, gdzie jest główna siedziba tych organizacji. .

Do organizacji pozarządowych należą m.in. Światowa Federacja Związków Zawodowych (członkami jej są związki zawodowe czy ich zrzeszenia z poszczególnych państw), Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża (członkami jej są organizacje Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca z poszczególnych państw), Instytut Prawa Międzynarodowego, Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego (ILA), Amnesty International, GreenPeac , Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża I Czerwonego Półksiężyca.

Podział ze względu na zasięg terytorialny działania:

Organizacje uniwersalne (powszechne) - obejmują zasięgiem swojego działania cały glob np. ONZ, WHO, FAO, UNESCO, bank światowy

Organizacje regionalne (partykularne) - Rada Europy, Rada Europejska, Wspólnota Europejska

Podział ze względu na zakres działania organizacji:

1. organizacje wszechstronne - obejmują wszystkie dziedziny działalności ludzkiej, ONZ, Unia Europejska

2. organizacje wyspecjalizowane (zajmują się konkretnym celem działalności, np. Wspólnota Europejska, Sojusz Północnoatlantycki NATO, UNESCO, Światowa Organizacja Zdrowia, FAO

Podział ze względu na możliwość przystąpienia do organizacji:

1. Organizacje otwarte - każdy może przystąpić

2. Organizacje półotwarte - można wstąpić, ale trzeba spełnić kryteria członkostwa, np. Unia Europejska, ONZ - państwo chcące przystąpić musi spełnic kryteria zawarte w art.4 karty ONZ to:

miłować pokój (nie można integralności terytorialnej i niepodległości innych państw zgromadzenie ogólne na zlecenie Rady Bezpieczeństwa - przyjęcie do ONZ)

spełnić oczekiwania wynikające z karty ONZ

zadaniem organizacji jest z tych zasad się wywiązywać

3. Organizacje zamknięte - nikt więcej nie może przystąpić

ONZ = 191 państw !!!

5. Podział na organizację ponadnarodowe i organizacje o cechach koordynacyjnych.

a) organizacje ponadnarodowe - Wspólnota Europejska

cechy organizacji ponadnarodowej

• pierwszeństwo prawa stanowionego przez organizacje ponadnarodowe nad prawem państw członkowskich,

• w organizacji ponadnarodowej decyzje podejmowane są większością kwalifikowaną,

• autonomia sądowa - spory związane z integracji stanowionego przez nie prawa - rozstrzyga organ sądowy, np.ETS

• autonomia budżetowe - własny budżet, niezależnie od państw członkowskich

b) cechy organizacji o charakterze koordynacyjnym - nie ma pierwszeństwa prawa stanowionego, decyzje zapada jednomyślnie, budżet pochodzi z składek członkowskich

Typowa struktura organizacji międzynarodowej

Stałe organy:

- główne ETS

- pomocnicze Komitet Regionów

Najprostsza organizacja może się składać z 2 organów:

1 organ to szczyt - spotkanie ministrów państw co 2 lub 3 lata

2 organ sekretariat - organ administracyjny

Może być też:

• organ parlamentarny (PE),

• organ sadowy - MTS w ONZ, ETS w Wspólnocie Europejskiej,

• organ wykonawczy powołuje się go najczęściej z ministrów.

Podmiotowość prawno- międzynarodowa organizacji miedzynarodowych:

Międzynarodowe Organizacje Rządowe nie są suwerenne, są podmiotami prawa międzynarodowego, - mamy podmiotowość:

• pierwotna

• wtórna (pochodna).

Państwa mają pełny, nieograniczony zakres podmiotowości. Organizacje międzynarodowe mają podmiotowość wtórną (pochodną) nadawana przez państwa twórcę tej organizacji. Ta podmiotowość jest ograniczona, organizacje mogą tyle, na co pozwolą im państwa zakładające. Zakres podmiotowości jest zależny od woli państw.

Funkcje organizacji międzynarodowych (to nie to samo co cel !!!)

Dążąc do realizacji celów spełnia różne funkcje, np.:

1. funkcje regulacyjne - polegają na stanowieniu określonych norm o charakterze prawnym, moralnym.

2. funkcja kontrolna - organizacja kontroluje, czy państwa przestrzegają normy, jeśli nie przestrzegają norm to stosuje sankcje.

3. funkcje usługowe (operacyjna) - organizacje świadczą usługi na rzecz państw np.: świadectwo organizacji zdrowia - uruchamia środki na szczepionki podczas epidemia szczególnie, Wspólnoty Europejskie - uruchamiają fundusze.

Sposoby podejmowania decyzji w organizacjach międzynarodowych

Pierwsza nowoczesną organizacją międzynarodową jest powstała w 1854 r. - Unia telegraficzna - podstawowy trybem podejmowania decyzji była jednomyślność - dawniej, gdy organizacje zaczęły powstawać, ale gdy zwiększała się liczba członków to zwiększyło się prawdopodobieństwo że któreś państwo zawetuje i stworzono tryb - zasadę jednomyślności - 1 (konsensus- 1) - oznaczała możliwość podejmowania uchwał pod nieobecność któregoś z państw, ale pod warunkiem, że się z czegoś to państwo nie obecnie się nie wywiązuje.

Tryb większość - może mieć różne warianty, np.:

• większość zwykła,

• większość bezwzględna (50% + 1)

• większość kwalifikowana np.: 2/3, 3/5, 9/15 w Radzie Bezpieczeństwa ONZ

Modyfikacją większości kwalifikowanej jest Głosowanie warzone - polega na tym, że każde z państw ma różne liczby głosów, by zapadła decyzja - musi być odpowiednia liczba głosów za daną decyzją, głosy przyznaje się np.:

• według kryterium demograficznego Rada Unii Europejskiej,

• lub kryterium potencjału ekonomicznego państwa większe PKB,

• kryterium terytorium - im większe terytorium tym większa liczba głosów.

Opting out lub opting in - podejmuje się decyzje w oparciu o większość kwalifikowaną, ale państwo, które było przeciwko tej decyzji i zostało przegłosowane, może być wyłączone ze stosowania tej decyzji, uchwały.

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

1. pierwotne - ten, kto założył organizacje

Członkostwo pierwotne na przykładzie ONZ:

Mamy 2 kategorie członkostwa pierwotnego: art.: 3 Karty Narodów Zjednoczonych

• państwa, które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały Kartę Narodów Zjednoczonych

• państwa, które podpisały Deklaracje Narodów Zjednoczonych z 1942 r. i choć nie uczestniczyły w konferencji w San Francisco, to potem podpisały Kartę Narodów Zjednoczonych - stworzone zostało dla Polski - Polska podpisała kartę 1942 ale nie była na konferencji w San Francisco, bo nie wiadomo kto nas miał reprezentować.

2. wtórne (pochodne)

Art. 4 Karty Narodów Zjednoczonych - przyjęcie do ONZ na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych może być też:

• członkostwo stowarzyszone

• status obserwatora w organizacji międzynarodowej

Uchwały podejmowane przez organizacje międzynarodowe

1. uchwały wewnętrzne - pro foro interno - kierowane są do organów organizacji lub państw członkowskich i dotyczą spraw objętych statutem organizacji.

2. uchwały zewnętrzne - pro foro Externo - kierowane do państw członkowskich w sprawach nieobjętych statutem.

Czy uchwały organizacji międzynarodowych są źródłem prawa?

Zaliczamy tylko uchwały wewnętrzne, określone mianem miękkiego prawa międzynarodowego „sofl low”

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

1. Geneza ONZ

Początki - na pokładzie brytyjskiego pancernika 14.08.1941 r. premier brytyjski i prezydent Stanów Zjednoczonych - podpisali tzw. Kartę Atlantycką - wymieniono ogólne zasady, które mają rządzić stosunkami międzynarodowymi po wojnie, np. prawo narodów do samo stanowienia.

Dnia 01.01.1942 r. karta atlantycka zostaje rozwinięta w Deklaracje Narodów Zjednoczonych - rozwija się szczegółowe zasady, które mają rządzić organizacjami - pierwszy raz mówi się o powołaniu organizacji międzynarodowej, która będzie czuwać nad przestrzeganiem tych zasad.

1945 r. - San Francisco - Konferencja przedstawicieli Narodów Zjednoczonych

Zadaniem jej jest opracowanie statutu,

Efektem tej konferencji staje się:. 26.06.1945 r. - podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych - która wchodzi w życie 24.10.1945 r.- i od tego momentu istnieje ONZ.

2. Cele i zasady ONZ - art. 1 Karty NZ

1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami.

3. Doprowadzenie do współdziałania międzynarodowego w rozwiązaniu problemów o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i humanitarnym.

4. ONZ ma się stać centralnym ośrodkiem koordynującym osiągnięcie tych 3 wyżej wymienionych celów.

Wykład z 07.01.2006

ZASADY ONZ - są zawarte w art. 2 Karty Narodów Zjednoczonych

Mamy 7 zasad ONZ

1. Zasada suwerennej równości swoich członków - każdy członek ma jeden głos

2. Zasada dobrej wiary

3. Zasada załatwiania wszelkich sporów środkami pokojowymi

4. Zasada zakazu groźby i użycia siły przeciwko niepodległości i integralności terytorialnej jakiegokolwiek państwa - zakaz wojen między państwami, wojny domowe są dozwolone wynika to z suwerenności państwowej nie można ingerować w sprawy wewnętrzne państwa

5. Zasada współdziałania -

6. „Zasada przestrzegania zasad Karty Narodów Zjednoczonych”

7. Zasada nie ingerencji w sprawy wewnętrzne danego państwa

CZŁONKOSTWO W ONZ

PIERWOTNE - to są ci członkowie którzy założyli, byli pierwszymi członkami.

W przypadku ONZ członkostwo PIERWOTNE dzieli się na dwie grupy:

Grupa 1

Zaliczamy państwa które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały kartę Narodów Zjednoczonych.

Grupa 2

To takie państwo które nie uczestniczyło w konferencji w San Francisco, ale wcześniej podpisało Deklarację Narodów Zjednoczonych z dnia 01.01.1942 r. a potem podpisały i ratyfikowało Kartę Narodów Zjednoczonych. Np. Polska

WTÓRNE (pochodne) - to są ci członkowie którzy przystępowali potem np. Szwajcaria

Zgodnie z art. 4 Karty Narodów Zjednoczonych do ONZ może być przyjęte państwo które:

• Miłuje pokój

• Jest w stanie wykonywać rozwiązania - zasady wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych

Przyjęcie do ONZ następuje w drodze decyzji Zgromadzenia Ogólnego podjętego na zlecenie Rady Bezpieczeństwa.

ONZ ma 191 członków ostatnim państwem przyjętym była Szwajcaria

WYKLUCZENIE I ZAWIESZENIE Z ONZ

ZAWIESZENIE z korzystania z praw członkowskich

Zgodnie z art. 5 Karty Narodów Zjednoczonych zawieszonym z korzystaniu praw członkowskich może być państwo przeciwko któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała sankcję.

O zawieszeniu decyduje Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.

WYKLUCZENIE ONZ

Zgodnie z art. 6 Karty Narodów Zjednoczonych wykluczyć z ONZ można członka który rażąco łamie zasady Karty Narodów Zjednoczonych. Wykluczenie jest dokonywane przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. (jeszcze żadnego członka nie wykluczono)

ORGANY ONZ

1. Zgromadzenie Ogólne

2. Rada Bezpieczeństwa

3. Rada Gospodarczo - Społeczna

4. Sekretariat

5. Rada Powiernicza

6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

ZGROMADZENIE OGÓLNE

Kompetencje:

• Może omawiać wszelkie sprawy wchodzące w zakres Karty Narodów Zjednoczonych

Skład:

Każde państwo może delegować 5 przedstawicieli

Siedziba:

Nowy Jork

Obraduje w sesjach zwyczajnych - odbywa się raz w roku we wrześniu i sesje nadzwyczajne - zwoływane przez sekretarza generalnego ONZ na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub większości państw.

Tryb podejmowania decyzji:

1. ważne sprawy - to, zaliczamy:

• decyzje w sprawie przyjęcia nowych członków do ONZ,

• zawieszenie i wykluczenie w ONZ,

• wybór nie stałych członków Rady Bezpieczeństwa,

• wybór Rady Powierniczej i Rady Gospodarczo - Społecznej

to decyzje podejmuje się większością 2/3 członków obecnych i głosujących.

2. pozostałe sprawy - decyzje zapadają większością obecnych i głosujących głosów

RADA BEZPIECZEŃSTWA

Kompetencje:

• Zajmuje się utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• Nakłada sankcję na podstawie art. 41 i 42 Karty Narodów Zjednoczonych

Skład:

Mamy w jej składzie 15 członków z tego 5 członków stałych (USA, Wielka Brytania, Francja, Chiny, Rosja) i 10 nie stałych członków wybieranych na 2 lata przez Zgromadzenie Ogólne.

Zgromadzenie Ogólne wybierając nie stałego członka bierze pod uwagę:

• Wkład kandydata w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa

• Słuszny podział geograficzny

Procedura podejmowania decyzji:

1. sprawy proceduralne - decyzje zapadają (większością kwalifikowaną) 9 członkami (głosami) Rady Bezpieczeństwa bez różnicy czy członek stały czy nie stały !!!

2. pozostałe sprawy - 9 głosów z zachowaniem zasad jednomyślności 5 głosów stałych członków - tzw. prawo VETA

RADA GOSPODARCZO - SPOŁECZNA

Kompetencje:

• zagadnienia gospodarcze, kulturalne, wychowawcze, zdrowia publicznego oraz poszanowania i przestrzegania praw człowieka. Uprawnienia Rady obejmują badanie, zalecanie oraz inicjatywę prawotwórczą.

Skład:

wchodzą obecnie 54 państwa (początkowo Rada liczyła 18, a następnie 27 członków). Członkowie Rady wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne na okres trzech lat. Obecnie co roku wybiera się 1/3 składu Rady, tzn. osiemnastu jej członków. Nie ma żadnych zastrzeżeń dotyczących ponownej wybieralności i w praktyce wielkie mocarstwa stale zasiadają w Radzie Gospodarczo-Społecznej. W ramach rady istnieją komisję regionalne. Powiązana jest z UNESCO, i innymi organizacjami tworząc „rodzinę ONZ”

SEKRETARIAT

Sekretariat składa się z Sekretarza Generalnego i personelu, Wszelkie uprawnienia, wynikające zarówno z Karty, jak i innych aktów (przede wszystkim z uchwał organów ONZ), przysługują z reguły Sekretarzowi Generalnemu, a nie Sekretariatowi jako całości.

Sekretarz Generalny jest najwyższym urzędnikiem ONZ. Stoi on na czele Sekretariatu, mianuje pracowników Sekretariatu i odpowiada za całokształt ich działalności. Karta nadaje Sekretarzowi szereg różnych funkcji i uprawnień. Może on zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, jego zdaniem, może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Praktyka ONZ stale rozszerza funkcje Sekretarza Generalnego, a w uchwałach organów ONZ przyznano mu różne dodatkowe uprawnienia.

Sekretarza Generalnego powołuje Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Do powołania Sekretarza Generalnego potrzebne są zgodne uchwały obu tych organów. W konsekwencji, ponieważ w Radzie Bezpieczeństwa obowiązuje zasada jednomyślności wielkich mocarstw, nikt nie może być powołany na to stanowisko wbrew woli któregokolwiek z nich.

Sekretarzem generalnym obecnie jest Kofi Annan - pochodzi z Ghany.

RADA POWIERNICZA

Skład Rady Powierniczej miał się opierać — zgodnie z Kartą — na zasadzie reprezentacji państw zarządzających i nie zarządzających obszarami powierniczymi (art. 86). W ostatnich latach, ze względu na zmniejszającą się liczbę obszarów powierniczych, musiano odstąpić od tej zasady. Teraz nie ma kolonii.

Obecnie wobec praktycznej likwidacji systemu powierniczego Rada Powiernicza w zasadzie przestała pełnić swoją funkcję.

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Siedziba: Haga

Skład: 15 sędziów pochodzących z krajów członkowskich, kandydaci muszą spełniać następujące kryteria:

• muszą w swoich państwach sprawować wysokie stanowiska sędziowskie

• muszą być prawnikami o uznanych kompetencjach ( profesorowie prawa międzynarodowego)

• muszę mieć wysoki poziom moralny

Sędziowie są wybierani na 9 lat, z prawem ponownej wybieralności. Co 3 lata następuje częściowe odnowienie składu Sądu - 5 sędziów. Sędziów wybiera Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa spośród kandydatów wyznaczonych przez tzw. Grupy narodowe w Stałym Trybunale Arbitrażowym w trybie bezwzględnej większości głosów.

Polscy sędziowie

Profesor Winiarski lata 1946-1967r.

Profesor M. Lachs lata 1967-1993r.

Jurysdykcja MTS:

Sfera przedmiotowa - MTS może się zajmować w sferze wszystkich traktatów, umów które zostały zarejestrowane w Sekretariacie ONZ.

Sfera podmiotowa - Stronami sporu mogą być tylko państwa !!! nie obywatele.

POKOJOWE ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Spór - to sytuacja w której państwa występują ze skonkretyzowanymi, sprzecznymi stanowiskami i roszczeniami.

Rodzaje sporów międzynarodowych

1 podział

Spory polityczne i prawne

Różnica między sporami prawnymi a politycznymi polega na tym że spory polityczne nie mogą być rozstrzygane wyłącznie na podstawie istniejącego prawa bez wzięcia pod uwagę również elementów pozaprawnych.

Bierze się pod uwagę argumenty polityczne i gospodarcze,

2 podział

Spory międzynarodowe i spory nie międzynarodowe

PODZIAŁ ŚRODKÓW POKOJOWEGO ZAŁATWIANIA SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Środki te możemy podzielić na:

1. Dyplomatyczne które dzielimy na:

1. Rokowania (negocjacje) - dzielą się na:

• Dwustronne

• wielostronne

Są najczęstszym sposobem rozstrzygania sporów międzynarodowych, negocjacje mogą utknąć w martwym punkcie.

Rokowania są najprostszą metodą załatwiania sporu, jeżeli powstała różnica stanowisk między państwami. Rokowania są skuteczne, jeżeli państwa będące w sporze pragną w duchu kompromisu i potrafią w wyniku przeprowadzonych rozmów uzgodnić swoje stanowiska i ustalić na przyszłość jednolite postępowanie. Ten rodzaj załatwiania sporów jest sposobem najbardziej naturalnym i najczęściej stosowanym w zwykłym toku stosunków międzynarodowych.

Rokowania mogą być prowadzone na różnych szczeblach: przez głowy państw, szefów rządów, ministrów spraw zagranicznych lub inne osoby upoważnione do ich prowadzenia

2. Dobre usługi

Przy dobrych usługach w postępowaniu dyplomatycznym bierze udział jedno lub kilka państw trzecich, organizacji. Przy dobrych usługach rola państwa trzeciego polega na ułatwieniu państwom będącym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich. W samych rokowaniach (mediacji) państwo to nie bierze jednak udziału. Przy pośrednictwie państwo trzecie bierze udział w rokowaniach i udziela stronom w sporze swych rad lub wskazówek, których celem jest osiągnięcie rozstrzygnięcia sporu.

3. Mediacja - jest powiązane z dobrymi usługami, mediator wypracowuje razem ze stronami rozstrzygniecie sporu. Mediatorem może być państwo trzecie jakaś organizacja.

4. Komisje badań (śledcze) - mogą być powoływane za zgodą stron będących w sporze w celu wyjaśnienia stanu faktycznego. Zadaniem ich jest stwierdzenie faktów jeśli są one sporne. Komisja przedstawia raport w którym przedstawia stan faktyczny.

5. Koncyliacja - koncyliacja jest metodą załatwiania sporów, w której organ międzynarodowy (komisja koncyliacyjna) po zbadaniu stanu faktycznego sporu nie wydaje wyroku lecz zaleca konkretne rozstrzygnięcie sporu.

W środkach dyplomatycznych strony same uczestniczą w rozwiązaniu sporu.

2. Sądowe dzielimy na:

1. Arbitraż międzynarodowy

w stosunkach międzynarodowych znany jest dawna. Pewne formy arbitrażu można spotkać już w starożytnej Grecji, a później w średniowieczu, kiedy arbitrami byli niejednokrotnie papieże. Szerszy rozwój arbitrażu przypada na XIX wiek.

Na 1 Międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Hadze w 1899 r. zostało skodyfikowane prawo dotyczące międzynarodowego arbitrażu. Równocześnie podjęto próbę instytucjonalizacji arbitrażu przez utworzenie tzw. Stałego Trybunału Arbitrażowego.

Problem polega na tym że ten Trybunał w zasadzie nie funkcjonuje wcale w Hadze tam jest tylko sekretariat. Każde państwo które podpisało konwencję Haską zgłasza 4 arbitrów do składu Trybunału Arbitrażowego. Ci 4 -ej arbitrzy tworzą grupę narodową. I potem gdy jest spór pomiędzy np. Polska a Estonią to możemy sobie wybrać arbitrów z pośród tych grup narodowych nie koniecznie z tych państw.

Mamy dwa modele arbitrażu:

1. model europejski - dwa państwa toczą spór- na arbitra powołuje się głowę państwa trzeciego. Model ten stosowany jest w Afryce w Europie juz nie.

2. model amerykański - w 1994 r. Wielka Brytania i USA zawarły traktat JAD bo toczył się spór graniczny między USA a KANADĄ. W modelu amerykańskim strony powołują po dwóch arbitrów i tworzą komisję na czele stoi wybieralny „super arbiter”

Charakter arbitrażu, może być:

• Fakultatywny - może być zorganizowany, strony same dobrowolnie zgadzają się na arbitraż. Taka zgoda stron przywiera postać umowy międzynarodowej zwanej kompromisem. W kompromisie się zgadzają aby Trybunał Arbitrażowy rozwiązał spór.

• Obligatoryjny - mamy do czynienia wtedy kiedy strony zawierają jakąś umowę i w tej umowie znajduje się specjalna klauzula zwana klauzulą arbitrażową na mocy której w chwili sporu każda ze stron może się domagać o rozstrzygnięcie przed Trybunałem arbitrażowym.

Strony nie maja żadnego wpływu, nie wybierają sędziów. W arbitrażu wybiera się arbitrów.

1. Stałe sądy międzynarodowe

Pierwszym sądem międzynarodowym o znaczeniu światowym był powołany w okresie Ligi Narodów powstały w 1920 r. STAŁY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI MIEDZYNARODWEJ.

Po drugiej wojnie światowej został on zastąpiony przez MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ PRAWA MORZA

Należy opracować z książki:

Rozdział: Prawo konfliktów zbrojnych

a) podział konfliktów zbrojnych,

b) rozróżnienie pojęć wojna - konflikt zbrojny - użycie siły,

c) prawo do wojny i prawo wojenne,

d) zakaz użycia siły w prawie międzynarodowym,

e) podział wojen,

f) źródła prawa wojennego,

g) definicja agresji,

h) prawo do samoobrony - art. 51 Karty NZ,

i) neutralność wojenna,

j) jeńcy wojenni - ich status

(KARA ŚMIERCI - 0:38 wykłady cz 1)

W Polsce karę śmierci stosowano do 1987 r. a obowiązywała do 1997 r.

Akty które istnieją w prawie międzynarodowym i dotyczą kary śmierci:

1. Europejska Konwencja Praw Człowieka - w jej ramach mamy prawo do życia w art. 2. ale to nie zakazuje kary śmierci. (1950 r.)

2. 6 Protokół dodatkowy do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - zakazuje stosowania kary śmierci ale z wyjątkiem bo karę śmierci można stosować w czasie wojny i w czasie zagrożenia wojennego. (1983 r.)

3. 13 Protokół dodatkowy do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - zakazuje całkowicie stosowania kary śmierci. (2003 r.)

4. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - w art. 6 kara śmierci może stosowana w przypadku ciężkich przestępstw (ale nie ma definicji ciężkiego przestępstwa) i za wyrokiem sądowym.

5. 2 Protokół Fakultatywny Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych - całkowicie zakazuje kary śmierci.

Polska jest związana: (ratyfikowała)

1. Europejska Konwencja Praw Człowieka - w jej ramach mamy prawo do życia w art. 2. ale to nie zakazuje kary śmierci. (1950 r.)

2. 6 Protokół dodatkowy do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - zakazuje stosowania kary śmierci ale z wyjątkiem bo karę śmierci można stosować w czasie wojny i w czasie zagrożenia wojennego. (1983 r.)

3. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - w art. 6 kara śmierci może stosowana w przypadku ciężkich przestępstw (ale nie ma definicji ciężkiego przestępstwa) i za wyrokiem sądowym.

Wniosek: POLSKA nie może wprowadzić kary śmierci.

Tylko w czasie wojny i w czasie zagrożenia wojennego możemy zastosować karę śmierci. !!!

2

---