1. Początki prawodawstwa z zakresu ochrony środowiska w Polsce i na świecie.

Za czasów Bolesława Chrobrego był chroniony na ziemiach polskich bóbr. W 1423 r. Władysław Jagiełło ustanowił w Krakowie i Warce prawo, które ograniczało polowanie na jelenie, dziki, łosie, dzikie konie i tury. Jednocześnie z związku z wyniszczeniem lasu głównie dla eksportu i potrzeb rzemiosła wojennego w tym samym akcie król ustanowił ograniczenie w jego wyrębie. Z kolei w statucie litewskim Zygmunta I z 1529 roku w celu ochrony bobra wprowadzono zakazy, które dziś można by określać jako ograniczenie prawa własności. W dalszym okresie Stefan Batory także ustanowił prawo chroniące niektóre gatunki zwierząt a nawet ryb. Na szczególną uwagę zasługuje wyrok królewskiego sądu referendarskiego z 1957 r. w sprawie polowania na tury w puszczy Jaktorowskiej. Po utraci niepodległości idee ochrony przyrody ojczystej stały się elementem postaw patriotycznych. W 1919 r. w niepodległym już państwie polskim została utworzona pierwsza państwowa organizacja ochrony przyrody pod nazwą Tymczasowa Komisja Państwowa Ochrony Przyrody jako organ doradczy i opiniodawczy Ministra Oświaty. Dnia 15 września tego roku zostało wydane rozporządzenie o ochronie zabytków przyrody, ustanawiające m.in. zakazy niszczenia, uszkadzania i wywożenia z krajów rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W 1925 r. wspomniana Tymczasowa Komisja została przekształcona w Państwową Radę Ochrony Przyrody. Biorąc za pierwowzór Dekret Rady Regencyjnej z 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami kultury, wydane w dniu 6 marca 1928 r. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury objęło częścią swoich postanowień także ochronę tych elementów, które odpowiadają. Z biegiem lat dojrzewała koncepcja całościowej ochrony przyrody. Uzyskała ona swój wyraz z 10 marca 1934 o ochronie przyrody. Według tej ustawy ochronie podlegały m.in.: ziemia, wodospady, zwierzęta, brzegi wód. W Danii podobnymi pobudkami, jak Władysław Jagiełło, kierował się Chrystian V, który w 1671 r. Wydał zakaz wycinania lasów w południowej części kraju. Był to jeden z pierwszych tego typu zakazów w całej Europie. Podobną rolę odegrały zarządzenia Piotra I w Rosji, Katarzyna II zaś zakazała w 1773 r. polowania na łosie.  Omówione powyżej ograniczenia były podyktowane z jednej strony przywilejami przysługującymi głowom panującym, ale z drugiej strony także względami gospodarczymi: ochroną gatunków zwierząt i roślin o dużym znaczeniu gospodarczym lub już wówczas rzadkich.  Należy stwierdzić w tym miejscu, że nie tylko motywy gospodarcze były podstawą dawnych ustaw ochronnych. Pojawiły się także czynniki estetyczne. Dobrym przykładem może tu być wydane w XIV w. w Szwajcarii prawo chroniące śpiewające ptactwo: jego pożyteczna funkcja sprawdza się do tępienia owadzich szkodników w sadach i lasach, a w dokumencie stwierdzono, że ,,...swym miłym śpiewem radują one serca ludzkie..." Podobnymi względami uzasadniono w XV w. zakaz zabijania skowronków w Norymberdze lub zakaz masowego niszczenia kwiatów wiosennych w okresie Świąt Wielkanocnych wydany w XVII w. w Munster.  Z czasem zaczęły pojawiać się wśród motywów ochrony przyrody także względy praktyczne. Na przykład w Rosji ukazało się pierwsze zarządzenie o ochronie całej fauny łownej w wiosennym okresie jej rozrodu.

2. Rozwój prawa ochrony środowiska w XIX i XX w.

Kiedy w drugiej połowie XIX wieku rodził się ruch ochrony przyrody, który szybko znalazł odzwierciedlenie w przepisach prawnych, był on w istocie ograniczony do ochrony szczególnie cennych i ginących pozostałości pierwotnej przyrody. Trafnie przeto ów ruch został określony mianem konserwatorstwa przyrodniczego, w którym centralne miejsce zajmowało pojęcie pomnika czy też zabytku przyrody. Dopiero z czasem to pojęcie rozszerzyło się na takie tereny jak rezerwaty przyrody czy parki narodowe. Gdzieś mniej więcej w latach 30. XX wieku pojęciem ochrony przyrody zaczęto obejmować także ochronę wszelkich zasobów przyrodniczych. Kiedy zaś na przełomie lat 60. i 70. XX wieku okazało się, że w centralnym punkcie relacji między człowiekiem a przyrodą znalazły się zanieczyszczenia wody, powietrza i ziemi, odpady, hałas, promieniowanie i przed ich następstwami trzeba było zorganizować ochronę. Ruch, który się tą problematyką zajął, został nazwany ochroną środowiska (niekiedy z dodatkiem przymiotnika "naturalnego" bądź "przyrodniczego") dla odróżnienia od tradycyjnej konserwatorskiej ochrony przyrody i nowszej ochrony zasobów przyrody. Ten nowy ruch w pierwszych latach swego istnienia miał charakter, nazwijmy to tak, "inżynierski" (a nie "przyrodniczy"), a motywy higieniczno-sanitarne odgrywały w nim niewątpliwie rolę pierwszoplanową. Konstrukcja prawa ochrony środowiska uzyskała pozycję nadrzędną jako ten dział prawa, który integruje trzy dotychczas wyróżniane kierunki: konserwatorską ochronę przyrody, ochronę zasobów przyrody, ochronę przed zanieczyszczeniami, odpadami, hałasem, promieniowaniem. Z upływem lat samo pojęcie ochrony środowiska zaczęło ewoluować, zbliżając się do ochrony przyrody. Jest to widoczne także w obowiązującym prawie polskim. Jeśli sięgniemy do ustawy z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska, zobaczymy, że samo "środowisko" zostało zdefiniowane jako ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz i klimat, a "ochrona środowiska" jest rozumiana jako podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej;

3. Polskie ustawodawstwo dotyczące ochrony przyrody ( rys historyczny ).

Historię naszego państwa i społeczeństwa przepełnia wiele zdarzeń, aktów prawnych, osiągnięć naukowych, długoletnie działania stowarzyszeń, których celem było poszanowanie zasobów naturalnych i ochrona przyrody. Tradycje polskie w tym zakresie mają przeszło tysiącletnie tradycje. Plemiona słowiańskie na zachodzie, południu i północy dzisiejszego obszaru Polski szczególnie troszczyły się o nieprzebyte puszcze i bagna na pograniczach i traktach wiodących ku górskim przełęczom. Bowiem były to naturalne zapory i chroniły przed najazdami nieprzyjaciół. W razie zagrożenia ścinano drzewa, tworząc przesieki, czyli zapory.

Jedno z pierwszych praw ochronnych w 1318 r. dotyczyło ochrony wód i rybołówstwa na Zalewie Wiślanym a przywileje rybackie mieli obywatele Fromborka nadane przez Eberharta, biskupa warmińskiego. Ograniczenia łowienia w Zalewie za pomocą włóków niszczących ikrę wprowadził w 1578 r. Stefan Batory. Bolesław Chrobry oprócz ochrony lasów nakazał chronienie bobrów i ich żeremi. Kazimierz Wielki w Statutach Wiślickich z 1347 r. zakazał wycinania drzew z pszczołami, czyli bartnych, nakazał ochronę stawów rybnych i łąk, wprowadził surowe kary - za kradzież drewna sprawcy odbierano konia lub wołu, za wzniecenie pożaru w lesie karano śmiercią. Władysław Jagiełło w Statucie Wareckim w 1420 i 1423 r. wydał zakaz wycinania cisów. Surowo karano za podpalenie lasu, kłusownictwo, wycinanie drzew na terenach słabo zalesionych. Wprowadził zasadę dozwolonego polowania tylko na własnym gruncie, i okres ochronny "aż do zebrania wszystkich zbóż ozimych i letnich z pól", czyli wykarmienia młodych wielu gatunków zwierząt łownych, a więc od św. Wojciecha 23 kwietnia do jesieni.

Od 1443 r. obowiązywał zakaz polowań na tura, łosia, dzikiego konia a w Statucie Litewskim z 1523 r. za panowania Zygmunta Starego pod ochroną znalazły się żubr, tur, bóbr, sokół i łabędź. Kolejny władca, Zygmunt August i ówczesny sejm w 1557 r. zalecał chronienie lisów, a Stefan Batory w 1578 r. wziął pod ochronę zwierzęta w Puszczy Niepołomickiej. W 1775 r. za Stanisława Augusta Poniatowskiego obowiązywały "jagiellońskie" okresy ochronne ograniczające polowania. Ustawa z dnia 19 lipca 1869 r. względem zakazu łapania wytępiania i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz obowiązujących w Królestwie i Lodomerii z Wielkim Księstwie Krakowskim rozporządzono zakaz polowania na zwierzęta alpejskie, świstaka i dzika kozę właściwie Tatrom. Następnie według ustawy obowiązującej w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwie Krakowskim o ochronie niektórych zwierząt dla uprawy ziemi pożytecznych zakazuję się wybierania i psucia jaj i gniazd wszystkich ptaków dziko żyjących a nie szkodliwych szkodliwymi między innymi były: z orłów: bielik kania wielka, kania czarna sokół wędrowiec.

4. Rola i znaczenie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980r.

World Conservation 1980

Dopiero w 1980 roku uzgodniono pierwszy kompromisowy dekret tzw. World Conservation 1980. Jest to ważne dlatego, że dopiero tę datę można uznać za początek okresu globalnej polityki ochrony środowiska. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Naturalnych przy współudziale Programu Narodów Zjednoczonych do Spraw Środowiska i Światowego Funduszu Dzikiej Przyrody, przy aprobacie FAO i UNESCO opracowała Światową Strategię Ochrony Przyrody, która wytyczyła trzy główne cele:

1. utrzymanie podstawowych procesów ekologicznych i systemów będących ostoją życia,

2. zachowanie różnorodności genetycznej,

3. zapewnienie trwałego użytkowania gatunków.

Na czele listy priorytetów znalazło się:

1. zachowanie dobrych ziem uprawnych dla rolnictwa,

2. powstrzymanie rolnictwa przed zajmowaniem obszarów pełniących funkcję ochronną ( np. lasów) oraz oparcie upraw na zdrowych ekologicznych zasadach.

A. Karpiński zaproponował dla Polski listę celów w strategii ochrony środowiska, w której za najważniejsze uznał:

1. koncentrację wysiłków na terenach o największym zaludnieniu (w tym na 27 obszarach ekologicznego zagrożenia),

2. konieczność podjęcia ochrony wód ( znalazło to odbicie w nakładach inwestycyjnych i w zmniejszeniu zrzutu ścieków do wód powierzchniowych),

3. ochronę innych elementów środowiska (powietrza atmosferycznego, szaty roślinnej).

Mimo że ta strategia została opracowana w latach osiemdziesiątych nie straciła na aktualności. Nadal odczuwalne są z jednej strony niedobory wody, z drugiej zbyt duże marnotrawstwo. Za sprawą poniesionych nakładów inwestycyjnych, szczególnie w energetyce, znacznemu zmniejszeniu uległo zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Nadal jednak należy większe środki przeznaczać na zalesianie i tworzenie obszarów prawnie chronionych (parki krajobrazowe, narodowe).

5. Dostosowanie polskiego prawa ochrony środowiska do prawa wspólnotowego.

Układ o stowarzyszeniu między Polską a Wspólnotami Europejskimi z 1991 r. Układ Europejski, który po ratyfikacji przez Państwa Członkowskie i Polskę wszedł w życie 1 lutego 1994 r. był jeden z dwóch podstawowych form uczestnictwa w Unii Europejskiej.

W Unii Europejskiej obowiązuje ogólna zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem wewnętrznym poszczególnych członków Wspólnoty. Prawo wspólnotowe dzieli się na dwie części, z których nadrzędnym jest tzw. prawo pierwotne, obejmujące postanowienia traktatów założycielskich (Traktat Paryski z 18/04/1951r, Traktat Rzymski z 25/03/1957r, Traktat o Unii Europejskiej z 01/11/1993r.) wraz z protokołami i aneksami oraz zasady prawa nadzorowane przez Trybunał Sprawiedliwości. Druga część to prawo wtórne składające się z dyrektyw, rozporządzeń, decyzji, zaleceń i opinii.

Obszar prawa UE dotyczący ochrony środowiska obejmuje około 70 dyrektyw, zmienianych i uzupełnianych kilkakrotnie dyrektywami “siostrami” oraz 21 rozporządzeń. Z tego 36 dyrektyw i 11 rozporządzeń dotyczy produktów i wyrobów. Działania Wspólnoty w obszarze ochrony środowiska opierają się na:

• działaniach zapobiegawczych,

• likwidacji powstałych szkód w środowisku, zwłaszcza u źródła ich powstawania,

• zasadzie pokrywania kosztów szkód przez sprawcę.

Podstawą przepisów UE jest zrównoważony rozwój, w Polsce będący obowiązkiem konstytucyjnym, a w UE ujęty w Europejskiej Polityce Ekologicznej. Ma on na celu stworzenie takich warunków rozwoju, które pozwolą na zaspokojenie teraźniejszych potrzeb bez poświęcania zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania swoich potrzeb. Do tego celu prowadzi kilka podstawowych zasad, wchodzących w skład wymienionych wyżej działań:

• zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii NDT - tzw. BAT i BATNEEC,

• zasada dostępności do informacji o stanie środowiska,

• zasada zapobiegania zanieczyszczeniom lub unieszkodliwiania ich u źródła,

• zasada odpowiedzialności zanieczyszczającego za szkodę “zanieczyszczający płaci”,

• zasada przezorności, mówiąca o zaniechaniu działań, których skutków nie można przewidzieć,

• zasada zintegrowanego ujęcia ochrony środowiska - uwzględniająca wpływ wszystkich aspektów funkcjonowania na różne segmenty środowiska (ziemia, woda, powietrze).

Szczególnie ważnym elementem europejskiej polityki środowiskowej jest wprowadzenie europejskich standardów wyrobu. Wymagania te stawiane są przed producentami i dotyczą dopuszczalnej zawartości substancji szkodliwych w wyrobach (np. maksymalną zawartość ołowiu i siarki w paliwach) lub ograniczenia oddziaływania przez same wyroby np. poziom hałasu z urządzeń, maksymalną emisji substancji szkodliwych z pojazdów itp.

Proces dostosowawczy to nie tylko dostosowanie praw, to przede wszystkim skutki, jakie wywiera to prawo na życie gospodarcze kraju członkowskiego. Zmiany prawa pociągają za sobą szereg następstw widocznych bezpośrednio w zmianie dotychczas stosowanych technologii, nowych obowiązkach spoczywających na przedsiębiorstwach i jednostkach administracji publicznej, jak również w konieczności podjęcia nowych inwestycji. Zakres procesu dostosowawczego został ujęty w dokumencie Agenda 2000, gdzie ogólnie można wyróżnić cztery grupy przepisów:

• regulacje dotyczące produktów - np. kontrola hałasu z urządzeń budowlanych, transport odpadów, kontrola emisji z pojazdów, kontrolę zawartości niebezpiecznych substancji chemicznych w niektórych wyrobach, kontrola niebezpiecznych substancji chemicznych i preparatów, warunków importu i eksportu gatunków zagrożonych,

• ochronę jakości środowiska - np. ochronę przyrody i zasobów naturalnych oraz różnorodności biologicznej, ograniczenie ilości substancji niebezpiecznych w powietrzu, wodzie i glebie,

• działania lub procesy produkcyjne - mogące wpływać na środowisko lub zdrowie - budownictwo, eksploatacja zakładów przemysłowych, składowanie odpadów, ochrona przyrody,

• procedury lub prawa proceduralne - np. ocena oddziaływania inwestycji na środowisko, dostęp do informacji i konsultacji społecznych.

Wymagania Unii Europejskiej ujęte są w przepisach o charakterze ogólnym (prawo horyzontalne) nie dotyczących konkretnych emisji, działów, czy produktów oraz w “standardach” w zakresie ochrony środowiska, odnoszących się do szczegółów.

6. System aktów normatywnych prawa ochrony środowiska.

Budowa aktów ustawowych, mających za przedmiot ochronę środowiska, przyjmowała najczęściej postać określoną w literaturze działem kompleksowym, którego istotę stanowi kumulacja w jednym akcie norma prawnych z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego, karnego. W ten sposób w wyodrębnionym przedmiocie ochrony dawało się zapewnić regulację całościową i w miarę wszechstronną. Podobnie jest zbudowana ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Jej kompleksowe ujęcie wyraża się w sąsiedztwie przepisów z różnych działów prawa, a także w takim sformułowaniu podstaw działania, które obejmuje zasięgiem znaczną część podmiotu ochrony, dając zarówno możność jednoczesnego, równomiernego równomiernego ciągłego przedsiębrania czynności ochronnych, jak i formułowania dla nich, niższych niż ustawowe, podstaw prawnych. Mimo rozdzielenia regulacji na kilka podstawowych ustaw Prawo Ochrony Środowiska z 2001 roku zawiera szczegółowe postanowienia ogólne dla większości materii objętych regulacją tych ustaw, co stanowi szczególny, także metodologiczny dorobek tej ustawy.

7. Struktura i rola ustawy z 27. 04. 2001 r. POŚ.

Podstawowa w naszym systemie prawa ochrony środowiska ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska obowiązująca od dnia 1 października 2001 r. stanowi akt wiodący i porządkujący ten system pomimo formalnej równości aktów rangi ustawy w Polsce i dominującej pozycji Konstytucji RP z 1997 r. Ustawę podzielono na dziewięć tytułów: Przepisy ogólne, ochrona zasobów środowiska, przeciwdziałanie zanieczyszczeniom, poważne awarie, środki finansowo-prawne ochrony środowiska, odpowiedzialność w ochronie środowiska, organy administracji i instytucje właściwe do spraw ochrony środowiska, programy dostosowawcze, przepisy końcowe. Wśród głównych celów ustawy dostosowanie prawa polskiego do wymagań prawa wspólnotowego wysuwa się na czoło. W ustawie formułuje się nowe dostosowane do prawodawstwa unijnego zasady prawa ochrony środowiska. W nowej ustawie za podstawowy dokument w ochronie środowiska uznaje się politykę ekologiczną państwa opracowaną przez ministra właściwego do spraw środowiska, a następnie przyjmowaną przez Radę Ministrów i uchwalona przez Sejm. Uregulowany ustawą dostęp do informacji przysługuje każdemu bez względu na obywatelstwo i istnienie interesu prawnego. Ustawa tworzy też podstawy prawne funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska rozumianego jako system gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. W ustawie wprowadza się obszerną regulacje ocen oddziaływania na środowisko jako nowego, światowego i istotnego elementu wymagalnego w podstawowych procedurach ochronnych. Wszystkie postanowienia ustawy są zazwyczaj połączone funkcjonalnie z pozostałymi ustawami regulacyjnymi w zakresie ochrony środowiska.

8. Podstawowe pojęcia prawa ochrony środowiska.(m.in. środowisko, ochrona środowiska, ekologia, emisja, instalacja).

Środowisko - ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione.

Ochrona środowiska - całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych (ochrona przyrody). Nauka o ochronie środowiska to sozologia.

Ekologia - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami. Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą biotyczną a środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonało się od starożytności do współczesności, ale ekologia jako samodzielna nauka rozwinęła się w zasadzie w XIX w. Ekologia nie jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka, dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla istnienia biosfery i człowieka.

Emisja- to wprowadzenie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody , gleby lub ziemi) substancje, B) energia, takie jak ciepło, hałas, wibracji lub pole elektromagnetyczne.

Instalacja: rozumie się przez to: stacjonarne urządzenia techniczne, zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu, budowle urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję.

9. Cechy charakterystyczne norm prawa ochr. środowiska.

W całości prawa publicznego regulującego ochronę środowiska występują normy o niejednolitym charakterze. Niejednolitość ta może być klasyfikowana wedle kilku kryteriów. Oto najważniejsze z tych kryteriów:

I. Wyróżnienie norm wyznaczających zadania. Często w prawie administracyjnym, w tym i w prawie ochrony środowiska, spotykamy się ze szczególną postacią normy odbiegającej budową i treścią od klasycznej normy prawnej. Można stwierdzić, że normy wyznaczające zadania (normy zadaniowe) są to normy ustalające w makroskali cele stojące przed administracją w poszczególnych dziedzinach jej aktywności. Stanowią przełożoną na język prawa pewną politykę działania, obrazującą ogólną treść i kierunek przedsięwzięć szczegółowo nie wskazanych. Ujęcie takie sprawia, iż normy te nie są w jakikolwiek sposób powiązane z prawnymi formami realizacji wyznaczo­nych nimi celów, czym różnią się zasadniczo od tradycyjnych norm prawa ad­ministracyjnego. II. Dyrektywy techniczne w normach ochronnych. Sam przedmiot re­gulacji i sposoby postępowania ochronnego przesądzają o istnieniu tej cechy unormowań środowiska, która polega na łączeniu dyrektywy technicznej z nor­mą prawną. Łączenie to następuje albo przez wmontowanie dyrektywy w treść danej normy prawnej, albo przez odesłanie do określonej normy technicznej, mającej postać normy prawnej, czy do określonej wiedzy i wymagań technicz­nych poza normą prawną. Zasięg zachowań uwzględniających dyrektywy tech­niczne jest zróżnicowany i szeroki. Obejmuje więc proces stanowienia planów przestrzennych, formułowanie programów i planów ochrony środowiska, a tak­że działania wykonawcze organów administracji publicznej i pozostałych pod­miotów podejmujących czynności prawne i faktyczne z zakresu ochrony. Trze­ba pamiętać, że stosowanie takich norm w praktyce może w pewnym zakresie rodzić poważne problemy; zwłaszcza w nadzorze i kontroli, gdzie kryterium legalności przestaje być skutecznym punktem odniesienia. III. Normy uznaniowe w ochronie. Wśród całości norm prawnych ochro­ny środowiska jest wiele norm stwarzających podstawę uznaniu administra­cyjnemu. Normy te stanowią wystarczająco elastyczną podstawę prowadzenia zamierzonej polityki ochrony, lecz z drugiej strony są jedną z najważniejszych przesłanek rozbieżności oceny systemu prawa i oceny jego realizacji. Problem istnienia norm uznaniowych w prawie dotyczącym ochrony środowiska nie może być jednakże rozstrzygnięty jednoznacznie. IV. Różny zasięg obowiązywania terytorialnego. Jakkolwiek wszystkie normy prawne z zakresu ochrony środowiska mają charakter powszechny tym sensie, że jednakowo obowiązują wszystkie podmioty w państwie zarówno zdolności administracyjno prawnej czynnej, jak i zdolności administracyjno prawnej biernej, to jednak część norm generalnych bywa związana bezwzględnie nie z określonym terenem. Związek ten jest znany nie tylko aktom prawa miejscowego, ale także aktom normatywnym wydawanym przez organy naczelne i centralne.

10. Przesłanki ochrony środowiska (biologiczne, społeczne, ekonomiczne).

Wyodrębnienie przesłanek biologicznych jest pewną konsekwencją w której zamyśle chodzi nie ochronę wszystkiego co żyje ale tylko o ochronę biologicznego bytu człowieka. Można uznać, że główną przesłanką działań ochronnych powinien być wgląd na zdrowie i życie człowieka. Motywacja ta nasila się w miare postępującej degradacji środowiska, której skutki mierzy się dziś nie tylko indywidualnym odczuciem stanu własnego zdrowia i społecznymi ocenami jego jakości jak i wynikami naukowymi, które dziś bywają alarmujące. Ochrona zdrowia i życia człowieka to główny sens współczesnej ochrony środowiska. Szczególnym przykłade3m może tu być wytwarzanie żywności naturalnej, a więc bez stosowania środków chemicznych. Produkcja takiej żywności jest dziś rzadka i występuje tylko na rynkach lokalnych. W rezultacie działaniom ochronnym oparty na przesłankach biologicznych dany jest pewien tylko określony margines możliwości. Objawia się on w zauważalnym w treści porządku prawnego fenomenie: uruchomienie ze względu na zdrowie człowieka radykalnych środków prawnej ochrony środowiska następuje dopiero wtedy, gdy zagrożenie przekroczyło wszelkie dopuszczalne miary i stało się widomie niebezpieczne. Ochrona biologiczna człowieka w jej oddziaływaniu hamującym nie ma dziś mocy dorównującej sile stymulującej rozwoju przemysłu, rozwoju miast rozwoju dróg i autostrad.

Przesłanki społeczne. Wydzielone przesłanki społeczne mają charakter zbiorczy i obejmują całość społecznych motywacji ochrony poza ochrona życia i zdrowia człowieka, która została tu zaliczona do przesłanek biologicznych. W ich obręb wchodzi głównie: kształtowanie poczucia estetycznego, wyrażające się w ochronie czystości, poszanowaniu estetyki otoczenia i zachowaniu walorów krajobrazu; wzgląd na potrzebę zachowania żywych zasobów przyrody nie tylko z powodów ekonomicznych oraz ochrony zdrowia i życia człowieka; dbałość o zasoby rekreacyjne środowiska; potrzeba zachowania dorobku kultury materialnej narodu; ochrona ze względu na potrzeby humanitarnego kształtowania postaw człowieka; Wyróżnienie przesłanek społecznych wynika z potrzeby zwrócenia szczególnej uwagi na jakość życia. .

Przesłanki ekonomiczne Przesłanki ekonomiczne natomiast stanowią o wymogu minimalizacji nakładów na utrzymanie jakości środowiska jaka chroniona jest przez ów system. Bariera która wyznacza ochrona interesów biologicznych i społecznych rozwojowi ekonomicznemu , choć przesuwanie tej bariery w sensie poszerzenia ochrony wydaje się teoretycznie możliwe. Jakikolwiek cel przydamy ochronie środowiska, jego realizacja wymaga ponoszenia kosztów. Kosztów ochrony nie ponosi człowiek w tym obszarze w którym mamy do czynienia z kompensacyjną - wobec strat wywołanych działalnością ludzką - funkcją spełnianą przez samą przyrodę a więc w granicach samoregulacji środowiska naturalnego na tym obszarze w którym nie może być ekonomicznego odtworzenia określonych elementów przyrody co dotyczy np. zasobów biosfery.

11. Etyka a środowisko.

Etyka to ogół zasad i norm postępowania przyjętych w danej epoce i w danym środowisku, a także nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustalaniem dyrektyw moralnego postępowania.

Środowisko - ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności.

Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. Ludzie włączający kwestie dotyczące środowiska naturalnego do sfery poglądów moralnych wyznają etykę ekologiczną, która zawiera przynajmniej jedną zasadę moralną, choć zazwyczaj przyjmuje ich kilka. Biorąc pod uwagę ekologów, którzy twierdzą, że wyniszczenie gatunku w wyniku działalności człowieka jest moralnie złe, bez względu na to, jaki był powód tych działań. Mogłaby to być podstawowa zasada etyki ekologicznej. Nawet bez wyraźnego wyartykułowania tego rodzaju stanowiska ekolodzy mogliby uważać, że wyniszczenie gatunku jest moralnie złe niezależnie od jakichkolwiek innych względów. Inną możliwością jest uznanie, że powyższa zasada nie jest sama w sobie główną zasadą, lecz opiera się na ogólniejszej zasadzie moralnej, przypisującej znaczenie pomyślności człowieka, i związana jest z przekonaniem, że wyniszczenie jakiegoś gatunku wyrządza krzywdę także ludziom. Pierwszym krokiem do dokonania krytycznej oceny lub uzasadnienia powodów moralnych jest przedstawienie ich w jasny sposób. Uzasadnienie jest też konieczne, jeśli chcemy dokonać wyboru pomiędzy różnymi, współzawodniczącymi ze sobą koncepcjami etyki ekologicznej. Nie wystarczy, by polityka ekologiczna dostosowywała się do zasad takiej czy innej etyki ekologicznej; powinna stosować do zasad właściwej czy też najlepiej uzasadnionej koncepcji etycznej.

12. Etyka środowiska.

Człowiek jest istotą środowiskową. Jego rozwój dokonuje się zawsze w jakimś konkretnym środowisku naturalnym. Tam też objawia się on jako konkretna wartość godna szacunku. Można zatem zauważyć, że otaczające człowieka istoty niższego rzędu wchodzą w relację z człowiekiem i w relacje międzyludzkie. Środowisko naturalne jawi się jako konkretne dobro, o które należy się troszczyć i które należy chronić. Tym samym staje się przedmiotem zainteresowania etyki. Etyka środowiskowa jako nauka zajmuje się normami i zasadami postępowania człowieka względem otaczającego go środowiska przyrodniczego (tak biotycznego, jak i abiotycznego) i społecznego. Jej naczelnym postulatem jest stwierdzenie, że istnieje bezwzględna powinność spełniania czynów mających na celu ochronę naturalnego środowiska człowieka jako wyraz afirmacji godności osobowej człowieka. Przestrzeganie stworzonego na gruncie tej etyki katalogu wartości i norm będących ich imperatywnymi odpowiednikami ma umożliwić:

1. „rozwiązanie lub tonowanie nieuniknionych konfliktów między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym;

2. ocenę moralną różnego rodzaju poczynań człowieka skierowanych ku środowisku.

13. Klub Rzymski i jego działalność w zakresie ochrony środowiska.

Klub Rzymski, międzynar. organizacja uczonych i praktyków, zwł. gosp., utw. 1968 w Rzymie z inicjatywy A. Peccei, zarejestrowana 1973, siedziba w Genewie; inicjuje badania, opracowuje raporty z zakresu problematyki globalnej.

Złożone z wybitnych uczonych stowarzyszenie zał. 1968 z inicjatywy wł. finansisty Aurelio Peccei dla sporządzania raportów na tematy związane z przyszłością Ziemi i człowieka; w myśl statutu liczba czł. nie może przekraczać 100 osób; 1972 pierwszy raport K.Rz. pt. Granice wzrostu sygnalizował wyczerpywanie się naturalnych surowców Ziemi (jak się okazało nazbyt pesymistycznie, ale odbił się szerokim echem w świecie); następne dot. problemów demograficznych, ekologii, informatyki itp.;

Głównym przedmiotem zainteresowań i badań Klubu Rzymskiego są zagadnienia dotyczące ochrony środowiska naturalnego, energii, edukacji, urbanizacji i jakości życia

Doniosłą rolę dla tworzenia świadomości globalnej oraz dla ochrony środowiska odegrała w przeszłości nieformalna organizacja, powstała w 1968 roku z inicjatywy A. Pecciego o nazwie Klub Rzymski. Klub Rzymski pełni rolę inicjatora i mecenasa badań nad problematyką globalną, a kolejne jego raporty poświęcono najważniejszym problemom współczesnego świata, do których należały: granice wzrostu gospodarczego, nowy międzynarodowy ład gospodarczy, energia, zasoby, cele dla ludzkości, teoria wartości, oceany, kraje rozwijające się oraz mikroelektronika

4 najistotniejsze prace Klubu Rzymskiego:

1. Granice wzrostu (1972r)

2. Ludzkość w punkcie zwrotnym (1997r)

3. Przyszłość jest w naszych rękach (1987r)

4. Rewolucja bosych (1988)

14. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska

zasada kompleksowości działań ochronnych - art. 5 POŚ- jest wynikiem zintegrowanego podejścia do środowiska. Działania ochronne muszą być zintegrowane w odniesieniu do środowiska jako całości (nie można chronić tylko jednego elementu)

W prawie wodnym zasada ta jest jedną z ważniejszych zasad- pełen wyraz znalazła w dyrektywie.

Wyrazem istnienia działań zintegrowanych jest także posługiwanie się:

- pozwoleniami zintegrowanymi

- standardami jakości

- granicznymi wartościami emisji.

zasada prewencji - art. 6 ust.1 POŚ

jest to zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych. Jest to również zasada prawa wspólnotowego, znajduje się w Traktacie Rzymskim i JAE. Na władzach polskich ciąży obowiązek dbania o środowisko i zapobiegania jego degradacji.

zasada przezorności- art. 6 ust.2 POŚ

jest to ograniczenie tych oddziaływań na środowisko, których negatywnych skutków nie można dokładnie przewidzieć. Są to różne oddziaływania. Skutki negatywne tych oddziaływań mogą ujawnić się dopiero po jakimś czasie, lub skutki te nie są przez współczesną naukę jeszcze znane.

zasada „trzech P”- zanieczyszczający płaci

zasada ta dotyczy odpowiedzialności za szkody w środowisku

ust. 1 mówi o sytuacji w której jest już zanieczyszczenie, ust.2 mówi o kosztach zapobiegnięcia zanieczyszczeniom.

Są dwa rodzaje odpowiedzialności za zanieczyszczenia:

1. odpowiedzialność pełna- pełna odpowiedzialność finansowa sprawcy za działania legalne i nielegalne

2. odpowiedzialność ograniczona - odpowiedzialność finansowa za nieprzestrzeganie standardów emisyjnych, ustalonych przez władze, np. w pozwoleniu.

zasada planowości w ochronie środowiska- (uwzględnia potrzeby ochrony środowiska w planowaniu) - integracja ochrony środowiska z politykami sektorowymi.

Zasada jawności działań ochrony środowiska

(powszechnego dostępu do informacji o środowisku)

Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. określa między innymi zasady informacji o środowisku i jego ochronie. Podzielono go na dwa rozdziały:

- dostęp do informacji

- państwowy monitoring środowiska oraz rozpowszechnianie informacji o środowisku

zasada procesowa uczestnictwa w postępowaniu w zakresie ochrony środowiska (zasada partycypacji)

Udział społeczeństwa wiązać można z artykułem 63 Konstytucji RP, który stanowi: "Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa."

Zasada nieważności decyzji wydanych z naruszeniem przepisów prawa

Zgodnie z postanowieniami art. 11 POŚ decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna. Nieważność określona w tym przepisie dotyczy wyłącznie decyzji administracyjnych. Stwierdzenie nieważności decyzji następuje w wyniku postępowania uregulowanego w kpa.

Zasada stosowania metodyk referencyjnych

Przez metodykę referencyjną rozumiemy określoną na podstawie ustawy metodę pomiarów lub badań, która może obejmować w szczególności sposób poboru próbek, sposób interpretacji uzyskanych danych, a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji oraz energii w środowisku.

Zgodnie z art. 12 ustawy POŚ podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są obowiązane do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw. Jeżeli na podstawie ustaw wprowadzono obowiązek korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia pełnej równoważności uzyskiwanych wyników, lub uzyskania dokładniejszych wyników w określonych ustawą sytuacjach zjawisk meteorologicznych, mechanizmów fizycznych czy procesów chemicznych.

15. Sposoby korzystania ze środowiska.

Zgodnie z art. 4 powszechne korzystanie ze środowiska przysługuje z mo­cy ustawy każdemu i obejmuje korzystanie ze środowiska, bez użycia insta­lacji, w celu zaspokojenia potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i uprawiania sportu, w zakresie:

1) wprowadzania do śro­dowiska substancji lub energii;

2) innych rodzajów powszechnego korzystania z wód w rozumieniu ustawy Prawo wodne.

Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania pow­szechnego może być, w drodze ustawy, obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia, ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska.

Zwykłym korzystaniem ze środowiska jest takie korzystanie wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia, oraz zwykłe korzystanie z wody w rozumie­niu przepisów ustawy Prawo wodne.

Tak więc trzeba podnieść, iż w regulacji art. 4 wprowadza ustawodawca

trzy nowe pojęcia właściwe w całym polu ochrony środowiska:

1. powszechnego korzystania ze środowiska,

2. zwykłego korzystania ze środowiska,

1. takiego korzystania, które może się odbywać tylko na podstawie po­zwolenia.

Zatem niedokładność logiczna regulacji i wynikających z niej ustaleń musi być wyjaśniona. W dokładnym tedy ujęciu konstatujemy, iż omawianą regula­cją wprowadza się trzy sposoby korzystania ze środowiska:

1. powszechne korzystanie ze środowiska,

1. korzystanie ze środowiska przekraczające ramy korzystania powszech­nego; i właśnie to korzystanie dzieli się z kolei na:

a) takie, wykraczające poza ramy korzystania powszechnego korzystanie, które nie wymaga obowiązku oparcia go o pozwolenie oraz

b) takie, wykraczające poza ramy korzystania powszechnego korzystanie, które jest możliwe tylko na podstawie pozwolenia; żeby zachować sens ode­słania do prawa wodnego i wartość ujednoliconego nazewnictwa można to ko­rzystanie ze środowiska nazwać korzystaniem szczególnym.

Korzystanie z mocy ustawy oznacza sytuację, w której podmiot korzysta­jący nie jest ograniczony żadną wypowiedzią o charakterze prawnym poza wy­powiedzią prawodawcy. Zatem z powodu braku władczego pośrednictwa orga­nu administracji publicznej treść zachowania, któremu ramy wytycza ustawa, jest ustalana przez sam podmiot korzystający ze środowiska. Organ admini­stracji publicznej w obrębie kształtowania sytuacji prawnej podmiotu korzy­stania bezpośredniego może więc podejmować działanie wyłącznie w toku kontroli zmierzającej do ustalenia, czy korzystający ze środowiska z mocy sa­mej ustawy nie przekroczył granic tą ustawą ustalonych. Działanie to może podjąć w sytuacji, gdy a) jest kompetentny do przeprowadzenia takiej kontroli, a b) kompetencja ta jest też określona ustawą, a nie aktem niższego rzędu.

Podobnie wygląda sytuacja w razie takiego wykraczającego poza ramy po­wszechnego korzystania, które nie wymaga obowiązku oparcia go o pozwolenie.

Ustalenie granicy, na której korzystanie nie wymagające pozwolenia i bę­dące korzystaniem zwykłym przechodzi w korzystanie wymagające pozwo­lenia (nazwane tu korzystaniem szczególnym) należy nie tylko do ustawodaw­cy, ale także do zawierającego właściwie ratyfikowane umowy międzynarodo­we w sytuacji, gdy umowa taka zawiera normy sprzeczne z ustawą i uzyskuje status aktu wyższego rzędu w polskim, zamkniętym systemie źródeł prawa.

Ustawa POŚ art. 4, w ślad za tradycyjnym ujęciem stosowanym w Prawie wodnym przewiduje 3 rodzaje sposobów korzystania ze środowiska:

1. powszechne- przysługuje każdemu z mocy ustawy i jego cechą jest, to że korzystanie to odbywa się bez instalacji

2. szczególne - wykracza poza zasięg korzystania powszechnego i może odbywać się jedynie na podstawie pozwolenia określającego zakres i warunki tego korzystania wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska.

3. zwykłe- to takie korzystnie, które wykracza poza korzystanie powszechne, ale które nie musi być oparte o pozwolenie, to także zwykłe korzystanie z wody zgodnie z przepisami ustawy Prawo wodne.

16. Pojęcie zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój: jest to taki rozwój społeczno- gospodarczy w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń.

17. Ochrona środowiska w Konstytucji RP.

Pierwsza regulacja z zakresu ochrony środowiska występuje już w treści art. 5, a więc w tym miejscu Konstytucji, które wyznacza podstawowe wartości Rzeczypospolitej. Trzeba jednak wyraźnie od razu podnieść, iż treść zasady zrównoważonego rozwoju musi być tak uszczegółowiona i musi być tak wy­raźna, by umożliwić bezpośrednie stosowanie Konstytucji. W okolicznościach aktualnej elastyczności pojęcia oraz coraz częstszych i różnorodnych regulacji ustawowych z tego zakresu będzie to zadanie nad wyraz trudne. A tymczasem postanowienia Konstytucji mają treściowe znaczenie także dla reszty prawo­dawstwa.

Art. 31 ust. 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Pojęcie nienaruszalności praw i wolności może być rozumiane różnorod­nie. Można utożsamiać je w szczególności z istnieniem niezmiennej, absolutnej treści każdego podstawowego prawa obywatelskiego, a jednocześnie pojęcie to może być uważane za relatywne i w tym ujęciu określane zależnie od konkret­nej sytuacji i całokształtu wszystkich okoliczności sprawy. Dążąc tu do okreś­lenia zasady ogólnej należy przyjąć, iż naruszenie istoty praw i wolności oby­watelskich będzie miało miejsce wtedy, kiedy regulacja ustawowa uniemożliwi w praktyce korzystanie z tych praw i wolności. Charakter gwarancji danych jednostce w celu ochrony przed władzą państwową nie może być określany poza treścią) w oderwaniu od aktualnie istniejącego porządku prawnego. Przepis konstruuje zasadę, w myśl której każdemu, niezależnie od tego, czy jest organem państwowym czy inną osobą, nie wolno naruszać wolności człowieka. Pojęcie ochrony prawnej oznacza istnienie odpowiednich przepisów prawa, które w równym stopniu wiążą wszystkich, którzy są podmiotami sto­sunków publicznoprawnych. W ustępie drugim wyraźnie wskazuje się na podstawową rolę prawa, które wyznacza działania ograniczające wolność lub po­zbawiające wolności. Można jednak zmusić określoną osobę do odpowiednie­go zachowania się (nawet gdy w jej przeświadczeniu byłoby to ograniczenie wolności), jeżeli zezwalają na to lub nakazują obowiązujące przepisy prawne, które muszą mieć postać ustawy. Tak więc samoistne działania egzekutywy nie wchodzą tutaj w rachubę.

Można uznać, iż wyróżnione konstytucyjne przyczyny ograniczenia praw i wolności są dobrane trafnie. Poszerzenie ich katalogu o ochronę zdrowia i ochronę środowiska daje wyraz przekonaniu o potrzebie ochrony nie kontro­wersyjnego interesu publicznego.

Art. 68 ust. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degra­dacji środowiska.

Organy władzy publicznej powinny podejmować działania nie tylko zapo­biegające szkodom, ale także powinny zapewnić stosowanie dostępnych środ­ków ochronnych wówczas, gdy szkodliwość określonych działań dla środowis­ka nie została dowiedziona, ale jest prawdopodobna.

Podjęcie działalności gospodarczej mogącej wpływać na środowisko, w tym działalności, której przyszłe skutki dla środowiska nie są w pełni rozpo­znane, wymaga wcześniejszego zastosowania wszelkich praktycznie dostęp­nych i odpowiadających aktualnemu stanowi nauki i techniki środków służą­cych rozpoznaniu i eliminacji bądź możliwe najdalej idącemu ograniczeniu ujemnych oddziaływań na środowisko.

Każdy, kto podejmuje działalność gospodarczą mogącą ujemnie oddziały­wać na środowisko, zobowiązany jest do zapobiegania takiemu oddziaływaniu na środowisko, a jeśli to jest niemożliwe lub nieuzasadnione, do jego ograni­czenia.

Art. 74. 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

2. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska

Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Z powodu treści art. 86 miejsce, w którym zamieszczony jest on w Kon­stytucji wskazuje, iż zasięgiem tej regulacji objęty jest nie tylko każdy oby­watel, ale także każdy podmiot prawny, który przedsiębierze działalność szko­dzącą środowisku. Jest raczej zrozumiałe, iż pogorszenie dokonane fizycznie przez samych tylko obywateli miałoby wyraźnie niewielkie (poza szczegól­nymi przypadkami) rozmiary. To bowiem podmioty gospodarcze powodują podstawowe i główne pogorszenia i degradacje środowiska.

Art. 232. W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuż­szy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

18. Polityka ekologiczna państwa.

Za podstawowy dokument w ochronie środowiska ustawa POŚ uznaje w art. 13 "Politykę ekologiczną państwa", której projekt będzie opracowywał minister właściwy do spraw środowiska, zasięgając także opinii marszałków województw. Dokument ten powinien być następnie przyjęty przez Radę Ministrów (a więc tym samym poddany uzgodnieniom międzyresortowym) i przedłożony do uchwalenia Sejmowi - założono więc wysoką rangę dokumentu, uzewnętrznioną formą uchwały Sejmu. Punktem wyjścia dla opracowania kierunków Polityki Ekologicznej powinna być ocena aktualnego stanu środowiska, dokument powinien składać się z dwóch zasadniczych części - szczegółowego programu działania na najbliższe cztery lata oraz perspektywicznej strategii na kolejne cztery lata. Po upływie czterech lat od przyjęcia Rada Ministrów jest zobowiązana do złożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania przyjętego programu, co powinno skutkować uszczegółowieniem założeń strategicznych do postaci kolejnego programu czteroletniego i przyjęciem następnych założeń strategicznych.

Ustawa wskazuje w art.14 najważniejsze elementy Polityki Ekologicznej. Powinna ona przede wszystkim zawierać określenie -

1. celów ekologicznych,

2. priorytetów ekologicznych,

3. rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych,

4. środków niezbędnych do osiągnięcia celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych.

Ustawa wprowadzająca zakłada, że Polityka Ekologiczna przygotowana według wskazanych zasad powinna zostać przez Radę Ministrów przedłożona Sejmowi, jako projekt, do dnia 31 grudnia 2002 r. Do tego czasu taką rolę ma pełnić Polityka ekologiczna państwa określona przez Radę Ministrów na podstawie art. 90 ust. 2 ustawy z 1980 r. (dokument ten staje się Polityką Ekologiczną Państwa w rozumieniu Prawa ochrony środowiska).

Dla realizacji Polityki Ekologicznej mają być przyjmowane wojewódzkie, powiatowe i gminne pro-gramy ochrony środowiska.

19. Programy ochrony środowiska.

Programy ochrony środowiska jak i programy gospodarki odpadami nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego.

Nie muszą okazywać zgodności między sobą, oznacza to, że powiatowe, gminne programy ochrony środowiska mogą opierać się na innych założeniach, nawet sprzecznych między sobą.

W toku uchwalania programów istnieje jedynie obowiązek opiniowania projektu programu przez organ wykonawczy szczebla wyższego np. projektu gminnego programu ochrony środowiska musi być zaopiniowany przez starostę, opinia ta może być negatywna co wcale nie będzie wpływało na związanie Rady Gminy negatywnym stanowiskiem starosty. Ustawa przewiduje jedynie wymóg zaopiniowania, po uzyskaniu stosownych opinii program może zostać uchwalony. Programy ochrony środowiska nie korzystają z przymiotu, prawa powszechnie obowiązującego. Oznacza to, że wiążą one jedynie organy administracji, nie wiążą stron postępowania np. mieszkańców, takie programy nie mają wpływu na stan ochrony środowiska na danym terenie. Wpływ tych programów na stan środowiska wynika z faktu obligowania organów administracji do podjęcia takich działań, tak aby inne akty prawa miejscowego posiadające przymiot, prawa powszechnie obowiązującego zostały dostosowane do regulacji wynikających z programu ochrony środowiska.

Najlepszym przykładem będzie działanie zmierzające do tego aby zmienić akty prawa miejscowego- który jest aktem prawa powszechnie obowiązującego tak aby regulacje planu zagospodarowania przestrzennego np. gminnego były zgodne z regulacją planu ochrony środowiska.

Gminny plan zagospodarowania przestrzennego korzysta z przymiotu prawa powszechnie obowiązującego co oznacza, że może on stanowić podstawę prawną do wydawania decyzji administracyjnych, dlatego też organy administracji będą związane regulacją prawa ochrony środowiska. Powinny podjąć działania do zapewnienia zgodności gminnego planu zagospodarowania przestrzennego z gminnym prawem ochrony środowiska.

Ustawa przewiduje jedyny wyjątek który może upoważnić do przyjęcia stanowiska : iż programy ochrony środowiska są jednak prawem powszechnie obowiązującym (art.186 POŚ), czyli sytuacja w której wniosek strony o wydanie pozwolenia na korzystanie ze środowiska byłby sprzeczny z regulacją wybranego programu ochrony środowiska. To taki wniosek powinien zostać oddalony, użyte w art. 186 pojęcie odmów wskazuje iż organ jest bezwzględnie związany regulacjami tych organów , skoro skonkretyzowanie wniosku stron nastąpi w decyzji odmownej , powoła się na regulację tych organów wskazując na podstawę wydania decyzji, to w takim przypadku należy uznać.

20. Dostęp do informacji o środowisku.

W dziale III tytułu I ustawa P.o.ś. reguluje sprawy związane z dostępem i zbieraniem informacji o środowisku. W Polsce do 1 stycznia 2001 r. brakowało, poza Konstytucją, przepisów regulujących generalnie procedurę dostępu do informacji i akt administracyjnych z dziedziny ochrony środowiska, poza regulacjami dotyczącymi uprawnień stron w postępowaniu administracyjnym, zawartymi w przepisach k.p.a. Ustawa P.o.ś. utrzymuje założenia przyjęte w ustawie z 9 listopada 2001 r. Zgodnie z tymi rozwiązaniami dostęp do informacji przysługuje każdemu, bez względu na obywatelstwo i interes prawny. Organy administracji (a także inne podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska), w posiadaniu których znajdują się szeroko rozumiane informacje o środowisku (w tym dotyczące stanu środowiska, plany i programy działań, pozwolenia na emisję), są co do zasady zobowiązane do ich udostępnienia na wniosek zainteresowanego podmiotu. Jedną z form udostępniania informacji ma być tworzenie publicznie dostępnych wykazów, w których ujmowane powinny być takie dokumenty jak polityki, strategie, plany itp. oraz postanowienia i decyzje dotyczące ochrony środowiska. Za udostępnianie informacji będą pobierane opłaty, których celem będzie zwrot kosztów przygotowania informacji a wysokość nie będzie mogła być wyższa od faktycznie ponoszonych kosztów

Ustawa P.o.ś. tworzy podstawy prawne pod państwowy monitoring środowiska, rozumiany jako system gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Państwowy monitoring środowiska ma działać przede wszystkim na podstawie pomiarów dokonywanych przez właściwe organy zobowiązane do badań monitoringowych, danych zbieranych w ramach statystyki publicznej oraz pomiarów i ewidencji dokonywanych przez inne podmioty zobowiązane do tego obowiązującymi przepisami lub decyzją administracyjną. Istotną nowością jest zobowiązanie właściwych organów do publikowania posiadanych informacji na stronach internetowych, o ile taką stronę dany organ prowadzi.

21. Udział społeczeństwa w procedurach decyzyjnych dotyczących środowiska.

Liczy się głos społeczeństwa

Prawo ekologiczne daje każdemu obywatelowi prawo zgłaszania uwag i wniosków w wielu postępowaniach administracyjnych w związku z ochroną środowiska. Ograniczono natomiast uprawnienia organizacji ekologicznych.

Artykuł 31 prawa ochrony środowiska stanowi jedynie, że każdy ma prawo do składania uwag i wniosków w postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa. Wymieniono kilka takich przypadków. Są to postępowania: w sprawie oceny oddziaływania na środowisko projektów dokumentów (art. 43), przy wydawaniu pozwolenia zintegrowanego (art. 218) oraz przy sporządzaniu zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego (art. 265 ust. 6). Ponadto w art. 46 ust. 4 wymieniono m.in. postępowania w sprawie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, pozwolenia budowlanego, koncesji górniczych, niektórych pozwoleń wodnoprawnych, lokalizacji autostrady itd. Zgodnie z art. 53 należy umożliwić udział obywateli przy procedurze sporządzania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko (raport taki sporządza się dla przedsięwzięć, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko). Udział społeczeństwa jest też dopuszczalny w wielu procedurach decyzyjnych na podstawie ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie modyfikowanych (Dz.U. nr 76, poz. 811). Ważnym wyjątkiem, kiedy nie stosuje się przepisów o udziale społeczeństwa, są przedsięwzięcia realizowane na terenach zamkniętych, czyli zastrzeżonych ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa.

Udział obywateli w postępowaniach administracyjnych jest dopuszczalny na różnych ich etapach.

Wnioski i uwagi obywateli

Przykład

Udział społeczeństwa jest dopuszczalny w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - jest ono tylko fragmentem procedury wydawania innych rozstrzygnięć, jak m.in. pozwolenia wodnoprawnego, koncesji górniczej itp.

W praktyce pojawia się problem rozpatrywania i uwzględniania zgłoszonych wniosków oraz uwag. Przykładowo w sprawie planowanego przedsięwzięcia, które może znacząco oddziaływać na środowisko, konieczne jest uzasadnienie wydanej decyzji (wyjątek od art. 107 par. 4 k.p.a.). Artykuł 46 ust. 10 prawa ochrony środowiska stanowi, że w uzasadnieniu decyzji należy umieścić m.in. informacje o sposobie wykorzystania uwag i wniosków zgłoszonych przez obywateli. Organ nie musi uwzględnić zgłaszanych uwag - powinien się z nimi zapoznać i ustosunkować się do nich. W uzasadnieniu wydawanej decyzji powinien jednak podać, dlaczego je uwzględnia bądź odrzuca i z jakich powodów.

Jeżeli procedura wydawania decyzji dopuszcza udział obywateli, to przysługuje im m.in. prawo do zapoznania się ze stosownymi materiałami oraz zgłoszenia uwag i wniosków. Uprawnienia te przysługują nie tylko osobom fizycznym, ale również osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym oraz innym organizacjom i to niezależnie od istnienia ich interesu faktycznego lub prawnego. Dotychczas czynny udział w postępowaniu był tylko domeną stron (np. wnioskodawcy i jego sąsiadów) i podmiotów występujących na prawach strony, takich jak organizacje ekologiczne. Obecnie każdy może wziąć udział w postępowaniach, gdzie dopuszczono udział społeczeństwa, jednak z pewnymi ograniczeniami.

22. Oceny oddziaływania na środowisko.

Instytucja ocen oddziaływania na środowisko sporządzanych do 1 stycznia 2001 r. w odniesieniu do przedsięwzięć określanych jako inwestycje szczególnie szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogące pogorszyć stan środowiska regulowana była przepisami ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Oceną był dokument sporządzany przez inwestora na etapie ubiegania się o decyzję ustalającą warunki zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenia wymagane w trybie przepisów prawa budowlanego.

Ocena oddziaływania na środowisko jest od 1 stycznia 2001 r. rozumiana jako określona prawem procedura a postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzane jest w odniesieniu do projektu koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, projektów planów zagospodarowania przestrzennego, projektów polityk, strategii, planów lub programów rozwoju i restrukturyzacji (są to tzw. strategiczne oceny oddziaływania) oraz planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W postępowaniu musi być zapewniony udział społeczeństwa a sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest wymagane w odniesieniu do wskazanej kategorii przedsięwzięć. Wobec drugiej kategorii nałożenie obowiązku sporządzenia raportu będzie mogło nastąpić poprzez decyzję administracyjną. Obie kategorie przedsięwzięć zostaną sprecyzowane w drodze rozporządzenia, w pewnym przybliżeniu będą odpowiadać obecnym kategoriom inwestycji szczególnie uciążliwych i mogących pogorszyć stan środowiska

23. Ochrona powietrza.

Ochrona powietrza została unormowana w ustawie Prawo Ochrony Środowiska z 2001roku.

Prawna ochrona powietrza swoje początki ma dopiero w latach 60-ych XX wieku. Ustawa z 1966r. była pomyślana jako dynamiczna, postępowa, zakładająca pewna szkodliwość stężeń dopuszczalnych prawnie i zmierzająca do ich obniżenia. Realizacja tej ustawy nie przyniosła jednak pożądanych efektów, a globalny stan zanieczyszczeń pogłębił się do niebezpiecznych dla środowiska rozmiarów w szybkim zresztą tempie.

Ustawa z 1966r. O Ochronie i kształtowaniu środowiska została uchylona ustawą z 1980r. O Ochronie i kształtowaniu środowiska, w której zawarto nową regulację ochronną.

Najnowsza jedna i aktualnie obowiązująca regulacja dotycząca ochrony powietrza, to ustawa Prawo Ochrony Środowiska z 2001r, która została dostosowana do celów i sposobów zarządzania jakością powietrza ustanowionych głównie w dyrektywie 96/62/EC z 1996r., zatem aktualnie obowiązująca regulacja dostosowana jest do norm unijnych.

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

1. utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach.

2. zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.

24. Ochrona wód.

Ochrona wód polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych. Wśród takowych można wymienić takie sposoby jak stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej, napowietrzaniu wód stojących, zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków, utylizacja wód kopalnianych wód kopalnych oraz powtórne wtłaczanie ich do niepotrzebnych już kopalni. Ważną czynnością jest też zabezpieczanie hałd i wysypisk, z których spływ są bardzo nie bezpieczne dla środowiska. No i ostatni sposób: oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych. Jednak to rozwiązanie należy opisać. Na początek sposoby.

Oczyszczanie ścieków może przebiegać w trzech etapach:

• Mechanicznym - polega on na usuwaniu zanieczyszczeń nie rozpuszczalnych, tj. ciał stałych i tłuszczów ulegających sedymentacji bądź flotacji przy użyciu urządzeń rozdrabniających, cedzących, osadników i odtłuszczaczy. Zazwyczaj w wyniku takiego oczyszczania traci się 25% zanieczyszczeń.

• Chemicznym - polega na wytrącaniu niektórych związków rozpuszczalnych lub ich neutralizacji za pomocą takich procesów jak: koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym, utlenianie. Odbywa się tu rozkład cukrów i białek znajdujących się w wodzie.

• Otrzymaną wodę chloruje się w celu dezynfekcji. Uzyskuje się II stopień oczyszczenia odpowiadający 85 - 90% redukcji zanieczyszczeń.

• Z oczyszczalnych ścieków usuwa się fosfor i azot albo biologiczne przez nitryfikację i denitryfikację w komorach osadu czynnego albo chemicznego.

• Ostatni, IV etap polegający na przywróceniu wodzie naturalnych właściwości. Jest to jednak proces kosztowny, skomplikowany i rzadko stosowany na szersza skalę.

Tak oczyszczone ścieki już po trzecim etapie można puszczać do wód wolno płynących, jezior i zapór wodnych albo używać w obiegu zamkniętym w zakładach przemysłowych czy hodowlanych. Warto pamiętać, że żadna z wykorzystanych w praktyce metod przekształca ścieków w wodę o I klasie czystości. Nie jest wiec obojętne gdzie będą zrzucane wody po oczyszczonych ściekach.

25. Pozwolenia wodnoprawne.

Pozwolenie wodnoprawne jest jedną z najważniejszych decyzji administracyjnych wydawanych, w ramach gospodarki wodnej i korzystania z wód, na podstawie ustawy Prawo wodne, ale z uwzględnieniem ustawy Prawo ochrony środowiska, w zakresie dotyczącym pozwoleń na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. W artykułach 122 do141 Rozdziału IV, Działu VI ustawy Prawo wodne znajdziemy wykaz czynności podlegających obowiązkowi uzyskania stosownego pozwolenia oraz zasady jego wydawania, wygaśnięcia, cofnięcia lub ograniczenia. Artykuł 122, ust. 1 przyjmuje, jako zasadę, że pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na:

• szczególne korzystanie z wód;

• regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, wpływające na wielkość przepływu wody;

• wykonanie urządzeń wodnych;

• rolnicze wykorzystanie ścieków, nieobjęte zwykłym korzystaniem z wód;

• długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej;

• piętrzenie wody podziemnej;

• gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie obszarów górniczych utworzonych dla wód leczniczych;

• odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych;

• wprowadzanie do wód substancji hamujących rozwój glonów;

• wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego.

Organem właściwym do wydawania pozwolenia wodnoprawnego jest starosta, który zgodnie z art.140, ust. 1 ustawy, wykonuje to zadanie, jako zadanie z zakresu administracji rządowej. W wyjątkowych sytuacjach, określonych art. 140, ust. 2, właściwym organem do wydawania pozwolenia jest wojewoda, którego kompetencje w tym zakresie, z dniem 1 stycznia 2008r., przejdą na marszałka województwa, jako zadania z zakresu administracji rządowej. Organ właściwy do wydawania pozwolenia wodnoprawnego jest również właściwy w sprawach stwierdzenia wygaśnięcia, cofnięcia lub ograniczenia tego pozwolenia, a także orzeczenia o przeniesieniu prawa własności urządzenia wodnego na własność właściciela wody. Pozwolenie wodnoprawne wydaje się tylko na wniosek, do którego muszą być dołączone dokumenty wskazane przez ustawę.

26. Ochrona lasów.

Czynniki zagrażające środowisku leśnemu można podzielić na: antropogeniczne, biotyczne i abiotyczne. Wśród wielu czynników antropogenicznych ciągle największe zagrożenie stanowią pożary. Ich najczęstrzymi przyczynami jest wypalanie traw i umyślne podpalenia. Działania w ramach ochrony lasów przed tym żywiołem podejmowane są w zależności od potencjalnego zagrożenia drzewostanów oraz warunków meteorologicznych. Pomimo nieustannej kampanii informacyjnej, jaka prowadzona jest w mediach. W lasach wciąż wybuchają pożary, których sprawcą jest człowiek. Równie poważnym zagrożeniem lasów są zanieczyszczenia powietrza. Szczególnie wrażliwe są gatunki iglaste. Emisje przemysłowe degradują glebę. Niestety nie ma sposobów ochrony lasów przed szkodliwym działaniem zanieczyszczeń przemysłowych. Jedynym rozwiązaniem problemu jest ciągłe zmniejszanie emisji zanieczyszczeń przez wprowadzanie „czystych technologii” i przebudowa drzewostanów na układy mieszane, składające się z gatunków drzew liściastych, odporniejszych na zanieczyszczenia. Spośród czynników biotycznych zagrażających naszym lasom, największą rolę odgrywają owady i grzyby. Masowe pojawy owadów (tzw. gradacje) powodują często ogromne szkody .Zagrożeniem są nie tylko owady żerujące na liściach (tzw. szkodniki pierwotne), ale też owady zasiedlające osłabione drzewa (szkodniki wtórne) - żerujące głównie pod korą. Nowoczesne leśnictwo do walki ze szkodnikami wykorzystuje ich naturalnych wrogów: ptaki, owady. Czynniki abiotyczne - powodzie, silne wiatry (nagromadzenie mokrego, ciężkiego śniegu na gałęziach drzew) powodują często katastrofalne szkody w drzewostanach. W związku z tym, aby ustrzec lasy przed dużymi stratami, stosujemy odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne z zakresu hodowli lasu

27. Zasady prowadzenia gospodarki leśnej.

Gospodarka leśna - gałąź gospodarki narodowej obejmująca użytkowanie lasu (głównie produkcję drewna) oraz działania związane z utrzymaniem trwałości drzewostanów w warunkach ich eksploatacji: hodowlę, ochronę, utrzymanie i powiększanie zasobów leśnych, a także gospodarowanie zwierzyną leśną. Dodatkowymi elementami gospodarki leśnej są: pozyskiwanie płodów runa leśnego, choinek, roślin leczniczych oraz realizacja pozaprodukcyjnych funkcji lasu, związanych z ochroną powietrza, wód i gleby.

Gospodarkę leśną prowadzi się według zasad:

• powszechnej ochrony lasów,

• trwałości utrzymania lasów,

• ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów,

• powiększania zasobów leśnych.

Gospodarka leśna realizowana jest w oparciu o:

• Ustawę o lasach,

• Politykę Leśną Państwa,

• Ustawę o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju,

• Zalecenia konwencji międzynarodowych.

Znaczący wpływ na warunki prowadzenia gospodarki leśnej mają przepisy ustawy o ochronie przyrody.

28. Organy administracji leśnej.

Obecnie cele polityki leśnej (w Polsce) oraz zadania służące ich realizacji zostały sprecyzowane w dokumencie Polityka Leśna Państwa - wydanym przez Ministerstwo Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa zatwierdzonym przez Radę Ministrów w 1997 roku. Nadrzędnym celem polityki leśnej jest wyznaczenie kompleksu działań kształtujących stosunek człowieka do lasu, zmierzających do zachowania w zmieniającej się rzeczywistości przyrodniczej i społeczno - gospodarczej warunków do trwałej w nieograniczonej perspektywie czasowej wielofunkcyjności lasów, ich wszechstronnej użyteczności i ochrony oraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszłymi oczekiwaniami społeczeństwa.

Politykę leśną realizują:

• Wojewodowie w lasach prywatnych w zakresie doskonalenia zrównoważonego użytkowania lasów i ich zasobów oraz poprawy stanu lasów prywatnych i nadzoru nad nimi;

• Dyrektor Generalny Lasów Państwowych w zakresie doskonalenia metod gospodarowania w lasach państwowych i ich użytkowania, pozwalających na realizację wszystkich wskazanych przez politykę leśną państwa funkcji lasów;

• Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w zakresie wdrażania w procedurach planistycznych zasad urządzania lasu, skierowanych na osiąganie celów wielofunkcyjnego gospodarstwa leśnego oraz monitorowanie stanu zasobów leśnych i stanu lasów.

Partnerami w realizacji polityki leśnej państwa są jednostki administracji państwowej i samorządowej odpowiedniego szczebla:

• Administracja wojewódzka w zakresie polityki przestrzennego zagospodarowania terenu województw w sposób gwarantujący lasom maksymalną ochronę (ochrona środowiska, zalesienia, zadrzewienia);

• Administracja lokalna i samorządy w zakresie bezpośredniej współpracy z nadleśnictwami i wzajemnej partycypacji w procesach planistycznych (plany urządzania lasów, plany przestrzennego zagospodarowania gminy, plany ochrony parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych), w programach podnoszenia poziomu wiedzy i świadomości ekologicznej społeczności lokalnej.

W polityce leśnej uczestniczą:

• Związki zawodowe działające w obszarze leśnictwa w zakresie ich obowiązków statutowych;

• Uczelnie i Instytuty leśne przez podejmowanie i realizację badań w zakresie ekologicznych i społecznych funkcji lasów oraz harmonizację z nimi technologii i metod produkcji, a także w zakresie realizacji programów edukacji przyrodniczo - leśnej społeczeństwa oraz kształcenia kadr dla leśnictwa;

• Leśne stowarzyszenia naukowo - techniczne (Polskie Towarzystwo Leśne, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa) w zakresie popularyzacji wiedzy leśnej, kreowania opinii i propozycji odnośnie polityki leśnej państwa;

• Prasa leśna i wydawnictwa leśne w zakresie informacji o lasach, szkolnictwie i polityce leśnej państwa;

• Sejm i Senat w zakresie stanowienia prawa leśnego, odpowiednich zabezpieczeń dla polityki leśnej w budżecie państwa, kontroli realizacji postanowień polityki leśnej i polityki ekologicznej państwa oraz wdrożenia zasad zrównoważonego rozwoju;

• Rząd w zakresie realizacji we wszystkich sektorach polityki ekologicznej państwa, zwłaszcza redukcji zagrożeń dla lasów.

29. Pojęcie i rodzaje odpadów.

Odpady - to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe, również te nie będące ściekami substancje ciekłe, powstałe w wyniku działalności przemysłowej, gospodarczej lub bytowania człowieka i nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały. W celu uporządkowania gospodarki zasobami i ochrony środowiska niezbędna jest klasyfikacja odzwierciedlająca genezę odpadów, ich właściwości, ekologiczną szkodliwość, użyteczność i masowość ich wytwarzania.

Podstawą każdej klasyfikacji są odpowiednio dobrane kryteria o charakterze fizykochemicznym, biologicznym, technologicznym, ekonomicznym np.:

źródło pochodzenia - sfera powstawania,

• kryterium surowcowe,

• stan skupienia,

• skład chemiczny,

• toksyczność,

• stopień zagrożenia dla środowiska,

• stopień przydatności (branżowej) do dalszego wykorzystania.

Odpady klasyfikuje się w zależności od źródeł powstawania, stopnia uciążliwości bądź stwarzania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. W problematyce dotyczącej ochrony środowiska rozpatruje się i klasyfikuje odpady, jako substancje pochodzące z produkcji lub konsumpcji, które zanieczyszczają środowisko.

Przy klasyfikacji odpadów w oparciu o kryterium toksyczności i zagrożenia dla środowiska przyjmuje się, że o ich szkodliwości decyduje:

• składnik najniebezpieczniejszy, który jednocześnie determinuje przynależność odpadów do odpowiedniej kategorii szkodliwości i określa technologię jego utylizacji,

• toksyczność i szkodliwość odpadu dla organizmów żywych,

• właściwości rakotwórcze substancji odpadowych,

• zagrożenie dla wód powierzchniowych i gleby na podstawie wielkości dopuszczalnych zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych I klasy czystości,

• zanieczyszczenie atmosfery przez odpady pylące, wydzielające pary lub gazy szkodliwe i o nieprzyjemnym zapachu,

• łatwość zapłonu.

Podział odpadów wg stopnia szczególnego zagrożenia dzieli je na: odpady grożące zakażeniem - zawierające drobnoustroje chorobotwórcze, jaja pasożytów itp., odpady grożące skażeniem - zawierające substancje promieniotwórcze, odpady szczególnie szkodliwe dla środowiska - zawierające substancje uznane przez ministra zdrowia za trucizny lub środki szkodliwe, surowe produkty i inne materiały uznane za nieprzydatne do wykorzystania gospodarczego.

30. Zasady gospodarowania odpadami.

Jednym z istotniejszych celów ustawy o odpadach jest uregulowanie racjonalnego zagospodarowywania odpadów i powtórnego ich wykorzystania. Przez gospodarkę odpadami należy rozumieć: „zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów”. Z powyższej definicji wynika, że gospodarowanie odpadami należy rozumieć szeroko. Dlatego też zasady gospodarowania dotyczą szerokiego zakresu i można je już dostrzec na poziomie prewencji. Gospodarowanie odpadami podlega jednak określonym zasadom.

Kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić, tak aby:

• Zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania,

• Zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów,

• Zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi.

31. Obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów.

Przez wytwórcę odpadów rozumie się każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów, oraz każdego, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba, że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Wytwórca odpadów (z wyjątkiem odpadów komunalnych) prowadzący instalację, który wytwarza rocznie:

• powyżej 0,1 tony odpadów niebezpiecznych lub 5 ton pozostałych odpadów - winien uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów; powinno ono odpowiadać wymaganiom określonym w przepisach dotyczących pozwoleń na korzystanie ze środowiska, a ponadto określać m.in. ilość odpadów poszczególnych rodzajów dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku,

• do 1 tony odpadów niebezpiecznych - winien posiadać zatwierdzony program gospodarki tymi odpadami, wniosek w tej sprawie należy przedłożyć z dwumiesięcznym wyprzedzeniem, decyzja zatwierdzająca program winna m.in. określać ilość poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku,

• od 5 do 5 tysięcy ton odpadów innych niż niebezpieczne - winien przedkładać informację o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania nimi (rada gminy może objąć tym obowiązkiem wytwarzanie odpadów w ilości mniejszej niż 5 ton rocznie).

Posiadaczem odpadów jest każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna); domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Posiadacz odpadów, który łącznie prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz zbierania lub transportu odpadów, jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów. Posiadacz odpadów,powinien dodatkowo uwzględnić we wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wymagania przewidziane dla wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów. Posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych; ewidencja ta w przypadku posiadacza odpadów, który prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, powinna obejmować sposoby gospodarowania odpadami, a także dane o ich pochodzeniu i miejscu przeznaczenia. Obowiązek ten w odniesieniu do odpadów komunalnych spoczywa na prowadzących działalność bądź przedsiębiorcach posiadających zezwolenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

32. Międzynarodowy obrót odpadami.

Międzynarodowe przemieszczanie odpadów jest szczególnym rodzajem postępowania z odpadami. Wszystkie ogólne reguły dotyczące postępowania z odpadami znajdują tu swoje zastosowanie. Przepisy dotyczące międzynarodowego przemieszczania odpadów - zarówno polskie jak i europejskie a także międzynarodowe - mają w konsekwencji doprowadzić do bezpiecznego zagospodarowania odpadów. Jedną różnicą jest to że końcowe zagospodarowanie odbywa się w kraju innym niż kraj pochodzenia odpadów. Procedury kontrolne ustanowione w aktach prawnych są dość skomplikowane i zróżnicowane ze względu na: rodzaj odpadów, kraj docelowy lub kraj pochodzenia odpadów, rodzaj przesyłki-eksport, import lub tranzyt, cel wysyłki - unieszkodliwienie lub odzysk. Przepisy te stosuję się dla każdego przemieszczania odpadów, w którym uczestniczy w jakikolwiek sposób którekolwiek z państw członkowskich UE. Dotyczy to więc wysyłek odpadów wewnątrz do wspólnoty i ze wspólnoty - również wtedy, gdy zachodzi konieczność tranzytu przez państwa trzecie, a także wtedy, gdy państwa trzecie dokonują wysyłki tranzytem przez obszar Wspólnoty. Generalnie przyjęto zasadę uzyskania uprzedniej zgody właściwych państw na dokonanie przemieszczenia odpadów. W warukach polskich jest to decyzja administracyjna wydana przez głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

33. Prawne formy ochrony przyrody.

Jednym ze sposobów ochrony przyrody jest obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody (art. 3 ust. 2)

Formy ochrony przyrody określone w art. 6 ust 1 u.o.p. to katalog zamknięty obejmujący::

• parki narodowe,

• rezerwaty przyrody,

• parki krajobrazowe,

• obszary chronionego krajobrazu,

• obszary Natura 2000,

• użytki ekologiczne,

• zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,

• pomniki przyrody,

• stanowiska dokumentacyjne,

• ochronę gatunkową roślin, zwierząt i grzybów:

Ponadto ustawa stworzyła możliwość wyznaczania przygranicznych obszarów cennych pod względem przyrodniczym, w celu ich wspólnej ochrony w drodze porozumienia z sąsiednimi państwami. Z wymienionych form ochrony przyrody 9 funkcjonowało już wcześniej, zaś nową formą ochrony przyrody od 1 maja 2004 r. są obszary Natura 2000.

Razem obszary prawnie chronione zajmują obecnie 32,5 % powierzchni Polski. W tym szacunku nie uwzględniono utworzonych dla wielu obszarów tzw. otulin, na terenie których też mogą obowiązywać określone zasady użytkowania terenu, obecnie - tylko w przypadku, kiedy stosowne zapisy zostaną wprowadzone do planów zagospodarowania przestrzennego.

Formy ochrony przyrody można podzielić na: obszarowe, indywidualne oraz gatunkowe.

34. Parki narodowe.

Parki narodowe stanowią najważniejszą formę ochrony przyrody. Pierwszy park na świecie został utworzony dla radości i pożytku ludzi. Na całym świecie jest 368 takich obiektów chroniących unikatowe i dobrze zachowane fragmenty różnorodnych ekosystemów ziemskich. Według definicji ustawowej: „park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe”. Polska przyjęła definicję parku narodowego określoną na X i XI Ogólnym Zgromadzeniu światowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów. Stąd wszystkie polskie parki narodowe, jako odpowiadające wymogom IUCN znalazły się na jej liście. Ponadto 6 parków narodowych UNESCO wpisało na listę rezerwatów biosfery (Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Słowiński, Tatrzański, w tym 1 (Białowieski) został uznany przez UNESCO za obiekt dziedzictwa światowego oraz 2 parki (Biebrzański i Słowiński) objęte zostały konwencją RAMSTAR.W ramach parku narodowego wyróżnia się zwykle 3 strefy: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i otulinę parku narodowego. W parkach narodowych stosuje się dwa rodzaje ochrony: czynną i bierną. Bierna polega na wytyczeniu obszarów ochrony ścisłej, gdzie ingerencja człowieka ogranicza się do badań i obserwacji o charakterze naukowym. Ochrona czynna oznacza natomiast przywracanie stanu pierwotnego miejscom zmienionym wcześniej przez człowieka lub podtrzymywanie istnienia środowisk, które nie przetrwałyby samodzielnie, np. lasy są bardzo mocno zmienione przez człowieka i ich samoistna regeneracja trwałaby ponad 100 lat. Ich ochrona czynna polega na wycinaniu niektórych drzew i sadzeniu innych, odpowiadających warunkom glebowym i wilgotności danego miejsca.Nadzór nad parkami narodowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieprzechodzące w trwały zarząd parku narodowego. Rada Ministrów, wydając rozporządzenie, kieruje się rzeczywistym stanem wartości przyrodniczych obszaru.Na obszarach graniczących z parkiem narodowym wyznacza się otulinę parku narodowego. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych ze względu na potrzebę ochrony zwierząt w parku narodowym. Strefa ochronna zwierząt łownych nie podlega włączeniu w granice obwodów łowieckich. Minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, strefę ochronną zwierząt łownych, określając obszary wchodzące w jej skład oraz kryteria i sposoby utrzymania właściwej liczebności i struktury populacji poszczególnych gatunków zwierząt łownych. Obszar parku narodowego jest udostępniany w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.

W planie ochrony parku narodowego ustala się miejsca, które mogą być udostępniane, oraz maksymalną liczbę osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach.

Za wstęp oraz udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów mogą być pobierane opłaty, których wysokość ustala dyrektor parku narodowego. Do 30 kwietnia 2004 parki były nadzorowane przez Krajowy Zarząd Parków Narodowych. Od 1 maja 2004 jego obowiązki przejęło Ministerstwo Środowiska - Departament Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu, a od stycznia 2007 r. Samodzielny Wydział ds. Obszarów Natura 2000 i Parków Narodowych.W Polsce funkcjonują 23 parki narodowe, które łącznie obejmują powierzchnię ponad 3000 km², co stanowi ok. 1% powierzchni kraju, na obszarze 683 km² wydzielono strefy ochrony ścisłej, gdzie nie dochodzi do ingerencji człowieka w ekosystemy. Na pozostałych terenach pracownicy parków i naukowcy wspierają odradzanie się naturalnej przyrody. Stosunkowo duża liczba, bo aż prawie 1/3 wszystkich parków, powstała w latach 90-tych XX wieku.

Najstarszym parkiem jest Białowieski Park Narodowy oraz park Pieniński założone w 1932

35. Rezerwaty przyrody.

Rezerwat przyrody, w myśl ustawy o ochronie przyrody, obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub wartościami krajobrazowymi. Na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina. (art. 13 u.o.p)Uznanie za rezerwat przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie lub przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem. Rezerwat przyrody pod względem zakresu ochrony nie różni się od parku narodowego. Podstawowym kryterium odróżniającym obie formy ochrony przyrody jest cel ochrony - parki są tworzone dla realizacji kompleksowych celów ochrony danego terenu, rezerwat ma z reguły określony cel indywidualny, np. ochrona siedliska konkretnego gatunku roślin. Cały rezerwat albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, nie można prowadzić wyrębów nawet sanitarnych, często jest to zakaz samodzielnego poruszania się po drogach leśnych. Ochrona czynna dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny). Ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony.Akty prawne powołujące rezerwaty przyrody nie zawierają określeń "rezerwat ścisły" i "rezerwat częściowy" (stosuje się je tylko w aktach wyższej rangi, np. w rozporządzeniach Rady Ministrów, w odniesieniu do części parków narodowych poddanych takiej ochronie). Kategoria ochrony wynika z zakresu wprowadzonych na terenie rezerwatu ograniczeń, zapisanych w akcie powołującym dany obiekt. Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki: fauna, flora, twory przyrody nieożywionej. Ze względu na przedmiot ochrony wyróżnia się rezerwaty m.in.: faunistyczne, florystyczne, krajobrazowe, leśne, przyrody nieożywionej, stepowe, słonoroślowe, torfowiskowe, wodne, ornitologiczne. W Polsce funkcjonują 1354 rezerwaty przyrody na łącznej powierzchni 1490 km². Największym rezerwatem jest Nadgoplański Park Tysiąclecia (12684 ha); chroni on krajobraz okolic jeziora Gopło oraz miejsca i pamiątki historyczne związane z początkiem państwa polskiego. Największym rezerwatem o charakterze czysto przyrodniczym są Stawy Milickie ( 5324 ha); gnieżdżą się tu gęsi, perkozy, kormorany, czaple siwe i bąki. Najbardziej utytułowanym rezerwatem jest jezioro Łabędzie - naprawdę jezioro Łuknajno (710ha). Ten bardzo płytki zbiornik wodny objęty został Konwencją Ramiarską i jako jedyny polski rezerwat przyrody wpisany na światową Listę Rezerwatów Biosfery. Rezerwat Cisy Polskie im. Leona Wyczółkowskiego jest największą w Europie ostoją tego ginącego drzewa. Las Bielański (131 ha) jest niewielkim, ale dobrze zachowanym, prawie naturalnym fragmentem Puszczy Mazowieckiej w środku Warszawy. Fakt ten sprawia, że rezerwat jest ewenementem w skali światowej- nie ma odpowiedników w żadnym wielkim mieście Europy.

36. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.

Ochrona gatunkowa jest niezmiernie ważnym dopełnieniem w systemie ochrony przyrody.

Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony.

Rośliny, zwierzęta i grzyby gatunków zagrożonych wyginięciem w środowisku przyrodniczym podlegają ochronie ex situ w ogrodach zoologicznych, ogrodach botanicznych lub bankach genów w celu przywrócenia osobników tych gatunków do środowiska przyrodniczego.

Organy ochrony przyrody podejmują działania w celu ratowania zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, polegające na przenoszeniu tych gatunków do innych miejsc, eliminowaniu przyczyn ich zagrożenia, podejmowaniu ochrony ex situ oraz tworzeniu warunków do ich rozmnażania.

Jeżeli stwierdzone lub przewidywane zmiany w środowisku zagrażają lub mogą zagrażać roślinom, zwierzętom lub grzybom objętych ochroną gatunkową, wojewoda, a na obszarach morskich minister właściwy do spraw środowiska, jest obowiązany, po zasięgnięciu opinii właściwej wojewódzkiej rady ochrony przyrody oraz zarządcy lub właściciela terenu, podjąć działania w celu zapewnienia trwałego zachowania gatunku, jego siedliska lub ostoi, eliminowania przyczyn powstawania zagrożeń oraz poprawy stanu ochrony jego siedliska lub ostoi.

37. Ochrona krajobrazu.

Obszar chronionego krajobrazu jest formą ochrony przyrody. zajmującą rozleglejsze tereny niż parki krajobrazowe i obejmuje pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska.

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy, które określają jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po zaopiniowaniu przez wojewódzką radę ochrony przyrody oraz właściwe miejscowo rady gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wyróżniającego się krajobrazu o zróżnicowanych ekosystemach i możliwości zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem

Obszary chronionego krajobrazu są przeznaczone głównie na rekreację, a działalność gospodarcza podlega tylko niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów szkodliwych dla środowiska i niszczenia środowiska naturalnego).

Aktualnie w Polsce istnieje 409 takich obszarów na łącznej powierzchni około 71 400 km². Są one łącznikiem w systemie ochrony tak, że stanowi on ciągłość

Zasoby wiedzy przyrodniczej o tych obszarach są z reguły mniejsze niż o pozostałych formach ochrony i nie ma administracji tych obszarów. Informacje o tych obszarach gromadzone są przez Wojewódzkich Konserwatorów Przyrody funkcjonujących przy urzędach wojewódzkich.

38. Obszary Natura 2000.

W 2004 r. rozpoczęto też wprowadzanie w Polsce europejskiej formy ochrony przyrody - obszarów Natura 2000, na których chroni się te elementy przyrody, które są zagrożone w skali Europy. Docelowo takie obszary obejmą prawdopodobnie ok. 15-20% powierzchni kraju.

W Unii Europejskiej podejmowanych jest wiele inicjatyw w zakresie ochrony różnorodności biologicznej oraz wypracowania wspólnych zasad ochrony i gospodarowania na najcenniejszych obszarach przyrodniczych. Takim właśnie programem jest Natura 2000. Jego działanie ma do 2010 roku zatrzymać trend zmniejszania się tej różnorodności na terenie całej Europy.

Program ten opiera się na dwóch dyrektywach UE: Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków - tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa 92/43/EWG o ochronie siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory, czyli tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Jednym z zobowiązań przedakcesyjnych Polski było wyznaczenie do dnia 1 maja 2004 r. obszarów Natura 2000. Zadanie to zostało zrealizowane poprzez wprowadzenie do ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004 r. obszarów Natura 2000 jako jednej z form ochrony przyrody oraz wyznaczenie tych obszarów. W ich granicach znajduje się wiele terenów rolniczych.

Dyrektywa Ptasia nakazuje ochronę wszystkich gatunków ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim na terytorium państw członkowskich. Kluczowy jest zapis art. 4 dyrektywy, który nakłada obowiązek ochrony siedlisk gatunków ptaków wymienionych w zał. I dyrektywy, poprzez wyznaczenie ich jako obszarów specjalnej ochrony (OSO).

Dyrektywa Siedliskowa wskazuje:

• typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki zwierząt i roślin dla których państwa członkowskie zobowiązane są wyznaczyć specjalne obszary ochrony (SOO);

• gatunki zwierząt i roślin, które państwa członkowskie zobowiązane są objąć ochroną ścisłą .

• gatunki zwierząt i roślin, które są przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, ale mogą podlegać gospodarczemu użytkowaniu (załącznik V).

W tym przypadku kwalifikowane są miejsca zajmowane przez któryś z około 300 rodzajów siedlisk naturalnych oraz przez siedliska konkretnych gatunków (434 gatunków roślin i 200 gatunków zwierząt, bez ptaków).

Minister właściwy do spraw środowiska opracowuje projekt listy obszarów Natura 2000, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej.

Dyrektywy Unii podają podstawowe kryteria, które ma spełniać obszar ochrony sieci Natura 2000, więc opisują jedynie co trzeba chronić a nie jak. Obszary ochrony wybiera rząd każdego z krajów członkowskich z osobna, a organy Unii ostatecznie zatwierdzają listę obszarów wchodzących w skład ogólnoeuropejskiej sieci. Po zatwierdzeniu, można ubiegać się o finansowanie niektórych działań prowadzonych na obszarach znajdujących się na tej liście.

Jednak ochrona przyrody w sieci Natura 2000 będzie opłacana nie tylko z ogólnoeuropejskiej kasy. Obowiązek utrzymania przyrody na tych obszarach w stanie co najmniej takim, jak w momencie ich powołania, spoczywa na kraju członkowskim.

39. Administracja ochrony przyrody.

Organami w zakresie ochrony przyrody są:

1. Minister Właściwy do spraw środowiska - wykonuje zadania organu administracji rządowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody, będącego sekretarzem lub podsekretarzem stanu w urzędzie obsługującym tego ministra. Głównego Konserwatora Przyrody powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Właściwego do spraw środowiska.

2. Wojewoda - wykonuje zadania organu administracji rządowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy wojewódzkiego konserwatora przyrody. Organami opiniodawczo-doradczymi w zakresie ochrony przyrody są: Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody, Rada Naukowa Parku Narodowego, Rada Parku Krajobrazowego lub Rada Zespołu Parków Krajobrazowych.

3. Starosta

4. wójt, burmistrz albo prezydent miasta.

40. Geneza ustawy o handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i innych substancji.

Na Konferencji ONZ ,, Środowisko i Rozwój” jaka odbyła się w Rio de Janeiro Janeiro dniach 3-14 czerwca 1992 roku przyjęta została i podpisana przez 153 państwa Konwencja w sprawie Zmian klimatu. Konferencja była wynikiem licznych działań podejmowanych przez ONZ i jeje agendy wśród których najważniejsze to: Konferencja sztokholmska z 1972 roku, wiedeńska Konwencja w sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej z 1985 roku, Uchwalę z 1989w sprawie wdrażania Planu Przeciwdziałania Pustynnieniu, Protokół Montrealski w sprawie Substancji Naruszających Warstwę Ozonową, Deklarację ministerialną II Światowej Konferencji na temat Klimatu z roku 1990. Protokół z Kioto do Ramowej konwencji narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu został podpisany dnia 11 grudnia 1997r. podczas III Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej. Powodem jego opracowania było powszechne przekonanie, że Konwencja Klimatyczna nie jest instrumentem wystarczającym do faktycznej ochrony klimatu ( nie nakazywała np. ograniczonej emisji gazów cieplarnianych). Decyzja o podjęciu negocjacji nad Protokołem zapadła już w czasie I Konferencji ST 1995 stron w Berlnie w 1995 roku

Szerzej zagadnienie 66

Od 1 stycznia 2005 roku w całej Unii Europejskiej zaczęła obowiązywać Dyrektywa nr 2003/87/WE z 13 października 2003 roku, ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych cieplarnianych zmieniająca dyrektywę nr 96/61/WE. Dostosowując polskie prawo do prawa WE sejm RP uchwalił ustawę z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych cieplarnianych innych substancji. Handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych to możliwość wspólnego wypełniania limitu emisji, jaki został przyznany uczestnikom systemu. Gazy cieplarniane to Konwencja Klimatyczna i limity ustanowione dla poszczególnych krajów przez Protokół z Kioto. System handlu emisjami obejmuje jedynie część branż i instalacji odpowiedzialnych za emisje gazów cieplarnianych.

41. Mechanizm handlu emisjami.

Celem handlu emisjami jest osiągnięcie redukcji emisji najmniejszym kosztem. Poprzez handel emisjami jedna strona zmniejsza swoje emisje i sprzedaje osiągnięte redukcje drugiej stronie, która potem wykorzystuje pozyskane redukcje do uzyskania swojego celu redukcyjnego./ Oprócz obniżania kosztów redukcji emisji, handel emisjami jest zachetą dla transferu technologii i inwestycji krajów rozwiniętych w krajach rozwijających się. International Emission Trading (IET) pozwala państwu uprzemysłowionemu, posiadającemu nadmiar jednostek emisji w związku z obniżeniem ich o więcej, niż to wynika ze zobowiązań, na ich sprzedaż innemu państwu wymienionemu w Aneksie I, które nie jest zdolne do wypełnienia swoich zobowiązań poprzez własną redukcję emisji

42. Zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń.

Przedmiotem handlu na rynku są zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń (zwane także pozwoleniami, uprawnieniami, kwotami, kredytami redukcji emisji, certyfikatami emisyjnymi). Posiadacz takiego uprawnienia może z niego skorzystać i wyemitować określoną ilość zanieczyszczeń lub odsprzedać prawo do emisji innemu uczestnikowi rynku.

Handel na rynku odbywa się do momentu zrównania krańcowych kosztów redukcji emisji zanieczyszczeń. Uczestnicy rynku, których koszty redukcji są niskie prowadzą inwestycje i obniżają emisję poniżej poziomu wynikającego z posiadanych uprawnień emisyjnych, a uzyskaną w ten sposób nadwyżkę odsprzedają innym uczestnikom, których koszty redukcji są wyższe. Przedsiębiorstwa kupujące uprawnienia odnoszą korzyści, gdyż zwiększają wielkość swojej emisji (związanej np. ze zwiększeniem wielkości produkcji) ponosząc niższy koszt niż wynikający z konieczności prowadzenia działań nakierowanych na utrzymanie emisji na poziomie wyznaczonym przez dotychczasowe kwoty emisji. Jednocześnie koszty dodatkowej emisji są uwzględniane w rachunku ekonomicznym tych przedsiębiorstw oraz spełniona jest zasada zanieczyszczający płaci.

W systemie handlu emisjami przedmiotem obrotu rynkowego są zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń. Ich posiadacz może Posiadacz takiego uprawnienia może wyemitować określoną ilość zanieczyszczeń lub odsprzedać swoje prawa do emisji innym uczestnikom rynku.

Zbywalne prawa do emisji są papierem wartościowym. Mimo, iż nie ma przeszkód aby handel takimi papierami odbywał się na rynku pozagiełdowym, to dopuszczenie tych papierów do obrotu giełdowego jest pożądane ze względu na redukcję kosztów transakcji. Równolegle do rynku kasowego powinien rozwijać się rynek transakcji terminowych.

Najczęściej handel emisjami stosowany jest jako instrument ochrony atmosfery. Emisja CO₂ jest przedmiotem handlu w Wielkiej Brytanii, Danii oraz na Słowacji, a niedługo w całej Unii Europejskiej. W USA oraz na Słowacji handluje się również emisją SO₂

Do grona uczestników rynku należą przede wszystkim posiadacze instalacji odpowiedzialnych za emisje. Uznaje się, że przemysł z sektorów energetyki, ciepłownictwa, przemysłu cementowego, hutnictwa, przemysłu papierniczego odpowiada za dominującą część emisji dwutlenku węgla.

Przewiduje się, iż docelowo krąg uczestników rynku zostanie poszerzony o instytucje finansowe. Motywy zawierania transakcji przez te podmioty mogą być spekulacyjne, gdyż ocenia się, iż w długim okresie wraz ze wzrostem rzadkości uprawnień do emisji będzie następował wzrost ich ceny rynkowej. Nie można również wykluczyć aktywnego zaangażowania ze strony organizacji pozarządowych zainteresowanych wykupem i umorzeniem uprawnień do emisji w celu poprawy jakości środowiska.

43. Obszar jako kategoria prawa ochrony środowiska.

,,Obszar” może wystąpić w przepisach w dwóch kontekstach:

1. Jako terytorium, które podlega ochronie,

2. Jako terytorium, które jest zanieczyszczone,

Istotą obszaru specjalnego jest to, ze na takim obszarze obowiązuje inny reżim prawny niż reżim powszechny. Reżim powszechny jest modyfikowany na potrzeby tego obszaru.

Ad. 1 Reżim powszechny zostaje zastąpiony normami, które mają za cel ochronę danego obszaru przed zanieczyszczeniem.

Ad2. Reżim specjalny jest budowany ze względu na uciążliwości (szkodliwe dla środowiska wpływy, które pochodzą z takiego obszaru) z powodu, że są tam niedotrzymywanie normy zanieczyszczeń środowiska.

Kiedyś używano bardzo powszechnego określenia ,,strefy ochronne”. Rodzaje stref ochronnych:

1) tworzone wokół obszarów cennych przyrodniczo w celu ich ochrony np. otuliny parków narodowych (dzisiaj takie rozumienie zawierają obszary z pkt 1

2) tworzone wokół obszarów ,,źródeł zanieczyszczeń” (dzisiaj takie rozumienie zawiera obszar pkt2)

Oto kilka przykładowych obszarów specjalnych:

-parki narodowe, strefy ochronne zwierząt łownych, rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, obszary ograniczonego użytkowania dla lotnisk- oczyszczalni ścieków- tras komunikacyjnych, strefy ochronne ujęć wód….

44. Obszar ograniczonego użytkowania.

Obszar na którym nie obowiązują standardy jakości środowiska. Obszar na którym dopuszcza się przekraczanie standardu środowiska.,

Organ ograniczonego użytkowania ustala w drodze rozporządzenia wojewoda lub w drodze uchwały rada powiatu.

Najkorzystniejszy jest taki obszar dla przeciętnego obywatela, gdyż np. mieszkamy na terenie huty, nie możemy uprawiać na takim terenie, to wtedy chcemy odszkodowania lub innych roszczeń od takiego inwestora np. niech odkupi od nas taka działkę albo nieruchomość.

W przypadku gdy podmiot odmówił wypłaty odszkodowań właściwym jest sąd cywilny.

45. Normy dopuszczalnych zanieczyszczeń.

Wielkości dopuszczalnych zanieczyszczeń regulowane są specjalnych mało elastycznymi normami prawnymi typu technicznego. Są one tworzone w drodze rozporządzeń bądź za pomocą innych aktów prawnych. Normy -~ określają wielkościowe parametry zanieczyszczeń, wyrażające dopuszcza~ ciepłotę, hałas, promieniowanie, odór oraz najczęściej dopuszczalne ilości i intensywność wprowadzania do środowiska pewnych pierwiastków i ich Związ­ków. Reżim przestrzegania norm obowiązuje emitującego. Nawet w warunkach ich bezwzględnego przestrzegania nie jest równoznaczny ze stanem zanieczyszczenia globalnego. Problem ten domaga się rozwiązania zwłaszcza co ..:­ziemi uprawnej, gdzie kumulacja zanieczyszczeń uniemożliwia niekiedy pra­widłowe i normalne jej wykorzystanie.

W tym względzie wyróżnia się właśnie dwa pojęcia: emisji i imisji. Emisja oznacza wielkości zanieczyszczeń (substancji i energii) wprowadzanych do środowiska, imisja zaś stan zanieczyszczeń w środowisku. Normy dopusz­czalnych zanieczyszczeń (emisji) mające generalny charakter nie wiążą (w zasadzie ) emitentów z mocy prawa. Podmiotom zanieczyszczającym sytuację prawną kreuje tu dopiero decyzja administracyjna ustalająca zindywidualizowane wielkości zanieczyszczenia. Zatem na przykład w najogólniejszym ujęciu wyróżnić można: l) generalne normy dopuszczalnej emisji, 2) indywidualne normy dopuszczalnej emisji, 3) imisyjne normy dopuszczalnych stężeń określonych substancji i energii.

Różnego rodzaju normami dopuszczalnych zanieczyszczeń objęte s'" ­Polsce między innymi: jakość powietrza, jakość różnych wód, jakość stan i skład ścieków, stan ciszy, jakość stanu bez promieniowania, jakość środków spożywczych.

W ustawie z 200 l r. Prawo ochrony środowiska normy dopuszczalnych zanieczyszczeń zostały w różnych kontekstach, warunkach i celach nazwane ~ przykład:

- dopuszczalnymi poziomami substancji lub energii albo

- dopuszczalnymi wartościami parametrów fizycznych,

- standardami jakości gleby i ziemi,

- alarmowymi poziomami substancji,

- poziomami substancji nie przekraczającymi górnego progu oszacowania,

- poziomami substancji nie przekraczającymi dolnego progu oszacowania.

Omawiane normy pełnią dwie zasadnicze funkcje. Ograniczają emisję oraz stymulują ulepszanie (z punktu widzenia ochrony) rozwiązań technicznych technologicznych.

Zanieczyszczanie środowiska w granicach norm jest legalne, choć nie jest, s0dnie z Prawem ochrony środowiska, równoznaczne z brakiem odpowiedzialności cywilnej. Natomiast ich przekroczenie powoduje powstanie obow­iązków w zakresie przeciwdziałania zwiększonej emisji (głównie przez insta­lowanie urządzeń oczyszczających, ograniczenie działalności, czy przez zam­knięcie zakładu), decyduje o nałożeniu kar administracyjnych, ułatwia stwier­dzenie odpowiedzialności administracyjnej, cywilnej i karnej

46. Opłaty w ochronie środowiska.

Opłaty pomyślane są jako należności za legalne naruszenie stanu środowiska przez wprowadzanie w nim zmian. Mamy 2 kategorie opłat:

1. opłaty za korzystanie ze środowiska, które są przewidziane w ustawie POŚ i SA ponoszone za:

- pobór wody,

- wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,

- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,

- przekraczanie warunków decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu,

- składowanie i magazynowanie odpadów,

- wprowadzanie do obrotu substancji kontrolowanych

- przyznanie uprawnień do emisji (i związane z tym należności)

- opłaty produktowi to opłaty za opakowanie wymienione w załączniku do ustawy POŚ, pobierana jest w przypadku wprowadzania na rynek krajowy produktu w tym opakowaniu i depozytowe dotyczy sprzedaży akumulatorów ołowiowych.

2. opłaty, które są przewidziane w innych ustawach: Prawo geologiczne i górnicze, ustawy o ochronie przyrody, ustawy o ochronie gatunków rolnych i leśnych: pobierane za:

- wydobywanie kopalin, surowców i prowadzenie innej działalności kondensowanej

- usuwanie drzew i krzewów ( opłatę za wycięcie drzewa liczy się za każdy centymetr obwodu drzewa mierzony na wysokość 130 cm, opłatę od krzewów liczy się mnożąc powierzchnię w metrach kwadratowych, jaką zajmują krzewy razę stawkę opłat)

- wyłącznie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej.

Wysokość opłat określa aktualnie na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska ustalona jest przez sam korzystający ze środowiska podmiot zobowiązany z mocy prawa do jej wniesienia. Gdy jej nie wniesie lub wniesie w nieodpowiedniej wysokości to Marszałek Województwa w drodze decyzji adm. wymierza jej wysokość. Stawki opłat SA waloryzowane co roku - ogłaszane są w Monitorze Polskim do 30 września roku poprzedzającego rok, na którym są ogłaszane.

47. Kary w ochronie środowiska.

Jedna z najstarszych instytucji POŚ. W polskim prawie kary pojawiły się od roku 1961 od ustawy z 31 stycznia o ochronie wód przed zanieczyszczeniem. W ochronie powietrza kary zostały wprowadzone ustawą z 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego. Aktualnie obowiązująca POŚ zreasumowała sytuacje, w których nakłada się kary, ale ich nie wyczerpała. Uporządkowała system kar, określiła, za co mogą być stosowane zebrała kary, które miały podstawę w innych aktach. Funkcje kary ma ona charakter rekompensacyjny i czysto ekonomiczny - nie jest opłata a zapłatą. Każdy użytkownik instalacji ma obowiązek badać wielkość emisji (monitorować). Gdy wielkość emisji przekroczy określone normy tedy użytkownik dostaje karę. Kara biegnie w taktach: godzinowych i dobowych. Jest liczona do momentu, gdy emisja osiągnie wartość (właściwą) określoną w decyzji emisyjnej. Sumę kary liczy się jako stawka kary razy ilość taktów. W aktualnym stanie prawnym na podstawie ustawy POŚ z 2001 r., ustawy prawo wodne z 2001 r., i niektórych ustaw katalog kar pieniężnych obejmuje kary pieniężne za: przekroczenie określonych w pozwoleniu zintegrowanym a także w pozwoleniu na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ilości lub rodzaju wprowadzanych gazów lub pyłów; przekroczenie określonych w pozwoleniu zintegrowanym a także w pozwoleniu wodnoprawanym na wprowadzanie do wód lub do ziemi ilości, stanu lub składu wprowadzanych ścieków; przekroczenie określonych w pozwoleniu zintegrowanym a także w pozwoleniu na pobór wód ilości pobranej wody; naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska opadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów wymaganych przepisami ustawy z 2001 r. o odpadach i magazynowaniu odpadów; przekroczenie określonych w pozwoleniu zintegrowanym a także w pozwoleniu na emitowanie hałasu do środowiska poziomów hałasu. Karę wymierza się ( wydana w wyniku postępowania adm. ) wojewódzki inspektor ochr. Środ. Całość podstawowej problematyki kar regulowana jest ustawą POŚ.

Schemat kar w ochr. Środ

• Kary biegnące (kroczące)-wymiar godzinowy (powietrza), dobowy (hałasu,odpadów,higieny)

• Kara łączna - skierowana do Jednostki Org. Kara wymierzana przez Woj.Insp.Ochr.Śr

• Kara jednorazowa- dot. Jednostek org i os. Fiz, karę wyznacza wójt, burmistrz, prezydent

48. Fundusze ochrony środowiska.

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powstał z utworzo­nego na podstawie ustawy z 1980 roku Funduszu Ochrony Środowiska i utwo­rzonego na podstawie prawa wodnego z 1974 r. w 1976 roku Funduszu Gospo­darki Wodnej. Aktualnie całość organizacji i funkcjonowania funduszów regu­lowana jest postanowieniami Prawa ochrony środowiska. Na strukturę fundu­szów składają się:

- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

- wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

- powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

- gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Fundusz Narodowy i fundusze wojewódzkie mają osobowość prawną. Pro­wadzą samodzielną gospodarkę finansową pokrywając z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów wydatki na dofinansowanie zadań, koszty działal­ności oraz rozwój.

Przychodami Narodowego Funduszu, wojewódzkich funduszy, powiato­wych funduszy oraz gminnych funduszy są wpływy z tytułu opłat i kar pienięż­nych pobieranych na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz prze­pisów szczególnych. Przychodami Narodowego Funduszu są także wpływy z opłat produktowych.

Dochodami Narodowego Funduszu są także wpływy z opłat i kar pienięż­nych ustalanych na podstawie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze. Docho­dy te przeznacza się na finansowanie prac geologicznych w zakresie gospo­darki zasobami kopalin i wód podziemnych i poznania budowy geologicznej kraju oraz na finansowanie potrzeb górnictwa służących zmniejszeniu uciążli­wości dla środowiska wynikających z wydobywania kopalin i likwidacji zakła­dów górniczych.

Ponadto dochodami Narodowego Funduszu, wojewódzkich funduszy, po­wiatowych funduszy oraz gminnych funduszy mogą być wpływy z przedsię­wzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, do­browolne wpłaty, zapisy i darowizny osób fizycznych i prawnych oraz świad­czenia rzeczowe i środki pochodzące z fundacji czy emisji obligacji własnych. Wszystkie te dochody są środkami publicznymi w rozumieniu ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych. Prawo ochrony środowiska dokładnie reguluje, które wpływy i w jakiej wysokości stanowią przychody po­szczególnych funduszy.

Narodowy Fundusz oraz wojewódzkie fundusze dysponując rachunkami

złotowymi i rachunkami środków dewizowych mogą: l) udzielać pożyczek oprocentowanych,

2. udzielać dopłat do oprocentowania,

3. przyznawać dotacje,

4. przyznawać nagrody,

2. udzielać poręczeń spłaty kredytów i zwrotu środków przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje międzynarodowe na ochronę środowiska i gospodarkę wodną,

6) przejmować zobowiązania Ministra Środowiska wobec obcych rządów,-

i organizacji międzynarodowych w okolicznościach określonych prawem,

7. udzielać dotacji do pożyczek na podstawie umów cywilnych,

8. udostępniać środki finansowe bankom w określonych ustawami celach.

9. nabywać, obejmować i zbywać uchwały lub akcje w spółkach.

Środki Narodowego Funduszu, wojewódzkich funduszy, powiatowych funduszy i gminnych funduszy służą finansowaniu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Szczegółowe cele przeznaczania środków i podejmowania zadań służących ochronie --_ dokładnie przewidziane przez ustawę z 2001 r. Prawo ochrony środowiska Narodowy Fundusz i wojewódzkie fundusze mają obowiązek prowadzenia gospodarki finansowej zapewniającej pełne wykorzystanie nie podlegających zwro­towi środków pochodzących z Unii Europejskiej przeznaczonych na ochronie środowiska i gospodarkę wodną.

49. Sytuacje prawne jednostki w ochronie środowiska.

Kryteria podziału sytuacji prawnych jednostki

Kryteria podziału sytuacji prawnych jednostki mogą być ustalane z praw­nych punktów widzenia. Najpierw można zaproponować dla badania S:-T.:2­prawnej człowieka kryteria uzgodnione z przedmiotem ochrony. W wyniku ich zastosowania powstają co najmniej cztery grupy sytuacji. W pierwszej człowiek prywatny występuje:

- jako podmiot prawa własności lub innego prawa rzeczowego,

- w drugiej - jako pracobiorca,

- w trzeciej - jako prowadzący działalność gospodarczą

- w czwartej wreszcie - jako obywatel korzystający z wszelkich dóbr środowiska i poddany w związku z tym zarówno całemu reżimowi prawnemu, jak : jego skutkom pozaprawnym.

Wyodrębnienie drugiej grupy opiera się posiłkowo na kryterium czasu, ::czasu pracy.

Pierwsza grupa sytuacji ma w prawie polskim oczywiste antecedencje, 30wiem ochrona przyrody przed wojną, będąc prawie jedyną ochroną, wiązała -ię w znacznej części z administracyjno prawnym ograniczeniem praw rzeczo­wych. Motywacjami tego ograniczenia były potrzeby zaspokojenia zbiorowych potrzeb człowieka, jednakże w granicach wyznaczonych nie tylko stanem za­grożenia, poziomem wiedzy oraz rzeczowymi możliwościami państwa i samo­rządów ale także wszelkimi uwarunkowaniami funkcjonalnymi. Dzisiejsza sy­tuacja indywidualnych podmiotów praw rzeczowych jest zróżnicowana szcze­gółowym przedmiotem tych praw i intensywnością ograniczeń ochronnych. Przy tym w tej samej grupie sytuacji, ze względu na dobro stanowiące przed­miot określonego prawa rzeczowego, obok ograniczeń administracyjno praw­:nych funkcjonują i służą podmiotowi tych praw przede wszystkim urządzenia skonstruowane przez prawo cywilne.

Druga grupa sytuacji obejmuje te, w których człowiek o statusie pra­cownika, realizując treść stosunku pracy, znajduje się z tego powodu w specjalnych warunkach pracy wyraźnie gorszych (szkodliwszych) od przeciętnych warunków środowiskowych występujących poza miejscem pracy; przy czym

gdzie tu wyłącznie o jego sytuację bierną, tj. taką, w której nie występuje jako " podmiot decydujący o tych warunkach, czy o stanie środowiska poza miejscem "racy. Jeśli bowiem decyduje, to jego działanie ma już atrybuty działania w :mieniu państwa, samorządu terytorialnego, samorządu zawodowego czy orga­nizacji społecznej. Oczywiście w tej grupie sytuacji przedmiot ochrony jest taki sam, jak w grupie czwartej, tzn. jest nim zdrowie i życie człowieka. Ochronę prawną zapewnia tu prawo pracy bądź prawo cywilne. Mimo odmienności pod­staw, ogólna koncepcja tych ochron jest w zasadzie podobna. Idzie o zastąpie­nie ubytków zdrowia ekwiwalentem pieniężnym.

Trzecia grupa sytuacji będzie się dynamicznie rozwijać w nowym pol­skim systemie wolnego rynku. Obejmując coraz większą grupę przedsiębiorc­ów prywatnych, których działalność będzie przez władze publiczne reglamen­towana w szerszym lub węższym zakresie, a część z tej reglamentacji znajdzie się na polu ochrony. W obrębie tej reglamentacji obywatel nie będzie trakto­wany jako człowiek prywatny ale jako przedsiębiorca, którego działalność pro­dukcyjna czy usługowa będzie z powodów publicznej potrzeby ochrony środo­wiska w określony sposób

ograniczana stając się przedmiotem zakazu, nakazu

czy pozwolenia. Główne obciążenie normatywne spadnie tu na administracyjne prawo gospodarcze i na prawo administracyjne.

Czwarta grupa sytuacji jest kategorią zbiorczą i nie występuje w jednym poziomie podziału z pozostałymi grupami. Zbiorczą dlatego, że obejmuje ca­łość sytuacji poza tymi, które wynikają z prawa rzeczowego, ze stosunku pracy lub z prawa gospodarczego. Jej stosunek do pozostałych grup wyraża się w możliwej kumulacji. Przedmiotem ochrony w tej grupie jest życie i zdrowi­a człowieka, potrzeba zapewnienia mu wartości estetycznych i warunków wypoczynku. Formalna różnorodność regulacji jest tu znaczna. W każdym zaś razie treść tych regulacji nie jest motywowana wyłączną dbałością o wyodrębniony : tu przedmiot ochrony, lecz jest wektorem także jednoczesnej dbałości o polepszanie materialnego poziomu życia. Sytuację prawną jednostki wyznaczają --­wspólnie: prawo administracyjne, prawo cywilne i prawo karne.

Owa kompleksowość regulacji sugeruje zastosowanie drugiego, ważnego punktu widzenia systematyzacji, kryterium podziału, mianowicie charakter _ determinacji prawnej. W ten sposób możemy oddzielnie, choć w podobny := sytuacjach faktycznych, analizować pozycję prawną jednostki określaną prze= poszczególne, wspomniane działy prawa. Pierwszy rzut oka daje wrażenie bre­ku związków między środkami prawa cywilnego i administracyjnego. Głębsze analiza pokazuje swoiste zależności. Istnieją również określone uwarunkowania między regulacjami prawem administracyjnym a regulacjami prawie karnym. Wszystkie one nie mają charakteru organicznego, bowiem poszcze­gólne działy prawa, przechodząc własną drogę ewolucyjną i realizując swoje odmienne cele, nie znalazły dotychczas okazji do stworzenia wspólnych urządzeń prawnych, właściwych specjalnie dla pola ochrony środowiska, a ty:::. bardziej dla sytuacji prawnej jednostki, mimo że sąsiadują formalnie i w tzw. działach kompleksowych, jak np. w ustawie Prawo wodne i w ustawie Prawo ochrony środowiska.

W rezultacie zastosowania kryterium działu prawa możemy mówić sy­tuacji prawnej jednostki wyznaczonej przez prawo administracyjne, administracyjne prawo gospodarcze, prawo cywilne, prawo karne, prawo finansowe =:: jeszcze inne. Ciągłe preferowanie w nauce konstrukcji stosunku prawnego jako podstawowego narzędzia badawczego, doprowadziło do wielu sytuacji zagrożenia jednostki za sytuacje prawne. W efekcie pogłębiał ~ rozdźwięk między stanem zagrożenia człowieka a systemem urządzeń praw­nych, służących mu do ograniczania lub likwidacji zagrożeń. Schemat oddzia­ływania na jednostkę jest taki, że najczęściej administracja działa wobec przedsiębiorcy (również w formach zindywidualizowanych decyzji); zaś przedsię­biorca na jednostkę (obywatela), ale już nie w sposób zindywidualizowany: zasadzie nie prawny. Przedsiębiorąc działalność produkcyjną czy usługo _ przedsiębiorca (niezależnie od tego czy produkuje chrom, czy prowadzi autostradę) nie wchodzi z jednostką w stosunki prawne, niemniej w sferze środo­wiska pogarsza jej bezpośrednio lub pośrednio warunki życia. Zatem jednostka ­pozostaje tu zazwyczaj poza sferą stosunków prawnych zindywidualizowanych. Tak więc model ochrony interesów jednostki w sferze wartości środo­wiska naturalnego odbiega w określonym obszarze działań, w pewnym sto ­od ogólnego funkcjonowania prawa wobec obywatela, w którym administracja_ ingeruje najczęściej indywidualnie, a obywatel ma możność uruchomienia stosownej ochrony. W tym właśnie mało wyróżnionym dotąd kontekście wyposażamy dziś pojedynczego obywatela czy grupy obywateli w różne uprawnienia proceduralne

50. Instrumenty finansowe i niefinansowe w ochr. środowiska.

Podstawowy sens instrumentów ochrony środowiska oparty jest na idei internalizacji kosztów zewnętrznych, czego dowodzi funkcjonująca zakresie ochrony środowiska generalna zasada „zanieczyszczający płaci”. Idzie o to, by kosztami zewnętrznymi obarczyć sprawców zanieczyszczeń. Tej idei internalizacji służą w sposób bezpośredni lub pośredni zarówno instrumenty finansowe jak i niefinansowe.

1. Instrumenty finansowe:

- podatki - w razie służącego konsumentowi wyboru między dwoma produktami, który jeden jest korzystniejszy dla środowiska, należy stosować takie wobec niego podatki, by produkt był tańszy.

- subsydia, subwencje, dotacje - np. przedsiębiorstwa prywatne mogą korzystać z ulg lub zwolnień podatkowych za instalację urządzeń chroniących ( oczyszczających środowisko ) Firmy mogą dostać bezpośrednio subsydia na instalacje takich urządzeń. Producent może otrzymywać dotację w wysokości, która rekompensuje mu ograniczenie poziomu produkcji do rozmiaru optymalnego społecznie, zawsze mniejszego w warunkach występowania kosztów zewnętrznych od optimum przedsiębiorstwa.

- zbywalne prawo do emisji zanieczyszczeń

- opłaty produktowe - jest opłatą za korzystanie ze środowiska, są nią objęte opakowania i produkty szczególnie szkodliwe. Obciąża ona przedsiębiorców ( producentów, importerów)na których po pierwsze ciąży obowiązek odzysku i recyklingu określonych odpadów i po drugie kiedy osiągany poziom odzysku tych odpadów jest niższy od wymaganego. Różnica w postaci opłaty produktowej wypłacana jest przez przedsiębiorców i zasila fundusz ochrony środowiska.

- opłaty depozytowe i kaucje - opłatą depozytową obciążone są produkty uciążliwe dla środowiska np. akumulatory. Kaucje ustalane są np. na opakowania substancji chemicznych szczególnie niebezpiecznych dla środowiska i człowieka.

Instrumenty niefinansowe:

- zakazy, ograniczenia, standardy wymogów, normy dopuszczalnych zanieczyszczeń, kwoty.

51. Naczelne i centralne organy ochrony środowiska.

1. Naczelne.

Całość zadań z zakresu ochrony środowiska ma dziś ogólnospołeczny i ogólnopaństwowy zasięg. Dotyczy to zwłaszcza Rady Ministrów, która w granicach swoich kompetencji ustalonych w konstytucji, nie wyrażających expressis Derbis zadań w ochronie środowiska, tworzy podstawy polityki administracyjnej i w walnej części podstawy prawne całości działań ochronnych. Są dwie zasadnicze konstrukcje ochrony środowiska w obrębie administracji zwierzchniej: cały zakres ochrony środowiska przyznaję się specjalnie wydzielonej jednostce, kompetencje ochrony przydane są wielu różnym członkom rządu stosowanie do ich właściwości rzeczowej i podmiotowej. Aktualna organizacja ochrony środowiska na stopniu zwierzchnim to zawiła plątanina obu tych konstrukcji. W roku 1999 rozporządzenie RM z dnia 26 października utworzono Ministerstwo Środowiska, Minister objął zakresem działania 2 działy: gospodarkę wodną i środowisko. Dla znacznej części spraw z zakresu ochrony środowiska podobną pozycję przy uwzględnianiu takiego samego sposobu kreacji rozporządzeniami z tych samych dat ma Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obejmuje dwa działy administracji rządowej tj. rolnictwo i rozwój wsi stał się właściwy w dziedzinie ochrony środowiska.

W sferze funkcjonalnej całość przedsięwzięć ministrów właściwych w sprawach z zakresu ochrony środowiska można usystematyzować wyróżniając działalność:

- normatywną

- decyzyjną ( wydawanie aktów adm. powoływanie osób na określone stanowisko.

- zwierzchnią , nadzorczą, kontrolna koordynacyjną,

W dzisiejszym stanie organizacyjnym pozycje ustrojowo prawne Ministra Środowiska i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi są analogiczne do pozycji innych ministrów resortowych, to jest ministrów kierujących działami adm. rządowej. Istotne funkcje w ochronie środowiska pełnią także inni ministrowie a zwłaszcza Minister Infrastruktury, Minister Zdrowia.

2. CENTRALNE

Ich rola w ochronie środowiska jest znaczna. Właśnie zasięg i treść wyspecjalizowania zadań i kompetencji decydują tu o znaczeniu organu centralnego, który w poważnej mierze jako organ fachowy zastępuje ministra, którego można uznać za organ kompetencyjny bardziej uniwersalny. A jednoznacznie organ centralny nie traci nic z funkcji organu zwierzchniego strukturze administracji wyspecjalizowanej, choć trzeba od razu podnieść, iż w sferze kształtowania stosunków prawnych zewnętrznych nie jest uprawniony do wydawania rozporządzeń. Oto wykaz najczęściej kompetentnych w sprawach ochrony śród centralnych organów adm. rządowej:

Podległych prezesowi RM:

Polski Komitet Normalizacyjny

Prezes UOKiK

Podległy poszczególnym ministrom:

Ministrowie Rolnictwa i Rozwoju Wsi:

Główny Lekarz weterynarii

Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa

52. Kompetencje organów administracji zespolonej w ochronie środowiska.

Po reformie administracji z 1998 r znaczną część wyspecjalizowane adm. Pozostającej dotąd poza ramami organizacyjnymi adm. Rządowej i samorządowej została przetransportowana na obszar organizacyjny adm. Rządowej i samorządowej. Poza adm. Zespoloną pozostały już z tej adm. Tylko jej organy zwierzchnie zwane w doktrynie doktrynie prawie organami centralnymi. Na stopniu wojewódzkim wyraża się ona w nazwie: zespolona administracja rządowa a na stopniu powiatowym w nazwie: powiatowa administracja zespolona. Zwierzchnikiem wojewódzkiej adm. Rzadowej jest wojewoda, który wykonuje zadania przy pomocy kierowników zespolonych służb inspekcji i straży wojewódzkich. Zwierzchnictwo to występuje w dwóch zasadniczych postaciach- zwierzchnictwa osobowego oi służbowego. Do wojewody należy powoływanie i odwoływanie kierowników zespolonych służb inspekcji i straży wojewódzkich (oprócz kierowników Policji i Państwowej straży Pożarnej)

Na stopniu wojewódzkim adm. Rządowa zespolona obejmuje: Inspekcje handlową, Służbę Ochrony Zabytków, Inspekcje jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych, Policje, Inspekcje Ochrony Środowiska, Państwową straż Pożarną, Inspekcje Farmaceutyczną, Inspekcje Budowlaną, Inspekcje Weterynaryjną, Organy nadzoru Geodezyjnego Geodezyjnego kartograficznego, Kuratora Oświaty, Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody.

Wszystkie z tych administracji mają wyłączne lub częściowe kompetencje uformowane dla potrzeb ochrony środowiska.

Najważniejszym z punktu widzenia ochr. Srod. Organem adm. Zespolonej jest Inspekcja Ochrony Środowiska która stanowi: samodzielny korpus organizacji kontrolnej, aparat pozostający w dyspozycji Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, element organizacyjny adm, zespolonej.

Jej zadania: kontrola przestrzegania przepisów o ochr. Środ. I racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody, kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska, udział w postępowaniu dot. Lokalizacji inwestycji, udział w przekazaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środ., oraz urządzeń chroniących środ. Przed zanieczyszczeniami, kontrola eksploatacji urządzeń chroniących środ. Przed zanieczyszczeniami, podejmowanie dec. Wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych ochr. Środ.,, lub naruszeniem warunków korzystania ze środ. współdziałanie w zakresie ochr.środ z innymi organamiadm. Publ, ochrony cywilnej i organizacjami społecznymi, organizowanie i koordynowanie Państwowego monitoringu. Środowiska, obserwowanie stanu i zachodzących w nim zmian, opracowanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno- pomiarowych, inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska oraz usuwanie ich skutków i przywracanie środowiska do stanu naturalnego, uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.

53. Kompetencje organów administracji niezespolonej w ochronie środowiska.

Organy, które dziś nazywamy terenowymi organami rządowej administracji niezespolonej trwają w niezmienionej koncepcyjne postaci od początków odrodzonego państwa polskiego w 1918 r., choć przydawano im jako całość różne nazwy. Do organów administracji niezespolonej po reformie reformie 1998 r. w zakresie ochrony środowiska należą utrzymane przez ustawę z dnia 5 czerwca 1998r. o administracji rzadowej w województwie: Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych górniczych specjalistycznych urzędów górniczych . Dyrektorzy regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy urzędów morskich, Główny inspektor i inspektorzy dozoru technicznego żeglugi morskiej, kierownicy inspektoratów żeglugi śródlądowej, Prezes Agencji Rynku Rolnego i podmioty mu podległe. Ponadto dalszym ciągu pozostały niezespolone dotychczas funkcjonujące organy pozostałych kontroli międzynarodowych niezorganizowanych niezorganizowanych systemie administracji zespolonej oraz wyspecjalizowane organy kreowane na podstawie poszczególnych ustaw np. Państwowa straż Rybacka kontrolująca realizację ustawy o rybactwie śródlądowym.

54. Kompetencje organów jednostek samorządu terytorialnego w ochronie. środowiska.

Marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę nad przestrzeganiem i stosowaniem przepisów o ochronie środowiska w sprawach objętych ich właściwością. Samorządy terytorialne powinny m.in. zapewnić udział społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska.

KOMPETENCJE WÓJTA I BURMISTRZA

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w sprawach zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami jest właściwy w sprawach:

• wydawania decyzji nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie dodatkowych pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 ust. 1 prawa ochrony środowiska),

• decyzji ustalającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania wyników pomiarów, dokonywanych przez prowadzących instalację i użytkowników urządzeń, jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (art. 149 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania wyników dodatkowych pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 prawa ochrony środowiska),

• przyjmowania zgłoszeń instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko.

KOMPETENCJE STAROSTY

Starosta jest organem ochrony środowiska właściwym w sprawach:

• uzgadniania warunków realizacji przedsięwzięcia: przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 48 ust. 2 pkt 1 prawa ochrony środowiska)

• wydawania opinii koniecznej przy postanowieniu o obowiązku sporządzenia i zakresu raportu dla planowanego przedsięwzięcia (art. 51 ust. 3 prawa ochrony środowiska)

• decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu, w przypadku stwierdzenia, na podstawie np. pomiarów dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu (art. 115a ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• otrzymywania wyników pomiarów, np. wielkości emisji i pomiarów ilości pobieranej wody, od prowadzących instalację i użytkowników urządzeń, jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (art. 149 prawa ochrony środowiska)

• decyzji nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia dodatkowy obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150 prawa ochrony środowiska)

• zgłoszenia instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• decyzji ustalającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• decyzji nakładającej na zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem obowiązek prowadzenia w określonym czasie dodatkowych pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją tych obiektów, jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów substancji lub energii w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją obiektu, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska (art. 178 prawa ochrony środowiska)

• pozwolenia zintegrowanego na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz na wytwarzanie odpadów (art. 183 prawa ochrony środowiska)

• decyzji zobowiązującej prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego, w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko, (art. 237 prawa ochrony środowiska)

• nakładania obowiązku: ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia oraz przywrócenia środowiska do stanu właściwego, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko (art. 362 ust. 1 prawa ochrony środowiska)

• zobowiązania podmiotu korzystającego ze środowiska do uiszczenia na rzecz właściwego gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej kwoty pieniężnej odpowiadającej wysokości szkód wynikłych z naruszenia stanu środowiska (art. 362 ust. 3 prawa ochrony środowiska)

Kontrola nad ochroną Marszałek Województwa

Marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów.

Organy, o których mowa, mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów marszałkowskich, powiatowych, miejskich lub gminnych lub funkcjonariuszy straży gminnych.

Osoba kontrolująca jest uprawniona do:

• wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 na pozostały teren;

• przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych,

• żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego,

• żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Kierownik kontrolowanego podmiotu oraz kontrolowana osoba fizyczna obowiązani są umożliwić przeprowadzenie kontroli.

Z czynności kontrolnych kontrolujący sporządza protokół, którego jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanego podmiotu lub kontrolowanej osobie fizycznej.

Protokół podpisują kontrolujący oraz kierownik kontrolowanego podmiotu lub kontrolowana osoba fizyczna, którzy mogą wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem.

W razie odmowy podpisania protokołu przez kierownika kontrolowanego podmiotu lub kontrolowaną osobę fizyczną kontrolujący umieszcza o tym wzmiankę w protokole, a odmawiający podpisu może w terminie siedmiu dni przedstawić swoje stanowisko na piśmie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, staroście lub marszałkowi województwa.

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Ponadto wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta lub marszałek województwa mają prawo występować do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organy te stwierdzą naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić.

55. Swoiste organy ochrony.

Przez swoiste organy ochrony środowiska rozumieć należy takie organy, które zostały wykreowane wyłącznie dla potrzeb ochrony i w tym względzie mają określone uprawnienia, choć zazwyczaj nie działają władczo. Oto najważniejsze z działających opiniodawczo państwowych organów z zakresu ochrony środowiska.

Państwowa Rada Ochrony Środowiska jest to organ doradczy i opiniodawczy Ministra Środowiska, który w drodze rozporządzenia określa jej organizację i szczegółowy sposób funkcjonowania. Do zakresu jej działalności należy opiniowanie spraw ochrony środowiska a także w szczególności przedstawienie kwestii w sprawach tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju. Rada liczy 30 osób powołanych przez Ministra Środowiska na okres 5 lat spośród przedstawicieli nauki, środowisk zawodowych itp. Wydatki na działalność Rady pokrywane są z budżetu państwa.

Państwowa Rada Ochrony Przyrody organ opiniodawczy i doradczy Ministra Środowiska, który powołuje jej40 członków na kadencje trwającą 5 lat spośród ludzi nauki, praktyki i organizacji społecznych. Do jej zadań należy: ocena realizacji ustawy, opiniowanie strategii, planów i programów dotyczących ochrony przyrody, ocena realizacji krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, opiniowanie projektów aktów prawnych. W województwach działają wojewódzkie komisje ochrony przyrody z których każda składa się z 20-30 członków powołanych przez wojewodę na 5 letnią kadencję. Wydatki na działalność Rady pokrywane są z budżetu państwa.

Komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko Ustawa z dnia 27.04.2001 r. tworzy Krajową Komisję do Spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko oraz wojewódzkie komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko. Krajowa Komisja skład się 40-60 osób powołanych i odwołanych przez Ministra Środowiska wydaje opinie w sprawach przedłożonych przez Ministra, monitoruje funkcjonowanie systemu ocen, opiniuje projekty aktów normatywnych, współpracuje z komisjami wojewódzkimi. Komisja wojewódzka powołana jest przez wojewodę w liczbie 20-40 osób w porozumieniu z marszałkiem województwa. Stanowi organ opiniodawczo-doradczy i wydaje opinie w sprawach przedłożonych przez wojewodę z zakresu postępowania w sprawach ocen oddziaływania na środowisko.

Inne organy Wymienić tu można zwłaszcza:

1. powołaną w oparciu o ustawę o Radzie Ministrów i kierowaną przez Ministra Środowiska Radę do Sprawa Zrównoważonego Rozwoju Kraju;

2. działającą na podstawie ustawy Prawo wodne Krajową Radę Gospodarki Wodnej;

3. działającą na podstawie ustawy o krajowym systemie ekozarządzania i audytu Krajową Radę Ekozarządzania;

4. działającą na podstawie ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych Komisję do spraw GMO

56. Podmioty społeczne w ochronie środowiska.

Zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą z 24.04.2001 r. uregulowanie udziałów podmiotów społecznych w postępowaniach w sprawach ochrony środowiska obejmuje następujące sytuację:

1. Obywatel indywidualnie lub grupa obywateli mogą w każdym postępowaniu prowadzonym z udziałem społeczeństwa składać uwagi lub wnioski do których nie stosuję się przepisów kpa regulujących skargi i wnioski.

2. Zgodnie z postanowieniami ustawy z 24.04.2001r. każda organizacja ekologiczna, która powołując się na miejsce swego działania zgłosi chęć uczestnictwa w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa musi być doń dopuszczona na prawach strony. Organizacje ekologiczne mogą w sferze ochrony środowiska współdziałać z organami administracji publicznej, a organy administracji mogą organizacjom ekologicznym udzielać pomocy.

3. Jednostki pomocnicze samorządu gminnego mogą współdziałać w sferze ochrony środowiska z organami administracji.

4. Samorząd pracowniczy

5. Związki zawodowe mogą współdziałać w dziedzinie ochrony środowiska z organami administracyjnymi

6. Jednostki ochotniczych straży pożarnych które mogą współdziałać z organami administracyjnymi.

57. Rozwój wspólnotowego prawa ochrony środowiska.

Rozwój historyczny

• Początkowo:

• brak przepisów o ochronie środowiska w Traktatach

• regulacje dotyczące ochrony środowiska - oparte na innych postanowieniach TWE - głównie dotyczących wspólnego rynku (art. 94 TWE (dawny art. 100))

• Jednolity Akt Europejski z 1986 r. - wprowadzenie do TWE tytułu „Środowisko” (dawne art. 130r - 130t) - wyrażającego zasady: prewencji, zanieczyszczający płaci, rektyfikacji u źródła, a także wysokiego poziomu ochrony

• Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) z 1992 r. - nowelizacja tytułu „Środowisko”, wprowadzenie zasady przezorności

• Traktat Amsterdamski z 1999 r. - wprowadził zasadę integracji polityk ochrony środowiska z politykami sektorowymi (art. 6 TWE)

58. Źródła wspólnotowego prawa ochr. środowiska.

Źródła wspólnotowego prawa ochrony środowiska

• Acquis communautaire - dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej:

- prawo pisane (traktaty oraz prawo tworzone przez organy Unii)

- prawo niepisane (wytworzone w sposób zwyczajowy ogólne zasady i prawa podstawowe)

- wyroki ETS

- umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnotę i państwa członkowskie z państwami nieczłonkowskimi

- polityki wspólnotowe

• Podział źródeł prawa:

- pierwotne

- wtórne (pochodne)

Prawo pierwotne

• Traktaty założycielskie wraz z protokołami i załącznikami,

• Traktaty o przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesyjne),

• Niektóre uchwały Rady (zmieniające liczbę członków Komisji Europejskiej, liczbę sędziów w Trybunale Sprawiedliwości, czy uchwała o ustanowieniu Sądu Pierwszej Instancji).

• Do prawa pierwotnego zalicza się też tzw. ogólne zasady prawa UE.

Prawo wtórne

• Akty wiążące:

• rozporządzenia

• dyrektywy

• decyzje

• Akty niewiążące:

• zalecenia

• opinie

• Umowy międzynarodowe, których stroną jest WE i państwa członkowskie (choć czasem uważane też za swoiste źródło prawa)

59. Programy ochrony środowiska UE.

Wieloletnie programy działania w ochronie środowiska to dokumenty o charakterze wytycznych polityki, formalnie nie mają one mocy wiążącej. Stanowią jednak faktyczną podstawę kształtowania ochrony środowiska w Unii Europejskiej, lokując się na pograniczu polityki i prawa ochrony środowiska. Swoją specyfikę zawdzięczają nie tylko faktowi określania kierunków, celów oraz priorytetów wspólnotowej polityki ochrony środowiska, ale również i temu, że dzięki charakterowi prawotwórczemu stanowią podstawę do opracowywania dalszych aktów normatywnych. Na podstawie określonych w nich priorytetów i celów powstają następnie regionalne, krajowe, lokalne oraz sektorowe programy w dziedzinie ochrony środowiska, a także liczne akty prawne. Dotychczas powstało sześć wieloletnich programów działania wochronie środowiska:

- Pierwszy program działania w ochronie środowiska (1973-1976)

- Drugi program działania w ochronie środowiska (1977-1981)

- Trzeci program działania w ochronie środowiska (1982-1986)

- Czwarty program działania w ochronie środowiska (1987-1992)

- Piąty program działania w ochronie środowiska (1993-2000)

- Szósty program działania w ochronie środowiska (2001-2010

Obecnie obowiązujący Szósty program określa cztery zagadnienia uznane za szczególnie ważne

w polityce ekologicznej UE:

- zmiany klimatyczne,

- przyrodę i bioróżnorodność,

- środowisko a zdrowie,

- gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami

60. Zasady wspólnotowego prawa ochr. środowiska.

• Zasada integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi (art. 6 TWE)

• Zasada prewencji (art. 174 ust. 2)

• Zasada przezorności (art. 174 ust. 2)

• Zasada zanieczyszczający płaci (art. 174 ust. 2)

• Zasada wysokiego poziomu ochrony (art. 174 ust. 2 i art. 95 ust. 3)

• Zasada rektyfikacji (usuwania szkód) u źródła (art. 174 ust. 2)

• Zasada kompleksowej ochrony (nie wyrażona wprost w TWE; wyprowadza się ją z przyjętych w nim zasad)

61. Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń.

Jednym z transponowanych ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. -Prawo Ochrony Środowiska wymagań prawnych UE jest Dyrektywa Rady 96/61/WE z 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń, zwana potocznie Dyrektywą IPCC, wprowadzająca system pozwoleń zintegrowanych. Celem systemu pozwoleń zintegrowanych jest doprowadzenie do znaczącej i systematycznej poprawy stanu środowiska, a jednocześnie - dzięki unifikacji wymagań w skali całej Unii -zapobieganie migracjom tzw. brudnych technologii do krajów, regionów czy nawet gmin, gdzie wymogi ochrony środowiska byłyby łagodniejsze niż w innych regionach Unii. Ustawa - Prawo ochrony środowiska (POŚ) wprowadziła od 1stycznia 2002r. obowiązek uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych na prowadzenie instalacji typu IPCC. Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego będzie miało wpływ na działalność instalacji typu IPCC z uwagi na następujące wymagania systemu pozwoleń zintegrowanych zapobieganie, a w następnej kolejności dopiero ograniczanie emisji zanieczyszczeń, stała poprawa technik służących zapobieganiu zanieczyszczeniom środowiska, stworzenie i ciągłe doskonalenie systemu zarządzania środowiskiem w zakładzie, nowe metody współpracy z władzami środowiskowymi. Pozwolenie zintegrowane jest decyzją administracyjną będącą de facto rodzajem szczegółowej licencji na PROWADZENIE instalacji, na warunkach ustalonych dla wszystkich komponentów środowiska oraz przy spełnieniu wymagań technicznych określonych jako najlepsze dostępne techniki (ang. Best Available Techniques - BAT). Pozwolenie to powinno również określać rodzaj i ilość wykorzystywanej energii, materiałów, surowców i paliw. Głównym celem systemu jest zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń oraz osiągnięcie ochrony środowiska rozumianego jako całość - bez preferowania ochrony jednego komponentu środowiska kosztem zwiększenia zanieczyszczenia innego komponentu.

62. Ochrona wód w prawie wspólnotowym.

Polityka wodna Wspólnoty koncentruje się na zintegrowanym systemie ochrony wód przed zanieczyszczeniami oraz wyznacza standardy jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Obejmuje to wiele dyrektyw z których kluczową jest dyrektywa 76/464/EWG z 4 maja 1976r. Ma ona na celu doprowadzenie do osiągnięcia przez wszystkie wody powierzchniowe i podziemne dobrego stanu do 2010r. Szczegółowe regulacje określają "dyrektywy córki", które regulują następujące zagadnienia:

• standardy wód pobieranych do konsumpcji, wód w kąpieliskach oraz wymagań dla zachowania życia ryb, mięczaków i skorupiaków,

• wymagania w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych,

• zanieczyszczeń wód azotanami pochodzenia rolniczego,

• warunków, sposobu i częstotliwości pobierania próbek do analiz oraz metod oznaczania zawartości substancji w wodach i ściekach,

• zrzutów do wód niektórych substancji niebezpiecznych np. metali ciężkich. detergentów, pestycydów.

W przypadku substancji niebezpiecznych nieujętych w dyrektywach konieczne jest stosownie wewnętrznych przepisów poszczególnych krajów członkowskich. Ustalenie dopuszczalnych wielkości zanieczyszczeń odbywa się przy zastosowaniu NDT (BAT - patrz wcześniej), a wskaźniki wymienione w dyrektywach są wartościami maksymalnymi i nieprzekraczalnymi. Dodatkowo wskaźniki są zróżnicowane branżowo. Konieczne jest uzyskanie pozwoleń wodno-prawnych dotyczących dopuszczalnej wielkości zrzutu substancji niebezpiecznych oraz weryfikacji tych pozwoleń co 4 lata. Duże wymagania stawiane są również jakości i częstotliwości pomiarów. W celu uzyskania zezwolenia wodno-prawnego konieczne będzie przeprowadzenie kontroli jakościowej i ilościowej ścieków, ustalenie sposobu pomiarów, sposobów postępowania w przypadkach awarii itp. Wymaga to szczegółowej analizy, konieczności prognozowania i odpowiedniego doboru technologii. Większość z tych wymagań nie zostało jeszcze uwzględnionych w polskich przepisach.

63. Ochrona powietrza w prawie wspólnotowym.

Główne aspekty ochrony powietrza uregulowane w prawie wspólnotowym to:

- określanie standardów jakości powietrza w odniesieniu do głównych substancji zanieczyszczających - uregulowane w dyrektywie ramowej 96/62/WE i jej dyrektywach córkach,

- kontrola emisji:

- ustalenie krajowych poziomów emisji dla poszczególnych państw,

- kontrola emisji z poszczególnych typów instalacji, w tym przede wszystkim z:

- instalacji do spalania odpadów,

- dużych obiektów energetycznego spalania paliw,

- kontrola emisji poszczególnych substancji z określonych rodzajów działalności (chodzi tu głównie o kontrolę emisji lotnych związków organicznych z określonych operacji, takich jak stosowanie rozpuszczalników organicznych lub składowanie paliwa i jego dystrybucja z terminali do stacji paliw),

- określanie standardów produktowych mających wpływ na jakość powietrza; chodzi tu przede wszystkim o:

- zawartość określonych substancji (ołowiu, siarki) w paliwach,

- standardy dotyczące silników spalinowych,

- ograniczanie stosowania substancji zubożających warstwę ozonową (np. halonów, freonów),

- ochrona klimatu - realizowana głównie poprzez ustanowienie systemu handlu uprawnieniami do

emisji gazów cieplarnianych.

64. Początki przedsięwzięć międzynarodowych w ochronie środowiska.

W połowie lat 60 minionego stulecia zaczęto interesować się problemami środwiska, najpierw opinia publiczna, rządy wielu krajow, w koncu temat ten trafił na forum ONZ. Podjeto starania do rozpowszechniania idei ochrony środowiska na całym świecie, było to planowe, zorganizowane działanie w skali globalnej.

Konferencja Sztokholmska, 1972 r. Konferencja Narodów Zjedn. w sprawie ochrony środowiska, zorganizowana w Sztokholmie, w której uczestniczyli przedstawiciele 113 państw; zapoczątkowała międzynar. współpracę w dziedzinie ochrony środowiska

KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE 1975 wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone przez państwa europejskie oraz USA i Kanadę. rozpoczęło je 1975 spotkanie w Helsinkach, po jego zakończeniu odbywały się co 2 lata tzw. konferencje przeglądowe na szczeblu ministrów spraw zagranicznych i spotkania przywódców państw.

Podstawą pracy są zasady sformułowane 1975 w Akcie Końcowym z Helsinek,obejmujące trzy tzw. "koszyki":

1. dziesięć reguł normujących współżycie polityczne (rezygnacja z użycia siły, nienaruszalność granic, nie mieszanie się w sprawy wewnętrzne, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności oraz równouprawnienie narodów i ich prawo do samostanowienia);

2. zalecenia dotyczące współpracy gospodarczej, naukowej i w ochronie środowiska;

3. postanowienia w sferze humanitarnej, doskonalenie kontaktów między ludźmi oraz wymiana informacji między państwami i grupami państw.

Wszystkie dokumenty ONZ przyczyniły się do upowszechnienia idei ochrony środowiska na całym świecie. Dają one podstawe do uznania narodzin wyodrębnionej grupy zagadnień ochrony srodwiska w prawie międzynarodowym.

65. Konferencja Sztokholmska w 1972 r.

Ogłoszono tam raport omawiający podstawowe elementy ochrony środowiska i rolę organizacji międzynarodowych w tej dziedzinie:

UNEP Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych, którego zadaniem jest:

• rozpoznanie stanu środowiska

• badanie i ocena problemów ekologicznych,

• zbieranie danych dotyczących środowiska w poszczególnych krajach i ich ocena,

UNEP współpracuje z wieloma organizacjami specjalistycznymi takimi jak:

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (obecnie Światowa Unia Ochrony Przyrody), której celem jest:

• edukacja środowiskowa i propaganda,

• proponowanie prawnych i ekonomicznych rozwiązań z zakresu ochrony środowiska (nie może narzucić żadnych działań),

• ochrona gatunkowa zagrożonych roślin i zwierząt,

• polityka środowiskowa.

66. Konferencja w Rio de Janeiro w 1992r.

Rozwój gospodarczy nie może być zahamowany ani w krajach bogatych, ani w biednych, ale musi być przyjazny środowisku. Na konferencji w Sztokholmie zapoczątkowano międzynarodową dyskusję na ten temat. Ta zasada została również zaakceptowana na konferencji Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku, a także w Nowym Jorku w 1997.

Na konferencji w Rio został przyjęty Globalny Program Działań na XXI wiek, czyli tzw. Agenda 21. W tym dokumencie znalazł się zbiór zaleceń dla państw w celu rozwiązania najważniejszych dla świata problemów. Przesłanki do przyjęcia programu były następujące:

1. rosnące przeludnienie świata, które uniemożliwia dalszy rozwój gospodarczy świata według tradycyjnych wzorów (m.in. ograniczona ilość zasobów),

2. konieczność utrzymania i wzrostu potencjału żywnościowego (wzrost produktywności i opracowanie nowych technologii),

3. konieczność wzrostu produkcji przemysłowej przy malejącej ilości surowców,

4. potrzeba zapewnienia dostaw energii (niezbędnej do rozwoju) bez wywoływania negatywnych skutków ekologicznych,

5. narastająca urbanizacja świata,

6. konieczność ochrony ekosystemów - wobec wszystkich powyższych zagrożeń - zarówno w odniesieniu do regionów geograficznych, jak i do poszczególnych gatunków flory i fauny⁴.

Rozwiązanie tych problemów i umożliwienie zrównoważonego rozwoju jest możliwe tylko przez zastąpienie podejścia krótkoterminowego długoterminowym, w której rola człowieka odbiegałaby od pasożytniczej. Wymaga to opracowania nowego systemu wartości, do którego można zaliczyć:

1. powściągliwość stylu życia,

2. dominację wymagań jakościowych nad ilościowymi,

3. harmonizację celów człowieka z możliwościami przyrody,

4. uznanie dla wartości różnorodności przyrodniczej i kulturowej,

5. zachowanie nieodnawialnych zasobów przyrody,

6. priorytet ochrony środowiska przyrodniczego przy podejmowaniu decyzji na każdym szczeblu ,

7. uwzględnienie potrzeb przyszłych pokoleń i środowiska w założeniach procesów rozwojowych,

8. uwzględnienie zasad rozwoju i życia ludzi w skali globalnej i w stosunkach międzynarodowych⁵.

Konferencja w Rio de Janeiro zaowocowała dwoma międzynarodowymi porozumieniami, przyniosła dwie deklaracje zasad i program Agenda 21. Podpisano również dwie konwencje:

1. w sprawie zmian klimatu, mająca na celu ustabilizowanie emisji gazów cieplarnianych na poziomie, który nie zagrozi światowemu systemowi klimatycznemu,

2. o różnorodności biologicznej.

Po pięciu latach na konferencji w Nowym Jorku stwierdzono, że główne problemy ekologiczne nie zostały rozwiązane ze względu na ograniczenia finansowe.

67. Konwencja Berneńska z 1980r.

Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych, zawarta w Bernie w 1979r. Konwencja o ochronie europejskich gatunków dzikich zwierząt i roślin oraz ich siedlisk naturalnych zwana Berneńską, zobowiązuje poszczególne państwa do ochrony siedlisk dzikiej fauny na swoim terytorium, zwłaszcza gatunków ginących i zagrożonych, migrujących i endemicznych. Gatunki te zostały wymienione w załącznikach. Ponadto określono ściśle zakazane sposoby i środki odłowu dzikich zwierząt.

Państwa, które ratyfikowały Konwencję zgadzają się na ochronę siedlisk tych gatunków w swoich planach i polityce rozwoju oraz na zwrócenie szczególnej uwagi na obszary, które są ważne dla gatunków wędrownych podanych w załącznikach do tej Konwencji. Dotyczy to zwłaszcza wprowadzenia zakazu zbierania, łapania, przetrzymywania i zabijania oraz niszczenia obszarów występowania, rozrodu lub odpoczynku wymienionych gatunków, a także płoszenia tych zwierząt w okresie rozrodu i wychowu młodych.

W gminie Siemyśl występują zwierzęta umieszczone w II załączniku do tej Konwencji jako ściśle chronione, dla których tworzy się obszary chronione. Są to: płazy - grzebiuszka ziemna, ropucha szara, żaba moczarowa, gady - jaszczurka zwinka, ptaki - bocian biały, kania czarna, błotniak stawowy, derkacz, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, świergotek łąkowy, pliszka żółta, pliszka siwa, pliszka górska, strzyżyk, rudzik, świerszczak, strumieniówka, łozówka, zaganiacz, świstunka, pierwiosnek, muchołówka szara, sikora uboga, sikora modra, sikora bogatka, trznadel, potrzos, żuraw, świergotek drzewny, brzęczka, rokitniczka, raniuszek, kowalik, pełzacz leśny, wilga, ssaki - nocek rudy.

Większość z nich bytuje przede wszystkim w opisanych powyżej obiektach przewidzianych do ochrony. Oprócz gatunków chronionych wymienionych w załączniku II na terenie gminy Siemyśl występują zwierzęta określone jako „gatunki chronione” i wymienione w załączniku III. Są to:

płazy - traszka zwyczajna, żaba trawna, żaba śmieszka, żaba jeziorkowa.

gady - jaszczurka żyworodna, zaskroniec zwyczajny.

ptaki - kos, skowronek polny, łyska, wodnik, nurogęś, gągoł, czernica, głowienka, krzyżówka, krakwa, gęgawa, perkoz dwuczuby, drozd śpiewak, łabędź niemy, kruk, zięba, potrzeszcz.

ssaki - zając szarak, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczny, nornik północny, borsuk, sarna.

68. Konwencja klimatyczna z 1992r. i Protokół z Kioto.

Konwencja Klimatyczna weszła w życie w dniu 21 marca 1994 r., a Polskę objęła z dniem 26 października 1994 r. Do dnia 22 sierpnia 2007 r. Konwencją związało się 192 państwa. Podstawowym celem Konwencji, jest stabilizacja stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze oraz zapobieganie niebezpiecznym antropogenicznym oddziaływaniom na system klimatyczny przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju gospodarczego. W Konwencji przewidziano większy zakres obowiązków dla państw rozwiniętych i znajdujących się w procesie przechodzenia do gospodarki rynkowej , niż dla państw rozwijających się. Deklaratywna forma Konwencji została bardziej skonkretyzowana w Protokole z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzonym w dniu 11 grudnia 1997 r. Protokół z Kioto wszedł w życie dnia 16 lutego 2005 r. Na dzień 11 maja 2007 r. Protokołem z Kioto związało się 177 państw. Polska ratyfikowała w dniu 26 października 1994 roku Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, a w dniu 13 grudnia 2002 roku Protokół z Kioto. W załączniku A do Protokołu z Kioto przewiduje się redukcję 6 gazów cieplarnianych, do których należą: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), fluorowcopochodne węglowodorów (HFCs), perfluorowcowęglowodory (PFCs), sześciofluorek siarki (SF6). Poszczególne strony Protokołu o określonych celach redukcyjnych nie mogą przekroczyć (średnio w pięcioleciu 2008 - 2012) ustalonej ilości emisji równoważnej (ekwiwalentnej) CO2.

Dążąc do zmniejszenia kosztów realizacji celów redukcyjnych w Protokole z Kioto wprowadzono mechanizmy rynkowe zwane mechanizmami elastycznymi: 

- mechanizm wspólnych wdrożeń (Joint Implementation - JI), 

- mechanizm czystego rozwoju (Clean Development Mechanism - CDM) oraz

- handel emisjami (Emission Trading - ET).

Mechanizmy te dając możliwość obniżenia emisji gazów cieplarnianych zagranicą stanowią uzupełnienie działań krajowych i pozwalają osiągnąć pożądaną redukcję emisji tych gazów w skali globalnej w drodze wymiany tzw. jednostek redukcyjnych między stronami Konwencji

69. Rodzaje odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska.

Odpowiedzialność administracyjna

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność międzynarodowa

70. Odpowiedzialność administracyjna.

Przez odpowiedzialność administracyjnoporawną w zakresie ochrony środowiska można rozumieć regulowaną prawem możliwość uruchomienia wobec określonego podmiotu z powodu jego działalności naruszającej stan środowiska środków prawnych realizowanych w swoistych dla administracji formach i procedurze. Założenia: odpowiedzialność administracyjnoprawna obejmuje tylko te konsekwencje działalności naruszającej stan środowiska, które są sformułowane normatywnie. Zatem ten element określenia odpowiedzialności nie ma charakteru postulatywnego. Odpowiedzialności podlega zawsze określony konkretnie podmiot. Odpowiedzialność można wiązać i uruchamiać tylko z powodu naruszającej stan środowiska działalności określonego podmiotu. Przez działalność naruszającą stan środowiska należy rozumieć każdą działalność szkodzącą. Biorąc za podstawę wyróżnione wyżej pojęcie odpowiedzialności administracyjnoprawnych do środków prawnych jej realizacji zaliczamy np. decyzje o nałożeniu kar, decyzje organów administracji publicznych o wstrzymaniu działalności o naruszeniu decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, decyzje właściwych organów o wstrzymaniu działalności w znacznym stopniu szkodzącej środowisku, a szczególności zagrażających życiu lub zdrowiu ludzkiemu wydanych w wyniku wystąpienia Ministra Środowiska o takie wstrzymanie. Organem ochrony środowiska właściwym w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie szkodom i ich naprawę jest wojewoda. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko. Jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wyda decyzję o wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska.

71. Odpowiedzialność cywilna.

W sposób znacznie szerszy niż w dotychczasowej ustawie ogólnej potraktowane zostały przepisy o odpowiedzialności cywilnej, w których przede wszystkim uznano konieczność ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Dla realizacji tego założenia ustanowiono roszczenie o zaprzestanie bezprawnej działalności powodującej zagrożenie lub naruszenie środowiska^], z którym może wystąpić Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, a także fundacja lub stowarzyszenie, których podstawowym zadaniem statutowym jest ochrona środowiska. Ochronie środowiska jako dobra wspólnego powinno także służyć roszczenie o zwrot nakładów poczynionych w związku z naprawieniem szkody we środowisku przez podmiot, który tej szkody nie wyrządził. Wysokość takiego roszczenia ograniczona została do poniesionych uzasadnionych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego. Przyznano także szczególne uprawnienie organizacjom ekologicznym, które mogą występować do sądu z roszczeniem o zaprzestanie reklamy lub innego rodzaju promocji towaru lub usługi, jeśli reklama ta lub inny rodzaj promocji sprzeczne są z art. 80 P.o.ś. Zgodnie z tym przepisem reklama lub inny rodzaj promocji towaru lub usługi nie powinny zawierać treści propagujących model konsumpcji sprzeczny z zasadami ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a w szczególności wykorzystywać obrazu dzikiej przyrody do promowania produktów i usług negatywnie wpływających na środowisko przyrodnicze.

W pewnym zakresie ustawa modyfikuje klasyczne instrumenty odpowiedzialności cywilnej, dokonano bowiem poszerzenia odpowiedzialności na zasadach określanych w art. 435 k.c. (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkody spowodowane ruchem zakładu lub przedsiębiorstwa funkcjonującego z wykorzystaniem sił przyrody). Zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy, jeśli szkodę wyrządził zakład, na terenie którego znajdują się substancje niebezpieczne grożące powstaniem poważnej awarii przemysłowej, to zakład ten odpowiada bez względu na to, czy jest wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody. Ustawa potwierdza znaną już od dawna w doktrynie i orzecznictwie zasadę, zgodnie z którą odpowiedzialności za szkody wyrządzone oddziaływaniem na środowisko nie wyłącza okoliczność, że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach.

72. Odpowiedzialność karna.

Przepisy o odpowiedzialności karnej mają charakter stosunkowo szczegółowy, związane są z sankcjonowaniem niedotrzymania szeregu wymagań wynikających z ustawy. Czyny naruszające te wymagania traktowane są z reguły jako wykroczenia. Projekt nie wprowadza natomiast zmian do ogólnych zasad odpowiedzialności za przestępstwa wobec środowiska, egzekwowanej na podstawie odpowiednich przepisów kodeksu karnego. Przepisy o odpowiedzialności karnej, zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska, mają charakter dość szczegółowy. Związane są z sankcjonowaniem niedotrzymania szeregu wymagań wynikających z ustawy. Wśród przestępstw przeciwko środowisku są przestępstwa wymienione w art. 181-188 kodeksu karnego, zagrożone głównie karą pozbawienia wolności. Artykuł 182 k.k. reguluje typ przestępstwa nazywany przestępnym zanieczyszczeniem środowiska. Artykuł 182 k.k. chroni życie i zdrowie ludzi oraz zasoby świata roślinnego i zwierzęcego, narażane wskutek spowodowania zanieczyszczenia, wprowadzenia do wody, powietrza lub ziemi różnego rodzaju substancji w postaci ciał stałych, płynów lub gazów. Zakazaną, czyli bezprawną formą zanieczyszczenia wody, powietrza lub ziemi jest takie zanieczyszczenie, które może zagrażać życiu lub zdrowiu wielu osób bądź powodować zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach.

Szczególnym rodzajem negatywnego oddziaływania na życie i zdrowie ludzi oraz świata roślinnego i zwierzęcego są czyny polegające na bezprawnym postępowaniu z odpadami lub substancjami oraz bezprawnym sprowadzaniu z zagranicy odpadów lub substancji zagrażających środowisku (art. 183 k.k.). Bezprawne działania opisane w tym przepisie obejmują:

- składowanie - lokalizowanie odpadów w miejscach wyznaczonych do trwałego ich umieszczenia,

- usuwanie - pozbywanie się odpadów i substancji z miejsc ich powstawania,

- przerabianie - używanie odpadów i substancji do celów przemysłowych, energetycznych jako surowców wtórnych w całości lub w części, bezpośrednio lub przez przetworzenie,

- unieszkodliwianie - poddawanie odpadów lub substancji procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego oraz dla środowiska,

- przewożenie - każde przemieszczanie odpadów lub substancji.

Nielegalny eksport odpadów jest przestępstwem na podstawie art. 69 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

W art. 186 kodeksu karnego uregulowano tzw. przestępne zaniedbanie w użytkowaniu urządzeń ochronnych. Przedmiotem przestępstwa jest zaniechanie, polegające na nieutrzymywaniu w należytym stanie lub nieużywaniu urządzeń ochronnych, takich jak: urządzenia zabezpieczające wodę, powietrze lub ziemię przed zanieczyszczeniem oraz urządzenia zabezpieczające przed promieniowaniem radioaktywnym lub jonizującym. Przestępstwo może popełnić osoba odpowiedzialna za funkcjonowanie tych urządzeń.

Osobną grupę przestępstw w k.k. stanowią przestępstwa przeciw przepisom o ochronie przyrody:

- spowodowanie zaniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach (art. 181 par. 1 k.k.),

- zniszczenie albo uszkodzenie roślin lub zwierząt na terenie objętym ochroną, w sposób powodujący istotną szkodę (art. 121 par. 2 k.k.),

- niszczenie albo uszkodzenie roślin lub zwierząt pozostających pod ochroną gatunkową w sposób powodujący istotną szkodę, niezależnie od miejsca popełnienia czynu (art. 181 par. 3 k.k.),

- zniszczenie terenu (obiektu przyrodniczego), poważne uszkodzenie takiego terenu (obiektu) lub istotne zmniejszenie wartości przyrodniczej danego terenu (art. 187 k.k.),

- sprzeczne z przepisami wznoszenie nowego lub powiększenie istniejącego obiektu budowlanego oraz prowadzenie działalności gospodarczej, która zagraża środowisku, na terenie objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych albo w otoczeniu takiego terenu.

73. Odpowiedzialność międzynarodowa.

Przedmiotem międzynarodowej odpowiedzialności powszechnej mogą być w zasadzie szkody wynikłe z zanieczyszczenia albo wód, albo powietrza. Oznacza to, że katalog szkód spowodowanych pośrednio może być szerszy. Idzie tu o różne kategorie zagrożeń obejmujących różne obszary. W sferze zanieczyszczeń wód należy wspomnieć o lokalnych przedsięwzięciach opartych o umowach bilateralnych lub porozumieniach wielostronnych dotyczących zwłaszcza rzek rola tego typu źródeł międzynarodowego prawa publicznego jest poważna, zwłaszcza, że dbałość stron zainteresowanych związana jest tu z wyraźniejszym niż gdzie indziej związkiem przyczynowym, a kontrola stanu wód daje wyniki niewątpliwie. Treść tych umów nie udowadnia istnienia jednorodnych klauzuli i rozwiązań. Zawierają one np. bezwzględne zakazy zanieczyszczeń, formułują obowiązek przeciwdziałania nadmiernym zanieczyszczeniom lub zakazy wprowadzania określonych zanieczyszczeń. Szkody wynikłe z zanieczyszczenia powietrza mogą być spowodowane przez różne źródła, wśród których do typowych należą zwykłe emisje produkcyjne, do szczególnych zaś katastrofy polegające na niekontrolowanym dostosowaniu się do atmosfery szkodliwych pyłów i gazów, awarie elektrowni atomowych. Na forum międzynarodowej odpowiedzialność cywilna za skutki środowiskowe została szczegółowo uregulowana w następujących obszarach: zanieczyszczenia morza spowodowane wypadkiem morskim lub działaniem siły wyższej, w wyniku którym nastąpił rozlew olejów transportowanych jako ładunek statku bądź w wyniku którego nastąpił rozlew paliwa bunkrowego; zagrożenia środowiska morskiego w wyniku robót wiertniczych i wydobywczych na morzu; zagrożenia radiacyjnego w wyniku awarii jądrowych. Całość aktualnych problemów odpowiedzialności w sferze prawa międzynarodowego jest dosyć złożona przede wszystkim ze względu na jej postawy oddzielenie odpowiedzialności dochodzonej w toku sporów między państwami od odpowiedzialności międzynarodowej cywilnej, kwestie egzekwowania.

74. Prawo ochrony środowiska. jako odrębna gałąź prawa.

Gałąź prawa z którego wykreowało się prawo ochrony środowiska to prawo administracyjne - wskazuje ono na bieżący zakres kompetencji i wskazuje zakres działania.

Brak jest jednego stanowiska co do wyodrębnienia prawa ochrony środowiska jako odrębnej dziedziny prawa. Istnieją wspólne pojęcia dla tej dziedziny i istnieją także zasady ogólne tego prawa co wskazuje na to , że PrOCHŚ należy wyodrębnić jako gałąź prawa.

Przeciwnicy wyodrębnienia - wskazują na to , że zakres pojęciowy jest niejasny i niespójny co powoduje powstanie problemów interpretacyjnych.

Zasady w oparciu o ustawy - te zasady odnoszą się tylko do ustawy ale nie są to zasady ogólne.

Aktualnie przyjmuje się , że nie ma jeszcze wyodrębnionej gałęzi - prawo ochrony środowiska. Dlatego przyjmuje się , że prawo OCHŚ to zespół zagadnień zawarty w wielu aktach prawnych, zawarty w wielu gałęziach prawa nie mający jeszcze charakteru odrębnej gałęzi.

75. Aktualne kierunki polityki ekologicznej państwa.

Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Proces integracji z Unią Europejską stanowi ważne wsparcie działań służących osiągnięciu głównego celu nowej polityki państwa. Polityka ta zakłada 3 etapy osiągania swoich celów:

1. etap realizacji celów krótkookresowych w trakcie ubiegania się o członkostwo w Unii Europejskiej (2000-2002, zgodnie z przyjętym przez rząd założeniem uzyskania w 2002 r. gotowości do członkostwa w Unii),

2. etap realizacji celów średniookresowych w pierwszym okresie członkostwa w Unii, zakładającym okresy przejściowe i realizację programów dostosowawczych (2003-2010)

3. etap realizacji celów długookresowych w ramach "Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r.", przygotowywanej przez Radę Ministrów w oparciu o rezolucję Sejmu RP z dnia 2 marca 1999 r. Terminy zakończenia pierwszego i rozpoczęcia drugiego etapu wdrażania polityki mogą w przyszłości wymagać aktualizacji, w zależności od rzeczywistych postępów w procesie integracji związanych nie tylko z działaniami Polski, ale także Unii Europejskiej.

Realizacja głównego celu nowej polityki ekologicznej państwa jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych wymaga, by strategie i polityki w poszczególnych sektorach i zarządzania infrastrukturą społeczną uwzględniały zasadę zrównoważonego rozwoju kraju. Oznacza to, że powinna nastąpić ekologizacja polityk sektorowych w postaci zintegrowanego z celami polityki ekologicznej podejścia do formułowania celów tych strategii i polityk, a także programów wykonawczych. Dotyczy to energetyki, przemysłu, transportu, gospodarki komunalnej i budownictwa, rolnictwa, leśnictwa, turystyki i innych dziedzin działalności, które okazują presję na środowisko w formie bezpośredniego lub pośredniego korzystania z jego zasobów, względnie są źródłem zanieczyszczenia środowiska i/lub niekorzystnych oddziaływań fizycznych. Instrumentem wspierającym ekologizację polityk sektorowych będą strategiczne oceny oddziaływania na środowisko planów i programów.

U progu XXI wieku polityka ekologiczna państwa musi sprostać tym wyzwaniom, które niesie ze sobą nowa sytuacja polityczna, społeczna i gospodarcza Polski, a także tym, które wynikają z dokonującego się w Polsce i na świecie postępu naukowo-technicznego. Do pierwszej grupy należy zaliczyć przede wszystkim konieczność sprostania wymogom Unii Europejskiej w odniesieniu do środowiska, w związku z ubieganiem się o członkostwo w tej organizacji, a także sprostania zagrożeniom dla środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, związanym z procesami przekształceń własnościowych. Do grupy drugiej należy zaliczyć przede wszystkim sprawy bezpieczeństwa chemicznego związanego z gwałtownym wzrostem asortymentu produkowanych i użytkowanych substancji i preparatów chemicznych, sprawy bezpieczeństwa biologicznego, związanego z szybkim rozwojem biotechnologii i stosowaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów oraz sprawy bezpieczeństwa obywatelskiego, związane z koniecznością dalszego rozwoju świadomości ekologicznej szerokich kręgów społeczeństwa oraz wzrostu ich aktywnego uczestnictwa w konkretnych działaniach na rzecz środowiska i poprawy efektywności tych działań. W pewnym sensie wyzwaniem, także dla ochrony środowiska, jest informatyzacja życia społecznego i gospodarczego, która wymagać będzie stałego unowocześniania systemów zarządzania środowiskiem, a więc odpowiednich wysiłków edukacyjnych i nakładów finansowych.

48

---