STRATEGIA I TAKTYKA DLA TENISISTÓW WYCZYNOWYCH

ITF Advanced Coaches Manual

„To co, jaki jest nasz plan panowie?”

Napoleon

1. Czynniki determinujące przebieg meczu

2. Zasady dotyczące strategii i taktyki w grze pojedynczej

3. Style gry: określenie i sposoby przeciwstawiania się

4. Rozwiązania taktyczne stosowane w 5 podstawowych sytuacjach w grze

5. Antycypacja

6. Gra procentowa dla tenisistów wyczynowych

7. Inne czynniki determinujące strategię w grze pojedynczej

8. Taktyczna analiza meczu

9. Trening taktyczny

1. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE POZIOM MECZU

Trzy podstawowe determinujące przebieg meczu to:

W każdym z tych głównych czynników można wyróżnić kilka szczegółowych elementów:

ZAWODNIK	PRZECIWNIK	ŚRODOWISKO
poziom gry taktyczne rozumienie gry kompetencje techniczne rozwój fizjologiczny cechy mentalne doświadczenie, styl gry, poziom wytrenowania rywalizacja	To samo co u zawodnika, a ponadto: Tor lotu piłek: kierunek, wysokość, długość, prędkość, rotacja Dobór uderzeń: pozycja piłki, pozycja zawodnika, intencje taktyczne Silne i słabe strony w taktyce gry przeciwnika	Nawierzchnia kortu: wolne średnie szybkie Warunki pogodowe: wiatr słońce deszcz wysokość n.p.m. Inne czynniki środowiska: kibice sędziowie czas aspekty psychologiczne, itd.

2. ZASADY DOTYCZĄCE STRATEGII I TAKTYKI W GRZE POJEDYNCZEJ

Poniżej zestawiono wybrane ważne zasady dotyczące strategii i taktyki w grze pojedynczej:

• Trzymać piłkę w grze

• Mieć plan gry:

• podstawową strategię oraz różne taktyczne sposoby rozwiązywania sytuacji

• alternatywną strategię (plan B) i taktyki, które zawodnik może zastosować, gdy mu nie idzie/gra się nie układa

• Stosować swoje najlepsze uderzenie tak często, jak to możliwe

• Wykorzystuj swoje słabsze uderzenia aby zapobiegać atakowi rywala poprzez zagrywanie głęboko, martwe piłki, itp.

• Stosuj inteligentny dobór uderzeń:

• analizuj sytuację

• graj w granicach swoich umiejętność i możliwości

• Walcz pozytywnie (kontrolowana agresywność)

• Nie zmieniaj decyzji w trakcie wykonywania uderzenia.

• Walcz przede wszystkim z piłką, a nie z przeciwnikiem!

• Staraj się przyjąć taki styl gry, który przede wszystkim eksponuje twoje atuty, a dopiero potem testuje słabości rywala.

• Naucz się łączyć siłę i kontrolę w trakcie gry. Siła skraca rywalowi czas na reakcję i jest niezbędna do zagrywania piłek kończących.

• Stosuj kombinacje uderzeń otwierające kort np. głęboki forhend po linii i krótki forhend po crossie.

• Staraj się gonić swojego rywala zmieniając kierunek i długość, zagrywając w otwartą część kortu lub contre pied (w to samo miejsce, które rywal właśnie opuścił spodziewając się zagrania w druga stronę).

• próbuj analizować mecz podczas zmian stron kortu - zastanów się: grać tak dalej czy zmienić taktykę.

• Staraj się wykorzystać każdą okazję, aby przejąć inicjatywę w trakcie rozgrywania piłki.

• STYLE GRY: CHATAKTERYSTYKA ORAZ SPOSOBY PRZECIWSTAWIANIA SIĘ

1. OKREŚLENIE I RODZAJE STYLU GRY

W tenisie zawodnicy wykazują tendencję do przyjmowania stylu gry opartego na ich szczególnych zdolnościach technicznych, fizycznych, taktycznych i psychicznych. W młodym wieku zaznacza się także wpływ idoli na styl gry preferowany przez zawodnika. Poniżej opisano główne style gry oraz ich cechy charakterystyczne:

1. Mający „ciąg do siatki”/rający serwis - wolej: zawodnicy ci mają bardzo dobrze opanowane kombinacje dwóch uderzeń (serwisu i woleja oraz uderzenia atakującego i woleja) oraz szybko przemieszczają się do przodu. Cechuje ich wysoki procent celności 1-go serwisu. Starają się naciskać swoich przeciwników zmuszając ich do obrony minięciami. Zazwyczaj są bardziej skuteczni na nawierzchniach szybkich niż na wolnych.

2. Agresywnie grający z głębi kortu i dobrze returnujący: Tego typu zawodnik gra blisko linii końcowej, często piłki wnoszące się i dysponuje silnymi uderzeniami z głębi kortu. Forhend jest z reguły jego silna bronią, stara się przejąć inicjatywę w wymianie grając z głębi kortu często stosując, z dobrym skutkiem, odwrotny forhend. Są bardzo skuteczni na wszystkich typach nawierzchni a zwłaszcza na wolniejszych. Mają dobre returny ale serwisy zazwyczaj nie są najmocniejsze.

3. Kontratakujący: Są to zazwyczaj zawodnicy grający defensywnie z głębi kortu, reagujący na poczynania przeciwnika. Z reguły pozwalają przeciwnikowi dyktować warunki gry. Zawodnicy ci zwykle grają nieco dalej za linią końcową niż gracze agresywni. Dysponują oni regularnymi uderzeniami z głębi kortu przeplatanymi silnymi topspinami granymi wysoko i głęboko. Są zazwyczaj bardzo dobrzy kondycyjnie i silni psychicznie. Bardziej skuteczni są na wolnych nawierzchniach niż na szybkich. Dostosowują swój styl gry do przeciwnika i do nawierzchni kortu.

4. Wszechstronny: Ci zawodnicy potrafią grać wszystkimi stylami ponieważ stosują mieszankę siły i regularności. Są oni bardzo skuteczni na wszystkich rodzajach nawierzchni.

Oczywiście najbardziej godne polecenia jest dążenie do ukształtowania wszechstronnego stylu gry. Aby to osiągnąć, trener i zawodnicy powinni od wczesnych lat uwzględniać w zajęciach treningowych pracę nad wszystkimi pięcioma podstawowymi sytuacjami w grze:

• serwis

• return

• wymiana piłek pomiędzy zawodnikami grającymi z głębi kortu

• mijanie

• uderzenie piłki z dojściem do siatki i rozegraniem jej wolejem/smeczem

1. JAK PRZECIWSTAWIAĆ SIĘ RÓŻNYM STYLOM GRY

W poniższej tabeli opisano cechy charakterystyczne różnych stylów gry oraz podano różne sposoby działań taktycznych, które można stosować w grze z danego typu przeciwnikami.

STYL	CHARAKTERYSTYKA	JAK SIĘ PRZECIWSTAWIĆ
Mający ciąg do siatki/ grający serwis- wolej (Edberg, Navratilova)	oczekuje wielu punktów „za darmo” dąży do tego, aby rywal wpadł w kompleks returnu gdy dobrze serwują to czują się nie do pokonania naciska przez cały czas dąży do tego, aby rywal w pośpiechu starał się go mijać	staraj się odegrać tyle returnów z pierwszego serwisu ile się tylko da atakuj drugi serwis rywala odgrywając go po linii bądź cierpliwy, staraj się odegrać tyle returnów ile możliwe pod nogi rywala staraj się planować swoje zagrania tak, jak to normalnie byś robił zmuszaj rywala do zagrywania wielu wolejów i smeczów staraj się wykorzystać każda okazję aby samemu zaatakować do siatki jeśli miniecie wydaje się trudne, odegraj niską, opadającą piłkę przez środek i spróbuj minąć następnym uderzeniem lub zagrać ofensywnego loba atakuj wszystkie krótkie piłki swoim najlepszym uderzeniem czy to po linii czy po crossie.
Grający agresywnie z głębi kortu/ dobrze returnujący (Muster, Seles)	próbuje zmieść przeciwnika z kortu dobrze biega wcześnie „bierze” piłki wprowadza u rywala obawę przed grą serwis-wolej wprowadza u serwującego niepewność gdzie ma kierować swój serwis.	Wykorzystuj wysokość (np. loba) dla zyskania na czasie Uderzaj jako pierwszy przyspieszenia/ potężne zagrania Nie daj się onieśmielić: bądź regularny i dużo biegaj Staraj się aby zagrywane piłki miały odpowiednią długość Zmniejszaj prędkość piłek: uderzaj slajsem Nie dawaj rywalowi okazji do zagrań kątowych Serwuj więcej na ciało Mieszaj grę serwis-wolej i zostawanie z tyłu Nie dopuszczaj do łatwego wygrywania gemów przy serwisie rywala Serwuj wyrzucające serwisy, zostań z tyłu żeby obiec i zaatakować z forhendu Serwuj czasami drugi serwis na mocniejszą stronę, aby złapać rywala na obieganiu słabszego uderzenia
Zawodnik kontratakujący (Chang, Sanchez)	bardzo pewny/regularny w grze z głębi kortu dobra wytrzymałość bardzo cierpliwy i odporny/twardy zwykle specjalista od kortów ziemnych	bądź cierpliwy ale atakuj przy każdej nadarzającej się sposobności wcześnie uderzaj piłkę: przyspieszaj grę, graj pod ostrzejszym kątem, uderzaj silnie, próbuj wywrzeć wrażenie dominacji uspokój grę i rozgrywając piłkę szukaj odpowiedniej okazji do ataku zwiększaj siłę i tempo wymian sześć na dziesięć pierwszych serwisów serwuj na ¾ siły co druga akcję graj serwis-wolej, zwłaszcza przy przewadze atakuj drugie serwisy po crossie np. graj slajsa i do siatki przy krótkich i lekkich serwisach atakuj krótkie piłki np. po linii na bekhend atakuj głęboko na środek zagrywaj woleje contre pied lub krótko
Zawodnik wszechstronny/ grający różnorodnie (Sampras, Graf)	nie pozwala na uspokojenie gry czy „złapanie” właściwego rytmu brak wyraźnych słabych punktów	graj swoją grę i czekaj na błędy skoncentruj się na przebijaniu piłki na drugą stronę kortu: bądź regularny i cierpliwy ograniczaj możliwość kątowe jeśli sam grasz podobnym stylem, to skoncentruj się bardziej na grze procentowej (pewnej, łączącej się z mniejszym ryzykiem)
Specyficzne odmiany	często atakuje w trakcie wymiany piłek z głębi kortu	spokojnie oczekuj na jego ataki. Jeśli próbuje ataku pośredniego to odgrywaj piłkę po linii
		bardzo wysoki	graj woleja w środek i nieco „za plecy” graj w nich, gdy są przy siatce: zmuszaj do pracy na nogach
		bardzo szybki	zagrywaj piłki „za plecy”, contre pied

Poniższa tabela zawiera przykładowe plany taktyczne gry przeciwko rywalom prezentującym różne style gry:

PRZECIWKO:	kontratakującemu	Agresywnie grającemu z głębi kortu	Grającemu wszechstronnie/ różnorodnie	Grającemu serwis-wolej
Jako zawodnik kontratakujący	bądź cierpliwy rób mniej błędów graj skróty i krótkie crossy staraj się ściągnąć przeciwnika do siatki	graj martwe piłki stosuj mieszankę różnorodnych zagrań próbuj ściągać rywala do siatki zwalniaj tempo gry	trzymaj długo piłkę zmuszaj rywala do biegania dąż do wysokiego % celności 1-go serwisu mieszaj minięcia dołem i loby	połóż nacisk na precyzję returnów mieszaj minięcia dołem i loby dąż do wysokiego % celności 1-go serwisu
Jako grający agresywnie z głębi kortu	bądź cierpliwy ganiaj swojego rywala rób mniej błędów graj czasami defensywnie mieszaj grę cierpliwą i atakującą	graj wysokie piłki na słabszą stronę rywala zmuszaj rywala do biegania trzymaj długo piłkę	trzymaj rywala w ruchu za linią końcową bądź agresywny returnując 2-gi serwis staraj się uzyskać wysoki % celności 1-go serwisu	zagrania kieruj na słabszą stronę wolejową mijaj zarówno górą jak i dołem
Jako zawodnik grający wszechstronnie - różnorodnie	nie spiesz się zmuszaj rywala do biegania graj wysokie piłki na słabszą stronę dojdź raz po raz do siatki i zagraj woleja atakuj we właściwym momencie	stosuj mieszankę różnorodnych zagrań zmieniaj siłę uderzeń rób wszystko aby odegrać te potężne bomby rywala zmieniaj sposób i moment ataku	naciskaj rywala stosuj różnorodne uderzenia ganiaj rywala po korcie rób wszystko aby odegrać w kort potężne bomby rywala	dochodź pierwszy do siatki returnuj na wznoszącą mieszaj minięcia górą (loby) i dołem (passing- szoty) przy I serwisie chodź do siatki a po II różnie
Jako grający serwis - wolej	zmieniaj pola, w które celujesz serwisem, wolejem, uderzeniami atakującymi wystrzegaj się nadmiernej liczby niewymuszonych błędów	zmieniaj siłę, rotację i pole celowania swoich uderzeń wcześnie dochodź do siatki dyktuj tempo gry	graj serwis-wolej po pierwszym i drugim serwisie zamiennie stosuj różnorodne returny dyktuj tempo gry	dąż do osiągnięcia wysokiego % celności 1-go serwisu dochodź do siatki przy każdej nadarzającej się okazji zmieniaj sposób returnowania

4. ROZWIĄZANIA TAKTYCZNE STOSOWANE W 5 SYTUACJACH W GRZE

DEFINICJA I ZNACZENIE

W każdej z pięciu podstawowych sytuacji występujących w grze zawodnik ma do dyspozycji wiele wariantów taktycznych. Istotne jest aby zawodnicy mieli świadomość różnorodnych możliwości taktycznych oraz aby trener stworzył na treningach okazje do przećwiczenia tych wariantów taktycznych. Oczywiście, aby prawidłowo stosować wymienione poniżej rozwiązania taktyczne zawodnik musi dysponować odpowiednimi narzędziami technicznymi. Może to powodować konieczność dalszej pracy nad techniką przed wprowadzeniem nowego wariantu taktycznego. Można wyróżnić wiele podstawowych rozwiązań taktycznych dla pięciu głównych sytuacji występujących podczas gry.

1. SERWIS

Sytuacja	Ogólne przemyślenia
Ogólne wskazówki	Stosuj serwis w taki sposób aby uzyskać przewagę/zdobyć przewagę od początku wymiany. Miej zaufanie do swojego serwisu. Zmieniaj swoją pozycję przy serwowaniu i miejsce, w które celujesz - spowoduj niepewność u rywala.
Pierwszy serwis	Uderzaj najczęściej na słabszą stronę przeciwnika. Nie zapominaj o możliwości zaserwowania na ciało rywala. Nie wal z całej siły, 70-80% siły maksymalnej zupełnie wystarczy. Bądź regularny, staraj się uzyskać 70% celności 1-go serwisu. Jeżeli decydujesz się na potężny serwis to idź po nim do siatki i zagraj woleja. Jeżeli serwis jest dosyć silny (ale nie wygrywający) i wyrzucający i bardzo precyzyjny to zagraj następne uderzenie odwrotnym forhendem (agresywnie). Jeżeli serwis jest słaby (defensywny) to zostań z tyły kortu i czekaj na return rywala. Spodziewaj się, że skieruje on piłkę na twoją (naj)słabszą stronę.
Drugi serwis	Bądź regularny: staraj się osiągnąć 100% celności 2-go serwisu. Bądź agresywny przy drugim serwisie. Nie zapominaj o możliwości serwowania na ciało przeciwnika. Nie serwuj bojaźliwie w siatkę. Serwuj agresywnie-już raczej zagraj w aut niż w siatkę. Zmieniaj rotację i siłę uderzenia. Jeśli jest to udany (ofensywny) serwis to wejdź nieco w kort lub pójdź za nim do siatki i zagraj woleja lub obiegnij bekhend by zagrać forhend. Jeśli jest to słaby (defensywny) drugi serwis to zostań z tyłu kortu. Czekaj na return przeciwnika, który prawdopodobnie będzie zagrany na twoją słabszą stronę.
Kierunek, rotacja, itp.	Stosuj różnorodne serwisy zmuszając rywala do ciągłego odgadywania rodzaju serwisu. Przy szczególnie ważnych piłkach serwuj na ciało. W grze przeciwko uderzającemu oburęcznie stosuj przy ważnych piłkach serwis wyrzucający. Stosuj rotację dopasowaną do nawierzchni kortu. Serwuj wyrzucającego slajsa na zewnątrz lewego kara i do wewnątrz prawego kara. Serwuj płasko do wewnątrz na oba kara serwisowe. Topspina serwuj do wewnątrz na lewe pole i na zewnątrz na prawe pole. Weź pod uwagę to, że rywal jest leworęczny lub gra uderzenia oburącz.
Serwis i wolej	Na ziemi: jako zmiana rytmu gry i zaskoczenie przeciwnika. Na szybkich kortach: przy większości pierwszych serwisów, aby zaatakować rywala. Szybko rusz do siatki/rób naskok w momencie gdy rywal uderza return. Biegnij wzdłuż/blisko prawdopodobnej linii lotu returnowanej piłki. Serwuj do wewnątrz lub na ciało i możliwie głęboko (pod linię serwisową). Zmieniaj miejsce/punkt w które/y celujesz serwując. Wykonując drugi serwis przy bardzo ważnym punkcie, zastosowanie taktyki serwis-wolej może być bardzo zaskakujące i dzięki temu skuteczne.
Serwis i uderzenie z głębi kortu	Po serwisie zaatakuj forhendem. Po serwisie zajmuj pozycję nieco na lewo od środka kortu (uwaga dotyczy praworęcznego).

1. RETURN

Sytuacja	Ogólne przemyślenia
Ogólne wskazówki	Zmuś przeciwnika do gry - odegraj return w kort. Próbuj odegrać return w określone miejsce na korcie np. na słabszą stronę rywala. Stosuj różnorodne returny (zmieniaj rytm). Zmieniaj prędkość i rotację, jeżeli to możliwe. Zmienia PW, gdy robi to serwujący. Na potężne serwisu odpowiadaj blokowanym returnem. Wcześnie wyłapuj piłkę, uderzaj a nie pchaj. Pilnuj krótkiego zamachu poprzez skręt bioder i barków. Lekkie lub wysokie serwisy atakuj silnym returnem lub taktyką „slajs i do siatki”. Przy kątowych serwisach trzeba wykazać się antycypacją, ruszyć się po skosie do piłki, pozostać w głębi kortu. Jeżeli masz ryzykować błąd to raczej na długość niż w siatkę. Stosuj ofensywne returny - płasko lub topspinem i defensywne - blokiem lub slajsem. Staraj się przewidzieć i odczytać intencje serwującego (obserwuj podrzut). Poruszaj się do przodu - wejdź w serwis. Przy serwisach kickiem wcześnie wejdź w kort. Obiegaj bekhend aby uderzyć z góry forhendem, nawet wysoko skaczące piłki. Return slajsem może stanowić dodatkową broń.
Return na pierwszy serwis	Ważna jest regularność przy returnie z 1-go serwisu. Graj z nastawieniem aby nie oddawać punktów „za darmo”. Jeżeli rywal zostaje po serwisie w głębi kortu odegraj return głęboko po linii lub kątowo lub bardzo wysoko na bekhend. W zależności od rodzaju/jakości returnu dojdź do siatki i zagraj woleja lub zostań z tyłu kortu.
Return na drugi serwis	Graj z nastawieniem, aby atakować drugi serwis przy każdej nadarzającej się okazji. Kontratakuj drugie serwisy grając return na wznoszącą na wysokości barku- po to, aby odzyskać dominację/korzystną pozycję na korcie. Stosuj odwrotne crossy z forhendu lub odwrotny forhend po linii. Rzadko, ale jednak zagraj skróta, aby zaskoczyć rywala. Przesuń się trochę do przodu lub w kierunku strony bekhendowej aby lepiej przygotować atakujący return forhendem (w momencie gdy rywal serwuje). Jeżeli rywal idzie do siatki, zaatakuj z returnu topspinem krótko po crossie lub długą piłką po linii. W zależności od rodzaju returnu, sam dojdź do siatki lub pozostań z tyłu kortu. Jeśli przeciwnik zostaje w głębi kortu, zaatakuj z returnu długą piłką po linii lub krótką po crossie i albo dojdź do siatki albo zostań w głębi kortu.
Dobrze serwuje i ma dobrego woleja	Return pod nogi i w środek (na ciało), aby zamknąć możliwości kątowe. Zostań z tyłu kortu. Zastosuj minięcie dwoma uderzeniami. Return blokiem pod nogi po linii lub krótko po crossie. Zostań z tyłu kortu. Jeśli przeciwnik gra serwis-wolej, skup się na piłce i postaraj się trafić kilka odważnych returnów, które wprowadzą pewien niepokój w szeregi przeciwnika.
Dobrze serwuje i ma słabego woleja	Staraj się zmusić rywala do zagrania woleja. Zostań w głębi kortu i nastaw się na minięcie drugim uderzeniem.

1. OBAJ ZAWODNICY GRAJĄ Z GŁĘBI KORTU

Sytuacja	Ogólne przemyślenia
Wskazówki ogólne	Wymuszaj na przeciwniku błędy poprzez: wyważoną ofensywę, ustawianie się na lub blisko linii końcowej, wchodzenie w kort i uderzanie z ¾ kortu tak często jak się da. Nie oddawaj punktów „za darmo”. Wykorzystuj cały kort. Utrzymuj wysokie tempo gry. Graj piłki pod linię końcową - to Twój przyjaciel. Nie daj się zepchnąć zbyt daleko za linię końcową. Stosuj wymiany po crossie - zyskasz na czasie i na kontroli uderzeń. Stosuj kombinacje uderzeń np. długa po linii i krótka po crossie. Bądź regularny. Nie rób niewymuszonych błędów. Jeżeli rywal mocno przyciska odgrywaj piłki wysoko i głęboko. Biegaj do piłek po przekątnej. Atakuj uderzeniami płaskimi i topspinami. Zmieniaj rytm wymian. Jeżeli rywal mocno cię przyciska, stawiaj raczej na kontrolę niż na siłę uderzenia. Zmieniaj tempo wprowadzając wolniejsze piłki ale wyższe i odpowiednio długie a zaraz potem zagrania kątowe lub szybkie.
Uderzenia z tyłu kortu	Stosuj forhend na powierzchni ¾ kortu aby atakować i jak najczęściej przy returnie. Grając wymianę z głębi kortu zagrywaj bekhend po crossie, natomiast próbując skończyć lub zaatakować z dojściem do siatki graj po linii. Unikaj grania skrótów, jeżeli jesteś zdenerwowany.
Sytuacja ofensywna	Zastosuj swoje najlepsze uderzenie, spróbuj zmusić przeciwnika do biegania lub skończyć piłkę. Jako niespodziankę/zaskoczenie zagraj skróta i dojdź po nim do siatki.
Sytuacja neutralna	Graj wysokie/głębokie uderzenia po crossie. Zmuszaj rywala do biegania. Jeżeli przeciwnik zagra stosunkowo lekko na bekhend, obiegnij i uderz atakujący forhend.
Sytuacja defensywna	Odegraj uderzenie „uwalniające” aby zneutralizować przewagę rywala/od presji rywala. Uderzaj wysoko, głęboko i po crossie. Biegaj nawet do najtrudniejszych piłek, także do tych, które wydają się już przegrane. Poruszaj się po przekątnej o prosto do piłki.
Przeciwnika gra kątowo	Graj w środek kortu. Nie otwieraj możliwości kątowych rywalowi. Jeżeli przeciwnik zagrywa krótkiego crossa: uderz po linii starając się skończyć piłkę. Czasami możesz podjąć ryzyko i zagrać samemu krótkiego crossa, zwłaszcza jeżeli rywal znajduje się za linią końcową po drugiej stronie kortu.
Rywal ma jedno uderzenie wyraźnie lepsze	W wymianie kieruj uderzenia na słabszą stronę, natomiast uderzenia wygrywające na mocniejszą stronę. Uderzaj silnie na silną stronę, aby otworzyć sobie jego słabszą stronę.
Przeciwnik słabo biega	Staraj się zagrać contre pied przy użyciu kombinacji uderzeń z głębi kortu, skrótów, lobów, itp. Jeżeli przeciwnik uderza po linii będąc w biegu lub wyrzucony za kort, to możesz odegrać krótko po crossie.
Rywal jest zawodnikiem dobrze grającym z tyły kortu	Ściągaj przeciwnika do siatki. Graj serwis-wolej. Bądź cierpliwy. Ściągaj ich do siatki krótkimi, wyrzucanymi slajsami po crossie. Nie przesadzaj ze skrótami.
Rywal jest wszechstronny-umie wszystko	Trzymaj piłkę, bądź regularny z głębi kortu. Nie rób niewymuszonych błędów.
Rywal stosuje ekstremalny(e) uchwyt(y)	Graj w taki sposób, aby piłki odbijały się jak najwyżej (np. slajsa krótko po crossie). Zmuszaj przeciwnika do częstej zmiany uchwytu.
Rywal stale biega do siatki	Graj głęboko (długo) i crossami. Trzymaj rywala w głębi kortu.

1. ATAKOWANIE I GRA PRZY SIATCE

Sytuacja	Ogólne przemyślenia
Wskazówki ogólne	Niepokój rywala groźbą zastosowania ataku z opóźnieniem („straszenie”). Grając na półkorcie dominuj i wywieraj presję wykorzystując do tego siłę, dokładność i uderzenia na wznoszącą. Dochodź do siatki w taki sposób, aby zaskoczyć rywala. Staraj się dochodzić do siatki po zastosowaniu swojego najlepszego uderzenia. Atakując z dojściem do siatki kieruj piłkę na słabszą stronę rywala. Zagrania głębokie i niskie oraz wysokie i wysoko skaczące topspiny na bekhend (agresywny półlob) są bardzo skuteczne jako uderzenia umożliwiające dojście do siatki. Atak po linii jest bezpieczniejszy, natomiast atak po crossie bardziej zmusza rywala do biegania. Zanim zagrasz woleja zrób naskok w momencie, gdy rywal uderza mijankę. Nie przesadzaj ze skrótami i z wolejami. Stosuj je po to, aby ściągnąć przeciwnika do siatki lub jako zaskoczenie/zmiana rytmu. Poruszaj się za torem lotu piłki: po uderzenie atakującym zbliż się do siatki aby zagrać woleja. Staraj się grać nie więcej niż 3 uderzenia będąc przy siatce-skończ piłkę. Poruszaj się do woleja po przekątnej i w równowadze. Bądź czujny, staraj się odczytać intencje rywala. Woleje z połowy kortu należy grać głęboko i nisko, woleje grane blisko siatki powinny być uderzane pod ostrym kątem, krótko i silnie. Zawsze licz się z możliwością zagrania przez rywala loba.
Gra na półkorcie/ ¾ kortu (jak działać?)	Woleje: nie graj więcej niż 3 woleje z rzędu, (s)kończ woleja w odkrytą część kortu. Smecz: zawsze kieruj piłkę na słabszą stronę rywala. Dojście do siatki: uderzenie pozwalające dojść do siatki zagraj po linii, a woleja skieruj w otwartą część kortu. Nie atakuj crossem chyba, że rywal biegnie do przeciwnego narożnika i chcesz zaskoczyć go zagraniem za jego plecy. Po zagraniu wysokiej piłki możesz odczekać na reakcję przeciwnika i w momencie, w którym uderza, pójść do siatki kryjąc ew. mijankę po linii. Jeśli lobujesz rywala a on nie gra smecza, to ty dojdź do siatki, ale uważaj na ew. mijankę lub loba. Jeśli grasz skróta, do którego rywal ledwo, ledwo dochodzi: aby ograniczyć mu możliwość dogrania piłki, pójdź do siatki.
Gra na półkorcie/ ¾ kortu (jak reagować?)	Jeżeli pojawia się krótka piłka atakuj swoim (naj)lepszym uderzeniem na słabszą stronę rywala. Jeżeli będąc na półkorcie masz łatwą, wysoką piłkę: uderz ofensywnego woleja, zasmeczuj lub zagraj woleja drive'a. Jeżeli będąc na półkorcie masz piłkę na wysokości talii: uderz głębokiego woleja i dojdź bliżej do siatki. Jeżeli będąc na półkorcie masz niską piłkę pod nogi: zagraj półwoleja lub niskiego woleja głęboko po linii, bądź też pozwól piłce odskoczyć i uderz ją forhendem lub bekhendem po koźle.
Gra przy siatce (jak działać?)	Jeśli piłka jest na wysokości talii: wykorzystaj swoje najpewniejsze uderzenie i skieruj je w otwartą część kortu. Jeśli piłka jest niska i blisko siatki uderz niskiego woleja głęboko na środek lub stop woleja po crossie. Bądź przygotowany na passing-szota lub loba przeciwnika. Jeśli piłka jest wysoka i wolna: uderz wysokim wolejem lub smeczem w otwarty kort. Jeśli piłka jest bardzo wysoka ale spada na półkortu: zasmeczuj z powietrza w otwartą część kortu. Jeśli piłka jest bardzo wysoka i głęboka to zasmeczuj po koźle w środek kortu i dojdź do siatki na woleja.
Gra przy siatce (jak reagować?)	Jeśli przeciwnik dochodzi do twojego woleja lub smecza - dojdź bliżej siatki, aby zakończyć punkt. Jeśli odegrasz łatwą dla rywala piłkę na pół/ ¾ kortu: nie cofaj się - wybierz jedną stronę i spróbuj przeciąć tor lotu passing-szota. Jeżeli passing-szot jest bardzo trudny do odbioru: zastosuj stop woleja, nie cofaj się, idź do piłki po skosie. Jeżeli mijanka jest po crossie: nie pchaj woleja po linii, odegraj po crossie pod ostrym kątem. Jeżeli mijanka jest po linii: nigdy nie odgrywaj crossem, jeśli nie widzisz możliwości skończenia piłki. Jeżeli jesteś zmuszony do odegrania piłki półwolejem: pilnuj, aby uderzyć piłkę przed sobą. Jeżeli rywal dobrze mija: stosuj zmienne/różnorodne ataki, nieco częściej dla odmiany zostawaj z tyłu. Przeciwnik nie wie, jak ma ciebie minąć: biegaj do siatki za każdym razem. Nie nastawiaj się zbyt wcześnie na loba: obserwuj i czekaj na otwarcie rakiety przez rywala.

1. GRA W OBECNOŚCI PRZECIWNIKA PRZY SIATCE

Sytuacja	Ogólne przemyślenia
Ogólne wskazówki	Należy zmusić będącego przy siatce, aby „zasłużył”/ „zapracował” sobie na punkt. Wszystkie minięcia powinny być grane nisko nad siatką. Zaleca się stosowanie przy mijaniu swojego najlepszego uderzenia. Nie ryzykuj niepotrzebnie. Lepiej zmusić przeciwnika do zagrania woleja niż walnąć passing-szota w siatkę (już raczej za długą piłkę niż w siatkę). Minięcie crossowe powinno być zagrane krótko i pod ostrym kątem. Minięcie po linii powinno być uderzone silnie i głęboko. W trudnej sytuacji zmuś rywala do zagrania woleja (np. grając nisko przez środek) poczym miń go następnym uderzeniem (minięcie na 2 razy). Loby należy zawsze uderzać wysoko i głęboko, biorąc pod uwagę wiatr. Loby mogą otworzyć kort dla minięcia następnym uderzeniem.
Uderzenia z głębi kortu mające na celu minięcie rywala	Precyzyjne i maskowane minięcia. Atakujące loby topspinowe z obu stron.
Bardzo dobry atak a przeciwnik jest zawodnikiem dobrze grającym woleja	Zastosuj raz po raz wysokiego i głębokiego loba topspinowego. Zmuś przeciwnika do zagrania woleja (żeby zobaczyć czy nie popsuje woleja). Żadnych punktów za darmo!
Bardzo dobry atak a przeciwnik nie jest zawodnikiem dobrze grającym woleja	Zagraj mijankę i zmuś rywala do odegrania woleja (żeby zobaczyć czy go popsuje). Zagraj kończącą mijankę.
Bardzo łatwy (kiepski) atak	Zagraj kończącą mijankę lub loba.

5. ANTYCYPACJA

1. DEFINICJA I ZNACZENIE

Antycypacja oznacza przewidywanie przyszłej pozycji piłki zanim jeszcze rywal ją uderzy i wykorzystanie tej informacji do adekwatnej reakcji. Zawodnicy na najwyższym światowym poziomie w dużej mierze polegają na antycypacji. Statystyki wysokiej klasy meczów pokazują, że:

• Aby przelecieć z jednej strony kortu na druga piłka potrzebuje przeciętnie 0,4 sekundy.

• Zawodnik potrzebuje od 0,3 do 0,5 sek. na wykonanie ruchu do piłki z pozycji wyjściowej.

Dlatego też wielokrotnie, aby zdążyć ustawić się do piłki, zawodnik musi antycypować uderzenie zanim ono nastąpi.

Istnieją dwa rodzaje antycypacji:

• Antycypacja całkowita: przewidywanie co przeciwnik zrobi w danej sytuacji.

• Antycypacja częściowa: przewidywanie czego przeciwnik nie zrobi.

Antycypacja częściowa jest bardzo użyteczna, ponieważ redukując liczbę możliwych wariantów, zawodnik może szybciej reagować na piłkę.

1. RODZAJE I CECHY CHARAKTERYSTYCZNE ANTYCYPACJI

Można wyróżnić różne rodzaje antycypacji:

RODZAJ	CHARAKERYSTYKA
Antycypacja śledząca lub percepcyjna	Odnosi się ona do śledzenia toru lotu piłki po jej uderzeniu przez przeciwnika. Jest to umiejętność przewidzenia zachowania piłki przed i po koźle, odczytania prędkości, wysokości, kierunku i rotacji nadlatującej piłki. Ważne jest by przy tym uwzględniać otoczenie, wiatr, nawierzchnię kortu, itp. Ten rodzaj antycypacji odgrywa rolę po uderzeniu piłki przez przeciwnika.
Antycypacja sytuacyjno-taktyczna	Nawykowe reakcje, tendencje taktyczne i schematy gry stosowane przez zawodników w określonych sytuacjach taktycznych oznaczają, że można przewidzieć co przeciwnik zrobi (całkowita) lub czego nie zrobi (częściowa). Obserwacja przeciwników pomaga wyszukać ich ulubione zagrywki.
Antycypacja sytuacyjno-geometryczna	Odczytywanie intencji przeciwnika wynikających z jego ustawienia na korcie. Wymaga to antycypacji percepcyjnej, sytuacyjnej, taktycznej i technicznej oraz wiedzy o procentowej skuteczności zagrań w odniesieniu do stref i kątów na korcie. Ten rodzaj antycypacji ma wpływ na ustawianie się na korcie (tzw. krycie kortu) - na osi poprzecznej: pozycja na dwusiecznej kąta możliwych zagrań rywala i na osi podłużnej: zbliżanie się do siatki w celu zagrania woleja - oraz praca nóg (naskok, pierwszy krok, bieg, powrót do pozycji wyjściowej). Jest to ciągły proces spostrzegania - podejmowania decyzji - wykonania - oceny i zależy w dużej mierze od doświadczenia zawodnika. Tego rodzaju antycypacja występuje zazwyczaj przed trafieniem piłki przez rywala.
Antycypacja techniczna	Przewidywanie co przeciwnik zrobi (całkowita) i czego nie zrobi (częściowa) na podstawie obserwacji elementów techniki: równowagi, uchwytów, zamachu rakietą, ustawienia lub ruchów ciała, pracy nóg, podrzutu piłki, rodzaju uderzenia, itp. Ten rodzaj antycypacji ma miejsce zwykle przed trafieniem piłki przez rywala.

• Antycypacja opiera się na:

• Znajomości nawyków przeciwnika: różni przeciwnicy mogą mieć różne nawyki.

• Znajomości reakcji w typowych sytuacjach.

• Znajomości możliwych alternatyw, rozwiązań i wariantów

Czynniki o charakterze chronologicznym determinujące antycypację:

• 0,4 sekundy to czas, w jakim średnio piłka pokonuje odległość od jednej linii końcowej do drugiej

• 0,3-0,5 sekundy zajmuje zawodnikowi dobiegnięcie oraz ustawienie się do piłki

• 0,2 sekundy to czas w jakim returnujący musi zareagować na serwis

• Wyniki badań wskazują, że doświadczenie zawodnicy dostrzegają piłkę w momencie, gdy opuszcza struny rakiety przeciwnika. Następnie „tracą ją” z oczu na ok. 1- 2 metra. Potem widzą piłkę ponownie, gdy znajduje się ona ponad siatką i ponownie tracą z nią kontakt wzrokowy gdy jest 1-2 m od przyszłego punktu trafienia. Wskazuje to, że oko ludzkie nie jest w stanie śledzić lotu piłki przez cały czas.

• Na wielu fotografiach widać, że zawodnicy nie obserwują piłki w momencie trafienia a patrzą 1-2 metry do przodu.

1. JAK DOSKONALIĆ ANTYCYPACJĘ

• Dla początkujących i średnio zaawansowanych korzystne jest stosowanie haseł wywoławczych w celu szybkiej identyfikacji nadlatującej piłki: rotacja (topspin, slajs), prędkość (szybka, średnia, wolna), wysokość (wysoka, średnia, niska), kierunek (lewo, prawo), długość (długa, średnia, krótka).

• Zawodnik może stworzyć sobie bank informacji na podstawie obserwacji gry przeciwnika w innych meczach (notatki), podczas treningów, podczas rozgrzewki i w trakcie trwania meczu.

• Badania wykazały, że są dwa sposoby obserwacji piłki w zależności od poziomu gry zawodnika. Początkujący gracze obserwują piłkę w najwyższym punkcie jej lotu, podczas gdy zaawansowani tenisiści patrzą na piłkę w pierwszej fazie jej lotu.

• Doskonalenie partycypacji można osiągnąć poprzez: specyficzny trening antycypacji, zwiększenie liczby i różnorodności gier na punkty, wdrożenie stylu pracy trenerskiej opartego na technikach rozwiązywania problemów i efektywnego zadawania pytań, modelowanie ćwiczeń na podobieństwo sytuacji meczowych.

• Istotną sprawa jest, aby zawodnik opanował pewne sposoby „czytania gry” oparte na:

• Pomagaj zawodnikom myśleć na korcie i rozwinąć praktyczne konsekwencje z ich własnych analiz.

• Istotne jest także, aby wziąć pod uwagę wpływ presji psychicznej, która pojawia się w trakcie rozgrywania meczu, na spostrzeganie i zdolność do antycypacji u zawodników. Tenisiści często silnie ulegają emocjom a wtedy zapominają o uważnym obserwowaniu i gorzej antycypują.

• Stosuj kombinacje ćwiczeń schematycznych doskonalących regularność i realistycznych sytuacji meczowych.

• Ćwiczenie z kosza. Nagrywając zawodnikowi stojącemu przy siatce trener wykonuje różne rodzaje uderzeń. Po około 20 uderzeniach zawodnik ma powiedzieć jakie istotne elementy sygnalizują sposób nagrania piłki.

• Ćwiczenie z kosza. Stojąc przy siatce trener nagrywa różnorodne piłki zawodnikowi ustawionemu na linii końcowej. Po każdym nagraniu trener przemieszcza się do prawego lub do lewego pola serwisowego. Zadaniem zawodnika jest wykonanie uderzenia w przeciwnym kierunku.

• Ćwiczenie z kosza. Podobne jak pierwsze z ww., z tym że trener serwuje 10 piłek na forhend i 10 piłek na bekhend. Po tych 20 uderzeniach zawodnik ma powiedzieć jakie istotne elementy sygnalizują kierunek serwisu.

6. TENIS PROCENTOWY DLA ZAWODNIKÓW WYCZYNOWYCH

1. PODSTAWY GRY PROCENTOWEJ

Podstawowym celem gry procentowej jest zminimalizowanie liczby niewymuszonych błędów. Trzy główne cechy charakteryzujące grę procentową to:

• Regularność/pewność: trzymanie piłki w grze, trafianie 1-go serwisu, returnu, 1-go woleja.

• Agresywność/ofensywna mentalność: stosowanie kiedy tylko się da najsilniejszego i najpewniejszego uderzenia.

• Dokładność/kontrola: uderzanie piłek w określone pola na korcie.

1. TAKTYCZNE ASPEKTY GRY PROCENTOWEJ

Aspekt	Gra procentowa
Styl gry	Oznacza grę agresywną ale regularną/pewną. Nie ma to być ani cykanie/pchanie, ani też ciągłe dążenie do skończenia pierwszym lub drugim uderzeniem.
Błędy	Atakować przy jak najmniejszej liczbie niewymuszonych błędów. U czołowych zawodników na każdego winnera przypada od 1,5 do 2,5 błędu. Styl gry prowokujący przeciwnika do popełniania wymuszonych błędów a ograniczający własne niewymuszone błędy do minimum.
Geometria kortu	Krycie kortu zgodnie z teorią kątów. Wykorzystywanie teorii 3 stref kortu. Agresywna praca nóg/ustawienie się. Grać crossami wymianę, atakować po linii. Aby zwiększyć bezpieczeństwo należy odgrywać ją z powrotem w to miejsce, z którego nadlatuje.
Charakterystyczne cechy lotu piłki	Zawodnik powinien próbować grać długie i mocne piłki. Nie stosować ryzykownych uderzeń i nie szukać linii. Więcej topspina i crossów, bez skrótów i ataków do siatki na krótsze piłki.
Serwis	Serwować na 70-80% siły maksymalnej zamiast dążenia do asa za wszelka cenę. Wysoki % celności 1-go serwisu.
Gra z głębi kortu	Grać wysoko nad siatką sterując topspiny. Trzymać długą piłkę/grac długą piłkę. Aby zyskać na czasie odgrywaj crossem.
Gra w korcie i uderzenia atakujące	Atakujące uderzenia z dojściem do siatki zamiast dążenia do skończenia za wszelką cenę. Dostosować uderzenie do wysokości nadlatującej piłki. Niskie piłki odgrywać głęboko, nisko - zastosować uderzenie przygotowawcze.
Gra przy siatce	Niskie piłki odgrywać głęboko - stosować uderzenie przygotowawcze. Wysokie piłki uderzać mocno, ale w sposób kontrolowany - próbując skończyć. Przy silnych zagraniach rywala wykorzystać jego siłę do własnego uderzenia.

7. INNE CZYNNIKI DETERMINUJĄCE STRATEGIĘ W GRZE POJEDYNCZEJ

1. PRZEBIEG MECZU I SZALA ZWYCIĘSTWA

W każdym meczu tenisowym występują pewne punkty zwrotne i rozdroża. Przechylenie się szali zwycięstwa to taki rozwój wydarzeń meczowych, który charakteryzuje się uzyskaniem dominacji przez jednego z graczy. Jest to kluczowy czynnik decydujący o wyniku wielu meczów tenisowych.

Dobrzy zawodnicy potrafią kontrolować szalę, gdy przechyla się ona na ich niekorzyść i wykorzystać sprzyjający dla nich przebieg meczu. Badania wykazały, że wygrywanie serii punktów pomaga przeważyć szalę zwycięstwa na swoją korzyść i że zawodnik, który zanotuje na swoim koncie więcej serii 3 i więcej piłek wygranych z rzędu - wygrywa.

Trenerzy mogą pomóc swoim zawodnikom wyrabiając na treningach nawyk dążenia do trwałej dominacji w meczu. Służyć temu będą gry sparingowe, w których „wygranie 3 piłek pod rząd” daje gema, „6 piłek pod rząd” daje seta a „9 piłek pod rząd” daje zwycięstwo w całym meczu.

Każdy punkt jest ważny jednak niektóre punkty mają większy wpływ na dalszy przebieg meczu (uzyskanie dominacji, wiary w siebie) niż inne. Czasami znaczenie danego punktu można docenić dopiero po jego rozegraniu (np. dany punkt staje się ważny jedynie ze względu na reakcję jednego z graczy na jego rozstrzygnięcie). Idealna byłaby sytuacja, w której zawodnik rozgrywa każdy punkt z tą samą starannością i zaangażowaniem i nie przywiązuje nadmiernej uwagi do przegrania tego czy innego punktu.

2. WARUNKI ZEWNĘTRZNE

Rodzaj nawierzchni: cechy charakterystyczne oraz wybrane aspekty gry na różnego typu nawierzchniach.

ASPEKT	WOLNA (ziemia)	ŚREDNIA (hala, cement)	SZYBKA (trawa)
Cechy nawierzchni	Bardziej chropowata nawierzchnia Większe tarcie przy kontakcie z piłką. Piłka odbija się wyżej i wolniej. Nawierzchnia ceglana.	Bardziej gładka nawierzchnia. Mniejsze tarcie przy kontakcie z piłką. Średnio wysoki i szybszy odskok piłki. Malowane nawierzchnie na kortach otwartych. Nawierzchnie syntetyczne i halowe.	Bardzo gładka nawierzchnia. Niewielkie tarcie przy kontakcie z piłką. Niski i szybki odskok piłki. Trawa i syntetyczne korty halowe.
Szybkość odskoku	Wolny, zależny od rodzaju nawierzchni.	Raczej szybki, zależny od współczynnika tarcia.	Szybki, zależny od rodzaju i długości trawy oraz twardości podłoża.
Odskok piłki	Stosunkowo wysoki i wolny.	Szybszy i średnio wysoki odskok piłki.	Szybki i niski odskok.
Poruszanie się	Dosyć czasu na dobiegnięcie do piłki. Możliwość wykonywania wślizgów.	Brak możliwości wykorzystania wślizgów.	Konieczne są szybkie, krótkie i zdecydowane kroki.
Zamach	Długi ruch, przygotowanie rakiety wyższe.	Stosunkowo długi.	Konieczność skrócenia zamachu.
Percepcja, reakcja, antycypacja	Wystarczająca ilość czasu na spostrzeganie, reagowanie i antycypowanie.	Ilość czasu jest ograniczona.	Szybkie reakcje, trzeba mieć dobry refleks.
Podstawowe zasady taktyczne	Gra wszechstronna, różnorodna.	Bardziej zaznaczona tendencja do ataku.	Serwis i wolej.

Wskazówki do przygotowania taktyki gry na różnych nawierzchniach.

WOLNA (ziemia)	ŚREDNIA (dywan, cement)	SZYBKA (trawa)
Stosuj więcej uderzeń topspinowych grając piłki wysoko nad siatką i głęboko.	Stosuj wszystkie rodzaje rotacji ale częściej topspiny i uderzenia pół-płaskie.	Stosuj więcej uderzeń slajsowych i płaskich, grając piłki nisko nad siatką.
Przygotuj zawodnika psychicznie na długie wymiany piłek. Ważne jest wykorzystanie czasu pomiędzy piłkami.	Przygotuj zawodnika psychicznie na wymiany piłek o różnej długości (czasie trwania).	Przygotuj zawodnika psychicznie na bardzo krótkie wymiany piłek.
Naucz swojego zawodnika wykorzystywania pracy skrętnej tułowia do uzyskania większej dynamiki uderzeń.	Naucz swojego zawodnika efektywnego wykorzystywania pracy nóg.
Potrzebna jest cierpliwość w szukaniu okazji do rozstrzygnięcia punktu na swoją korzyść.	Potrzeba różnych strategii w stosunku do różnych rywali.	Główna strategia jest bardzo prosta: chodź do siatki.
Serwując stosuj raczej topspin lub kick i uderzenia kątowe niż „surową” siłę.	Serwując stosuj wszystkie rodzaje rotacji i dość dużą siłę.	Serwując stosuj raczej slajsy i krótkie uderzenia kątowe niż „surową” siłę.
Stosuj kombinacje wysokich zagrań z silnym topspinem, po których następują zagrania półpłaskie z dojściem do siatki.	Stosuj kombinacje uderzeń o różnej rotacji i wysokości.	Stosuj
Nie atakuj ze wszystkich krótkich piłek ale wykorzystuj niektóre z nich, zagrywaj contre pied oraz stosuj różnorodne zagrania w obronie.	Atakuj krótkie piłki grając contre pied (za plecy rywalowi) oraz stosuj wysokie woleje grane w biegu.	Atakuj wszystkie krótkie piłki, bądź agresywny, dochodź do siatki, dąż do szybkiego rozstrzygania punktów.
Stosuj strategię fizycznego zamęczenia przeciwnika, ponieważ wolna nawierzchnia pozwala na dobiegnięcie do największej liczby piłek.	Stosuj strategię gry wszechstronnej a woleja graj najczęściej w otwartą część kortu.	Stosuj strategię opartą na zasadzie jak najmniej liczby kontaktów piłki z podłożem.
Ćwicz umiejętność wykonywania wślizgów przy poruszaniu się do przodu i w kierunku bocznym.	Ćwicz różne techniki biegu: zatrzymanie przed uderzeniem, wejście w uderzenie i uderzenia w biegu.	Ćwicz przemieszczanie się do przodu a nigdy do tyłu.
Naucz się stosować skróta jako broń ofensywną i uderzenie kończące.	Stosuj ofensywne loby (topspinowe lub płaskie).	Graj woleja po przekątnej w otwartą część kortu a także stosuj skróty.
Zadbaj o bardzo rzetelne przygotowanie kondycyjne (ćwiczenia w terenie i na korcie: np. graj na treningach mecze cztero i pięciosetowe.	Zadbaj o wszelkie środki zapobiegające ewentualnym kontuzjom (dobre buty, taśmy do toppingu, worki z żelem chłodzącym, itp.).	Ćwicz w układzie dwóch na jednego, aby opanować krótszy zamach i poprawić refleks. Przed grą dobrze się rozciągnij.

Warunki pogodowe.

WIATR	SŁOŃCE	DESZCZ	INNE
Wiejący zza pleców zawodnika: uderzaj piłki niżej nad siatką uderzaj piłki z silniejszą rotacją postępującą staraj się częściej grac wolejem stosuj minięcia a unikaj lobów slajsy i topspiny uderzaj rozważnie i z pełną kontrolą odpowiednio dostosuj podrzut przy serwisie.	Jako serwujący: zmień pozycję przy wykonywaniu serwisu podrzucaj sobie piłkę w inne miejsce wprowadź pierwszym serwisem piłkę do gry	Piłka jest cięższa, zatem: przygotowując się do uderzenia zrób to wcześniej i bardziej obniż pozycję niż zwykle dłużej ciągnij rakietę w kierunku, w którym chcesz posłać piłkę silniej uderzaj piłkę nadając jej większą prędkość i rotację	Hala/korty otwarte: w hali piłka porusza się szybciej niż podczas gry na korcie otwartym
Wiejący w twarz zawodnika: uderzaj piłki wyżej ponad siatką używaj mniej topspina uderzaj piłkę mocniej wcześnie wykonuj zamach stosuj raczej loby topspinowe niż minięcia stosuj skróty odpowiednio dostosuj podrzut przy serwisie	Jako odbierający: jeżeli masz możliwość wyboru to returnuj jako pierwszy „ze słonecznej strony”	Nawierzchnie trawiaste i malowane stają się śliskie, zatem: dbaj o dobra pracę nóg i utrzymanie równowagi zmień rodzaj obuwia, jeżeli masz taką możliwość	Wysokość n.p.m.: na dużych wysokościach n.p.m. piłka porusza się szybciej wymagana jest większa kontrola
Wiejący w poprzek kortu: celuj bliżej linii bocznej lub środka kortu w zależności od kierunku wiatru stosuj serwis slajsowany oraz ataki z wykorzystaniem rotacji bocznej	W trakcie wymiany piłek: graj loby zmień taktykę, jeżeli w trakcie gry zmieniała się pozycja słońca	Nawierzchnie ziemne stają się miękkie i „ciężkie”, zatem: dbaj o dobrą pracę nóg antycypuj jeżeli to okaże się konieczne stosuj tylko proste techniki uderzeń	Temperatura: wysoka temperatura powoduje, że piłka porusza się szybciej wymagana jest większa kontrola
Zmienny kierunek wiatru: skoncentruj się i bacznie obserwuj piłkę stosuj szybkie i krótkie kroki utrzymuj równowagę i kontrolę stosuj prostą i nieskomplikowaną technikę graj tenis procentowy.	W grze podwójnej: - jeżeli w parze deblowej jest jeden zawodnik leworęczny to żaden z partnerów nie musi grać pod słońce

8. TAKTYCZNA ANALIZA MECZU

1. DEFINICJA I CELE

Analizowanie meczu to zdolność do studiowania meczu w celu uzyskania wartościowych informacji, które pomogą zawodnikowi i trenerowi zaplanować przyszłe treningi. Cele oceny meczu mogą obejmować:

• Sformułowanie nowych celów dla treningu.

• Ocenę strategii/taktyki.

• Ocenę umiejętności mentalnych.

• Dostarczenie danych o potencjalnych przyszłych przeciwnikach.

• Zapoznanie się z taktyczną skutecznością zawodnika.

• Doskonalenie gry zawodnika.

• Budowanie wiary w siebie u zawodnika.

Co może pokazać analiza meczu?

• Wynik i ogólne kwestie: pierwsze punkty, serie punktów, ważne punkty.

• Statystyki: błędy (wymuszone/niewymuszone), uderzenia kończące, wszystkie wykonane uderzenia, procent celności 1-go i 2-go serwisu, liczba uderzeń przypadająca na punkt, itp.

• Aspekty czasowe: czas rozgrywania punktów, czas trwania przerw (po wygraniu i przegraniu punktu), stosunek ogólnego czasu gry do efektywnego czasu gry.

• Intencje taktyczne uderzeń: kończące, przygotowawcze, zapobiegawcze, neutralne.

• Zachowanie zawodnika: pozytywna reakcja fizyczna, rozluźnienie, przygotowanie, rytuały, reakcja na błędy sędziowskie, na czynniki dekoncentrujące w relacji do wyniku.

• Objętość akcji technicznych: ilość uderzeń wykonanych w ciągu godziny.

• Różnorodność akcji technicznych: rodzaje stosowanych uderzeń (np. forhend, bekhend, serwis, wolej, smecz, lob, itp.)

• Efektywność techniki: procentowy udział asów, uderzeń kończących, itp. w stosunku do ogółu wykonanych uderzeń.

• Stabilność techniki: procentowy udział uderzeń wykonanych bez błędu w całkowitej liczbie wykonanych uderzeń. Każde uderzenie jest odnotowane osobno.

W jaki sposób można zarejestrować te wszystkie informacje?

• Na kartach obserwacyjnych, w komputerze, za pomocą luźnych notatek.

• Na taśmie video.

• Ważne jest, aby każdy trener wypracował sobie własną metodę oraz dostosował ją do różnych sytuacji i zawodników (patrz karta obserwacji meczowej - rozdział 15).

1. ETAPY ANALIZY MECZU

Proces analizy meczu powinien przebiegać w następujących fazach:

1. Planowanie: trener podejmuje decyzje co do celów analizy.

2. Obserwacja: bezpośrednie spostrzeganie istotnych dla analizy cech meczu.

3. Rejestracja: wypełnianie karty obserwacji meczowej.

4. Analiza: studiowanie notatek i wyciąganie wniosków.

2. PODZIAŁ UDERZEŃ ZE WZGLĘDU NA CEL TAKTYCZNY

Istnieją różne rodzaje uderzeń taktycznych:

• Zapobiegawcze: uderzenie, które ma zapobiec uderzeniu kończonemu rywala.

• Neutralne: uderzenie, które samo w sobie nie ma celu.

• Przygotowawcze: uderzenie, za pomocą którego zawodnik próbuje stworzyć sobie warunki do uderzenia kończącego.

• Kończące: uderzenie, które ma na celu bezpośrednie zakończenie wymiany piłek.

Wyróżniamy pozytywne i negatywne intencje taktyczne:

• Pozytywna intencja taktyczna: gdy decyzja jest prawidłowa, niezależnie od ostatecznego efektu.

• Negatywna intencja taktyczna: gdy decyzja jest błędna, niezależnie od ostatecznego efektu.

1. WNIOSKI

Rozmowy oceniające mecze mogą być bardziej efektywne, jeżeli trener:

• Określi, przed rozpoczęciem meczu, co zamierza oceniać.

• Odnotuje konkretne uwagi dotyczące kwestii, które go interesują.

• Próbuje uporządkować notatki z obserwacji zanim zacznie je omawiać.

• Przemyśli sobie cel mającej nastąpić rozmowy z zawodnikiem.

• Zostawi zawodnikowi czas po meczu na przetworzenie emocji i frustracji z nim związanych.

• Rozmawia na tej samej „częstotliwości” co zawodnik.

• Dba o interakcję z zawodnikiem.

• Spróbuje wyciągnąć jasne wnioski z oceny meczowej.

• Nie wyciąga wniosków z chwilą zakończenia meczu.

• Stara się wykorzystać więcej niż jeden mecz do wyciągnięcia daleko idących wniosków.

• Nie powtarza się w ocenach różnych meczów tego samego zawodnika. Jeżeli tak jest to oznacza to, że trener nie pracuje efektywnie na treningach lub nieskutecznie komunikuje oceny pomeczowe.

9. TRENING TAKTYCZNY

1. OGÓLNE CELE I ZASADY TRENINGU TAKTYCZNEGO Z ZAWODNIKAMI TURNIEJOWYMI.

Podstawowe cele treningu taktycznego obejmują:

• Stymulowanie myślenia taktycznego poprzez ćwiczenia wymagające podejmowania decyzji.

• Rozwijanie umiejętności maskowania zamiarów taktycznych i wyboru właściwego momentu na zastosowanie danej taktyki.

• Umiejętność oceny ryzyka taktycznego.

• Wzbogacenie ofensywnych wariantów taktycznych o świadome naciskanie przeciwnika (np. return-wolej).

• Kształtowanie wysokiego poziomu tolerancji na frustrację.

• Poznanie skutecznych i nieskutecznych wariantów w danych sytuacjach.

• Skłanianie zawodników do korzystania ze swobody wyboru.

Trening taktyczny powinien angażować wyobraźnię i intelekt zawodników. Powinien także obejmować ćwiczenie schematów:

• Automatyczne reakcje w danych sytuacjach. Ustalenie ograniczeń i/lub przepisów w różnych sytuacjach (return na wyrzucający serwis po crossie, slajs z bekhendu po crossie, jeżeli uderzenie jest wykonywane w biegu, itp.)

• Ćwiczenie kombinacji dwóch uderzeń: (np. skrót i lob, krótki cross i długa piłka w drugą stronę, serwis wyrzucający na zewnątrz i wolej w otwartą część kortu, itp.).

Inne ważne aspekty treningu taktycznego obejmują następujące kwestie:

• Ćwicz z zawodnikami warianty taktyczne: np. „jeżeli to i to się wydarzy to robię tak i tak”.

• Wyrobić u zawodników nawyk stosowania odmian wariantów podstawowych w celu utrudnienia antycypacji zamiarów taktycznych przeciwnikowi: np. dwa serwisy na zewnątrz, po czym 1 do środka i znowu dwa na zewnątrz.

• Uświadomienie zawodnikom ich możliwości i ograniczeń.

• Kłaść nacisk na różnorodność i dokładność serwisu podczas treningu.

• Wykorzystywać analizę zapisu video gry zawodników oraz ich przeciwników.

• Stosować ćwiczenia polegające na odgrywaniu ról.

• Stosować różnorodne sposoby rozwiązywania sytuacji w grze.

• Trening taktyczny powinien być realizowany niemal wyłącznie w grze z partnerem.

• Konstruowanie odpowiednich ćwiczeń, typowych dla treningu taktycznego, które dają zawodnikowi więcej niż jeden wariant do wyboru.

• Organizować ćwiczenia antycypacji (np. rozgrywanie punktów z partnerem ale bez piłki), po których następuje omówienie wydarzeń z trenerem.

• Konstruowanie odpowiednich ćwiczeń polegających na odgrywaniu ról w trakcie rozgrywania setów sparingowych.

• Organizowanie setów sparingowych przeciwko różnym rywalom, gier o zmiennych zasadach, systemach liczenia nagradzających pożądaną taktykę.

• Prowadzenie analiz gier zarejestrowanych na video i wypełnionych arkuszy obserwacji meczowych.

• „Badanie” przez zawodników możliwości i ograniczeń różnych przeciwników.

• Ocenianie przez zawodników popełnionych błędów w sposób konstruktywny i obiektywny (co można było zrobić inaczej?).

• Zwracanie uwagi na umiejętność obserwacji/dostrzegania różnych szczegółów.

• Łączenie różnych celów taktycznych dla uderzeń (przygotowanie, skończenie, zapobieganie) z pięcioma podstawowymi sytuacjami w grze (serwis, return, gra z głębi kortu, atak i gra przy siatce, przeciwnik przy siatce).

1. WSKAZÓWKI DO ĆWICZEŃ TAKTYCZNYCH.

Duża część zajęć treningowych powinna być poświęcona najczęściej powtarzającym się sytuacjom meczowym tzn. serwisowi i returnowi.

Inne ważne wskazówki:

• Wyznaczaj ćwiczenia wymian 4-uderzeniowych:

• serwis i następujące po nim agresywne uderzenie z głębi kortu (głównie z forhendu).

• Serwis i pewny pierwszy wolej.

• Return i pewne minięcie (lub lob).

• Ofensywny return i pewny wolej (lub smecz).

• Dostosuj ćwiczenia taktyczne do rodzaju nawierzchni (na twardej: 6-uderzeniowe, na ziemi 8-uderzeniowe).

• W ćwiczeniach z kosza wprowadzaj wszelkie możliwe odmiany rozgrywania piłek (co do wysokości, prędkości i rotacji) oraz informacje zwrotne dla zawodnika o skuteczności jego uderzeń.

• Rozgrywaj każdy punkt tak, jakby to miał być ostatni: w pełni skoncentrowany, rozluźniony, ofensywny, agresywny, aktywny. Należy dążyć do uzyskania jak najwyższego poziomu gry we wszystkich rozgrywanych wymianach.

• Stosuj taktykę, która daje Tobie największe szanse na sukces i która dotychczas się sprawdzała, niezależnie od sytuacji w meczu.

• Jak pracowita pszczółka zbieraj punkt po punkcie, jak najwięcej.

• Graj agresywnie ale pewnie, staraj się zmuszać przeciwnika do popełniania błędów zamiast dążyć do wygrania każdej piłki spektakularnym uderzeniem.

• Staraj się wygrać jak największą liczbę punktów/pojedynczych piłek: zawodnik, który w ostatecznym rozrachunku ma ich najwięcej prawie zawsze zostaje zwycięzcą.

• Nie pozwól by tzw. big pointy wprowadzały zamieszanie i wywierały presję na Twoje poczynania.

• Nie daj się zwieść przesądom i mitom, np. uderzenie atakujące, po którym dochodzisz do siatki nie musi być zawsze zagrywane wzdłuż linii.

• W turniejach i podczas treningów wprowadzaj swoje własne rozwiązania/warianty, nie oglądając się na uznane teorie i stosuj je tak często jak to tylko możliwe, przynajmniej tak długo dopóki są skuteczne.

• W pełni wykorzystuj przerwy pomiędzy rozgrywaniem piłek oraz podczas zmian stron kortu.

1. ĆWICZENIA TAKTYCZNE.

Wspomagaj rozwój zdolności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji.

• Rozgrywaj mecze, w których zawodnik musi wygrać 3 piłki pod rząd, aby zdobyć gema.

• Zawodnik, który wygrywa pierwszą piłkę w gemie obejmuje prowadzenie 30:0.

• Gra do 11 punktów pomiędzy dwoma zawodnikami. Serwujący musi wygrać punkt 11 uderzeniami. Jeśli mu się to uda to kolejną piłkę serwuje na stronę przewagi i musi ją wygrać w 10 uderzeniach. Jeśli przegra punkt to serwis przechodzi na stronę rywala, który musi wygrać piłkę zanim zostanie wykonane 11 uderzeń. Ćwiczenie kontynuuje się aż do momentu, gdy jeden z zawodników wygra punkt jednym uderzeniem - asem serwisowym.

• Rozgrywaj punkty rozpoczynając wymianę od takiego wprowadzenia piłki do gry, które stwarza określoną (pożądaną) sytuację taktyczną.

Ćwiczenia doskonalące grę ofensywną:

• Zawodnicy grają na punkty. Pole gry stanowi połowa kortu do debla a zawodnikom nie wolno cofać się za linię końcową kortu.

• Zawodnicy grają na punkty. Mają za zadanie uderzać piłkę w punkcie kulminacyjnym po odskoku.

• Zawodnicy grają na punkty. Zawodnik A gra serwis-wolej, zawodnik B musi odegrać return w określone pole.

• Zawodnicy grają na punkty. Zawodnik A gra systemem return-wolej, w którym wolej ma być drugim jego uderzeniem w wymianie.

• Wymiana piłek pomiędzy dwoma zawodnikami, którzy mają za zadanie zagrywać każde kolejne uderzenie z coraz większą siłą, aż do utraty kontroli, poczym zaczynają od początku.

• Wymiana piłek pomiędzy dwoma zawodnikami. Mogą oni posługiwać się skalą od 1 do 10 w celu opisania siły, z jaką uderzyli piłkę.

20

środowisko

zawodnik

przeciwnik

---