ETYKA ZAWODU

KODEKSY ETYCZNE (Gacparski)

Regulowanie problemów moralnych poprzez konstruowanie kodeksów ma swoich zwolenników i przeciwników. Przeciwnicy przywołują najczęściej następujące argumenty:

• istotą moralności jest jej powszechność i uogólnialność jej zasad i norm

• postęp w moralności mierzy się m.in. uniwersalizacją jej zasad

• podmiotem moralności jest człowiek jako człowiek

• cechą ocen i zachowań moralnych jest ich bezinteresowność

• moralność ma charakter refleksyjny i nieusuwalnie konfliktowy

• kodeks etyki zawodowej sprowadza problem odpowiedzialności do posłuszeństwa normom

• moralność jest czymś, co obowiązuje niezależnie od konwencji i umów

• w związku ze stroną formalną etyka zawodowa jest relatywna w tym sensie, że może mieć charakter koniunkturalny, zależny od panującej ideologii

• sama potrzeba formułowania kodeksów ma charakter koniunkturalny

Zwolennicy kodeksu mają natomiast następujące argumenty:

• moralność nie jest czymś powszechnym, ale jest faktem społecznym

• etyka zawodowa nie jest jakimś nowatorskim pomysłem czy modą czasów współczesnych

• etyka zawodowa nie zastępuje więc ani nie relatywizuje norm moralności powszechnej, lecz pełni obok niej inne funkcje

• posłuszeństwo kodeksowi nie zwalnia nigdy z odpowiedzialności indywidualnej

• kodeks etyki zawodowej zawiera bardzo często antypragmatyczną zasadę honoru

• etyka zawodowa nie zastępuje moralności powszechnej, ale dopełnia ją, i to
  w wieloraki sposób (konkretyzując treści norm moralności powszechnej, dostosowując je do konkretnej sytuacji społecznej; określając potrzeby, granice i cele odstępstwa od norm moralności powszechnej; formułując sposoby i możliwości rozwiązywania konfliktów norm moralności powszechnej i norm związanych z wykonywanym zawodem; formułując ideał, koncepcję dobra, do którego realizacji określona praca zawodowa powinna zmierzać)

• Zadaniem kodeksów etyki zawodowej jest przede wszystkim uszczegółowienie powszechnych norm moralnych i dostosowanie ich do specyfiki danego zawodu.

• Niewiara w skuteczność etyk zawodowych ma swoje źródło w przekonaniu, że człowiek uczciwy będzie uczciwy i w biznesie i w domu. Nieuczciwy zaś będzie nieuczciwy nawet podczas spowiedzi. O uczciwości bowiem i nieuczciwości decyduje sumienie.

Funkcją etyki zawodowej jest uszczegółowienie ogólnych norm etycznych i dopasowanie ich do określonych ról zawodowych, sytuacji, konfliktów, relacji, których ogólna etyka nie przewiduje, bo i przewidzieć nie jest w stanie.

• Kodeks ułatwia rozwiązanie konfliktów i wskazuje na normy, które stoją na straży wartości istotnych dla wykonania danego zawodu, jak i dla prestiżu roli społecznej z zawodem tym związanej.

• Kodeks zawiera również normy i wskazówki dotyczące zasad współżycia w obrębie danej grupy zawodowej oraz zasady perfekcjonizmu.

TEORIA DEONTOLOGICZNA

• Deontologia (ang. deontology, pierwotnie "etyka prywatna" (Jeremy'ego Benthama), z gr. déon - to, co niezbędne, właściwe; obowiązek i logos - mowa, słowo) - to nauka o powinnościach i obowiązkach.

• Termin ten stosuje się do określenia nauki o powinnościach i obowiązkach wynikających ze statutów i przyjętych zwyczajów w różnych zawodach (kodeksy lekarskie, prawnicze).

• Reguły deontologiczne formułowane są ze szczególnym uwzględnieniem aspektu moralnego, ale za podstawę mają prawo handlowe, cywilne lub administracyjne.

• Nakazy takiego kodeksu mają charakter imperatywu ustalanego przez oficjalne władze (w wypadku zawodów o wysokim stopniu zorganizowania) lub przez obyczaj (kiedy brak oficjalnej kodyfikacji - w przypadku zawodów mniej zorganizowanych) i odnoszą się do rozwiązań w konkretnych sytuacjach danego zawodu.

• Kodeks deontologii medycznej formułuje postępowania moralnego lekarzy w stosunku do:

• pacjentów

• innych lekarzy

• badań naukowych (np. na małpach).

• Deontologia lekarsko-weterynaryjna określa kodeks postępowania moralnego lekarzy weterynarii wobec swoich pacjentów, czyli zwierząt, badań na zwierzętach, a także wobec innych lekarzy weterynarii.

• Deontologia prawnicza nakazuje m.in. bezinteresowność, skromność, sprawiedliwość i lojalność wobec klientów.

• Teoria ta wyjaśnia obligatoryjność unikania niesłusznego postępowania i wyjaśnia również, dlaczego unikanie niesłusznego postępowania jest ważne - ugruntowując nasze moralne zobowiązania na fikcji umowy społecznej.

• Zwolennik umowy odwołuje się do pewnych fundamentalnych prawd o naturze ludzkiej i ludzkich potrzebach, aby pokazać, że jeżeli nie uda nam się żyć w zgodzie i pokoju, nasze życie będzie straszne.

• Dobra praktyka to unikanie niesłusznego postępowania i dobre postępowanie zarazem, działanie w sposób właściwy z moralnego punktu widzenia.

• Unikania niesłusznego postępowania wiąże się z z grupą cnót - którą sklasyfikowaliśmy jako „sprawiedliwość”. Cnoty te związane są z obowiązkami mającymi charakter ograniczeń, a więc z bezwzględnymi normami moralności. Unikanie niesłusznego postępowania polega na działaniu w ramach tych ograniczeń.

• Oprócz sprawiedliwości istnieją również inne cnoty moralne również niezbędne do dobrego życia. Życie w zgodzie i pokoju (unikanie anarchii) uznaliśmy za warunek konieczny, ale niewystarczający do dobrego życia.

• Oprócz cnoty sprawiedliwości potrzebujemy innych cech charakteru, takich jak człowieczeństwo oraz to, co nazwaliśmy cnotami aspiracyjnymi, one bowiem umożliwiają nam znalezienie w życiu jakiegoś celu.

• Jeżeli zgodziliśmy się, że zatrudnienie ludzi do pracy w niebezpiecznych warunkach nie jest jako takie czymś właściwym, to zastanówmy się teraz, w jakim stopniu pracodawcy są odpowiedzialni za bezpieczeństwo pracowników, za minimalizowanie ryzyka. Prawo wymaga, aby pracodawcy „zapewnili tak dalece, jak to jest możliwe w granicach rozsądku, bezpieczeństwo i higienę pracy”.

• Zasada poinformowania i dobrowolnej zgody pozwala pracodawcy przenieść na pracowników odpowiedzialności za ustalenie, jaki stopień ryzyka jest możliwy do przyjęcia.

• Te same cnoty moralne, które stanowią podstawę dobrej praktyki wewnątrz firmy, są również podstawą dobrej praktyki członków firmy wobec ludzi z zewnątrz - dostawców, klientów, inspektorów i wszystkich innych.

• Odpowiedzialność członków firmy wobec tych z zewnątrz, z którymi pracownicy firmy będący udziałowcami mają jakieś interesy, lub tych, na których życie te interesy wpływają:

• 1. sprawiedliwy sposób prowadzenia interesów - nie taki zgodny z prawem danego kraju, ale taki który pozostaje zgody z bezwzględnymi normami moralności (uznane przez społeczeństwo, które musi je przestrzegać aby żyć w zgodzie i pokoju)

• 2. biznes ekologiczny - zobowiązania w stosunku do środowiska naturalnego

Teoria moralna, opiera się na rozumieniu, że cnoty moralne są niezbędne do dobrego życia. Cnoty te, z definicji, są właśnie tymi cechami charakteru, których nabycie jest niezbędne dla każdego - znajdującymi szerokie zastosowanie i nieodzownymi. Nie możemy zatem wyrzucić życia gospodarczego poza nawias naszego świata, dowodząc, że cnoty te nie dają się w nim stosować.

• Życie gospodarcze jest w końcu częścią naszego świata i źródłem wielu rzeczy umożliwiających ludziom dobre życie. Wiedza, nauka, technologia, sztuka mogą rozkwitać jedynie w kulturze gromadzącej środki na utrzymanie ludzi, którzy nie muszą trwonić całej swojej energii na przeżycie, których potrzeby zaspokajają inni ludzie, wysoko ceniący ich pracę. Jeżeli jakiś sposób życia jest nieetyczny, to stan uzależnienia od ludzi, którzy w taki sposób żyją, jest również nieetyczny.

• Prowadzenie interesów jednak nie jest jako takie niemoralne, chociaż niektóre rodzaje interesów (np. rozprowadzanie narkotyków) oraz utrzymywanie się z pewnych rodzajów działalności i osiąganie powodzenia w niektórych strukturach biznesu są niemoralne.

KODEKS ETYCZNY
JAKO NARZĘDZIE W PROCESIE BUDOWANIA I UTRWALANIA REPUTACJI FIRMY

ARGUMENTY PRZEMAWIAJĄCE ZA WPRIOWADZENIEM PROGRAMÓW ETYCZNYCH

• Z dwu jednakowo efektywnych firm lepszą jest ta firma, która biznes uprawia rzetelnie i uczciwie.

• Daje jej to w dłuższym okresie konkurencyjną przewagę, jakiej firma w inny sposób nie mogłaby osiągnąć.

• W związku z tym coraz większa liczba firm na świecie, dąży do ujęcia elementów kultury organizacyjnej firmy w postaci strategicznych programów etycznych.

• Programy etyczne skierowane są na uczynienie z etyki biznesu najwyższego standardu zachowań:

• pracowników w firmie

• firmy na rynku

• firmy w otoczeniu społecznym w jakim działa

• Jest tak dlatego, że etyczne postępowanie stanowi aktywa firmy.

• Takie postępowanie świadczy o odpowiedzialności firmy wobec jej interesariuszy czyli wszystkich, którzy firmę tworzą i z którymi firma współdziała.

INTERESARIUSZE FIRMY

CO SKŁADA SIĘ NA PROGRAM ETYCZNY FIRMY?

• wskazanie wartości wspólnych

• sformułowanie wizji i misji firmy

• określenie standardów etycznych i zawodowych

• opracowanie kodeksu etycznego

• opracowanie podręcznika standardów zawodowych

• opracowanie programu kształcenia etycznego

• utworzenie stanowiska (komórki) ds. etyki

• promowanie zachowania etycznego

• monitorowanie przestrzegania norm etycznych oraz standardów zawodowych

• utworzenie etycznej infolinii

• okresowe przeprowadzanie audytu etycznego

WIZJA I MISJA FIRMY

• Każdy człowiek, każdy zespół współdziałających ludzi, kieruje się w swym działaniu tym, w co wierzy, że jest cenniejsze od wszystkiego innego - są to wartości.

• Firma (korporacja) jako zespół ludzi współdziałających powinna określić to, do czego dąży, czyli nadrzędny cel firmy, oraz sposób w jaki zamierza go osiągnąć, czyli wartości, jakimi na dłuższą metę kieruje się w działaniu.

• Określenie nadrzędnego celu firmy i sposobu jego osiągania zgodnie z wartościami firmy jest sformułowaniem określającym wizję (Nasz Horyzont) oraz misję firmy (Nasze Credo).

JAKIE KODEKSY FIRMY?

• Decyzje podejmowane w firmie na wszystkich stanowiskach powinny odwoływać się do tego samego zespołu wartości podstawowych podzielanego przez wszystkich pracowników od szefa firmy poczynając.

• Zespół wartości podstawowych i opartych na nich standardów postępowania tworzy kodeks firmy.

• W zależności od tego, czego kodeks dotyczy może to być kodeks etyczny, kodeks dobrej praktyki, kodeks postępowania lub tp.

STANDARDY ETYCZNE

I ZAWODOWE

• Normy etyczne są to reguły określające, jakie działania są poprawne (moralne), a jakie niewłaściwe (niemoralne) z etycznego punktu widzenia.

• Normy etyczne odniesione do charakterystycznych dla działalności firmy zachowań są standardami etycznymi obowiązującymi pracowników tej firmy.

• Techniczne sposoby postępowania dotyczące sytuacji typowych występujących w firmie są standardami zawodowymi obowiązującymi pracowników firmy.

• Standardy zawodowe powinny wspomagać postępowanie zgodne ze standardami etycznymi.

• Decyzje podejmowane w firmie na wszystkich stanowiskach powinny odwoływać się do tego samego zespołu wartości podstawowych podzielanego przez wszystkich pracowników od szefa firmy poczynając.

• Zespół wartości podstawowych i opartych na nich standardów postępowania tworzy kodeks firmy.

• W zależności od tego, czego kodeks dotyczy może to być kodeks etyczny, kodeks dobrej praktyki, kodeks postępowania lub tp.

• Za najlepsze kodeksy etyczne uważa się kodeksy będące połączeniem kodeksu wartości, kodeksu postępowania oraz kodeksu norm jakich należy przestrzegać (np. norm dotyczących uczciwej konkurencji).

• Kodeksy zazwyczaj poprzedzane są pismem prezesa firmy nadającym ton treści kodeksu. List taki powinien być napisany językiem nie napuszonym, zrozumiałym i apelującym do adresatów.

CO SKŁADA SIĘ NA TREŚĆ KODEKSU FIRMY?

• Bezpieczeństwo wyrobów i usług

• Bezpieczeństwo w miejscu pracy

• Informowanie o nieprzestrzeganiu norm

• Inwestycje negatywne i międzynarodowy bojkot

• Jakość

• Konflikt interesów

• Likwidacja działalności i redukcje

• Molestowanie seksualne

• Nagradzanie i karanie

• Normy prawne jakich należy przestrzegać

• Ochrona środowiska

• Poufność

• Praca a rodzina

• Przechowywanie dokumentów finansowych

• Przechowywanie i udostępnianie informacji

• Prywatność w miejscu pracy i poza nim

• Różnorodność i tolerancja

• Stosunki ze światem polityki

• Świadczenia na rzecz społeczności lokalnych

• Upominki i udział w przyjęciach

• Zdrowie pracowników - badania okresowe

• Zwrot poniesionych kosztów

DEKALOG FIRMY PKN ORLEN

• Kluczowe wartości PKN ORLEN

• Konsekwencja w dążeniu do celu

• Sumiennie realizuję swoje zadania.

• Z determinacją dążę do osiągnięcia celu.

• Angażuję się w swoją pracę.

• Pytam, gdy mam wątpliwości.

• Współpraca

• Współdziałam z innymi dla dobra firmy.

• W sposób jasny komunikuję się z innymi.

• Współpracując z innymi buduję zaufanie.

• Sukces zespołu jest najważniejszy.

• Uczciwość

• Postępuję uczciwie wobec siebie i innych.

• Otwarcie wyrażam swoje zdanie.

• Postępuję zgodnie z zasadami Kodeksu Etycznego.

• Szanuję mienie firmy.

• Profesjonalizm

• Chcę być ekspertem w swojej dziedzinie.

• Dążę do najwyższej jakości.

• Odnoszę się z szacunkiem do klientów i pracowników, niezależnie od zajmowanego przez nich stanowiska.

• Rozwijam swoje kompetencje.

• Odpowiedzialność

• Dotrzymuję danego słowa.

• Biorę odpowiedzialność za swoje działania oraz za zespół, którym zarządzam.

• Nie daję obietnic bez pokrycia.

• Zawsze kończę rozpoczęte zadania.

• Przedsiębiorczość

• Identyfikuję się ze swoją pracą i firmą.

• Chętnie podejmuję się nowych zadań.

• Świadomie podejmuję ryzyko.

• Dbam o koszty.

• Do zmiany podchodzę elastycznie i kreatywnie.

DEKALOG FIRMY PKN ORLEN

• Przestrzeganie prawa i dobrych obyczajów

• PKN ORLEN przestrzega prawa istniejącego na obszarze państw, w których prowadzi swoją działalność. Wszyscy pracownicy działając w imieniu Spółki zobligowani są do poszanowania rozwiązań prawnych obowiązujących w danym kraju.

• Spółka stosuje się do regulacji Zasad Ładu Korporacyjnego (Corporate Governance). Regulacje te odnoszą się do wszystkich organów Spółki (Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorcza i Zarząd)

• i ich relacji do osób i instytucji zewnętrznych. Spółka deklaruje również poszanowanie dobrych obyczajów i praktyk społecznych istniejących na terenie danego kraju.

• Szacunek

• PKN ORLEN w swojej działalności kieruje się zasadą poszanowania i godności każdego człowieka.

• Zasady wzajemnego traktowania się pracowników Firmy wpływają na jej ogólny efekt ekonomiczny. PKN ORLEN w sferze biznesowej bierze pod uwagę przede wszystkim kompetencje

• i profesjonalizm pracowników i kooperantów oraz deklaruje szacunek dla narodowości, rasy, religii

• i orientacji politycznej wszystkich swoich pracowników, współpracowników, klientów i partnerów biznesowych.

• Uczciwość

• PKN ORLEN w całej swojej działalności, zarówno biznesowej jak i społecznej, deklaruje poszanowanie zasady uczciwości. W szczególności Firma oraz jej reprezentanci zobowiązani są do dotrzymywania danego słowa oraz uczciwości we wszystkich relacjach z partnerami biznesowymi i społecznymi.

• Transparentność

• PKN ORLEN deklaruje pełną przejrzystość informacyjną, dzięki której wszyscy zainteresowani mają możliwość dokładnej oceny stanu, sposobu funkcjonowania i planów Spółki z zachowaniem

• zasady poufności informacji stanowiących tajemnicę Spółki. Prawo do informacji o Spółce mają przede wszystkim - ze względu na zaangażowanie kapitału - właściciele oraz inni

• interesariusze, którzy mają zagwarantowany prawem dostęp do upublicznionych informacji dotyczących Spółki.

• Profesjonalizm i wysoka jakość produktów i usług

• W naszych działaniach kierujemy się profesjonalizmem i solidnością. Dbamy o to, by mechanizmy zarządzania były na najwyższym poziomie. Przestrzegamy czytelnych zasad oceny pracowników, kierując się przede wszystkim osiąganymi przez nich wynikami.

• Otwarta komunikacja

• Tworzymy warunki do płynnej wymiany poglądów wszystkimi dostępnymi kanałami tak, aby pracownicy, klienci, dostawcy mogli pogłębiać i wzbogacać swoje kontakty. Zachęcamy do uczciwej

• i otwartej komunikacji wewnątrz PKN ORLEN oraz z klientami i dostawcami, jednocześnie chroniąc poufne informacje Firmy.

• Apolityczność

• PKN ORLEN deklaruje apolityczność: powstrzymywanie się od angażowania się w życie polityczne, uznając, iż jest to sprzeczne z długofalowym interesem Firmy i jej akcjonariuszy.

Kodeks postępowania Lucent Technologies („Drogowskazy postępowania”)

• Relacje z klientami i dostawcami

sprzedaż⇒

reklama⇒

wybór dostawców⇒

upominki, zaproszenia i przysługi⇒

prowadzenie interesów z rządami państw⇒

• Konkurencja

prawa antymonopolowe⇒

zbieranie informacji o konkurentach⇒

związki handlowe⇒

• Handel międzynarodowy

przepisy dotyczące eksportu i importu⇒

międzynarodowy bojkot gospodarczy⇒

• Ludzie

bezpieczeństwo miejsca pracy⇒

traktowanie ludzi - wzajemny szacunek i współpraca⇒

prywatny charakter dokumentacji pracowniczej⇒

konflikt interesów⇒

konkurenci LT⇒

działanie dla osobistej korzyści⇒

informacje wewnętrzne⇒

• Majątek firmy

informacje zastrzeżone⇒

prawa autorskie⇒

fundusze i własność firmy⇒

komputery i sieć⇒

archiwa firmy⇒

sprawozdawczość finansowa⇒

• Rola społeczna

aktywność wśród w społeczności lokalnej⇒

dotacje i zaangażowanie polityczne⇒

• Ochrona środowiska

• Przestrzeganie kodeksu postępowania

Niniejszy kodeks postępowania obejmuje wszystkich pracowników LT. Jest on potwierdzeniem najwyższych standardów uczciwości i rzetelności w naszych wzajemnych relacjach oraz stosunkach z naszymi klientami, dostawcami, udziałowcami i społecznościami lokalnymi. Każdy pracownik otrzyma ten kodeks, będzie mógł się z nim dokładnie zapoznać, a przełożeni będą omawiać przedstawione tu tematy ze swoimi podwładnymi raz na dwa lata.

Każdy pracownik jest osobiście odpowiedzialny za przestrzeganie kodeksu, a jednocześnie LT usystematyzowało zachowanie zgodności z postanowieniami kodeksu. Generalna odpowiedzialność za przestrzeganie programu „Drogowskazów biznesu” przez całą korporację spoczywa ... na Chief Financial Officer. Kierownicy jednostek biznesu i oddziałów są odpowiedzialni za opracowanie, wprowadzenie w życie i utrzymanie w mocy skutecznego programu ... w celu zapewnianie zgodności postępowania każdego z członków ich organizacji z przepisami i postanowieniami kodeksu.

Osoby na stanowiskach kierowniczych mają szczególny obowiązek okazywania w słowach i czynach, swojego osobistego przywiązania do najwyższych norm uczciwości i rzetelności. W szczególności przełożeni, jako osoby pełniące funkcję przywódców i doradców, muszą:

1. stwarzać i podtrzymywać klimat otwartych kontaktów...

2. zapewnić właściwe zrozumienie wartości i postanowień kodeksu przez pracowników LT oraz prowadzić szkolenia na ten temat

3. podejmować odpowiednie działania ... w celu wykrycia i właściwego potraktowania zachowań nie licujących z etyką firmy

4. zatrudniając pracownika na odpowiedzialne stanowisko rozważyć czy osoba ta przestrzega systemu wartości LT

• Niektóre kodeksy etyczne sporządzane są w sposób ułatwiający ich stosowanie.

• Na przykład Code of Ethics and Business Conduct firmy Honeywell zawiera pytania i odpowiedzi prezentujące wybrane przypadki związane z sytuacjami dotyczącymi poszczególnych zagadnień uregulowanych w kodeksie.

• Oto wybrane przykłady takich pytań i odpowiedzi:

• Pytanie i odpowiedź dotycząca upominków

• Pytanie: Mam zorganizować konferencję w sprawach biznesowych. Jeden z hoteli, z którym się skontaktowa-łem zaoferował mi darmowy pobyt w czasie weekendu dla mojej rodziny jeśli konferencję zorganizuję w tym hotelu. Czy mogę przyjąć weekendową ofertę?

• Odpowiedź: Nie, nie możesz. Oferta weekendowa uczyniona została by wpłynąć na twoją decyzję w sprawie miejsca zorganizowania konferencji. Jest to jawna zachęta; jej akceptacja byłaby sprzeczna z polityką firmy.

• Pytanie i odpowiedź dotyczące zachowań antymonopo-listycznych

• Pytanie: Współpracownik poinformował mnie, że zamierza przedstawić szefowi propozycję sposobu zwiększenia konkurencyjności jednego z wytwarzanych produktów. Propozycja ta polega na znacznej redukcji ceny, co wyelimowałoby niektórych konkurentów z rynku. Po zawładnięciu w ten sposób rynkiem należałoby namówić klientów do zawarcia porozumień z naszą firmą na zasadach wyłączności, co spowodowałoby „nabycie” segmentu rynku klientów przez firmę. Czy pragnąc być liderem na rynku i zablokować konkurencję możemy postępować tak, jak radzi nam ten współpracownik?

• Odpowiedź: Nie. Twój współpracownik mógłby spro-wadzić na nas wielkie kłopoty, gdyby jego propozycja została wprowadzona w życie. Jego strategia cenowa ma charakter rozbójniczy, dumpingowy, ponieważ ustalałaby ceny poniżej kosztów produkcji, a to prowadziłoby do powstania monopolu. W powiązaniu ze specjalnymi porozumieniami prowadziłoby to do kosz-townych procesów z konkurentami. Zainteresowałby się tym zapewne Urząd Antymonopolowy jako postanowie-niem naruszającym przepisy zakazujące praktyk mono-polistycznych. Powiedz swemu współpracownikowi, aby nie proponował szefowi ani komukolwiek innemu swego pomysłu.

• Pytanie i odpowiedź dotycząca udostępniania poufnych informacji

• Pytanie: Pracując przy swoim biurku usłyszałem roz-mowę telefoniczną prowadzoną przez innego pracowni-ka. Rozmowa dotyczyła zamierzonego ogłoszenia przez naszą firmę tego, że firma osiągnęła wyniki finansowe wyższe niż się spodziewano. Po powrocie do domu powiedziałem o tym bratu, z którym uznaliśmy, że jest to najlepszy moment by kupić akcje firmy. Czy mogę kupić te akcje zanim firma opublikuje zawiadomienie o swych wynikach?

• Odpowiedź: Nie. Firma jest zobowiązana do przestrzegania przepisów państwowych dotyczących obrotu papierami wartościowymi. Korzystanie z informacji nieopublikowanej jest niezgodne z tymi przepisami. W dodatku poinformowanie o tym brata kłóci się z polityką firmy i może stanowić pogwałcenie prawa, jeśli uczyniłby z tej informacji użytek kupując akcje firmy.

• Kodeks f-my Honeywell zawiera ponadto wskazówki co robić, gdy ma się wątpliwości co do tego, jak należy postąpić. Wskazówki te mają postać pytań kontrolnych:

◊ Czy to jest legalne?

◊ Czy to narusza politykę firmy?

◊ Czy to jest w zgodzie z wartościami firmy?

◊ Czy to jest uczciwe (fair) i czyste?

◊ Jak bym się czuł, gdybym to uczynił?

◊ Co pomyślałaby o tym moja rodzina?

◊ Co napisano by o tym w gazecie?

◊ Czy mógłbym dobrze spać po zrobieniu tego?

◊ Co powiedziałbym o tym moim dzieciom?

• Kodeks f-my Honeywell zaleca zadawać pytania dopóty, dopóki nie uzyska się pewności, że to, co się robi jest dobre.

• Jeśli mimo wszystko ma się wątpliwości należy zasięgnąć rady:

• bezpośredniego przełożonego

• wyższego kierownictwa

• koordynatora ds. stosowania kodeksu

• specjalisty z zakresu etyki biznesu

• w dziale zasobów ludzkich

• w biurze radcy prawnego

JAK PROJEKTOWAĆ PROGRAMY I KODEKSY ETYCZNE?

• Projektowanie programu oraz kodeksu etycznego może być wykonywane „od góry”
  i narzucone pozostałym członkom organizacji.

• Sposób taki, jak wykazuje doświadczenie, nie odnosi spodziewanego skutku.

• Powodzenie bowiem zależy nie tyle od tego jak mądra jest treść tego programu/kodeksu, czy od jego logiki, ani umiejętności komunikowania szerszej społeczności tego, co program/kodeks zawiera, ile od procesu jego opracowywania.

• Powodzenie zależy w szczególności od stopnia w jakim osoby, których program/kodeks dotyczy czują się jego współtwórcami (partycypacja).

W celu autentycznego zaangażowania współpracowników w proces przygotowywania programu etycznego należy:

• kształtować świadomość potrzeby opracowania programu etycznego wśród wszystkich pracowników („dlaczego program?”, „co ty z tego będziesz miał?”, „co z tego będzie miała firma”);

• zidentyfikować zagadnienia nurtujące ludzi w organizacji oraz zewnętrznych interesariuszy („jakie sprawy nurtują pracowników firmy?”, „a jakie naszych klientów?”, „co jest ważne dla członków zarządu?”, „...a co dla pracowników różnych szczebli?”, „kto jest interesariuszem firmy?”, „...co jest dla niego ważne?”);

• zachęcić jak największą liczbę pracowników do uczestnictwa w opracowywaniu programu („program jest mój!”);

• znaleźć entuzjastów pośród ludzi zatrudnionych na różnych stanowiskach, którzy byliby gotowi włączyć się w tworzenie programu etycznego i jego realizację („JA to z chęcią zrobię!”);

• zapoznać się z tym co w tej sprawie robią inni, jakie obowiązują standardy i normy

• w krajach, z którymi współpracujemy („to samo zachowanie może mieć różne znaczenie

• w różnych krajach”, „jak zachowują się moi rywale?”, „jak partnerzy?”, „...a jak liderzy?”);

• rozważyć sposób w jaki powinny być sformułowane dokumenty („czy to ma być `piła'?”, „...a może powinno przemawiać do czytelnika?”, „czy dokumenty mają być suche i formalne jak przepisy prawne?”, „czy dokumenty mają być `przegadane'?”, „...a może odwoływać się do aktualnych problemów i dylematów spotykanych na stanowiskach pracy?”).

• zastanowić się nad tym, co będziemy robić później („czy program/kodeks ma spocząć
  w segregatorze na półce?”, „jak powinien przebiegać proces stałego komunikowania się?”, „jak często i w jaki sposób dokonywać zmian?”).

Dobrze zaprojektowany program/kodeks etyczny przyczynia się do zmniejszenia kosztów oraz do zwiększenia zysków, ponieważ:

• zmniejsza przypadki kłamstwa, korupcji, defraudacji i innych złych praktyk

• zmniejsza liczbę sytuacji, w których występuje konflikt interesów

• zwiększa zaufanie klientów, kontrahentów i partnerów

• zwiększa wiarygodność personelu

• zwiększa lojalność pracowników

• znacząco wpływa na poprawę reputacji firmy

• Firmy, szczególnie o dłuższej tradycji, której elementy zawarte są implicite w rutynach codziennego funkcjonowania tych organizacji, dążą w coraz większym stopniu do tego, by elementy ich kultury przedstawić explicite w postaci zwartych opracowań.

• Opracowania te stanowią część główną programów etycznych tych firm.

• Myliłby się jednak ktoś, kto sądziłby, że programy te kodyfikują tradycję i kulturę korporacyjną dla niej samej.

• Tradycja i kultura stanowią fundament, na którym budowane są plany zamierzeń, swego rodzaju `etyczne biznes-plany'.

• Programy etyczne wyznaczają minima etyczne firm stanowiące przedmiot szlachetnej rywalizacji między nimi, rywalizacji skłaniającej korporacje do podnoszenia standardów etycznych
  i zawodowych na coraz wyższy poziom.

• Programy etyczne - jako całościowe przedsięwzięcia skierowane na uczynieniu z etyki biznesu najwyższego standardu o randze strategicznej, a nie redukowanie jej do techniki organizatorskiej czy czegoś ekstra - powstały w firmach amerykańskich.

Przyczynami wzrostu zaangażowania firm amerykańskich w przestrzeganie norm etyki biznesu są m. in.:

• naciski ze strony konsumentów

• uznanie znaczenia zadowolenia pracowników

• dążenie do doskonalenia obsługi klientów

• uznanie dla pracy zespołowej

• wpływ polityki państwa

• polityka liderów firm wynikająca z ich przekonań religijnych i aktywności społecznej z lat młodzieńczych

• zaufanie osiągane dzięki wzrostowi zainteresowania sprawami duchowymi i postępującą zmianą wartości uznawanych przez korporacje

• globalizacja gospodarki

Źródła standardów etycznych w biznesie zachodnim zdefiniowane są przez siedem następujących powinności:

• dostarczanie klientom wartościowych wyrobów i usług

• zapewnianie inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego korporacji

• tworzenie nowego bogactwa

• tworzenie nowych miejsc pracy

• przeciwdziałanie zazdrości przez tworzenie warunków awansu oraz dostarczanie empirycznego świadectwa zasadzie, że dobra praca i talent są należycie wynagradzane

• promowanie wynalazczości, pomysłowości oraz rozwoju umiejętności

• angażowanie się w różnorodne przedsięwzięcia kraju

• Kraje europejskie nie będą zdolne skutecznie konkurować z firmami amerykańskimi, ani na rynku amerykańskim ani na innych rynkach, bez przyjęcia amerykańskich standardów etycznych w biznesie jako minimów.

• Mając powyższe na uwadze nie ulega wątpliwości, że pozytywne funkcjonowanie firmy w wymiarach efektywności oraz ekonomiczności nie jest wystarczające dla jej dobrej reputacji.

• Firma powinna określić swój status także w wymiarze etycznym tworząc program/kodeks etyczny.

• Tylko trzy punkty podparcia (potrójne E) zapewniają stabilność.

• Wolność uprawiania działalności gospodarczej połączona być musi z odpowiedzialnością.

• Odpowiedzialność za to co się czyni zaczyna się w firmie, a najlepszym ujęciem organizacyjnej kultury odpowiedzialności jest program etyczny i kodeks firmy.

• Dlatego też coraz więcej renomowanych firm poddaje się audytowi etycznemu publikując związane z tym raporty.

• Jak wynika z badań, kodeksy firm przyczyniają się do zachowań etycznych tym bardziej, w im większym stopniu kodeksy te są postrzegane przez pracowników (interesariuszy wewnętrznych) jako prawdziwie wdrożone
  i zagnieżdżone w kulturze organizacji.

• Analogicznie, kodeksy firm przyczyniają się do tego, że firma cieszy się tym lepszą reputacją,
  w im większym stopniu firmy te są postrzegane przez interesariuszy zewnętrznych jako funkcjonujące zgodnie z prawdziwie wdrożonymi i zagnieżdżonymi w kulturze tych firm programami i kodeksami etycznymi.

CO I JAK NALEŻY ZROBIĆ BY PODNIEŚĆ NA WYŻSZY POZIOM STANDARDY ETYCZNE W FIRMIE?

• kluczowe działania:

-podjęcie strategicznej decyzji o uruchomieniu prac nad programem etycznym w firmie

- opracowanie kodeksu etycznego

- przedyskutowanie i uzgodnienie ostatecznej wersji programu etycznego wewnątrz firmy

- przeprowadzenie wewnętrznego audytu „stanu zerowego”

- wdrożenie systemu stałego monitorowania przestrzegania standardów etycznych.

Podjęcie strategicznej decyzji o uruchomieniu prac nad programem etycznym

• Decyzja taka powinna być podjęta na najwyższym szczeblu, w praktyce przez właścicieli (udziałowców) firmy lub zarząd (w przypadku spółek kapitałowych). Ważne jest przy tym by wszyscy decydenci mieli świadomość dalekosiężnych skutków wdrożenia takiego programu.

• Decyzja o uruchomieniu prac nad programem etycznym powinna określać osoby odpowiedzialne jak również harmonogram prac.

Opracowanie kodeksu etycznego

• Kodeks etyczny to dokument kodyfikujący wartości wspólne członków organizacji określający zachowania, jakie uważa się za właściwe, wskazujący to, co nie jest właściwe oraz określający sankcje, jakie mogą być orzekane w przypadku niestosowania się do postanowień kodeksu.

• Kodeksy etyczne opatrywane są różnymi nazwami, są to mianowicie kodeksy dobrej praktyki, kodeksy postępowania itp. Za najlepsze kodeksy etyczne uważa się kodeksy będące połączeniem kodeksu wartości, kodeksu postępowania oraz kodeksu norm, jakich należy przestrzegać.

• Przy opracowaniu Kodeksu Etycznego bardzo istotne na wstępie jest ustalenie podmiotów i osób, które z racji istniejących związków mają różnorodne interesy związane z firmą, odnosząc korzyści bądź odczuwając negatywne skutki z tytułu jej działalności. Określamy te podmioty jako interesariuszy firmy. Oprócz właścicieli i pracowników głównymi interesariuszami firm są także klienci firmy, jej dostawcy i kooperanci, instytucje finansowe oraz społeczności lokalne.

Jeśli chodzi o zagadnienia szczegółowe, to mogą one być uporządkowane w Kodeksie:

• według kategorii wartości kluczowych dla firmy (wartością jest to, co jest cenione bardziej niż wszystko inne, na przykład zdrowie, rzetelność, uczciwość)

• według interesariuszy firmy (wskazanie głównych ↔interesariuszy firmy oraz wzajemnych stosunków „firma interesariusz” i zasad postępowania)

• według podstawowych kwestii etycznych występujących w firmie (wskazanie „złych praktyk” zagrażających firmie oraz sposobów ich unikania)

• Pod względem formy kodeks powinien być zwięzły i realistyczny, napisany jasnym i zrozumiałym językiem oraz stanowić wzór odniesienia i powód do dumy dla członków organizacji.

• Dobrze zaprojektowany kodeks etyczny przyczynia się do zmniejszenia kosztów oraz do zwiększenia zysków, ponieważ:

• zmniejsza przypadki korupcji, defraudacji i innych złych praktyk

• zmniejsza liczbę sytuacji, w których występuje konflikt interesów

• zwiększa zaufanie klientów, kontrahentów i partnerów

• Wdrożenie kodeksu etycznego poprawia wizerunek i reputację firmy

• Uporządkowanie w ramach Kodeksu kwestii etycznych i skuteczne wdrożenie przyjętych standardów stanowi dodatkowe aktywa firmy, powiększające jej wartość

Przedyskutowanie z udziałem głównych interesariuszy i uzgodnienie ostatecznej wersji programu etycznego

• Zawarte w kodeksie etycznym firmy normy powinny, bowiem zostać przyjęte przez adresatów, w tym zwłaszcza pracowników, i znaleźć odbicie w sferze ich postępowania. Jednocześnie, szczególnie w warunkach mniejszej firmy dyskusja powinna mieć praktyczny charakter, nie zabierać nadmiernie długiego czasu i kończyć się konkretnymi ustaleniami.

Przeprowadzenie oceny „stanu zerowego”
i wdrożenie systemu stałego monitorowania przestrzegania standardów etycznych
w firmie

• Stały monitoring polega na regularnym, cyklicznym przeglądzie przestrzegania standardów etycznych. Sugerujemy by w początkowej fazie przeglądy takie były przeprowadzane w cyklu rocznym. Punktem wyjścia powinno być przeprowadzenie oceny audytu „stanu zerowego”, czyli w momencie wprowadzenia kodeksu w życie.

Przeprowadzenie oceny „stanu zerowego”
i wdrożenie systemu stałego monitorowania przestrzegania standardów etycznych
w firmie

• W ramach okresowego przeglądu należy:

• zidentyfikować przypadki istotnego naruszenia standardów

• ocenić stopień realizacji zaleceń z poprzedniego przeglądu

• ocenić postęp bądź pogorszenie stanu w poszczególnych dziedzinach

• sformułować zalecenia dotyczące konkretnych działań w celu poprawy sytuacji w najbardziej zagrożonych dziedzinach.

ZESTAW PRAKTYCZNYCH NARZĘDZI DO WDROŻENIA PROGRAMU ETYCZNEGO
W FIRMIE

Wzór kodeksu etycznego

• 1. WSTĘP

• Niniejszy kodeks etyczny wyraża podstawowe wartości oraz prezentuje normy uznane przez społeczność firmy za wspólne.

• Firma szanuje ład społeczny oraz angażuje się w działania na rzecz przyzwoitości w działalności gospodarczej.

• 2. MISJA FIRMY

• Misją firmy jest ……………………………………………………………………………... (Uwaga: Szczególnie w przypadku Misji, czyli określenia tego, co stanowi ostateczny cel pożądany z ekonomicznego i etycznego punktu widzenia, konieczne jest uwzględnienie specyfiki konkretnej firmy).

• 3. WARTOŚCI

• Firma za swe kluczowe wartości uznaje:

• Rozwój

• Odpowiedzialność

• Przejrzystość

• Zaufanie

• Inne wartości wskazane przez interesariuszy firmy.

• 4. KLIENCI I KONSUMENCI

• Zadowolenie klientów i konsumentów jest przedmiotem stałej troski firmy i każdego jej pracownika.

• Wyroby i usługi są dostarczane/świadczone przez firmę zgodnie z obowiązującymi normami, z należytą starannością o jakość produktów oraz bezpieczeństwo ich użytkowania.

• Firma dba o prawdziwość informacji o produktach oraz przestrzega zasad rzetelnego marketingu i reklamy.

• Reklamacje i zażalenia składane przez klientów/konsumentów niezadowolonych z produktów/usług oraz zachowań pracowników firmy rozpatrywane są z poczuciem pełnej odpowiedzialności.

• PRACOWNICY

• Firma traktuje pracowników jak klientów wewnętrznych oczekując od nich zaangażowania i uczciwego wykonywania obowiązków oraz unikania konfliktu interesów.

• Firma dba o godne traktowanie pracowników nie dyskryminując nikogo z powodu różnic oraz chroniąc ich przed złymi praktykami.

• Firma zapewnia godziwe i terminowo wypłacane wynagrodzenie oraz należyte warunki pracy i wypoczynku.

• Firma prowadzi otwartą politykę informacyjną stwarzając możliwości zgłaszania uwag przez pracowników.

• DOSTAWCY I PARTNERZY

• Firma postępuje zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji dążąc do zapewnienia długotrwałej pozytywnej współpracy opartej na wzajemnym zaufaniu.

• Firma przestrzega rzetelności w regulowaniu swych zobowiązań i oczekuje tego samego od swych kooperantów.

• Firma przywiązuje szczególną wagę do poszanowania praw z tytułu ochrony własności intelektualnej swych partnerów i oczekuje od nich podobnych zachowań.

• SPOŁECZEŃSTWO

• Firma spełnia obowiązki dobrego obywatela społeczności, w której funkcjonuje uczestnicząc w życiu regionu (gminy, miasta) służąc wiedzą i doświadczeniem oraz wspierając - w miarę możliwości - inicjatywy społeczne.

• Firma uznaje działalność charytatywną jako szczególnie ważny przejaw społecznej odpowiedzialności i wspiera postawy filantropijne wśród pracowników.

• ŚRODOWISKO NATURALNE

• Firma dba o ochronę środowiska naturalnego przyczyniając się do jego rozwoju i unikając marnotrawienia zasobów naturalnych.

• Firma uwzględnią w procesie podejmowania strategicznych decyzji, potencjalny wpływ nowych przedsięwzięć na środowisko naturalne.

• WŁAŚCICIELE

• Firma działa w kierunku zapewnienia długofalowych perspektyw rozwojowych, zapewniając właścicielom należyty wynik finansowy.

• Kierownictwo dostarcza właścicielom pełnej i uczciwej informacji o działalności firmy

• 10. PRZESTRZEGANIE STANDARDÓW ETYCZNYCH

• Naczelną zasadą jest pełna jawność obowiązujących w firmie standardów etycznych

• Obowiązujące standardy etyczne mają charakter powszechny i dotyczą wszystkich członków jej społeczności, bez względu na pozycję w firmie.

• Firma przeprowadza okresowe przeglądy przestrzegania standardów etycznych, podejmując w miarę potrzeby niezbędne działania naprawcze.

---