Wykład 3/ćwiczenia 3 9.11.2003

Układ pokarmowy - Funkcje:

• Obróbka mechaniczna pokarmu

• Przeróbka chemiczna

• Wchłanianie treści pokarmowej

• U mięsożernych przewód pokarmowy dłuższy 5 razy niż długość ciała

• U przeżuwaczy dłuższy około 25 razy

Ściany przewodu pokarmowego:

• Błona śluzowa pokryta nabłonkiem

• Błona mięśniowa (ruchy perystaltyczne) - skupiska ułożone okrężnie tworzą zwieracze

• Błona surowicza /otrzewna/ - bardzo cienka błona

Układ pokarmowy zaczyna się szpara ust a kończy odbytem

• Jama ustna

• Przedsionek - znajduje się na zewnątrz gdy zaciśniemy żeby; wielkość przedsionków jest zależna od gatunków; wyścielony

• Jama ustna właściwa

• Wargi

• Górna - połączona z nozdrzami tworzy, tzw. Płytkę nosowo-wargową (np. ryj u świni)

• Dolna

• Mięsień okrężny ust tworzy ich rusztowanie, u owcy lusterko nosa tworzy rynienkę tak jak u psa; najbardziej ruchliwa warga górna u konia

• Policzki - od wewnętrznej ujście gruczołów ślinowych; u psa od wewnętrznej strony brodawki policzkowe lub wargowe; również na wewnętrznej powierzchni policzka znajduje się brodawka przyusznicza (ujście ślinianki przyusznej)

• Dziąsła - bardzo słabo unerwione, ale dobrze ukrwione

• Zęby

• Uzębienie wielopokoleniowe /poliphyodontyzm/ - ryby

• Uzębienie dwupokoleniowe /diphyodontyzm/ - ssaki; mleczne i stale

• Homodontyzm - brak zróżnicowania zębów

• Heterodontyzm - ssaki /ale nie delfin/

• Siekacze - J - i

• Kły - C - c

• Przedtrzonowe - P - p

• Trzonowce - M - brak mlecznych

• Brahiodontyzm - krótkokoronowe

• Hypselodontyzm - długokoronowe

• Thekodontyzm - tkwiące w zębodołach u ssaków

Budowa zębów długokoronowych:

• Trzy składniki szkliwo, zębina i cement wymieszane są ze sobą /rolada/. Każdy z tych składników ma inna twardość i gdy ząb ściera się tworzy tarczowate kształty

• Hodowlane nazwy zębów siekaczy:

• Koń:

• Cęgi

• średniaki

• Okrajki

• Krowa:

• Cęgi

• średniaki wewnętrzne

• średniaki zewnętrzne

• Okrajki

• Nazwy zębów:

• Kły dzika

• Górne - fajki

• Dolne - szable

• U psa - ostatni górny przedtrzonowiec i dolny pierwszy trzonowiec po obu stronach są to tzw. zęby łamacze służące do łamania kosci

PODZIAŁ ZĘBÓW ZE WZGLĘDU NA POWIERZCHNIĘ TRĄCĄ:

• Listewkowate - lophodontyzm - koń - długokoronowe

• Półksiężycowate - seledontyzm - krowa - długokoronowe

• Guzkowate - bulodontyzm - świnia - krótkokoronowe

• Stożkowate - sekodontyzm - pies - krótkokoronowe

! Przez cale życie zębina narasta i zarastaniu ulega kanał zęba; nowa zębina ma kolor ciemniejszy

• Język - dobrze unerwiony

• Budowa:

• Nasada /korzeń/

• Trzon

• Wierzchołek

• BRODAWKI

Mechaniczne:

• Nitkowate - nadają aksamitny wygląd - pokryte nabłonkiem, który rogowacieje

• Stożkowate - stożki do trzymania pokarmu

Smakowe:

• Grzybowate

• Okolone

• Liściaste

• Pod językiem znajduje się wędzidełko języka a obok brodawka podjęzykowa (mięsko podjęzykowe)

• Ślinianki

• Duże

• Przyusznica

• Żuchwowa

• Podjęzykowa

• Małe

• Policzkowe

• Wargowe

• Językowe

• Podniebienie

• Twarde

• Miękkie - u konia podniebienie miękkie bardzo długie, co uniemożliwia mu wymiotowanie

• Gardło

• Otwory

• Z jamy ustnej do gardła - cieśń gardzieli

• Z jamy nosowej do gardła - nozdrza tylne - parzyste

• Ujścia gardłowe trąbek słuchowych - parzyste

• Wejście do krtani

• Wejście do przełyku

• Przełyk -umięśniony rurkowy przewód, którym pokarm wędruje z gardła do żołądka; ruch kęsów zachodzi dzięki przechodzącej wzdłuż przełyku fali perystaltycznej

• Budowa, części:

• Szyjna

• Piersiowa

• Brzuszna

• Przełyk ułożony jest grzbietowo w stosunku do tchawicy, przechodzi trochę na lewo. Jest trochę dłuższy niż tchawica.

• Przechodzi przez przeponę przez otwór przełykowy (przepona ma 3 otwory: przełykowy, aortowy i otwór żyły głównej)

• Światło przełyku jest zamknięte

• Żołądek

• Jednokomorowy

• Prosty

• Złożony (mieszany)

• Wielokomorowy

• Żołądek wielokomorowy składa się z przedżołądków:

• Żwacz /BRODAWKI/ - olbrzymi ok. 160 l

• Czepiec /LISTEWKI/ - pięść mężczyzny

• Księgi /BLASZKI/ - wielkość głowy ludzkiej

• Trawieniec /FAŁDY SPIRALNE/ - żołądek właściwy

• Jelito cienkie

• Dwunastnica

• Przewody doprowadzające:

• Wątroba

• Trzustka

• Jelito czcze - najdłuższe

• Jelito kręte /biodrowe/ bardzo krótkie - umięśnione aby „wepchnąć” papkę do okrężnicy

• Jelito grube

• Jelito ślepe /kątnica/ - u konia ma kształt odwróconego przecinka ok. 50 l, u królika bardzo dobrze rozwinięte; u człowieka i królika zakończone wyrostkiem robaczkowym

• Okrężnica

• Wstępująca

• Poprzeczna

• Zstępująca

• Jelito proste

DUŻE GRUCZOŁY TRAWIENNE ZWIĄZANE Z DWUNASTNICA:

• Wątroba HEPAR

• Płaty:

• Prawy

• Boczny

• Przyśrodkowy

• Lewy

• Boczny

• Przyśrodkowy

• Czworoboczny

• Ogoniasty

• W zagłębieniu miedzy płatem prawym i czworobocznym znajduje się pęcherzyk żółciowy (którego brak u konia)

• Trzustka

• Nieregularna bryła o zabarwieniu różowo - żółtym

• Budowa:

• Płaty:

• Prawy

• Lewy

• Trzon

Anatomia

Wykład 3

- 7 -

---