PLAN PRACY DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZEJ

NA ZAJĘCIACH EDUKACYJNYCH Z PRZYRODY W KLASIE VI

(opracowała: Małgorzata Palikot

Dział programowy	Lp.	Temat zajęć i zakres treści	Wiadomości i umiejętności wyrażone celami operacyjnymi	Procedury osiągania celów	Cele wychowawcze	Ścieżka edukacyjna (treść z Podstawy Programowej	Uwagi
ZIEMIA CZĘŚCIA WSZECHŚWIATA	1.	Organizacja pracy na zajęciach edukacyjnych z przyrody w klasie V. Ⴈ ustalenia porządkowe i organizacyjne Ⴈ zapoznanie z programem nauczania Ⴈ wymagania programowe na poszczególne oceny ♦ metody sprawdzania i oceniania osiągnięć ♦ standardy wymagań na podstawie informatora o sprawdzianie po kl. VI szkoły podstawowej	Uczeń: ိ przedstawi główne zagadnienia z programu nauczania przyrody ိ stosuje się do ustaleń porządkowych i organizacyjnych ိ wyjaśni pojecie przyroda ိ wyróżni nauki przyrodnicze − objaśni w jaki sposób korzystać z informatora o sprawdzianie po kl. VI szkoły podstawowej	−prezentacja podręczników i czasopism przyrodniczych. − praca technikami aktywizującymi.	♦ zainteresowanie naukami przyrodniczymi ♦ zachęcanie do samodzielnego zdobywania wiedzy
		2.	Poznajemy heliocentryczną teorię Mikołaja Kopernika. ♦ gwiazdy, gwiazdozbiory, planety ♦ kalendarz ♦ teoria heliocentryczna ♦ zasługi Mikołaja Kopernika	Uczeń: − wyjaśni znaczenie pojęć: gwiazdy, gwiazdozbiory, planety − odróżni gwiazdy od planet − omówi budowę kalendarza − wskaże zastosowanie kalendarza − przedstawi główne założenia teorii heliocentrycznej − uzasadni, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata − wyjaśni, dlaczego teoria heliocentryczna zmieniła poglądy ludzi na miejsce Ziemi we Wszechświecie − oceni zasługi M. Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych	− analiza literatury popularnonaukowej, encyklopedii, słowników itp. − obserwacja ilustracji, plansz i schematów − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ uświadomienie, że miejsce Ziemi we Wszechświecie nie jest uprzywilejowane i niczym nas nie wyróżnia	Edukacja czytelnicza i medialna • literatura popularnonaukowa Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich Polaków
		3.	Pole grawitacyjne Ziemi ♦ rozwój nauk o ruchach ciał i ich przyczynach ♦ prawo powszechnej grawitacji ♦ pole grawitacyjne Ziemi	Uczeń: − wykaże istnienie pola grawitacyjnego Ziemi − poda przykłady świadczące o istnieniu pola grawitacyjnego Ziemi − wyjaśni, co nazywamy polem grawitacyjnym − określi, od czego zależy wartość siły grawitacji	− doświadczenie: ruch kamienia (kulki plastelinowej) po okręgu, upuszczanie piłeczki w różnych miejscach klasy z różnej wysokości − analiza ilustracji i plansz
		4. 5.	Poznajemy Układ Słoneczny ♦ powstanie Układu Słonecznego ♦ planety typu Ziemi ♦ planety - olbrzymy ♦ planetoidy ♦ meteoryty ♦ komety ♦ warunki panujące na Księżycu ♦ znaczenie lotów i badań kosmicznych	Uczeń: − poda nazwy ciał niebieskich − zdefiniuje pojęcia: planeta, gwiazda, planetoida, meteoryt, kometa − porówna planetę i gwiazdę − opisze warunki umożliwiające życie na Ziemi − wymieni planety Układu Słonecznego − opisze w jaki sposób powstał Układ Słoneczny − uporządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej − wyjaśni pojęcie: satelita Ziemi − omówi warunki panujące na Księżycu − wyjaśni, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery − omówi wpływ Księżyca na Ziemię − wskaże różnicę między planetoidami a meteorytami − wyjaśni, co to są galaktyki − wymieni różnice miedzy Ziemią a planetami - olbrzymami − poda przykłady wykorzystania sztucznych satelitów − oceni znaczenie lotów w kosmos	− wykorzystywanie różnych źródeł informacji do poznania budowy Układu Słonecznego: film, literatura popularnonaukowa, encyklopedie, słowniki itp. − pogadanka, mini wykład − praca metodami i technikami aktywizującymi − analiz planszy obrazującej budowę Układu Słonecznego − obserwacja fotografii, ilustracji, plansz i schematów − praca z podręcznikiem − obserwacja nieba bez przyrządów, za pomocą lornetki i lunety − praca w grupach	♦ poczucie odpowiedzialności z efekty pracy zespołowej ♦ uświadomienie, ogromnej roli lotów człowieka w kosmos ♦ kształtowanie wyobraźni przestrzennej	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich Polaków
		6.	Podsumowanie - Ziemia częścią Wszechświata.	Cele zajęć edukacyjnych takie jak podczas realizacji jednostek nr 2 - 5.
		7.	Kształt i rozmiary Ziemi. ♦ model Ziemi - globus ♦ ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa ♦ wymiary Ziemi	Uczeń: − opisze kształt Ziemi − wskaże na globusie bieguny ziemskie i oś Ziemi − wyjaśni związek pozornej wędrówki Słońca po niebie z ruchem obrotowym Ziemi − wskaże, położenie Słońca na sklepieniu niebieskim w różnych porach dnia − poda podstawowe wymiary kuli ziemskiej − wymieni skutki ruchu obrotowego Ziemi − wyjaśni, na czym polega ruch obrotowy Ziemi − wykreśli koło odpowiadające wymiarom Ziemi we wskazanej przez nauczyciela skali	− pogadanka − obserwacja zmian długości i kierunku cienia − obserwacja ruchu obrotowego Ziemi demonstrowanego za pomocą globusa − praca metodami i technikami aktywizującymi − analiza encyklopedii, słowników, literatury popularnonaukowej	♦ uświadomienie znaczenia ruchu obrotowego Ziemi dla organizacji życia codziennego	Edukacja czytelnicza i medialna • literatura popularnonaukowa
		8. 9.	Poznajemy oddziaływania elektrostatyczne i magnetyczne. ♦ oddziaływanie elektrostatyczne ♦ dwa rodzaje ładunku elektrycznego ♦ oddziaływanie magnetyczne ♦ bieguny magnetyczne	Uczeń − wyjaśni znaczenie określeń: oddziaływanie elektrostatyczne, oddziaływanie magnetyczne − określi, co nazywamy polem magnetycznym − objaśni, na czym polegają oddziaływania magnetyczne − poda przykłady oddziaływań elektrostatycznych − dostrzega zjawiska elektryczne w przyrodzie − omówi właściwości magnesów − rozróżni dwa bieguny magnetyczne − narysuje linie pola magnetycznego − wymieni przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes − wyjaśni, kiedy magnesy przyciągają się, a kiedy odpychają − wyjaśni, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie	− metody praktyczne (doświadczenia) − pokaz wykonany przez nauczyciela − pogadanka, mini - wykład − praca w grupach − praca z encyklopedią i słownikiem fizycznym − praca z podręcznikiem	♦ kształtowanie poczucia odpowiedzialności z pracę w grupach ♦ nabywanie właściwej postawy i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania doświadczeń i eksperymentów	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja prozdrowotna: • higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca pracy i wypoczynku • poznawanie zagrożeń oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznym
		10.	Pole magnetyczne Ziemi. ♦ dowody na istnienie pola magnetycznego Ziemi ♦ bieguny magnetyczne i geograficzne ♦ magnesy naturalne	Uczeń: − poda przykłady zjawiska, które ma związek z istnieniem pola magnetycznego Ziemi − poda przykłady magnesu naturalnego − wyznaczy bieguny magnesu o nieoznaczonych biegunach − wyjaśni, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ - południe − wykaże istnienie pola magnetycznego wokół Ziemi − wyjaśni, że Ziemia zachowuje się jak olbrzymi magnes − wskaże na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych	− metody praktyczne (doświadczenia) − praca z podręcznikiem i literaturą popularnonaukową − pogadanka − praca w grupach	♦ kształtowanie postawy badawczej wobec praw przyrody ♦ kształtowanie współodpowiedzialności za pracę w grupach	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		11.	Siatka geograficzna a siatki kartograficzne. ♦ południki i równoleżniki ♦ równik ♦ półkula północna i południowa ♦ półkula wschodnia i zachodnia	Uczeń: − wyjaśni znaczenie pojęć: równoleżnik, południk, równik, półkula południowa, północna, wschodnia i zachodnia − wyznaczy południk miejscowy − wskaże na globusie i mapie południki, równoleżniki, równik, półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią − opisze kształt południków i równoleżników na globusie − wymieni cechy odróżniające równik od innych równoleżników − wyjaśni do czego służy siatka geograficzna − wskaże kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami	− metody praktyczne (ćwiczenia) − wyznaczanie południka miejscowego − wyznaczanie kierunków w terenie, na globusie i mapach − praca podręcznikiem, atlasami i globusami − praca technikami i metodami aktywizującymi. − praca w grupach.	♦ rozwijanie zainteresowań poznawczych uczniów
		12.	Współrzędne geograficzne. ♦ szerokość geograficzna ♦ długość geograficzna ♦ południk zerowy	Uczeń: − wyjaśni znaczenie pojęć: długość geograficzna i szerokość geograficzna − wskaże południk zerowy − wskaże półkulę wschodnią i zachodnią − oceni znaczenie współrzędnych geograficznych	− metody praktyczne (ćwiczenia) − praca z podręcznikiem, atlasem i globusem	♦ uświadomienie znaczenia współrzędnych geograficznych
		13. 14.	Określamy położenie geograficzne - ćwiczenia. ♦ położenie geograficzne ♦ ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego	Uczeń: − określi w stopniach położenie geograficzne wskazanych miejsc − odczyta za pomocą globusa i map w różnej skali, współrzędne geograficzne danego punktu na Ziemi − odszuka za pomocą współrzędnych geograficznych, położenie podanego miejsca	− metody praktyczne: ćwiczenia w odczytywaniu położenia geograficznego za pomocą współrzędnych na globusie i mapach w różnych skalach, odszukiwanie położenia obiektów za pomocą współrzędnych geograficznych
		15.	Ziemia nasza planeta - powtórzenie i utrwalenie wiadomości i umiejętności. Ⴈ zakres treści jak w zajęciach nr 7 - 14	Cele zajęć jak w zajęciach nr 7 - 14
		16.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności - Wszechświat i Ziemia. ♦ zakres treści: tematy 2 - 14
		17.	Omówienie wyników i poprawa testu sprawdzającego.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego.
	ROLA SŁOŃCA	18.	Poznajemy źródła światła. ♦ naturalne i sztuczne źródła światła ♦ energia elektryczna	Uczeń: − wymieni rodzaje źródeł światła − wskaże naturalne i sztuczne źródła światła − zbuduje prosty obwód elektryczny − wyjaśni, jak należy zachować się w czasie burzy − wyjaśni znaczenie pojęć: przewodnik, izolator − poda przykłady przewodników i izolatorów − narysuje prosty obwód elektryczny − zestawi prosty obwód elektryczny − wskaże kilka źródeł prądu elektrycznego i omówi zasady bezpiecznego obchodzenia się z nimi	− metody praktyczne (doświadczenia, ćwiczenia) − praca z podręcznikiem − praca w grupach − pogadanka, mini - wykład	♦ przestrzeganie zasad obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi codziennego użytku ♦ rozwijanie umiejętności twórczych ucznia, jego fantazji oraz stosowania nabytych umiejętności	Edukacja prozdrowotna: • poznawanie zagrożeń oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznym • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi
		19.	Prostoliniowe rozchodzenie się światła. ♦ prostoliniowe rozchodzenie się światła ♦ promień świetlny ♦ ciała przezroczyste i nieprzezroczyste ♦ cień i półcień	Uczeń: − wyjaśni pojęcia: promień świetlny, cień, półcień − zilustruje rozchodzenia się światła − zaprojektuje prosty obwód elektryczny − wykaże, że światło rozchodzi się po liniach prostych − poda przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych − wyjaśni, jak powstaje cień − wyjaśni, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki − wyjaśni, na czym polega zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca − przedstawi schematycznie powstawanie cienia i półcienia	− pogadanka − metody praktyczne (ćwiczenia) − pokaz nauczyciela − obserwacja − analiza plansz i schematów − praca z podręcznikiem, encyklopedią, słownikiem fizycznym, literaturą popularnonaukową − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ przekonanie, że bardzo istotne jest usytuowanie źródła światła podczas pisania lub czytania ♦ wdrażanie do badania zjawisk przyrody i poszukiwania wyjaśnień ♦ kształtowanie postawy dzielenia się swoimi umiejętnościami i wiedzą z kolegami	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		20.	Skutki prostoliniowego rozchodzenia się światła. ♦ pojęcie dnia i nocy ♦ długość dnia i nocy	Uczeń: ိwyjaśni zjawisko następowania dnia i nocy − obliczy długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca − uzasadni następstwa rozchodzenia się światła po liniach prostych − wyjaśni przyczynę różnic w długości dnia i nocy − zilustruje oświetlenie Ziemi podczas ruchu wokół osi	− pogadanka, mini - wykład − obserwacja − analiza plansz, ilustracji i schematów − praca z podręcznikiem, encyklopedią i słownikiem fizycznym	♦ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	21. 22.	Poznajemy zjawisko odbicia i załamania światła. ♦ odbicie światła ♦ załamanie światła ♦ rozproszenie światła	Uczeń: − wyjaśni, kiedy następuje rozproszenie światła − narysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich − objaśni, kiedy następuje załamanie światła − wskaże występowanie załamania światła w otaczającym świecie − wymieni przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem światła − zobrazuje doświadczalnie zjawisko odbicia i załamania światła	− metody praktyczne (doświadczenia) − obserwacja − pogadanka − analiza plansz i schematów − praca z podręcznikiem, encyklopedią, literaturą popularnonaukową	♦ zainteresowanie omawianą problematyką	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	23.	Światło białe i światła barwne. ♦ zjawisko rozszczepienia światła ♦ widmo światła białego	Uczeń: − wskaże, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia światła − określi, na czym polega zjawisko rozszczepienia światła białego − wykaże, że światło białe jest mieszaniną wielu barw − objaśni, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu − wyjaśni, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą − wskaże przykłady rozszczepienia światła występujące w przyrodzie	− metody praktyczne (ćwiczenia) − pokaz nauczyciela − pogadanka, elementy wykładu − praca metodami i technikami aktywizującymi: gra dydaktyczna − obserwacja − analiza plansz i schematów − analiza literatury popularnonaukowej.	♦ kształtowanie umiejętności twórczego rozwiązywania problemów	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		24.	Barwy ciał w przyrodzie. ♦ barwy podstawowe i dopełniające ♦ pochłanianie światła ♦ widzenie barw	Uczeń: − wymieni barwy podstawowe i dopełniające − wyjaśni powstawanie barw widzianych ciał − wskaże zastosowanie filtrów − wyjaśni, co to są filtry świetlne − opisze budowę oka − wyjaśni, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą	− pogadanka − elementy wykładu − praca z podręcznikiem i encyklopedią − praca metodami i technikami aktywizującymi − obserwacja i analiza schematu budowy oka	♦ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		25. 26.	Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa. ♦ ruch dzienny Słońca w różnych porach roku ♦ przesilenie letnie i zimowe ♦ ruch obiegowy Ziemi ♦ zrównanie dnia z nocą	Uczeń: − wyjaśni, dlaczego wysokość Słońca w południe zmienia się w różnych porach roku − wyjaśni istnienie astronomicznych pór roku − wymieni daty przesilenia letniego i zimowego − wyjaśni, dlaczego wysokość Słońca w południe zmienia się wraz ze zmianą szerokości geograficznej − objaśni, rysunek przedstawiający oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach pór roku − uzasadni zależność między ruchem obiegowym a rachubą czasu: rok, miesiąc − wyjaśni zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej	− pomiar wysokości Słońca w południe w różnych porach roku − demonstrowanie za pomocą globusów ruchu obiegowego Ziemi − praca z podręcznikiem − obserwacja i analiza plansz i schematów − odczytywanie z rysunków różnic w wysokości Słońca w południe w różnych porach roku, w różnych szerokościach geograficznych	♦ kształtowanie postawy badawczej
		27.	Strefy oświetlenia Ziemi jako skutek ruchu obiegowego Ziemi. ♦ charakterystyka poszczególnych stref oświetleniowych Ziemi	Uczeń: − wymieni strefy oświetlenia Ziemi − wskaże na globusie i na mapie strefy oświetlenia Ziemi i ich granice − scharakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe Ziemi	− pogadanka − elementy wykładu − pokaz nauczyciela −obserwacja i analiza plansz, schematów i ilustracji. − praca w grupach technikami aktywizującymi. − praca z podręcznikiem	♦ kształtowanie postawy badawczej
		28.	Rola Słońca - podsumowanie wiadomości. Ⴈ zakres treści jak w zajęciach nr 18 - 27	Cele zajęć jak w zajęciach nr 18 - 27
		29.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności - rola Słońca. ♦ zakres treści: tematy 18 - 27
		30.	Omówienie wyników i poprawa testu sprawdzającego osiągnięcia ucznia.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego.
	WSZECHOCEAN	31.	Oceany i lądy na Ziemi. ♦ nazwy kontynentów i oceanów ♦ położenie kontynentów i oceanów na mapie oraz globusie ♦ odkrycie Ameryki przez K. Kolumba	Uczeń: − wyjaśni pojęcia: kontynent, ocean − nawie kontynenty i oceany na kuli ziemskiej − wymieni kontynenty od najmniejszego do największego − zlokalizuje na mapie i globusie kontynenty i oceany − wskaże na mapie trasę pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba i wyspy przez niego odkryte − oceni rolę K. Kolumba i jego odkryć	− pogadanka, mini wykład − praca z mapą, atlasami i globusami − praca z podręcznikiem − praca metodami i technikami aktywizującymi − analiza encyklopedii i literatury popularnonaukowej	♦ uświadomienie roli badaczy i odkrywców w dziejach ludzkości	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		32.	Co to jest Wszechocean? ♦ granice oceanów ♦ morza ♦ zasięg lądów i oceanów przed milionami lat oraz dziś	Uczeń: − wskaże na mapie, jakie kontynenty oblewa każdy z oceanów − odczyta z mapy nazwy mórz oblewających Europę − wskaże granice poszczególnych oceanów − poda przyczyny zmiany zasięgu lądów i oceanów	− praca z podręcznikiem − praca z mapą, atlasami i globusem − praca z podręcznikiem	♦ nabywanie postawy dbania o środowisko wodne	Edukacja ekologiczna • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		33.	Warunki życia w morzu. Ⴈ zasolenie wody morskiej ♦ pochłanianie światła przez wodę morską i jego skutki ♦ temperatura wód morskich	Uczeń: ိ wyjaśni, dlaczego woda morska jest słona ိ wyjaśni, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności ိ uzasadni przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich − omówi wpływ zasolenia wody na warunki życia w morzu − porówna warunki panujące przy powierzchni i w głębiach oceanicznych	− analiza warunków życia w morzu na podstawie fotografii, ilustracji, plansz i filmu − pogadanka − praca technikami aktywizującymi − praca w grupach.	♦ uświadomienie konieczności ochrony środowiska wodnego	Edukacja ekologiczna • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		34..	Główne formy ukształtowania dna oceanicznego. ♦ szelf ♦ rafy koralowe ♦ podmorskie łańcuchy górskie ♦ rowy oceaniczne	Uczeń: − wyjaśni, co to jest szelf, rafa koralowa, rów oceaniczny − opisze warunki panujące na szelfie − opisze rafę koralową − zlokalizuje na mapie: rowy oceaniczne, podmorskie wyspy i łańcuchy górskie − oceni konsekwencje budowy platform wiertniczych na szelfie	− pogadanka, mini wykład − praca z mapa i globusem; odczytywanie głębokości oceanów − praca w grupach − obserwacja fotografii, plansz i schematów		Edukacja ekologiczna • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		35.	Ruch wody morskiej. ♦ elementy fali ♦ przypływy i odpływy ♦ prądy morskie ♦ Prąd Zatokowy	Uczeń: − wymieni przyczyny falowania wody − opisze falę − narysuje schemat fali − wskaże na mapie Prąd Zatokowy − wyjaśni przyczynę przypływów i odpływów − objaśni przyczynę powstawania prądów morskich − poda przykłady wpływu prądów morskich na żeglugę i klimat	.− pogadanka − obserwacja plansz, schematów, ilustracji i fotografii − analiza mapy: prądy morskie
	CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU	36.	Poznajemy strefę przybrzeżną morza. ♦ strefy życia organizmów w morzu ♦ warunki świetlne i termiczne w strefie przybrzeżnej ♦ zwierzęta bezkręgowe strefy przybrzeżnej ♦ środowisko życia i budowa chełbi i koralowców ♦ symbioza ukwiała z rakiem pustelnikiem	Uczeń: − nazwie strefy życia w morzu − opisze warunki świetlne i termiczne w strefie przybrzeżnej − wymieni zwierzęta bezkręgowe żyjące w strefie przybrzeżnej − sklasyfikuje zwierzęta na bezkręgowce i kręgowce − odróżni polipa od meduzy − omówi przystosowania w budowie chełbi i koralowców do warunków życia − wskaże charakterystyczne cechy polipa i meduzy − wyjaśni, na czym polega symbioza ukwiała z rakiem pustelnikiem − wskaże na rysunku części ciała parzydełkowców − uzasadni, że parzydełkowce są drapieżnikami	− praca z podręcznikiem − obserwacja makroskopowa i mikroskopowa parzydełkowców − analiza zasięgu raf koralowych i jej opis − praca z literaturą popularnonaukową − analizowanie cech budowy chełbi i koralowców na podstawie okazów, ilustracji i plansz. − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ kształtowanie postawy twórczej	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		37. 38.	Strefa otwartej toni wodnej. ♦ warunki życia panujące w strefie otwartej toni wodnej ♦ przystosowania w budowie ryb do życia w wodzie ♦ czynności życiowe ryb ♦ rozmnażanie i rozwój ryb ♦ znaczenie i ochrona ryb ♦ przystosowania ssaków do życia w wodzie	Uczeń: ိ omówi warunki życia w strefie otwartej toni wodnej − opisze budowę zewnętrzną ryby − wyjaśni związek między kształtem ryby i trybem życia − wymieni przystosowania ryb do życia w wodzie − scharakteryzuje niektóre czynności życiowe ryb − uzasadni rolę skrzeli i skory w wymianie gazowej − wyjaśni znaczenie pojęć: tarło, tarlisko − wyjaśni przyczyny wędrówek ryb − poda przykłady różnych sposobów rozmnażania się ryb − objaśni, na czym polega jajorodność i żyworodność ryb − oceni sposoby opieki ryb nad potomstwem − rozpozna ryby słodkowodne i słonowodne − wykaże zależność między działalnością człowieka a liczebnością ryb − oceni wartości odżywcze ryb − poda przyczyny wprowadzania okresów ochronnych − wymieni przykłady ssaków żyjących w morzach − opisze przystosowania ssaków do życia w wodzie	− obserwacja ryb akwariowych, preparatów zakonserwowanych, ilustracji itp. − obserwacja szkieletu ryby, preparatów zakonserwowanych: narządy wymiany gazowej, rozwój ryb, fazogramu „Okoń”, plansz, schematów − praca z atlasem ryb − analiza mapy wędrówek ryb − analiza literatury popularnonaukowej − analiza kalendarzyka wędkarskiego − praca metodamia i technikami aktywizującymi: dyskusja, burza mózgów, metaplan − prezentacja gatunków najpospolitszych w Polsce oraz chronionych − przeprowadzenie wywiadu nt. Ryb występujących w zbiorniku wodnym położonym najbliżej miejsca zamieszkania ucznia	♦ uświadomienie zależności między działalnością człowieka a liczebnością ryb	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna • przykłady miejsc, w których obserwuje się niekorzystne zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym
		39.	Poznajemy zwierzęta strefy dennej. ♦ warunki panujące w strefie dennej ♦ stawonogi: skorupiaki, owady, pajęczaki ♦ skorupiaki jako jedna z grup stawonogów ♦ skorupiaki morskie ♦ małże jako przedstawiciele mięczaków	Uczeń: − omówi warunki panujące w strefie dennej morza − wymieni grupy zwierząt należące do stawonogów − poda przykłady skorupiaków morskich − opisze budowę zewnętrzną skorupiaków morskich − opisze budowę zewnętrzną raka − omówi znaczenie małży w przyrodzie − odróżni małże od ślimaków − wyjaśni zjawisko linienia − rozpozna wybrane skorupiaki morskie − opisze zależności budowy małży od warunków środowiska i trybu życia − uzasadni związek budowy i sposobu poruszania się zwierząt z miejscem ich bytowania − oceni rolę skorupiaków i małży w ekosystemach morza	− pogadanka − obserwacja okazów żywych, zakonserwowanych i zasuszonych − analiza tablic graficznych, ilustracji w literaturze przyrodniczej, albumach − obserwacja foliogramów − praca z podręcznikiem − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca w grupach	♦ uświadomienie znaczenia skorupiaków jako pokarmu dla ludzi i zwierząt	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		40.	Co to jest dźwięk? ♦ źródła dźwięków ♦ fala dźwiękowa ♦ rozchodzenie się fal dźwiękowych ♦ echo ♦ ultradźwięki	Uczeń: − wymieni źródła dźwięków − wyjaśni, kiedy powstaje echo − poda przykłady zastosowania echosondy − wyjaśni, co nazywamy falą dźwiękową − wymieni ośrodki różniące się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych − wyjaśni, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą rozchodzić się w próżni − objaśni, na zjawisko echolokacji − poda przykłady wykorzystywania zjawiska echa przez zwierzęta	− pogadanka, elementy wykładu − praca metodami i technikami aktywizującymi: dyskusja, burza mózgów, gry dydaktyczne − metody praktyczne: dośwaidczenia	♦ kształtowanie postawy badawczej wobec praw przyrody ♦ uświadomienie, że niektóre dźwięki mogą dawać radość, a inne mogą sprawiać przykrość, a nawet ból	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja prozdrowotna • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi
		41. 42..	Poznanie i znaczenie oceanów. ♦ dawne wyprawy morskie ♦ nowoczesne badania naukowe ♦ znaczenie oceanów dla człowieka ♦ transport morski ♦ połowy ryb ♦ hodowla organizmów morskich ♦ bogactwa mineralne ♦ turystyka nadmorska	Uczeń: − opisze podróż Ferdynanda Magellana − wskaże na mapie trasę, którą płynął Magellan − oceni znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata − wyjaśni, do czego służy batyskaf − wyjaśni, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów − wymieni korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów − poda przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów − wyjaśni, dlaczego wprowadzane są limity połowów − uzasadni, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem − przewidzi skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich	− pogadanka, elementy wykładu − praca z podręcznikiem − praca z atlasem, mapą i globusem − analiza plansz i schematów − wykorzystywanie literatury przyrodniczej − praca metodami i technikami aktywizującymi: dyskusja, burza mózgów, mapa mentalna, metaplan	♦ uświadomienie znaczenia badaczy i odkrywców w procesie odkrywania świata ♦ kształtowanie postawy badawczej	. Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		43..	Charakterystyka stref życia w morzu - podsumowanie. ♦ zakres treści jak podczas zajęć nr 31 - 42	Cele zajęć jak podczas realizacji tematów nr 31 - 42.
		44.	Sprawdzian wiadomości i umiejętności - charakterystyka stref życia w morzu. ♦ zakres treści: tematy 31 - 42
	45.	Omówienie wyników sprawdzianu - charakterystyka stref życia w morzu. ♦ zakres treści w zależności od wyników sprawdzianu osiągnięć ucznia	Cele zajęć w zależności od wyników sprawdzianu osiągnięć ucznia.
Z WODY NHA LĄD	46.	Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku.. ♦ czynniki warunkujące życie w jeziorze	Uczeń: − wymieni czynniki warunkujące życie w jeziorze − opisze warunki niezbędne dla życia zwierząt w jeziorze − przedstawi zmiany warunków życia w jeziorze w zależności od pór roku − wyjaśni, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne	− pogadanka, elementy wykładu − praca w grupach − praca metodami i technikami aktywizującymi: opis, mapa mentalna − obserwacja ilustracji przedstawiających wygląd jeziora wraz z jego otoczeniem w określonej porze roku			Zajęcia w terenie, nad jezio-rem (sta-wem)
		47. 48.	Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora. ♦ budowa komórki zwierzęcej ♦ tryb życia i budowa pierwotniaków ♦ środowisko życia, budowa i czynności życiowe jamochłonów	Uczeń: − poda przykłady pierwotniaków − opisze budowę pantofelka − scharakteryzuje pierwotniaki − omówi budowę komórki zwierzęcej − przedstawi budowę stułbi − wymieni przystosowania stułbi do trybu życia − wyjaśni, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi − porówna komórkę roślinną ze zwierzęcą	− pogadanka − prowadzenie hodowli pantofelka i stułbi − obserwacja makro- i mikroskopowa − analiza plansz i schematów − wykorzystanie albumów, encyklopedii, słowników itp. − ćwiczenia z mikroskopem		Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		49. 50.	Inne zwierzęta żyjące w jeziorze. ♦ skorupiaki ♦ pajęczaki ♦ ślimaki ♦ ryby	Uczeń: − wymieni charakterystyczne cechy budowy stawonogów − poda przykłady zwierząt żyjących w jeziorze − poda przykłady zależności pokarmowych w jeziorze − odróżni stawonogi od innych zwierząt − rozpozna wybrane zwierzęta występujące w jeziorze − scharakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora − wymieni gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach	− pogadanka − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca z podręcznikiem − praca w grupach − obserwacja żywych okazów zwierząt, muszli ślimaków i małży − analiza plansz i ilustracji z wybranymi gatunkami zwierząt żyjących w jeziorze
		51.	Wyjście zwierząt na ląd. ♦ budowa zewnętrzna płazów ♦ przystosowania płazów do życia w środowisku wodnym i lądowym ♦ czynności życiowe płazów ♦ rozmnażanie i rozwój płazów ♦ przedstawiciele płazów bezogonowych i ogoniastych ♦ znaczenie i ochrona płazów	Uczeń: − nazwie części ciała żaby − rozpozna przedstawicieli płazów − określi warunki życia płazów − wskaże cechy przystosowawcze płaza do życia na lądzie i w wodzie − opisze czynności życiowe płazów − dostrzega ogromną różnorodność sposobów rozmnażania się płazów − omówi rozwój żaby − wskaże wodę jako miejsce rozrodu płazów − scharakteryzuje poszczególne etapy rozwojowe płazów − porówna kijankę z osobnikiem dorosłym − wymieni przyczyny wymierania płazów − wymieni gatunki płazów prawnie chronionych − uzasadni konieczność ochrony płazów	− pogadanka, elementy wykładu − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy (atlasy, albumy, encyklopedie) − praca metodami i technikami aktywizującymi (drama, mapa pojęciowa i inne) − obserwacja plansz, schematów, fotografii i ilustracji − praca indywidualna i grupowa − obserwacja preparatów zakonserwowanych płazów, cyklu rozwojowego żaby − analiza fazogramów „Budowa żaby” i „Fazy rozwojowe żaby”	♦ prezentowanie etycznej postawy względem żywych organizmów ♦ uświadomienie zależności między działalnością człowieka a wymieraniem płazów ♦ wyrabianie postawy wykorzystywania zdobytej wiedzy w działaniach na rzecz ochrony przyrody	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa Edukacja ekologiczna: • przykłady miejsc, w których obserwuje się korzystne i niekorzystne zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej
		52..	Podsumowanie wiadomości i umiejętności zdobytych w I semestrze. Ⴈ zakres treści zgodny z nr zajęć 2 - 51	Cele zajęć w zależności od potrzeb uczniów.
		53.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności zdobyte w I semestrze. ♦ zakres treści testu zgodny z zajęciami nr 2 - 51
		54.	Omówienie wyników testu osiągnięć ucznia po I semestrze.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności.
	WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LADOWYM	55. 56.	Przystosowania gadów do życia na lądzie. ♦ środowisko życia gadów ♦ budowa zewnętrzna ♦ cechy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie ♦ czynności życiowe gadów ♦ jajorodność ♦ charakterystyka żółwi, jaszczurek i węży ♦ postępowanie po ukąszeniu przez żmiję ♦ ochrona gadów w Polsce	Uczeń: − wymieni środowiska życia gadów − porówna warunki życia w wodzie i na lądzie − przedstawi budowę zewnętrzną gadów − omówi cechy budowy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie − opisze proces rozmnażania się gadów − przedstawi niektóre czynności życiowe gadów − porówna czynności życiowe płazów i gadów, uwzględniając przystosowania tych zwierząt do warunków życia − scharakteryzuje budowę żółwi, jaszczurek i węży − odróżni żmiję zygzakowatą od innych węży − wyjaśni, jak należy postępować po ukąszeniu przez żmiję − rozpozna gatunki gadów żyjących w Polsce − wymieni przyczyny wymierania gadów − uzasadni potrzebę ochrony gadów − dostrzega zmiany w świecie zwierząt na przykładzie gadów	− pogadanka − dyskusja na temat przyczyn wymierania gadów − obserwacja żółwia (okaz żywy z hodowli) − analiza atlasów, albumów gadów krajowych i egzotycznych − obserwacja plansz i schematów − analiza fazogramu „Jaszczurka” − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca z podręcznikiem − praca indywidualna i grupowa − prezentacja gadów wymarłych	♦ wyrabianie właściwego zachowania i postępowania w przypadku zetknięcia ze żmiją i w wypadku ukąszenia ♦ kształtowanie nawyku właściwego oceniania zagrożenia w wypadku ukąszenia przez żmiję	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja prozdrowotna: • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi
		57. 58.	Poznajemy ptaki. ♦ środowisko i tryb życia ptaków ♦ podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi ♦ przystosowanie do lotu w budowie ptaków ♦ stałocieplność ♦ rodzaje piór ♦ typy dziobów i kończyn tylnych ptaków ♦ rozmnażanie i rozwój ptaków	Uczeń: − wymieni środowiska życia ptaków − opisze budowę zewnętrzną ptaka − wymieni cechy budowy będące przystosowaniem do lotu − wskaże podobieństwa oraz różnice między ptakami i gadami − wyróżni rodzaje piór i poda ich rolę w przystosowaniu do lotu − opisze budowę pióra − oceni znaczenie stałocieplności dla lotu − wyjaśni różnice w budowie dziobów i kończyn tylnych przystosowaniami do różnego trybu życia − opisze rozmnażanie i rozwój ptaków − poda przykłady gniazdowników i zagniazdowników − oceni rolę zachowań godowych w rozmnażaniu	− praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy − pogadanka, elementy wykładu − dyskusja − obserwacja ptaków w ich środowisku życia, jaja ptasiego, gniazd ptasich − analiza preparatów zakonserwowanych, plansz, schematów, fazogramu „Budowa ptaka”, Budowa jaja ptaka” − praca grupowa i indywidualna	♦ wykorzystywanie wiedzy w działaniach na rzecz ochrony środowiska ♦nabywanie umiejętności współpracy w grupie ♦ nabywanie postawy właściwego zachowania się w terenie	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa	Jedna jednostka zajęć w terenie
		59.	Wędrówki ptaków. ♦ przyczyny wędrówek ptaków ♦ zróżnicowanie pór odlotów i przylotów ♦ ptaki osiadłe, zalatujące, lęgowe i przelotne ♦ obrączkowanie ptaków ♦ grupy ekologiczne ptaków ♦ przegląd poszczególnych grup ptaków ♦ znaczenie i ochrona ptaków	Uczeń: − poda przykłady ptaków odlatujących z Polski − wymieni i objaśni przyczyny wędrówek ptaków − rozpozna ptaki osiadłe, lęgowe i przelotne w swoim regionie − uzasadni cel i konieczność obrączkowania ptaków − wyróżni grupy ekologiczne ptaków − dobierze gatunki ptaków w grupy ekologiczne − uzasadni znaczenie ptaków − wymieni różne formy ochrony prawnej ptaków − wymieni kilka przykładów ptaków chronionych − dowodzi, że dokarmianie ptaków musi być systematyczne	− praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy (mapa świata, teksty źródłowe, atlasy ptaków, albumy) − obserwacja plansz, ilustracji i zdjęć − analiza wędrówek, sporządzenie mapki − dyskusja na temat przyczyn wędrówek i dokarmiania ptaków − prezentacja grup ekologicznych ptaków − obserwacja przelotów ptaków	♦ kształtowanie poczucia odpowiedzialności za los wszystkich istot żywych ♦ wykorzystywanie zdobytej wiedzy w działaniach mających na celu ochronę ptaków ♦ uświadomienie, że należy ptakom udzielać stałej i systematycznej pomocy ♦ nabywanie postawy właściwego zachowania się w lesie	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		60.	Poznajemy ssaki. ♦ środowisko a tryb życia ssaków ♦ charakterystyczne cechy ssaków ♦ przystosowanie ssaków do środowiska życia ♦ czynności życiowe ssaków ♦ rozmnażanie rozwój ♦ znaczenie i ochrona ssaków	Uczeń: − wskaże środowiska życia ssaków − wykaże związek trybu życia ze środowiskiem − zinterpretuje nazwę grupy „ssaki” − poda przykłady ssaków z różnych środowisk − wymieni wytwory naskórka ssaków − wykaże związek budowy z funkcją jaka pełnią kończyny − scharakteryzuje rozmnażanie i rozwój ssaków − rozpozna wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce − poda przykłady prób ratowania zwierząt i ich środowiska w najbliższej okolicy, regionie, Polsce i na świecie	− pogadanka − analiza trybu życia ssaków i ich środowisk − obserwacja cech charakterystycznych ssaków na podstawie okazów, budowy szkieletu, preparatu mózgu − obserwacja plansz, schematów, tablic graficznych, ilustracji, zdjęć − praca z atlasami i albumami	♦ uświadomienie, że większość ssaków powinna być częściowo lub całkowicie chroniona ♦ wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan lokalnego środowiska	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		61.	Środowisko życia, budowa, wybrane czynności życiowe i znaczenie pierścienic. ♦ tryb życia ♦ budowa zewnętrzna ♦ przystosowanie do życia w glebie ♦ sposób poruszania się ♦ czynności życiowe ♦ znaczenie pierścienic w przyrodzie, rolnictwie i ogrodnictwie	Uczeń: − wskaże środowiska życia pierścienic − wymieni charakterystyczne cechy pierścienic − opisze budowę zewnętrzną dżdżownicy − wskaże przystosowania dżdżownicy do życia w glebie − omówi czynności życiowe dżdżownicy − oceni rolę dżdżownicy jako saprofaga − dowodzi ogromnej roli dżdżownicy w przyrodzie, rolnictwie i ogrodnictwie	− pogadanka − obserwacja żywych okazów dżdżownicy − doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w poprawieniu struktury gleby − analiza tablic, plansz i schematów − obserwacja fazogramu „Dżdżownica”	♦ budzenie odpowiedzialności za los istot żywych ♦ uświadomienie roli pierścienic dla człowieka
		62.	Poznajemy pajęczaki. ♦ środowisko życia ♦ budowa zewnętrzna ♦ potrzeby pokarmowe, sposoby zdobywania pokarmu ♦ przedstawiciele pajęczaków: pająki, roztocze, skorpiony	Uczeń: − wymieni środowiska życia pajęczaków − opisze budowę zewnętrzną pająka − omówi przystosowania pająka do zdobywania pokarmu − oceni role sieci w zdobywaniu pokarmu − przedstawi sposób tkania sieci przez pająka − scharakteryzuje przedstawicieli pajęczaków − opisze sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza − rozpozna pospolite pajęczaki − wyjaśni sposoby zarażenia i objawy chorobowe spowodowane przez świerzbowca i kleszcze − uzasadni rolę higieny w zapobieganiu świerzbu	− obserwacja środowisk życia pajęczaków, budowy sieci, zachowania się pająka − analiza plansz, tablic poglądowych, ilustracji w literaturze − pogadanka, dyskusja − praca z podręcznikiem, encyklopedią, albumami i odpowiednią literatura przyrodniczą − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ uświadomienie roli higieny w dbaniu o zdrowie	Edukacja prozdrowotna: • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		63.	Owady - najliczniejsza grupa zwierząt lądowych. ♦ środowisko i tryb życia owadów ♦ budowa zewnętrzna ♦ wybrane czynności życiowe owadów ♦ rozmnażanie i rozwój owadów ♦ znaczenie owadów w przyrodzie i gospodarce człowieka ♦ owady społeczne	Uczeń: − wymieni środowiska życia owadów − wykaże różnorodność świata owadów − nazwie części ciała owada − opisze poszczególne części ciała owada − określi rolę szkieletu zewnętrznego u owadów − wyjaśni zależność między budową odnóży i aparatów gębowych a przystosowaniem do środowiska − rozpozna typy aparatów gębowych − opisze modyfikacje skrzydeł owadów − omówi rozmnażanie i rozwój owadów − wskaże przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka − omówi znaczenie owadów w przyrodzie i gospodarce człowieka − wymieni choroby wywoływane przez owady i sposoby im zapobiegania − rozpozna na planszach pospolite gatunki owadów − wyjaśni, na czym polega rozwój owadów bez przeobrażenia i z przeobrażeniem − oceni stosowane metody walki z owadami − wymieni owady społeczne	− pogadanka, elementy wykładu − praca z podręcznikiem i dostępnymi źródłami wiedzy ( atlasy, albumy, klucze) − obserwacja owadów (patyczaki) ze szkolnej hodowli, gablot z owadami − obserwacja zakonserwowanych i zasuszonych okazów owadów − analiza plansz, schematów, tablic poglądowych, foliogramów i fazogramów − praca grupowa i indywidualna − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ nabywanie umiejętności dbania o własne zdrowie ♦ prezentowanie etycznej postawy względem żywych organizmów ♦ kształtowanie postawy i przekonania o konieczności zgłębiania wiedzy z zakresu biologii owadów w celu ograniczania i zwalczania chorób przenoszonych przez tę grupę zwierząt	Edukacja prozdrowotna: • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		64..	Środowisko życia i budowa ślimaka winniczka. ♦ ślimak winniczek jako przedstawiciel ślimaków lądowych ♦ ślimaki lądowe i wodne ♦ budowa zewnętrzna ♦ rola muszli i śluzu ♦ rozmnażanie się ślimaka winniczka ♦ reakcja ślimaka na bodźce	Uczeń: − wymieni środowiska życia mięczaków − nazwie części ciała ślimaka winniczka − wyjaśni znaczenie muszli oraz śluzu − opisze wygląd ciała ślimaka na przykładzie ślimaka winniczka − przedstawi sposób poruszania się ślimaka winniczka oraz jego reakcje na bodźce − omówi sposób rozmnażania się ślimaków − poda przykłady ślimaków lądowych i wodnych − rozpozna pospolite gatunki ślimaków lądowych i wodnych	− pogadanka − obserwacja ślimaka winniczka w hodowli − obserwacja budowy muszli mięczaków na podstawie okazów − analiza plansz, tablic graficznych, foliogramów i fazogramów − wykorzystanie albumów, kluczy, ilustracji w literaturze		Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	65..	Warunki życia w środowisku lądowym - podsumowanie. ♦ zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 55 - 64	Cele zajęć zgodne z tematami nr 55 - 64.
	66.	Pisemny test sprawdzający osiągnięcia uczniów z działu „Warunki życia w środowisku lądowym” ♦ zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 55 - 64
	67.	Omówienie i poprawa testu sprawdzającego osiągnięcia uczniów - Warunki życia w środowisku lądowym.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego osiągnięcia uczniów.
KRAJOBRAZY ZIEMI	68.	Co to jest klimat? ♦ obserwacje pogody ♦ klimat ♦ przebieg pór roku	Uczeń: − wymieni podstawowe elementy klimatu − odczyta dane z wykresu − wyjaśni, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru − wykona obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie, i na ich podstawie określi cechy klimatu − przeprowadzi analizę wykresów i porówna klimaty	− pogadanka − analizowanie treści wykresów i schematów − praca grupowa i indywidualna − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy ( encyklopedia, słownik, odpowiednia literatura przyodnicza)	♦ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		69.	Ogólna charakterystyka stref geograficznych. ♦ zróżnicowanie klimatu i szaty roślinnej na Ziemi ♦ granice stref geograficznych (krajobrazowych) ♦ strefy krajobrazowe w Europie	Uczeń: − poda kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy krajobrazowe − opisze strefy krajobrazowe na terenie Europy − wskaże na mapie rozmieszczenie stref krajobrazowych − przedstawi krajobraz wybranej strefy − poda przyczyny istnienia różnych stref krajobrazowych − wskaże przyczyny odchylenia granic stref krajobrazowych od równoleżników	− pogadanka − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy(odpowiednia literatura przyrodnicza) − analiza mapy: „Strefy krajobrazowe' − praca z atlasami: opisywanie cech krajobrazu na podstawie map i wykresów		Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		70.	Klimat i gleby w strefie lasów równikowych. ♦ granice strefy wilgotnych lasów równikowych ♦ zdobywcy lasów równikowych ♦ charakterystyczne cechy klimatu ♦ deszcze zenitalne ♦ dzień w lesie równikowym ♦ gleby	Uczeń: − wskaże na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych − wyjaśni cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku − opisze wyprawy mające na celu poznanie lasów równikowych − scharakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów − opisze przebieg dnia w lesie równikowym − wyjaśni przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym	− pogadanka − elementy wykładu − opisywanie cech klimatu na podstawie wykresów i map − praca z podręcznikiem, mapą świata, atlasami , encyklopedią , słownikiem geograficznym i innymi źródłami wiedzy − praca metodami i technikami aktywizującymi	♦ wyrabianie przekonania o potrzebie ochrony lasów równikowych ♦ kształtowanie poczucia współodpowiedzialności za stan przyrody na Ziemi	Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		71.	Flora i fauna wilgotnego lasu równikowego. ♦ warstwowa budowa lasu równikowego ♦ przystosowania roślin wilgotnego lasu równikowego ♦ fauna lasu równikowego	Uczeń: − opisze budowę lasu równikowego − poda przykłady zwierząt żyjących w lesie równikowym − scharakteryzuje warunki świetlne panujące w lesie równikowym − omówi przystosowania roślin do życia w warunkach świetlnych różnych poziomów lasu równikowego − opisze charakterystyczne cechy małp człekokształtnych − scharakteryzuje przystosowania zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym	− mini wykład − pogadanka − opisywanie budowy lasu równikowego i warunków w nim panujących na podstawie schematu i tekstu z podręcznika − analizowanie foliogramów przedstawiających las równikowy, ilustracji przedstawiających florę i faunę lasu równikowego	♦ kształtowanie przekonania o potrzebie ochrony flory i fauny lasów równikowych	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej
		72. 73.	Gospodarka człowieka w lesie równikowym. ♦ plemiona ♦ plantacje ♦ eksploatacja lasów równikowych ♦ bogactwa mineralne	Uczeń: −poda przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej − omówi wpływ klimatu i roślinności na sposób gospodarowania mieszkańców strefy − oceni znaczenie gospodarcze lasów równikowych − wyjaśni przyczyny trudności w rozwoju rolnictwa w strefie wilgotnych lasów równikowych − wskaże przyczyny zmniejszania się obszaru lasów równikowych − analizuje skutki zmniejszania się obszaru lasów równikowych − wymieni choroby tropikalne i opisze sposoby ochrony przed nimi − wskaże na mapie zasięgi występowania niektórych chorób tropikalnych − przewidzi skutki wycinania lasów równikowych dla atmosfery ziemskiej, wód, gleb i bogactwa świata biologicznego całej Ziemi	− pogadanka − mini wykład − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca grupowa i indywidualna − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy (literatura przyrodnicza) − obserwacja fotografii i ilustracji − odczytywanie z mapy zasięgu występowania niektórych chorób tropikalnych	♦ kształtowanie postawy troski o lasy równikowe jako wspólne bogactwo całej planety	Edukacja ekologiczna: • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych • degradacja środowiska - przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
		74. 75..	Poznajemy krajobraz sawanny. ♦ charakterystyka pory suchej i deszczowej ♦ zmiany w wyglądzie roślin w zależności od pory roku ♦ rośliny i zwierzęta sawanny afrykańskiej ♦ gospodarka w strefie sawann	Uczeń: − wskaże na mapie strefę sawann − odczyta z wykresu temperaturę oraz opady w porze deszczowej i suchej − opisze krajobraz sawanny − omówi przystosowania roślin do warunków panujących w porze suchej i deszczowej − porówna wygląd sawanny w porze suchej i deszczowej − scharakteryzuje faunę sawanny − wymieni kilka gatunków zwierząt występujących na sawannach − przedstawi przystosowania zwierząt sawanny do zdobywania pokarmu − opisze rolnictwo tradycyjne w strefie sawann − scharakteryzuje Sahel	− pogadanka., mini wykład − odczytywanie z wykresów i map warunków klimatycznych panujących w strefie sawann − opisywanie warunków życia ludzi a strefie sawann na podstawie schematów, fotografii i tekstu z podręcznika − praca metodami i technikami aktywizującymi
		76. 77.	Poznajemy strefę pustyń. ♦ warunki klimatyczne ♦ położenie pustyń ♦ rodzaje pustyń ♦ krajobrazy pustyń ♦ roślinność i zwierzęta pustyń ♦ przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych pustyni	Uczeń: − wyjaśni pojęcie pustynia, półpustynia, oaza − wskaże strefę pustyń na mapie − wymieni rodzaje pustyń − objaśni proces powstawania pustyń − scharakteryzuje klimat pustynny − analizuje wykres danych klimatycznych w strefie pustyń − porówna krajobrazy różnych rodzajów pustyń − rozpozna na ilustracjach rodzaje pustyń − opisze i wyjaśni powstawanie i ruch wydm − wymieni kilka gatunków zwierząt żyjących na pustyni − poda przykłady roślin, które mogą rosnąć na pustyni − rozpozna kilka gatunków roślin i zwierząt występujących na pustyni − wyjaśni wpływ czynników klimatycznych na sposób życia roślin i zwierząt w środowiskach pustynnych − opisze przystosowania roślin i zwierząt do życia w warunkach pustynnych − porówna przystosowania roślin i zwierząt do warunków życia w lesie równikowym, na sawannie i na pustyni	− pogadanka − praca z podręcznikiem, mapą, atlasem geograficznym, encyklopedią, słownikiem geograficznym − analiza planszy ze schematem powstawania pustyń − analiza materiałów źródłowych - fragmenty opisów przyrody z książki H. Sienkiewicza „W pustyni i puszczy” − wyjaśnianie, na podstawie tekstu podręcznika i ilustracji, przystosowań roślin i zwierząt do życia na pustyni − praca metodami i technikami aktywizującymi (dyskusja, burza mózgów, gry dydaktyczne) − obserwacja żywych okazów kaktusów − praca zespołowa i indywidualna	♦ uświadomienie, że woda odgrywa ogromną rolę w życiu organizmów na Ziemi - przekonanie o konieczności jej oszczędzania ♦ nabywanie współodpowiedzialności za efekty pracy zespołowej ♦ kształtowanie postawy badawczej	Edukacja ekologiczna: • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		78.	Mieszkańcy pustyni. ♦ koczownicy i ich zajęcia ♦ gospodarowanie wodą ♦ rolnictwo w oazach ♦ ropa naftowa i wpływ jej wydobycia na zmiany krajobrazu pustyni	Uczeń: − wymieni zajęcia mieszkańców pustyni − opisze wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania i gęstość zaludnienia − wymieni rośliny uprawiane w strefie pustyń − wskaże na mapie ośrodki wydobycia ropy naftowej − oceni znaczenie wydobycia ropy naftowej dla krajów arabskich − przewidzi dalsze zmiany środowiska na skutek eksploatacji złóż ropy naftowej − wyjaśni, dlaczego wielbłądy zostały udomowione − przewidzi negatywne konsekwencje wyczerpywania się złóż ropy naftowej	− pogadanka − praca z podręcznikiem i innymi materiałami źródłowymi − analiza ilustracji, fotografii − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca grupowa i indywidualna − analizowanie treści map rozmieszczenia ludności w powiązaniu z mapami warunków klimatycznych i roślinnych	♦ kształtowanie poczucia odpowiedzialności za zachowanie surowców mineralnych dla przyszłych pokoleń	Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych
		79.	Życie w dolinie Nilu. ♦ osadnictwo w dolinie i delcie Nilu ♦ rolnictwo w dolinie Nilu	Uczeń: − wskaże na mapie Nil − wyjaśni, dlaczego w dolinie Nil od tysięcy lat rozwija się rolnictwo − opisze współczesne warunki życia w dolinie Nilu	− pogadanka − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca z podręcznikiem i innymi materiałami źródłowymi	♦ zainteresowanie tematyką zajęć ♦ nabywanie postawy samodzielnego zdobywania wiedzy	Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
		80. 81..	Poznajemy strefę śródziemnomorską. ♦ cechy klimatu śródziemnomorskiego ♦ charakterystyczne cechy roślinności ♦ rośliny uprawne ♦ fauna śródziemnomorska	Uczeń; − wskaże na mapie strefę śródziemnomorską − opisze klimat śródziemnomorski − scharakteryzuje roślinność śródziemnomorską − opisze przystosowania roślin do warunków klimatycznych − wyjaśni, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach − wymieni typowe rośliny uprawne strefy śródziemnomorskiej − scharakteryzuje faunę śródziemnomorską	− opisywanie cech klimatu śródziemnomorskiego za pomocą wykresów i map klimatycznych − obserwacja flory i fauny śródziemnomorskiej na podstawie fotografii i ilustracji − pogadanka, mini wykład − praca metodami aktywizującymi		Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych
		82.	Strefa śródziemnomorska kolebką cywilizacji europejskiej i atrakcyjnym regionem turystycznym. ♦ kultura kreteńska i jej spadkobiercy ♦ turystyka - regiony turystyczne ♦ konsekwencje rozwoju turystyki	Uczeń: − wymieni i wskaże na mapie europejskie państwa leżące nad Morzem Śródziemnym − wyjaśni, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji − wyjaśni, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie − wymieni wady i zalety rozwoju turystyki śródziemnomorskiej	− pogadanka − dyskusja − praca z podręcznikiem − praca z atlasem; odczytywanie z mapy politycznej i wskazywanie europejskich państw leżących nad Morzem Śródziemnym − praca metodami i technikami aktywizującymi		Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych
		83.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości i umiejętności -Krajobrazy Ziemi Ⴈ zakres treści jak w trakcie realizacji zajęć nr 68 - 82	Cele jak w zajęciach edukacyjnych nr 68 - 82
		84.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności - Krajobrazy Ziemi ♦ zakres treści obejmujący tematy zajęć nr 68 - 82
		85.	Omówienie wyników i poprawa testu sprawdzającego.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego
KRAJOBRAZY ZIEMI	86. 87.	Strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę. ♦ granice strefy lasów liściastych ♦ charakterystyczne cechy klimatu ♦ przystosowania drzew do zmiennych warunków klimatycznych ♦ rośliny i zwierzęta poszczególnych warstw lasu	Uczeń: − zlokalizuje na mapie strefę lasów liściastych − scharakteryzuje klimat strefy lasów liściastych − nazwie warstwy lasu − poda przykłady roślin i zwierząt występujących w poszczególnych warstwach − rozpozna wybrane gatunki roślin i zwierząt − dostrzega zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów − omówi zależności pokarmowe występujące w lesie	− pogadanka − mini wykład − analizowanie treści wykresów − praca z atlasem, mapą i podręcznikiem − obserwacja fotografii, ilustracji, plansz i schematów przedstawiających florę i faunę danej strefy		Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi • style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych
	88. 89.	Poznajemy strefę stepów. ♦ granice strefy stepów ♦ klimat ♦ flora i fauna stepu	Uczeń: − wskaże na mapie granice strefy stepów − scharakteryzuje klimat stepowy − opisze roślinność stepową − wskaże przystosowania roślin do warunków stepowych − wymieni zwierzęta żyjące w strefie stepów − scharakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie − objaśni, w jaki sposób stepy wykorzystuje się rolniczo − wyjaśni, dlaczego obszary stepów odgrywają ważną rolę w wyżywieniu ludności świata	− pogadanka, elementy wykładu − analizowanie map, wykresów klimatycznych − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − praca metodami i technikami aktywizującymi − obserwacja fotografii i ilustracji − analiza plansz i schematów		Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	90. 91.	Strefa północnych lasów iglastych. ♦ klimat ♦ wieczna zmarzlina ♦ rośliny i zwierzęta tajgi ♦ gospodarka leśna	Uczeń: − wskaże na mapie strefę północnych lasów iglastych − opisze krajobraz tajgi − opisze klimat strefy północnych lasów iglastych − wyjaśni znaczenie pojęcia: wieczna zmarzlina − wymieni gatunki zwierząt żyjących w tajdze − omówi przystosowania wybranych zwierząt do życia w tajdze − scharakteryzuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tajdze − porówna krajobraz stepu i tajgi − wyjaśni trudności w budowie dróg i osiedli − poda przyczyny niewielkiej gęstości zaludnienia w tajdze	− pogadanka − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy (encyklopedia, słownik geograficzny, literatura przyrodnicza) − opisywanie krajobrazu tajgi za pomocą fotografii i ilustracji − odczytywanie z map i wykresów warunków klimatycznych − wyjaśnianie trudności w budowie dróg i powstawaniu osiedli − obserwacja plansz i ilustracji z florą i fauną tajgi		Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	92.	Klimat tundry. ♦ granice tundry ♦ zima i lato w tundrze ♦ dzień polarny i noc polarna	Uczeń: − wyjaśni pojęcie: tundra − wskaże na mapie granicę tundry − opisze krajobraz tundry − opisze klimat tundry − porówna pory roku w tundrze − porówna krajobraz stepu, tajgi i tundry − wyjaśni, dlaczego w strefie tundry nie ma lasów	− pogadanka, mini wykład − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − opisywanie krajobrazu tundry za pomocą fotografii i ilustracji − opisywanie warunków klimatycznych tundry na podstawie wykresów		Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	93.	Rośliny , zwierzęta oraz mieszkańcy tundry. ♦ przedstawiciele świata roślin i zwierząt tundry ♦ Eskimosi i ich zajęcia ♦ Lapończycy i ich zajęcia	Uczeń: − wymieni gatunki roślin i zwierząt występujących w tundrze − omówi przystosowanie lisa polarnego do warunków klimatycznych − scharakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych − opisze zajęcia mieszkańców tundry − uzasadni wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry	− pogadanka − mini wykład − praca metodami i technikami aktywizującymi − wyjaśnianie warunków gospodarowania człowieka w tundrze − praca grupowa i indywidualna		Edukacja czytelnicza i medialna: • wydawnictwa informacyjne, literatura popularnonaukowa
	94.	Bogactwa mineralne w strefie tundry. ♦ złoża ropy naftowej i gazu ziemnego ♦ warunki eksploatacji ♦ eksploatacja złóż ropy naftowej na Alasce	Uczeń: − wymieni główne bogactwa mineralne występujące w tundrze − omówi warunki eksploatacji ropy naftowej i gazu ziemnego − opisze zmiany w środowisku spowodowane eksploatacją bogactw mineralnych w tundrze	− pogadanka − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca zespołowa i indywidualna − praca z podręcznikiem − analiza fotografii, ilustracji, plansz i schematów	♦ wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska ♦ wyrabianie poczucia obowiązku wykorzystywania surowców wtórnych	Edukacja ekologiczna: • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi
	95. 96..	Poznajemy Antarktydę. ♦ położenie Antarktydy ♦ dzień polarny i noc polarna ♦ klimat strefy pustyń lodowych ♦ rośliny i zwierzęta Antarktydy i wód przybrzeżnych ♦ odkrycia i badania naukowe	Uczeń; − zlokalizuje na mapie Antarktydę − wskaże biegun zimna − opisze warunki klimatyczne panujące na Antarktydzie − wyjaśni, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynia lodową − wyjaśni, na czym polega zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej − opisze warunki panujące w oazach − wymieni zwierzęta Antarktydy − scharakteryzuje faunę wód przybrzeżnych − wyjaśni, dlaczego fauna wód przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu − omówi przystosowania pingwinów do życia w klimacie polarnym − wymieni badaczy Antarktydy − wskaże na mapie trasy wypraw polarnych − oceni wkład Polaków w badania Antarktydy	− mini wykład, pogadanka − odczytywanie z globusa oraz map położenia Antarktydy oraz ukształtowania powierzchni − opisywanie na podstawie ilustracji cech krajobrazu Antarktydy − obserwacja zwierząt Antarktydy w atlasach i albumach − analizowanie treści map i wykresów w celu charakterystyki klimatu Antarktydy − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy	♦ uświadomienie, ze warunki panujące na Antarktydzie utrudniają rozwój świata organicznego oraz życie ludzi ♦ docenianie roli polskich odkrywców w poznaniu Antarktydy, kształtowanie szacunku w stosunku do ich postaci	Wychowanie patriotyczne i obywatelskie: • sylwetki wielkich Polaków
	97.	Arktyka - obszar wokół bieguna północnego. ♦ położenie Arktyki ♦ warunki klimatyczne ♦ wyprawy polarne w Arktyce	Uczeń: − zlokalizuje na mapie Arktykę − scharakteryzuje klimat Arktyki − porówna Antarktydę i Arktykę − wskaże na mapie trasy wypraw polarnych − oceni wkład Polaków w badanie Arktyki	− pogadanka − odczytywanie z globusa oraz map położenia i ukształtowania powierzchni Arktyki − opisywanie na podstawie ilustracji cech krajobrazu Arktyki − analizowanie treści map i wykresów w celu charakterystyki klimatu − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy	♦ docenianie roli odkryć geograficznych szczególnie przez Polaków	Wychowanie patriotyczne i obywatelskie: • sylwetki wielkich Polaków
	98..	Powtarzamy wiadomości - Krajobrazy Ziemi. Ⴈ zakres treści jak w trakcie realizacji zajęć nr 86 - 97	Cele zajęć zgodne z tematami nr 86 - 97
	99.	Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu „Krajobrazy Ziemi” ♦ zakres treści obejmujący zajęcia nr 86 - 97
	100.	Omówienie wyników i poprawa sprawdzianu wiadomości i umiejętności.	Cele zajęć w zależności od wyników sprawdzianu.
ZIEMIA - WSPÓLNE DOBRO	101. 102..	Zagrożenia i szanse przyrody. ♦ przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym ♦ zanieczyszczenia i ich skutki ♦ działania na rzecz ochrony przyrody	Uczeń: − wymieni przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym − porówna krajobraz rolniczy z przemysłowym − opisze skutki zanieczyszczenia środowiska − scharakteryzuje zanieczyszczenia środowiska − wyjaśni przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby − poda przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych − wymieni formy ochrony przyrody − poda przykłady gatunków roślin i zwierząt chronionych − wskaże na mapie Polski parki narodowe − scharakteryzuje wybrane parki narodowe − przewidzi skutki niewłaściwego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących − poda przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody	− pogadanka − praca metodami i technikami aktywizującymi − praca z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy − praca zespołowa i indywidualna − opisywanie krajobrazu rolniczego i przemysłowego na podstawie obserwacji lub źródeł pośrednich (ilustracje, film) − rozpoznawanie chronionych roślin i zwierząt na terenie swojego regionu	♦ kształtowanie pozytywnej postawy w stosunku do środowiska ♦ rozwijanie wrażliwości na potrzeby środowiska	Edukacja ekologiczna: • wpływ codziennych czynności i zachowań w domu, szkole, miejscu zabawy i pracy na stan środowiska naturalnego • degradacja środowiska-przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami działalności ludzi • obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej Edukacja prozdrowotna: • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi
	103.	Test sprawdzający wiadomości i umiejętności zdobyte w II semestrze. ♦ zakres treści testu zgodny z zajęciami nr 55 - 102
	104.	Omówienie wyników testu osiągnięć ucznia po II semestrze.	Cele zajęć w zależności od wyników testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności ucznia po II semestrze.

Do dyspozycji nauczyciela 6 jednostek lekcyjnych.

---