wprowadzenie do polityki spol


Karkowska Dorota

WPROWADZENIE DO POLITYKI SPOŁECZNEJ

2.03.2009r.

Kwestie społeczne w Polsce:

Rys historyczny:

1. Starożytność

Działania ze strony władcy”

-rozdawnictwo ubiorów i jedzenia

-organizacja igrzysk

-pomoc byłym żołnierzom

2. Feudalizm. Średniowiecze

O pozycji społecznej jednostki decydowało urodzenie, podstawowym podmiotem

zaspokajającym potrzeby jednostki była rodzina. Ona też rozwiązywała te

kwestie na wypadek zdarzeń losowych. Brak zaangażowania ze strony państwa

w rozwiązywanie kwestii społecznych. Szeroka działalność dobroczynna

prowadzona przez klasztory.

Prawo ubogich - Dekret z 1601r. wydany przez Elżbietę I - wyjątek od

braku zaangażowania państwa w rozwiązywanie kwestii społecznych. Określono

w nim zasady przeciwdziałania włóczęgostwu i żebractwu. Obowiązek

walki przeniosła na hrabstwa. Wprowadzono „domy pracy”, gdzie włóczędzy

zdolni do pracy wykonywali obowiązkową pracę. Mieli za to dach nad głową

i środki na utrzymanie a uchylanie od niej stanowiło poważne wykroczenie.

3. Od „wybuchu” rewolucji przemysłowej do I wojny

Okres ten charakteryzował się doktryną państwa liberalnego i

założeniem, że państwo ma pełnić rolę nocnego stróża. Ma zabezpieczyć granice

i spokój w samym państwie, natomiast w ogóle nie angażować się w

stosunki pomiędzy światem kapitału a pracy. Stosunki między fabrykantem a

robotnikami miały być określane przez wolną grę sił rynkowych.

Liberałowie zakładali, że ludzi ubodzy sami ponoszą odpowiedzialność

za swoją sytuację a pomaganie im jest błędem, bo przy skrajnych

założeniach liberalnych pomoc ludziom ubogim pomnażała ubóstwo.

Okres rewolucji przemysłowej charakteryzował się ogromnym społecznym

wyzyskiem

1. Dopuszczanie do pracy przy maszynach ludzi nieprzygotowanych z tym wiązała się ogromna wypadkowość w czasie zatrudnienia

2. Brak jakichkolwiek świadczeń z tytułu wypadków przy pracy

3. Brak jakichkolwiek świadczeń z tytułu niezdolności do pracy czy starości

4. Łatwe pozbawianie ludzi pracy

5. Ogromne bezrobocie

6. Nienormowany czas pracy

7. Praca w dni robocze i święta

8. Znacznie niższe wynagrodzenie kobiet za takie same prace jak mężczyzn

9. Początkowo zatrudnienie dzieci bez ograniczenia wiekowego

Duża liczba osób przenoszących się ze wsi do miast za praca łączyła

się z problemami mieszkaniowymi i zdrowotnymi. Przyczyniło się to do

rozwoju patologii społecznych (pijaństwo, prostytucja, przestępczość).

Narastanie kwestii społecznych zaczęło wyzwalać potrzebę podjęcia działań

zaradczych:

I. Zaczęły się tworzyć związki zawodowe, walczyć o zalegalizowanie i

możliwość reprezentowania środowisk robotniczych - walka o prawo do

koalicji.

II. Podejmowanie działań opiekuńczych nie tylko przez organizacje

charytatywne, ale i organy państwa - co do zasady cedowanie zadań na

samorządy/gminy. Skorzystanie przez obywatela z opieki z reguły wiązało się z

pozbawieniem tych ludzi części praw obywatelskich (społeczne potępienie) .

III. Opieka patronalna - oferowana przez fabrykantów np. budowanie

mieszkań dla robotników, zapewnienie fabrycznego lekarza, ochronek, ubezpieczeń

z tytułu wypadku przy pracy (jeśli fabryka chciała).

IV. Ubezpieczenia prywatne z tytułu starości. Ówczesne zakłady

ubezpieczeń przygotowywały oferty ubezpieczeń dla osób kończących działalność

zawodową. Były to oferty kierowane do bogatej części robotników.

Wypłata świadczeń była poprzedzona wcześniejszym opłacaniem składek.

Reforma Bismarcka:

- obowiązek nauki

- dobra biurokratyzacja wg Webera

- państwo policyjne (wykorzystywane do walki z komunistami)

- zjednoczył Niemcy

- wprowadził reformę ubezpieczeń społecznych

1881 - cesarz Wilhelm po raz pierwszy przemawiał w Reigstagu przekonując o

konieczności stworzenia ustawodawstwa społecznego.

Pakiet Bismarcka składał się z 3 ustaw:

1. 1883 - ubezpieczenia społeczne - z tytułu choroby stworzył kasy

chorych wykorzystując do tego istniejące już w fabrykach „fabryczne

inicjatywy”. Wprowadził obowiązek wprowadzania składki na ubezpieczenie

chorobowe i obowiązek ten nałożył po połowie na robotnika i fabrykanta. W

zamian była opieka lekarska w podstawowym zakresie i świadczenia pieniężne

- zasiłek chorobowy/szpitalny na okres niezdolności do wykonywania pracy.

2. 1884 - ubezpieczenia wypadkowe - obowiązkowa składka płacona w

100% przez pracodawcę. Świadczeniem wzajemnym stały się świadczenia

pieniężne wypłacane pracownikom w związku z zaistniałym wypadkiem.

Świadczenie było wypłacane chyba, że pracowni ponosił wyłączną winę za

zaistniały wypadek

3. 1889 - ubezpieczenia z tytułu niezdolności do pracy/ na starość, w

późniejszym czasie rozszerzono o renty rodzinne. Składka na te

ubezpieczenia była opłacana przez pracownika i pracodawcę z gwarancją dopłaty ze

strony Skarbu Państwa .

Istota reformy Bismarcka polegała na stworzeniu państwowego systemu

gwarantującego wsparcie na wypadek określonych zdarzeń losowych. Bismarck

wprowadził przymus ubezpieczeniowy i niemożliwość zwolnienia się od tego

przymusu przez podmioty zobowiązane do jego realizacji. Początkowo system ten

nie miał charakteru powszechnego i obejmował tylko kluczowe gałęzie

przemysłu, które były największym skupiskiem ruchów rewolucyjnych. Z czasem

system ten został zaakceptowany i przybrał w Niemczech charakter powszechny,

ale również rozwinął się w większości krajów świata.

Nasz pakiet ubezpieczeń zawdzięczamy Piłsudskiemu. Ten okres związany

jest także z rozwojem Międzynarodowego Zrzeszenia Robotników . Zaowocowało

to powołaniem w 1919 Międzynarodowej Organizacji Pracy, której celem

stało się dbałość o rozwój regulacji z zakresu praw pracy i ubezpieczeń

społecznych. Okres do 1919 roku w wielu krajach Europy zaowocował pierwszymi

regulacjami fabrycznymi, które stały się zalążkiem Prawa Pracy.

4. Od 1919 do wybuchu II wojny

Charakteryzował się wieloma trudnymi problemami społecznymi co było

związane z Wielkim Kryzysem Gospodarczym. Jako jedną z wielu przyczyn kryzysu

wskazywano nadmierny rozwój ustawodawstwa społecznego, w tym nadmierne

obciążanie finansowe z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie

społeczne.

W tym czasie znaczenie straciły związki zawodowe, bo zmniejszała się

liczba osób zaangażowanych w funkcjonowanie tych związków. Poszukiwano

odpowiedzi na pytanie dlaczego doszło do kryzysu i co można zrobić, aby sobie z

nim poradzić. Odpowiedź na to pytanie dał ekonomista Keys, który by

zwolennikiem interwencjonalizmu państwowego. W USA ówczesny prezydent Roosvelt stworzył Projekt Nowego Ładu na podstawie którego rozpoczął walkę z

bezrobociem przez stworzenie robót publicznych.

W 1935 został wydany „Social Security Act”, w którym określił zadanie państwa z tytułu zabezpieczenia osób bezrobotnych pozbawionych środków do życia na starość i stał się podstawą do stworzenia państwowej opieki zdrowotnej.

W Wielkiej Brytanii w 1942 przeprowadzono badanie w ramach tzw. Planu

Beneridża. Badano dlaczego przez wojną Anglia była dotknięta tak szeroką

sferą ubóstwa. Ustalono, że główną przyczyną jest m.in. nadmierne

obciążenie rodziny obowiązkami alimentacyjnymi w przypadku rodzin wielodzietnych.,

brak zabezpieczenia w związku z niezdolnością do pracy, na wypadek choroby

i starości.

Na podstawie tych danych zaproponowano po II wojnie światowej

stworzenie:

1) Powszechnej Opieki Zdrowotnej

2) Świadczeń rodzinnych

3) Ubezpieczenia emerytalne / społeczne

Okres przedstawiony pokazuje, że polityka społeczna w okresie swojego

powstania była przede wszystkim działalnością praktyczną podejmowaną

często ad hoc (bez przemyślenia) w związku z potrzebą rozwiązania różnych

problemów społecznych.

Z jednej strony można ją określić jako sferę działania państwa,

innych podmiotów publicznych oraz organizacji niepublicznych mających na celu

kształtowanie godnych warunków życia ludzkiego i poprawy stosunków

międzyludzkich. Określa się ją także organizowaniem postępu społecznego.

Z drugiej strony od drugiej połowy XIX w. polityka społeczna stała się

sferą nauki i zaczęła zajmować się definiowaniem pojęć związanych z

polityką społeczną, opisywaniem rzeczywistości społecznej i zachodzących

w nim zmian, mierzeniem zjawisk społecznych składających się na tę

rzeczywistość, metodologią badań, badaniem związków między pojęciami,

technikami uzyskiwania i sprawdzania wiedzy o rzeczywistości społecznej o

formułowanie wniosków na użytek praktycznej działalności polityki

społecznej.

9.03.2009r.

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Została utworzona w 1919 roku, aby doprowadzić rządy, przedsiębiorców i

związki zawodowe do wspólnego działania na rzecz sprawiedliwości społecznej i lepszych warunków życia na świecie.

1890 - Międzynarodowa konferencja w Berlinie - przedstawiono wiele sugestii, ale nie podjęto żadnych zobowiązań.

1897 - Konferencja w Brukseli - podjęto uchwałę powołującą Międzynarodowe Biuro Ochrony Pracy, którego nigdy nie stworzono.

1900 - Konferencja w Paryżu - utworzyła Międzynarodowe Stowarzyszenie Ustawodawstwa Pracy z siedzibą w Bazylei. Tłumaczyli prawa pracy z różnych krajów i je publikowali. Efekt:

1906 - Konferencja w Bernie - przedmiotem podjęcie 2 konwencji:

1. użycie białego fosforu

2. pracy nocnej kobiet w przemyśle

1919 - Na wniosek związków zawodowych w kilku krajach konferencja pokojowa

ustanowiła Komisję Pracy. 11IV1919 przyjęła dokument - 13 rozdział

Traktatu Wersalskiego, który z poprawkami do dnia dzisiejszego jest dokumentem

wg którego pracuje MOP.

W zakresie polityki społecznej MOP odgrywa aktywną rolę, podczas gdy

poprawa warunków życia i pracy, promocja pełnego zatrudnienia pozostają nadal

głównym celem MOP. Organizacja ta musi stawiać czoła również takim

problemom jak migrujący pracownicy, przedsiębiorstwa wielonarodowe,

środowisko pracy.

Deklaracja:

- Wszyscy ludzie maja prawo dążyć do rozwoju umysłowego i materialnego

- Ubóstwo gdziekolwiek istnieje stanowi niebezpieczeństwo dla wszystkich.

MOP działa w następujących obszarach:

Grupy szczególnego ryzyka: bezrobotni do 25 roku życia, matki, recydywiści

Członkostwo w MOP oparte jest na zasadzie uniwersalności, bo istnieje możliwość wejścia do MOP przez każde państwo, pod warunkiem przyjęcia zobowiązań zawartych w konstytucji MOP. W okresie międzywojennym każde państwo Logi Narodów było automatycznie w MOP. Po II wojnie są 2 procedury wejścia:

  1. Dotyczy Państw ONZ - dla uzyskania członkostwa wystarczy powiadomić

Dyrektora Generalnego Międzynarodowego Biura Pracy i przyjąć konstytucję MOP.

  1. Musi być przyjęta uchwała o ich przyjęciu podejmowana przez Konferencję Ogólną kwalifikowaną (2/3) większością głosów delegatów obecnych. Nie ma przymusu wstąpienia, można również wystąpić:

  1. Trzeba zawiadomić o wystąpieniu Dyrektora Generalnego o chęci wyjścia

  2. Trzeba uregulować zaległe składki członkowskie. Członkostwo ustaje z upływem 2 lat od dnia zawiadomienia. Nie oznacza to, że państwo, które ratyfikowało wcześniej konwencje nie jest nimi zobowiązana.

27V2008 - 182 kraje członkowskie (lista na WWW)

Struktura organizacyjna MOP wyznaczona jest w oparciu o zasadę trójstronności (trójprzedstawicielstwa), ta zasada wyróżnia MOP z innych organizacji

międzynarodowych. W innych członkami są rządy, tutaj:

1) przedstawiciele rządów państw członkowskich

2) przedstawiciele pracowników i związków zawodowych

3) przedstawiciele Organizacji pracodawców

Wszyscy ci przedstawiciele mają autonomiczny status, bo głosują w imieniu

środowiska a nie państwa, z którego pochodzą. Każde środowisko poza

delegatem na konferencje ogólną wybiera doradcę technicznego, który nie ma

prawa głosu, tylko bierze udział w dyskusji.

Konstytucja przewiduje organy:

a) obligatoryjne:

- Konferencja Ogólna - Międzynarodowa Konferencja pracy,

- Rada Administracyjna

- Międzynarodowe Biuro Pracy

b) fakultatywne:

- Rada 28

- Rada po 14

Konwencja - uchwały Konferencji Ogólnej zawierającej postanowienia

ogólne, które mają wiążący charakter po ich ratyfikacji przez kraje

członkowskie. Rodzaj umowy międzynarodowej, ale od klasycznej różny się (tryb

stanowienia konwencji, wykładnia konwencji należą do kompetencji MTS w

Hadze, nie można ratyfikować ich części - trzeba całe).

188 konwencji, 199 zaleceń

Nr 1 - dot. środowiska pracy

Nr 2 - dot. bezrobocia

Nr 17 - dot. świadczeń w sprawie odszkodowań

Nr 122 - dot. polityki zatrudnienia

Implementacja - wprowadzenie w życie norm międzynarodowych stanowionych

przez MOP. W momencie uchwalania konwencji lub zalecenia rodzą się

zobowiązania państw członkowskich. Powinny przedłożyć uchwalone dokumenty

kompetentnej władzy krajowej (parlament) w celu podjęcia akcji ustawodawczej.

Dotyczy to wszystkich członków, nawet jak nie byli na głosowaniu.

Ratyfikacja - złożenie oświadczenia woli przez kompetentny organ

państwa o związaniu się aktem międzynarodowym.

Wejście w Zycie konwencji:

16.03.2009r.

Podmioty globalne polityki społecznej

Działająca na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych z 1945 roku z San Francisco. Pierwszym dokumentem o charakterze uniwersalnym regulującym prawa członkowskie, w tym prawi do zabezpieczenia społecznego jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku. Jest to dokument o charakterze moralno -

politycznym adresowany do wszystkich ludzi na świecie, ale nie podlegający ratyfikacji, dlatego nie stanowi prawa o charakterze wiążącym np. prawo do pracy, ochrony zdrowia etc.

W zakresie praw człowieka ONZ wypracowała 2 zasadnicze dokumenty o charakterze prawnym podlegające ratyfikacji:

1) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

2) Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Oba uchwalone w 1966, ratyfikowane w 1977r.

Wokół tych 2 dokumentów OZN wydało szereg dokumentów o charakterze wiążącym i moralno - politycznym, które uszczegóławiały, precyzowały różne zagadnienia istotne kształtując standardy różnych grup społecznych w zakresie ich praw i obowiązków. (Status dziecka, S. osoby niepełnosprawnej, S. uchodźcy, S. kobiet, S. pacjenta, Prawo do opieki zdrowotnej, S. ludzi starszych, S. osób na rynku pracy[zatrudnionych i nie]).

W ramach ONZ działa szereg tzw. Agend Oenzetowskich zajmujących się różnymi obszarami życia społecznego, nie mają one prawa uchwalania wiążących dokumentów, ale w imieniu ONZ podejmują działalność praktyczną promowanych przez ONZ standardów zabezpieczenia społecznego:

Jest forum międzynarodowym dla współpracy i dialogu w sprawie wyżywienia i rolnictwa. Podejmuje działania w zakresie łagodzenia ubóstwa i głodu, szczególnie poprzez promowanie rozwoju rolnictwa, zapewnienie dostępu do niezbędnych kredytów rolniczych, udziela pomocy technicznej, zbiera i opracowuje informacje o sytuacji żywnościowej na świecie. Prowadzi badania na temat produkcji rolnej, zwierzęcej, rybołówstwa i leśnictwa.

Zajmuje się rozwijaniem tych 3 obszarów. Poświęca dużo wagi z zakresie Praw Człowieka, walki z dyskryminacją społeczną i skutkom industrializacji w krajach rozwijających się.

Ma na celu koordynowanie pracy, opieki zdrowotnej na arenie

międzynarodowej, rozwoju współpracy pomiędzy poszczególnymi krajami. Inicjuje i popiera prace zmierzające do likwidacji chorób epidemiologicznych. Ustala nazewnictwo chorób, liczenie zgonów, ujednolica metody diagnostyczne, popiera

działalność na polu zdrowia psychicznego, opieki nad matką i dzieckiem i walki z niepełnosprawnością.

Podmiot zaangażowany w pomoc dzieciom szczególnie poszkodowanym na skutek

wojen, nędzy, głodu, klęsk żywiołowych i nadużyć. Ważnym obszarem działalności są te w zakresie szczepień ochronnych, ponadto propagowanie wiedzy o AIDS.

Głównym problemem, którym się zajmują jest zapewnienie miejsc zamieszkania ludziom o niskich dochodach. Zajmują się tez bezdomnością i problematyką zarządzania obszarami miejskimi ze względu na ich specyficzne problemy społeczne.

Jest to urząd pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Podejmuje m.in. działania na rzecz przestrzegania przez rządy narodowe norm dotyczących:

Podmioty europejskie polityki społecznej

Głównym celem i założeniem jest dbałość i stanie na straży praw człowieka.

Wydała 2 zasadnicze dokumenty:

1) Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

2) Europejska Karta Społeczna (1961).

Natomiast w 1996r. wydano drugi dokument Zrewidowana Europejska Karta Społeczna - nie ratyfikowana przez Polskę, stanowi rozszerzenie karty z 61. Wokół tych 2 dokumentów Rada Europy utworzyła normatywny obszar z zakresu polityki społecznej, są to:

W ramach Rady Europy działają także specjalne komisje przy Parlamencie Europejskim Rady Europy. Zajmują się: prawami socjalnymi, kwestią pracy, środowiskiem zdrowia i ochrony konsumenta, dotyczącymi młodzieży, kultury, nauki, mediów i sportu.

Mimo, że jej celem nie jest bezpośrednio socjalna integracja Europy w zakresie wielu istotnych kwestii społecznych podejmuje działania koordynacyjne, inicjujące i finansujące.

Szczególnie UE jest zaangażowana w problemy związane ze swobodnym przepływem osób czyli politykę zatrudnienia, przeciwdziałania bezrobociu i zabezpieczenia społecznego na wypadek niezdolności do pracy.

Wyróżnia się dwie grupy praw człowieka:

1. Obywatelskie i polityczne, które rodzą po stronie państwa ratyfikującego dany dokument zobowiązanie o charakterze negatywnym. Oznacza to, że państwo realizuje swoje zadanie przez różne podmioty zobowiązuje się, że prawa te nie będą naruszane w trakcie wykonywania określonych zadań państwa. Jednocześnie większość tych praw nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, dlatego każde państwo w akcie co najmniej rangi ustawy może te prawa ograniczyć np. wolność w granicach działalności policji. Ważne jest wówczas to, aby działania tych podmiotów było tylko w granicach prawa. W przypadku naruszenia gwarancji ochrony tych praw każdy człowiek może wystąpić o odszkodowanie z tytułu ich naruszenia. W literaturze mówi się, że prawa te w przestrzeganiu są tanie, bo nie wymagają dużych nakładów finansowych.

2. Społeczne, kulturalne i gospodarcze - te prawa co do zasady rodzą po stronie państwa ratyfikującego dokument zobowiązania o charakterze prawnym tzn. państwo jest zobowiązane do podjęcia wszelkich działań, aby poszczególne prawa urzeczywistnić na jak najwyższym poziomie postępu społecznego. Najsłabszą grupą praw są prawa społeczne, bo co do zasady wymagają dużych środków finansowych. Naruszenie ich lub nie realizacja nie daje człowiekowi dochodzenia ich przed określonym organem. Obywatele mogą jedynie w sposób pośredni oddziaływać na władzę publiczną m.in. przez realizację swojego prawa wyborczego.

Krajowe podmioty polityki społecznej

W ramach tych organów działają tematyczne komisje sejmowe, realnie zajmujące się różnymi obszarami polityki społecznej:

W ramach Rady Ministrów funkcjonuje Komitet Społeczny Rady Ministrów, którego celem jest koordynowanie i zapewnienie sprawnego działania rządu w dziedzinie polityki społecznej:

realizacja potrzeby poczucia bezpieczeństwa zaliczana do podstawowych potrzeb człowieka (piramida Maslowa)

konstytucyjnego prawa do nauki, wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i

młodzieży, promocja modelu wykształconego obywatela, wsparcie dla edukacji

ustawicznej, nowe inicjatywy w zakresie reformy edukacji.

społecznych. Zajmuje się ubezpieczeniami I filaru (obowiązkowych i powszechnych ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych i wypadkowych.

warunkami higieny środowiska pracy, w szkołach, środkach wypoczynkowych. Ma

uprawnienia kontrolne w zakresie zdrowotności i żywienia.

którego kompetencji zalicza się nadzór i kontrolę przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy. Zajmuje się analizą wypadków w pracy i chorób zawodowych. Orzeka w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Opiniuje projekty aktów prawnych w zakresie prawa pracy, inicjuje i podejmuje badania w dziedzinie przestrzegania prawa pracy oraz pomaga związkom zawodowym na szkolenia inspektorów pracy

Organy, które pełnią funkcje kontrolne:

obywateli. Podejmuje działania na wniosek obywateli lub organizacji z własnej

inicjatywy jak również z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka.

Inni to np. Rzecznik Praw Konsumenta/Pacjenta (osób ubezpieczonych).

Projektuje się powołanie także Rzecznika Praw Pacjenta w radze centralnego

organu administracji publicznej.

kompetencji należy w szczególności:

1. badanie aktów prawnych z konstytucją pod względem ich zgodności z

poszczególnymi normami konstytucyjnymi. Jeżeli TK stwierdzi niezgodność

ustawy z Konstytucją, to ustawa nie wchodzi w życie i należy przygotować nowy

akt prawny (może być również częściowa niezgodność z Konstytucją).

[w 93 roku uchwalono tzw.” ustawę aborcyjną”, która mimo niezgodności z konstytucją wróciła do sejmu i została przegłosowana i weszła w życie].

2. rozstrzyganie sporów pomiędzy najwyższymi organami władzy publicznej

w Polsce.

3. orzekanie o zgodności z Konstytucją celów partii politycznych, jeśli

cele naruszają konstytucję, TK wzywa do zmiany celów partii albo rozwiązuje partię

4. Każdy obywatel mający zdolność procesową ma prawo złożyć do TK tzw. Skargę konstytucyjną, której wskazuje, że przepis na podstawie którego wydano decyzję lub wyrok w sprawie obywatela jest niezgodny z konstytucją.

Istotnymi podmiotami sądowymi z punktu widzenia polityki społecznej są:

Pozapaństwowe podmioty polityki społecznej

Organizacje, które wspierają lub uzupełniają działalność państwa w celu wyrównywania różnic społecznych, szans życiowych jednostek i grup obywateli. Zalicza się do nich: stowarzyszenia, fundacje i związki (tzw. Sektor non-profit - nie nastawiony na zysk). PCK, WOŚP, Caritas, PAH, Monar, Markot, Dom Brata Alberta (bezdomni), Instytucja Praw Pacjenta I Edukacji Zdrowotnej - założony przez ks. Nowaka, Fundacja Polsat, Porozumienie bez barier, TVN- nie jesteś sam.

23.03.2009r.

Polityka społeczna należy do dziedzin interdyscyplinarnych obejmuje bardzo złożoną sferę działalności, PS nie może ani się rozwijać jako nauka, ani jako sfera działalności praktycznej bez utrzymania związku z wieloma dyscyplinami pokrewnymi, głownie humanistycznymi:

Nie sposób zajmować się problematyką społeczną bez wiedzy o procesach

demograficznych zachodzących w obserwowanym społeczeństwie:

Kierunki działania PS są w znacznym stopniu uwarunkowane rozwojem zjawisk

demograficznych.

Ścisły i powszechnie postrzegany jest związek PS z naukami ekonomicznymi

i polityką gospodarczą. PS nie może realizować swoich celów bez środków, których dostarcza jej gospodarka. Zwolennicy podkreślają, że nie jest najważniejszym wzrost gospodarczy. Za najważniejszy cel uważa się bezpieczeństwo społeczne, sprawiedliwość społ., godność człowieka a osiągnięcia gospodarcze są wykorzystywane do osiągnięcia tych celów.

Ekonomista i filozof brytyjski John Stuart Mill twierdził, że „dobry ekonomista nie może być tylko ekonomistą. Zaniedbania sfery społecznej powoduje wśród ludności apatię, bierny opór, prowadzi to do niepokoi społecznych i związanych z tym strat gospodarczych”.

Statystyka pozwala na zobiektywizowanie zebranych danych o rzeczywistości społecznej, na zbadanie ich dynamiki i zachodzących między nimi współzależności oraz przeprowadzanie studiów porównawczych.

Socjologia - nauka bliska polityce społecznej, obie wyrastają ze wspólnego korzenia. Współczesna socjologia dostarcza polityce społecznej m.in. specyficznych dla skali wskazań i metod badawczych.

Filozofia (a w szczególności etyka) wprowadza w krąg zainteresowań polityki społecznej sprawę systemów wartości wyznawanych przez określone społeczności ich wpływu na stojące przed nią wybory. Pozwala ona odpowiedzieć na pytanie co jest słuszne i sprawiedliwe. Z tym jednak, że normy moralne, pojęcie słuszności i sprawiedliwości nie mają cech niezmienności i nie są absolutne, dlatego polityk społeczny musi stale konfrontować z nimi swoje działanie.

Polityka społeczna a polityka socjalna

Polityka socjalna jest w stosunku do polityki społecznej nauką szczegółową podobnie p. zatrudnienia, p. mieszkaniowa, p. zdrowotna, p. penitencjarna. Polityka socjalna to polityka świadczeń socjalnych w postaci pieniężnej lub usługowej dla różnej kategorii ludności. Polityka socjalna jest terminem właściwym na oznaczenie zakresu działalności polityki społecznej. Różnica polega na zakresie potrzeb, które mieszczą się w I i II zakresie. Precyzyjne określenie i rozróżnienie zakresu obu pojęć jest niezbędne, gdyż inaczej nie będzie można właściwie ich zrozumieć w teorii i

praktyce polityki społecznej.

Wybrane przykłady definiowania polityki społecznej:

państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich. Także jest to nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności w jej zakres wchodzą polityka ludnościowa i rodzinna a także zatrudnienia, kształcenia, dochodów i struktury wydatków na wyżywienie mieszkańców, kultury, ochrony pracy, zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia, walki z patologią społeczną oraz zagadnienia prognozowania społecznego. Słownik PWN

państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ zmierzający do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia (adekwatna do okresu socjalistycznego).

samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia

materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych

grup ludności ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

Wyżej wskazane definicje dotyczą warunków bytu, rozwoju, współdziałania różnych podmiotów, które mają realizować te cele. Świadczy to o tym, że jest tu ogólna zgodność, niemniej jednak potrzebna jest definicja, która dokładniej uwzględni istotę i cele oraz zakres polityki społecznej.

organizacji pozarządowych zmierzających do kształtowania ogólnych warunków

pracy i bytu ludzkości, prorozwojowych struktur społecznych praz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Ta definicja łączy te elementy, które są w polityce społecznej najistotniejsze tj. dbałość o szeroko rozumiane warunki bytu i prorozwojowe struktury i stosunki społeczne. W świetle tej definicji działalność wymienionych podmiotów tj. państwa, samorządów i organizacji pozarządowych ma służyć realizacji wymienionych głównych celów polityki społecznej.

Cele polityki społecznej:

30.03.2009r.

  1. Kształtowanie struktur rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń

  2. Odpowiednia struktura wykształcenia ludności i struktura zawodowa niezbędna dla realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych.

  3. Odpowiednie warunki kreacji kapitału ludzkiego oraz jego przygotowanie do pracy.

Poprzez : odpowiednie prawo

Gospodarka rynkowa nie tworzy barier dla legalnych dochodów - rozpiętość w dochodach jest i będzie, powiększa się. Wymaga podejmowania działań w oparciu o zasadę sprawiedliwości społecznej i równości szans dla zapewnienia startu w życie zawodowe jednostki. To działania w głównej mierze mają opierać się na dobrym prawie.

Cele polityki społecznej - inne kryteria

- poprawa pozycji grup słabych ekonomicznie i społecznie oraz zapobieganie ryzykom zagrażającym ich egzystencji (H. Lampert)

- organizowanie postępu społecznego (J. Danecki)

- obrona przed niezaspokojeniem elementarnych i rozwojowych potrzeb człowieka (J. Skupińska)

- łagodzenie nierówności i ubóstwa, minimalizowanie społecznego ryzyka i optymalizacja podziału pomyślności (G. Esping - Andersen)

Dwie klasy celów

Spór o cele

Dominuje definiowanie polityki społecznej poprzez pozytywne cele

Wielość celów (np. W. Weddigen)

a) ograniczone włączanie robotników przemysłowych w nowy porządek społeczny

b) pokój społeczny

c) osłabienie konfliktów klasowych jako śodek do osiągnięcia pokoju społecznego

Celem mogą być wartości:

równość, godność, wspólne dobro, samorządność, interes, podmiotowość, solidarność, wolność, szczęście, samorealizacja

Celem może być jakość życia (wykresy)

Przydatność definicji

Wymiary definicji (jako praktyki)

Szczegółowe polityki społeczne

Podział zakresu znaczeniowego pojęcia polityka społeczna na mniejsze zbiory (klasy). Może opierać się na jednym lub kilku kryteriach, którymi są zwykle kategorie używane do definicji, opisu i wyjaśniania polityki społecznej.

Wyodrębnienie polityk szczegółowych

społecznym - sieroty społeczne i biologiczne, rodziny niepełne, rodziny wielodzietne, bezdomni, chorzy, niepełnosprawni, analfabeci, bezdomni, ubodzy, ofiary przestępstw, więźniowie - więc polityka na rzecz…

Polityki szczegółowe wg. W. Szuberta

Ludnościowa, rodzinna, zdrowotna, mieszkaniowa, kształcenia, kulturalna, zatrudnienia, kształtowania dochodów, ochrony pracy, zabezpieczenia społ., organizowania wypoczynku i czasu wolnego, kształtowania i ochrony środowiska, usuwanie i ograniczenie zjawisk patologii społecznych.

Instrumenty polityki społecznej

Narzędzia, środki działania, które oddziaływają na zachowanie ludzi,

do których kieruje ona swoje programy, jak i tych którzy są ich wykonawcami lub tworzą środowisko społ., w którym programy polityki społecznej są realizowane.

Instrumenty wzmacniają, osłabiają, modyfikują zachowania dotychczasowe,

skłaniają do zachowań pożądanych, pobudzają do zachowań nowych.

Instrumenty ekonomiczne

- Kształtowanie skali i warunków dostępu obywateli do własnego majątku konsumpcyjnego lub produkcyjnego i ochrona własności prywatnej, wywłaszczenie, reprywatyzacje, powszechne lub selektywne uwłaszczenie.

- Określenie praw właścicieli zasobów, poszerzające lub zawężające, definiowanie uprawnień właścicielskich, prawa do użytkowania, zmiana formy własności (z rzeczowej na pieniężną), prawa do przywłaszczania dochodów z własności - podatki, prawo do przekazywania własności na inną osobę - sprzedaży/dziedziczenie.

- Kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych poprzez regulowanie dostępu do pracy zarobkowej, zasad wynagradzania za pracę uprawnień do świadczeń społecznych, uprawnień konsumentów i ochrona konsumenta, możliwości i warunki wytwarzania dóbr konsumpcyjnych na własny użytek

Instrumenty prawne

- Zapisane w konstytucji i konkretyzowane w aktach prawnych niższego rzędu prawa i wolności obywateli (prawa negatywne - wymagające powstrzymania się państwa od działań je naruszających i prawa socjalne - wymagające aktywnego działania państwa)

- Szczegółowe regulacje prawne dotyczące zachowań ludzi zwłaszcza prawo pracy (dotyczy ich zachowań jako pracowników i pracodawców) i prawo rodzinne (dotyczy ich zachowań jako członków rodzin). Trzon ustawodawstwa społecznego.

- „kontraktualne” stosunki między ludźmi obsługiwane przez prawo cywilne, regulacje dotyczące zachowań miej rozpowszechnionych (konflikty międzyludzkie) (prawo procesowe)

- Sankcje wobec sprawców przestępstw i wykroczeń (prawo karne)

- Decyzje skierowane do konkretnych obywateli (wyroki sądów, a także decyzje organów administracyjnych).

Instrumenty informacyjne

- Przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego, częściowo obowiązkowego, w całości regulowanego przez prawo, kontrolowanego przez resort edukacji, adresowanego do młodego pokolenia (także oferty „drugiej szansy” i instytucje ustawicznego kształcenia dla dorosłych).

- Informacja publikowane za pośrednictwem wszelkiego rodzaju środków społecznego przekazu (mass media), emitowane „w ciemno”, w przestrzeń społeczną, dostępne dla wszystkich (nie reglamentowane), może pojawić się bariera ceny, informacje po które sięgają z własnej woli.

- Pośrednictwo indywidualne - adresowane do osób o szczególnych potrzebach (cechujących się szczególnym niedoborem wiedzy i umiejętności lub będących w szczególnych sytuacjach życiowych) realizowane np. w Poradniach społeczno - zawodowych, rodzinnych etc.

Modele obiegu informacji

• Monocentryczny -oparty na reglamentacji i cenzurze, w którym określenie zakresów, celów i podmiotów polityki informacyjnej zdominowane jest przez nadawcę państwowego.

• Policentryczny - respektujący zasadę wolności słowa, w którym nadawcę i projektorem własnej polityki informacyjnej może próbować być każdy. Podmiotem polityki informacyjnej najczęściej kontrolowanych przez państwo (także w krajach demokratycznych) jest szkoła (także niepubliczna)

Instrumenty kadrowe

- Ludzie którzy świadczą usługi społeczne i decydują przekazywaniu dóbr ekonomicznych potrzebującym (stanowienie i stosowanie prawa), łącznie z tymi, którzy sprawują przymus państwowy, egzekwują sankcje.

- Kultura prawna, polityczna, kultura współżycia społecznego, mają decydujące znaczenie dla powodzenia programów polityki społecznej

- Politycy różnych szczebli, parlamentarzyści, samorządowcy, autorzy programów politycznych.

- Eksperci, badacze

- Pracownicy fachowi : nauczyciel, pedagog, resocjalizator, lekarz, pielęgniarz, rehabilitant, inspektor pracy, doradca zawodowy, doradca ubezpieczeniowy, pracownik socjalny, a także - na pewnych obszarach problemowych - policjant, sędzia i kurator.

Kształtowanie przestrzeni

- Kształtowanie infrastruktury społecznej (środowisko naturalne jest jej

częścią składową)

- Obiekty będące efektami procesów inwestycyjnych, służące zaspokajaniu ludzkich potrzeb, jak szkoły czy szpitale, zabudowa mieszkaniowa, sieci dróg, sieć kolejowa.

Są to elementy trwałej przestrzeni, których kształt zależy od pojętego dobra społecznego.

Kwestie społeczne

Termin ten często jest utożsamiany z „problem społeczny”. Problem społ. jest terminem węższym, oznacza wszelkiego rodzaju dolegliwości, zakłócenia występujące w życiu zbiorowym, natomiast kwestie są szczególnym rodzajem problemów społ. i winny charakteryzować się cechami:

  1. występowanie na masową skalę skupienia trudnych sytuacji życiowych jednostki (także rodziny)

  2. utrwalającym się upośledzeniem poszczególnych środowisk i kategorii ludności

  3. piętrzące się konflikty zakłócające funkcjonowanie społeczeństwa.

Kwestie społeczne odznaczając się szczególną dotkliwością dla potencjału osobowego społeczeństwa, są następstwem niedostosowania sposobu w jakim funkcjonuje społeczeństwo do potrzeb indywidualnych i zbiorowych.

Kwestia społeczna nie może być związana siłami pojedynczych grup ludzkich, zajmuje się także jako blokadę możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb zbiorowości ludzkich.

Kryteria podziału kwestii społecznych:

Termin może być używany w znaczeniu:

Węższym - oznacza konkretny problem o szczególnym stopniu dolegliwości dla życia i współudziale członków danej społeczności. W tym ujęciu kwestie społ. można definiować poprzez postawienie dwóch pytań:

1) Zaspokojenie jakich potrzeb społecznych jest blokowane?

I z tego punktu widzenia można wyróżnić kwestie: ubóstwa, bezrobocia, niepewności socjalnej, oświaty itp.

2) Zaspokojenie czyich potrzeb jest blokowane?

Jakie grupy ludności są upośledzone pod wieloma względami. Z tego punktu widzenia kwestie: robotnicza, chłopska, kobiet itp.

6.04.2009r.

O kwestii społecznej można mówić w aspekcie podmiotowym - kiedy analizuje się sytuację socjalną poszczególnych grup społecznych (kobiet, dzieci, niepełnosprawnych) i przedmiotowym. Problemy społeczne ulegają ewolucji, zmienia się podmiot, intensywność i zasięg zainteresowania.

W literaturze przedmiotu brak jest analizy takich grup społecznych jak rodziny wielodzietne, osoby starsze, niepełnosprawni w okresie XXw. Niezbadane są kwestie społeczne dotyczące takich grup jak mniejszości narodowe. W okresie 20-lecia międzywojennego jednym z ważniejszych problemów społecznych były antagonizmy między grupami mniejszości narodowych, ale brak jest informacji o statusie socjalnym i majątkowym tych grup. Nie znano wówczas metod badawczych pozwalających to określić.

Współcześnie mniejszości narodowe i ich problemy także są przedmiotem zainteresowania polityki społecznej jednak nastroje nacjonalistyczne zostały znacznie ograniczone i maja inny charakter. Natomiast nowym problemem jest dążność do integracji ekonomicznej i socjalnej. W literaturze polityki społecznej grupy, które są dobrze opisane, analiza statusu niektórych grup była rzetelnie prowadzona już w 20-leciu międzywojennym. Do nich zaliczamy sytuację dzieci, kobiet, robotników, rolników i związków zawodowych. Dzieci -W tym okresie ok. 2 mln to sieroty potrzebujące pomocy państwa. Gorzej miały dzieci pozamałżeńskie i bezdomne. Posiadanie statusu pozamałżeńskiego rodziło konsekwencje w życiu publicznym i zawodowym. Po II wojnie status ten został zrównany.

Kwestia robotnicza jest aspiracją rozwoju działań polityki społecznej.

Rolnicy: w 1921r 71% społeczeństwa to rolnicy, współcześnie to ok. 25%. Nie prowadzono szczególnych działań nakierowanych na tę grupę. Brak dostępu do opieki zdrowotnej, kształcenia, kultury, znacznie dłuższy czas pracy, słabsze struktury socjalne i ogromne ubóstwo. Dzisiaj jest większa trudność w dostępie do nauki i opieki zdrowotnej. W Polsce pod wpływem UE powołaliśmy urząd, który jednak został odwołany.

Nieletni (do12) i małoletni (12-15) - problemem było to, że w zaborze

rosyjskim dopuszczano zatrudnienie poniżej 12 roku życia. Od 1905 wprowadzono granicę 12 lat, która w zatrudnieniu przemysłowym była nagminnie łamana. W Polsce Konstytucją Marcową wprowadzono granicę 15 lat jako warunek zatrudnienia w przemyśle, nie objęto rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa. Problemy: kwestie zdrowotne i niemożność kształcenia a w efekcie marginalizacja społeczna.

Emigracja - była poważnym problemem. W 1912 z zaboru rosyjskiego do Niemiec wyemigrowało 206 tys. Osób. W kopalniach niemieckich głównymi pracownikami byli Polacy. Obserwowano ogromną emigracje do USA(ok. 1mln ze wsi za chlebem)

Bezrobocie - w 20-leciu - 40%, teraz ok. 10%. W socjalizmie „ukryte bezrobocie”, karanie za brak pracy - niebieskie ptaki. W 20-leciu bezrobotni to analfabeci, brak było szerszego interwencjonizmu państwa w kwestię bezrobocia. Dzielono na b. umysłowych(uprzywilejowani) i b. fizycznych. Próbowano stworzyć ubezpieczenie od bezrobocia. Współcześnie mamy dużą asekurację państwa w rynek pracy m.in. przez 1)fundusz pracy - różne świadczenia 2) fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych - na wypadek upadku pracodawcy.

Czas pracy - budowanie państwa polskiego rozpoczęto od wydania w 1918r. dekretu o czasie pracy: 8h i 6h w sobotę. Taka regulacja miała ogromne znaczenie społeczne, dawała więcej czasu wolnego, ale także umożliwiała zwiększenie liczby osób zatrudnionych. Teraz czas pracy nadal jest problemem, uelastycznienie czasu pracy uważa się za pozytywną i pożądaną formę walki z bezrobociem. Średni czas 40-42h. Na wsi 38(luty)-48(sierpień).

Ubóstwo i bezdomność - w okresie 20-lecia brak było jasnych definicji dotyczących tych kwestii toteż nie prowadzono badań. Mierniki rozwoju, zasięgu i głębokości ubóstwa pojawiły się dopiero w latach 70 Xxw.

Wskazywało się, było ich 20-30 tys. co świadczyło o braku informacji na ten temat. W socjalizmie uważano, że problemy te zostały zlikwidowane ze względu na powszechne prawo i obowiązek do pracy. Bezdomność była karana (rozporządzenie z 83r.)

Obecnie - bezdomność - brak dachu nad głową, minimalny standard 1osoba/1izba.

Ujęcie szerokie - Należy szukać odpowiedzi na pytanie dlaczego w danym społeczeństwie, kraju występują określone kwestie społ. czyli szukamy wspólnej przyczyny i odpowiedzi na pytanie czemu dane społ. Choruje. Mówimy o rozbieżnościach jakie zachodzą między zasadami obowiązującymi w danym kraju, społeczeństwie czy cywilizacji a dążeniu jednostek i grup do godnego życia, poszanowania godności osoby ludzkiej.

Sposób zależny od doktryny:

Liberalna - podkreśla, że przyczyną jest ograniczenie wolności jednostek, gospodarki, sił rynkowych co skutkuje ograniczoną przedsiębiorczością, pasywnością i rezygnacją w szukaniu sposobów na radzenie sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Przyczyną jest nadmiar państwa socjalnego.

Chrześcijańska nauka kościoła katolickiego - przyczyną niesprawiedliwych statusów jest grzeszna natura człowieka, grzech ujawnia ciemne strony.

Narzędzia do rozwiązywania problemów. Zabezpieczenie społeczne

Teraz w literaturze brak jednoznacznej definicji powszechnie akceptowalnej zabezpieczenia społecznego -

1) całokształt działań i środków podejmowanych przez państwo i inne organy władzy państwowej w celu zapobiegnięcia występowania sytuacji niezawinionego braku niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych człowieka, są to działania nastawione na minimum i odnoszą się do jednostek w trudnych sytuacjach życiowych.

2) w dokumentach międzynarodowych MOP podkreśla się, że ubezpieczenie społeczne stanowi pewną wartość do której należy zmierzać, aby zapewnić życie jednostce na jak najwyższym poziomie, nie należy się zatem ograniczać do działań minimalnych (wolność od biedy).

W ramach ubezpieczeń społecznych wymienia się 3 techniki, których kryterium dotyczy sposobu administrowania i finansowania

1) ubezpieczeniowa

2) zaopatrzeniowa

3) opiekuńcza

UBEZPIECZENIA

SPOŁECZNE - GOSPODARCZE

I Filar - ZUS - emerytalne, rentowe, chorobowe (świadczenia pieniężne), wypadkowe. Obowiązkowe i powszechne.

NFZ - zdrowotne Majątkowe (odszkodowanie z góry nieprzewidywalne)

Osobowe ( z góry określone )

II Filar - OFE - emerytury Mienie (rzeczy ruchome i nie) Dobrowolne i obowiązkowe.

OC (ryzyko finansowe) Życiowe Od nieszczęśliwych wypadków

III Filar - Pracownicze Programy emerytalne - dobrowolne formy emerytalne

organizowane przez pracodawców. Indywidualne Konta Emerytalne - dobrowolne, indywidualne w zakresie dodatkowej emerytury.

Geneza: Bismarck

Geneza: Fenicjanie 4 tys. lat temu

I Filar Cechy:

Obowiązkowe, powszechne, nie można się zwolnić. Przymus zapobiega hazardowi moralnemu - bezpodstawne przypuszczenie, że dane zjawisko nie

zaistnieje, w związku z tym nie ma potrzeby ubezpieczania się przed nim. Przymus ma na celu taniość funkcjonowania istnienia instytucji ubezpieczeniowej i

taniość związana z wypłacaniem świadczeń.

Dobrowolne, wyjątek - OC,

inne sankcje za niedopełnienie tego obowiązku niż przy u.s.

Brak umowy, prawa i obowiązku regulują przepisy Prawa i obowiązki

reguluje umowa, pozycja stron jest równorzędna.

20.04.2009r.

Modele polityki społecznej

- ustalenie (badanie) zależności między szczegółowymi politykami społecznymi i ich uzasadnienie aksjologiczne prowadzi do budowania większych całości, nazywanych modelami polityki społecznej

- mogą odnosić się do rzeczywistej polityki prowadzonej w różnych krajach, w różnym czasie

- mogą powstawać w oderwaniu od praktyki, stanowiąc konstrukcje pożądanych czy tez możliwych do realizacji polityk społecznych

- dotychczas przeważa pierwsze podejście, chociaż efektem są typy idealne (jak M. Webera) niż typologiami ściśle nawiązującymi do praktyki

- klasyfikacje zaproponowane przez R. Titmussa (1975), N. Furniss i D. Milton (1977) i G. Spring-Andersena (1990)

Model R. Titmussa (1975)

Wzajemne relacje między polityka społeczną a gospodarką rynkową

Np. Medi care w USA gwarantuje osobom starszym opiekę zdrowotną, publicznynprogram polityki społecznej

W Wielkiej Brytanii nie płaci się składek, otrzymuje się świadczenie za samo bycie obywatelem lub legalnym rezydentem.

Model N. Furniss i D. Tilton (1977)

Kryterium możliwych form ingerencji państwa kapitalistycznego w wolną grę sił rynkowych

Model G. Esping - Andersen (1990)

Zmiana określenia „modele” na reżimy” i modyfikacja podziału Titmussa

dla Niemiec, zbiorowi uczestnicy procesu decyzyjnego)

partia wybierana w wolnych wyborach)

Model w krajach tzw. Realnego socjalizmu „państwowostyczny” lub „biurokratystyczny”

jak i - przede wszystkim - z modelem motywacyjnym

wszystkich świadczeń i usług socjalnych, dążenie do swoiście rozumianej „powszechności” polityki społecznej, wyrażającej się nie tyle w prawie każdego do otrzymania pomocy, ale w zagwarantowaniu każdemu prawa do pracy

obywatela na rynku pracy, oraz na dominującej roli techniki

ubezpieczeniowej w konstrukcji ubezpieczenia społecznego.

27.04.2009r.

Wartości i zasady:

Zasadniczą rolę w określeniu tego, co jest dobrem, a co złem społecznym w perspektywie polityki społecznej mają jej wartości i zasady polityki społecznej

Wartość - to co się ceni, cecha lub właściwość, dóbr, instytucji, struktury społ. itd. Cenione przez jednostkę lub zbiorowość.

Wartość jest cechą względną: nie zawsze, nie w każdym miejscu, nie przez wszystkich, nie w każdych okolicznościach przypisywane przedmiotom podlegającym ocenie.

Zmiany w systemach wartości poszczególnych grup świadczą o zmianach w ich kulturze.

Przedmiotami wartościowania w polityce społecznej są najczęściej stosunki społeczne, stan zaspokojenia potrzeb, instytucje społeczne, stosunki między człowiekiem a przyrodą

Wartościami najczęściej przypisywanym stosunkom społecznym są:

sprawiedliwość społeczna, wolność, solidarność, równość społeczna, równość szans, tożsamość, zgodność współżycia społecznego.

Wartościami związanymi ze stanem zaspokojenia potrzeb są np.

bezpieczeństwo socjalne, dobrobyt, zdrowie, godność, samorealizacja.

Wartości występującymi w ocenach instytucji społecznej są np.

samorządność, podmiotowość człowieka, partnerstwo, dobro wspólne, sprawność.

Stosunki między człowiekiem a przyrodą określają m.in. takie wartości jak praca i równowaga ekologiczna.

O wyborze wartości informują:

-werbalne zachowania podmiotów (jednostek, grup) - (np. deklaracje, postulaty oceny)

-niewerbalne zachowania podmiotów (np. działania mające na celu uzyskanie dostępu do pożądanych dóbr, stany emocjonalne, także np. zadowolenie lub niezadowolenie).

Podmioty wartościujące:

-jednostki (indywidualnie)

-zbiorowości i grupy społeczne o bardzo zróżnicowanym zasięgu (np. rodzina, gr. rówieśnicza, klasa społeczna, naród)

-podmioty zabierające głos w imieniu innych (przywódcy, politycy, media)

Wartości jednostkowe i grupowe:

-wartości grupowe są całkowicie zinternalizowane (przyswojone) przez jednostki, a więc są tożsame z jednostkowymi

-wartości grupowe są do pewnego stopnia zaakceptowane przez jednostkę, ale traktowane głównie jako narzędzie służące osiągnięciu indywidualnych wartości (np. akceptujemy wolność, jako wartość życia społecznego, bo dzięki temu my sami możemy korzystać z wolności, zachowana jest nasza godność.

-wartości grupowe i jednostkowe nie pokrywają ię, jeśli jednostka

dojrzewała w innych warunkach społeczno - kulturowych i nie przystosowała się

do nowego środowiska lub jednostka buntuje się przeciwko wartościom tej

grupy , w której wychowywała się.

Zasady - ogólne dyrektywy i normy działania, jakimi powinny kierować się podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu jakim jest zaspokojenie potrzeb.

Niektóre zasady są tożsame z wartościami.

4.05.2009r.

Zasady:

może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać

powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i

rodziny, jego zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz

zaspokojenia przyszłych potrzeb oraz do prowadzenia takiego trybu życia,

który minimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń; realizacji tej zasady

służą zachowania.

konsekwencji i ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo, niekiedy

utożsamiane z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych

interesów członków społeczeństwa nad interesem poszczególnych klas lub

warstw.

porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce

wsparcia, gdy samodzielnie - wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek - nie

jest ona w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc

powinna pochodzić od rodziny, w następnej - od społeczności lokalnej i na

końcu - od państwa.

społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji

swoich ról, zajmowali równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie:

oznaczające prawo do bycia członkiem grupy społecznej i zbiorowości oraz do

aktywnego w nich działania.

o podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację

życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do

aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych

instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i zrealizowania

interesów.

publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i

polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy są sprzeczne.

publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji

rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu

potrzeb społeczeństwa.

W programach moralnych, programach politycznych, argumentach przedstawionych

w różnych sprawach przedstawiane są tez inne.

Style interwencji

Style realizacji polityki społecznej (style interwencji)

Znakomita część zachowań jest wyrazem racjonalnych decyzji ludzi, korzystających ze swej wolności : dążących do realizacji swoich aspiracji życiowych.

Na tym obszarze polityka społeczna powinna ograniczać się do obserwacji i pełnić - co najwyżej - rolę „nocnego stróża”

Interwencja polityki społecznej staje się konieczna wówczas, gdy w

pewnych dziedzinach pewna liczba ludzi zachowuje się w sposób …?

Kiedy interweniować?

Zachowania niepożądane wymagające interwencji są zwykle zakresowo szersze niż te, które zalicza się do zjawisk patologii społecznej.

Warto czasem ingerować w celu podtrzymania i wzmocnienia już występujących pozytywnych zachowań, w celu mobilizacji ludzi do wspólnej realizacji celów

Trudności przy interwencji

- Ludzie o bardzo różnych cechach o motywach działania (np. 5% nie chce, 60% nie umie, 35%nie ma możliwości podejmowania właściwych działań)

- 3/4 reaguje uległością na zagrożenie karą, ¼ objawia agresję i przekorę

-chęci, kompetencje, realne możliwości poszczególnych ludzi są stopniowalne i zmienne w czasie (chcę coś robić, ale im się - chwilowo - nie chce)

- inne mechanizmy motywujące rządzą zachowaniem tych samych ludzi w pracy, w domu i na forum publicznym.

- Trzeba wprowadzać do programów polityki społecznej pakiety działań rodem z różnych stylów/

11.05.2009r.

Liberalny:

Przedstawia się listę pozytywnych skutków zachowań pozytywnych (do których się zachęca)i listę złych skutków zachowań niepozytywnych. Jest pozytywna jeśli występują wspólne oceny obu. Sankcje nie są eksponowane.

Opiekuńczy:

Adresatami programów są ludzie w jakimś niekompetentni, wymagający wsparcia - przejściowego (aż do przywrócenia sprawności, wiedzy, umiejętności), która uczyni ich ludźmi kompetentnymi i wolnymi od ograniczeń) lub bardziej długotrwałego wsparcia

Bodźcowy:

Zachowania niezgodne z ich niepozytywnymi chęciami można uzyskać darując w zamian jakieś cenione korzyści (w zamian za niepojęte, negatywne zachowania zaoferować korzyść: dobra, które naprawdę chcą zdobyć).

Rygorystyczny:

Niechciane zachowania pozytywne można wymóc jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami (przykładowo nie chcą żyć uczciwie, ale jeszcze bardziej nie chcę trafić do więzienia). Jest najmniej przyjemny dla odbiorców.

Bieda / ubóstwo

Pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych na zaspokojenie potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie jedzenia, schronienia, ubrania, transportu, podstawowych potrzeb kulturowych i społecznych.

Stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny, grupy społecznej.

Współcześnie w świecie jest ponad 160 miliarderów, 2mln milionerów,

ponad 1,1 miliarda osób o przychodzie mniejszym niż 1$ dziennie.

Ubóstwo absolutne

Stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb biologicznych, życiowych uznanych za takie w danym społeczeństwie i czasie, sytuacja krańcowej biedy.

W porównaniach międzynarodowych skrajnie (absolutnie) ubogim jest ten, kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż równowartość 1$ (głównie Afryka i Azja Płd.)

Minimum egzystencji

Koszyk dóbr niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych człowieka i sprawności psychofizycznych. Uwzględniane są potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia, zagrożenia życia. (…)

W Polsce minimum egzystencjalne szacowane jest od 95r. przez Instytut Pracy i Praw Socjalnych, ustal on wartość koszyka oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od 1 do 5 os.) i 2 typów gospodarstw emeryckich (1-2os.).

Rok

Okres

1

2

3

4

5

2006

Średnio rocznie

372,7

633,8

911,9

1000,8

1649,8

2007

386,3

655,2

949,9

1334,6

1718,4

Ubóstwo względne

Stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimum. Ustalając granice ubóstwa względnego bierze się pod uwagę przeciętny poziom życia będący udziałem innych członków społeczeństwa.

Ma zmienną wartość i odnosi się do przeciętnego poziomu życia w danym kraju, mierzonego na ogół wysokością przeciętnych dochodów (wydatków).

naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej przez istnienie nadmiernego dystansu pomiędzy poziomem życia poszczególnych grup ludności.

Ubóstwo obiektywne

Stan niezaspokojeni potrzeb. Ocena poziomu zaspokojenia potrzeb osób

badanych, jest dokonywana niezależnie od ich osobistych wartościowań, zazwyczaj

przez ekspertów. Zawsze może dojść do sporów, które potrzeby.

Ubóstwo subiektywne

Osoba czuje się biedna (częściowo niezależnie od stanu rzeczywistego).

Ocena zaspokojenia potrzeb przez same badane jednostki.

Metoda lejdejska (Leyden Poverty Line) subiektywne granice ubóstwa dla określonego typu gospodarstw domowych odpowiadają mniej więcej poziomowi

dochodów deklarowanych przez respondentów jako „ledwie wystarczające”.

Ustawowa granica ubóstwa - kwota dochodów, która zgodnie z obowiązującymi przepisami (w PL ustawą o pomocy społecznej) uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego.

Minimum socjalne - wskaźnik określający koszty utrzymania gospodarstwa domowego na podstawie „koszyka dóbr” służących do zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych a niskim poziomie, utrwalony wzorzec zaspokojenia fundamentalnych potrzeb na niskim poziomie, ale dostatecznym dla reprodukcyjnych

sił witalnych człowieka na każdym etapie jego biologicznego rozwoju, dla posiadania i wychowania potomstwa oraz dla zachowania więzi ze społeczeństwem.

Przyjęte składniki koszyka wystarczają nie tylko na podtrzymanie życia, lecz dla posiadania i wychowania dzieci a także dla utrzymania minimalnej więzi społecznej.

Składniki minimum socjalnego

  1. wydatki na mieszkanie, żywność, odzież, obuwie, ochronę zdrowia i higienę

  2. koszty komunikacji i łączności (dojazdy do pracy), wydatki na kształcenie i wychowanie dzieci, na kontakty rodzinne i towarzyskie, skromne uczestnictwo w kulturze.

Relatywna granica ubóstwa - kwota równa 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych.

Opisywanie ubóstwa

stosuje się różne definicje i miary (progi) biedy

- zasięg ubóstwa - odsetek ludności żyjącej poniżej granicy (progu) ubóstwa, przyjmuje różne wartości zależne od przyjętych def.

- luka dochodowa - różnica między kwotą stanowiącą granice ubóstwa a otrzymywanym dochodem (dochody niższe od tej granicy)

- wskaźniki luki dochodowej (wydatkowej)

- relacja wysokości luki dochodowej do wysokości granicy ubóstwa wyrażona w % (wskaźnik wskazuje, o ile % przeciętnie wydatki gospodarstw domowych są niższe od granicy ubóstwa). Wskaźniki luki dochodowej informują o

głębokości ubóstwa.

Przyczyny:

- zmian technologii, zmiany kierunków inwestycji, bezrobocie, niskie wynagrodzenie, polaryzacje dochodów, wysokie ceny

18.05.09r.

Kryzys

Produkt krajowy brutto 2009 prognoza MFW

Łotwa -12, Litwa -10, Islandia -10.5, Irlandia, Ukraina -8, Rosja -6,

Niemcy -5.6, Finlandia, Turcja -5.2, Holandia, Luksemburg -4.8, Włochy -4.4,

Szwecja, Białoruś -4.3, Portugalia, Wielka Brytania -4.1, Dania -4, Belgia

-3.8, Czechy, Chorwacja -3.5, Mołdawia -3.3, Hiszpana, Szwajcaria, Austria,

Francja -3, Słowenia -2.7, Bułgaria -2, Norwegia -1.7, Malta -1.5, POLSKA

-0.7, Gracja -0.2, Cypr 0,2

Kryzys odgrywa dużą rolę w polityce społecznej.

2005

2006

2007

2008

2009

2010

GDP

2

3,1

2,9

0,9

-4

-0,1

Prywatna konsumpcja

2

2,3

1,2

0,9

-1,5

-0,04

Publiczna konsumpcja

1,6

1,9

1,9

2,2

1,9

1,7

Inwestycje

3,6

6,2

5,4

0,1

-10,5

2,9

Zatrudnienie

0,8

1,5

1,7

0,7

-2,6

-1,4

Bezrobocie

8,9

8,2

7,1

7

9,4

10,9

Inflacja

2,3

2,3

2,4

3,7

0,9

1,3

Forecast

Bezrobocie

- Od przynajmniej rewolucji przemysłowej było zagrożeniem dla ludzi żyjących z pracy, stopniowo stało się problemem rozważanym przez socjologów, ekonomistów i polityków.

- W XIX wieku sądzono, ze stosowanie maszyn w przemyśle zmniejszyło liczbę zatrudnionych w fabrykach powodując bezrobocie.

- Po raz 1 zaczęto analizować bezrobocie za sprawą wielkiego kryzysu gospodarczego 1929-33 (w Niemczech 47%, w USA 20%)

- Charakterystyczne skutki społeczne i polityczne (nazizm)

- Przez dziesięciolecia było główną troską polityki społecznej i jedną z roli budowania państwa opiekuńczego.

Miary:

Stopa bezrobocia - procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo (tzn. pracujących i bezrobotnych) Cywilna ludność zawodowo aktywna nie obejmuje funkcjonariuszy i żołnierzy zawodowych jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego oraz żołnierzy służby zasadniczej

Bezrobocie / bezrobotny

- Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym i ekonomicznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chętnych do jej podjęcia nie znajdują pracy z różnych powodów

- Pod pojęciem bezrobocia można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolna i gotową do pracy (w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin). Jest to szeroka definicja, natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie)

Polska: bezrobocie w sensie prawnym

Osoba nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym Urzędzie Pracy.

- ukończyła 18lat z wyjątkiem młodocianych absolwentów

- kobieta nie ukończyła 60lat a mężczyzna 65

- nie nabyła prawa do emerytury / renty

- nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na

podjęcie pracy nawet w połowie

- nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolności

- nie uzyskuje dochodu miesięcznego w wysokości przekraczającej połowę

najniższego dochodu

- nie pobiera zasiłku stałego wyrównawczego, gwarantowanego okresowego

lub renty socjalnej

Przyczyny:

- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwo

- zmniejszenie popytu na konkretne dobra lub usługi

- ograniczenie produkcji

- brak informacji o miejscach pracy

- trudności mieszkaniowe

- przenoszenie zakładów do innego rejonu

- niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników

- zmiany technologii

-wysokie zasiłki dla bezrobotnych

Skutki:

- pogorszenie standardu życia

- gorszy stan zdrowia (społecznie i jednostkowo)

- problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu

- izolacja społeczna

- ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturowym i politycznym

- dyskomfort psychiczny (poczucie bezsilności i niska samoocena

- pozbawienie możliwości nabywania dóbr, które są symbolem statusu

- wzrost przestępczości i pogłębiający niedostatek

- duży koszt świadczeń socjalnych

- niewykorzystanie zdolności do pracy bezrobotnych

- poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych

- zwiększenie się zjawisk niepożądanych (np., alkoholizm, samobójstwa, narkomania, przestępczość, kradzieże, rozwody)

Teorie bezrobocia:

Klasyczna - w gospodarce wolnorynkowej istnieje tylko bezrobocie frykcyjne. Bez regulacji kształtuje się stan równowagi na rynku pracy, charakteryzujący się pełnym zatrudnieniem. Jeśli istnieje bezrobocie, to wynika ono z nadmiernego interwencjonizmu państwa i ograniczenia mechanizmów wolnorynkowych.

Interwencjonizmu - w warunkach wolnego rynku zawsze istnieje tendencja do

ustalania nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem. Przyczyną jest niewystarczający popyt na towary. Gdy bowiem popyt konsumentów na produkowane

artykuły obniżanie produkcji i w konsekwencji obniżenie poziomu zatrudnienia. W rezultacie pojawia się bezrobocie, które może być ograniczone przez rynek.


Wyszukiwarka