WYKŁAD V

22.11.2012r.

Układ pokarmowy .

1. W skład układu pokarmowego wchodzą następujące odcinki :

• jama ustna

• gardło

• przełyk

• żołądek

• jelito cienkie

• jelito grube zakończone odbytem

2. Układ pokarmowy :

3. Podział układu pokarmowego :

• część nadprzeponowa :

- jama ustna

- gardło

- przełyk

• część podprzeponowa :

- żołądek

- jelito cienkie

- jelito grube

• odrębne gruczoły :

- wątroba

- trzustka

- ślinianki (przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe)

4. JAMA USTNA :

• PRZEDSIONEK

- część znajdująca się przed zębami, z przodu ograniczona wargami, z boku policzkami ; policzki i wargi są pokryte błoną śluzową zawierającą gruczoły ślinowe

• JAMA USTNA WŁAŚCIWA

- za łukami zębowymi

- ma ściany zbudowane częściowo z elementów kostnych - sklepienie jamy ustnej części przedniej = podniebienie twarde

- w części tylnej podniebienie miękkie zbudowane z mięśni

- na dnie jamy ustnej znajduje się wał mięśniowy - język pokryty błoną śluzową

- na powierzchni grzbietowej języka znajduje się kilka rodzajów BRODAWEK, w których znajdują się receptory smaku in. KUBKI SMAKOWE ( słony, słodki, gorzki, kwaśny)

- w jamie ustnej znajdują się 2 łuki zębowe, a w wyrostkach zębodołowych znajdują się zęby

- uzębienie rozwija się dwuetapowo :

* zęby mleczne - 20, po 10 w każdym łuku zębowym

2T 1K 2S | 2S 1K 2T

* zęby stałe - 32, po 16 w każdym łuku zębowym

3PT 2T 1K 2S | 2S 1K 2T 3PT

- łuki podniebienne : fałdy błony śluzowej, w której znajdują się skupiska tkanki chłonnej

- migdałki podniebienne : zawierają skupiska tkanki chłonnej odpowiedzialnej za produkcje LIMFOCYTÓW

- ŚLINA : ok. 1,5 litra na dobę, zawiera mucynę - śliską powłoczkę otaczającą kęsy, ślina zawiera także amylazę ślinową odpowiedzialną za wstępne trawienie węglowodanów

5. JAMA USTNA :

6. GARDŁO :

• część przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, położona do tyłu od jamy nosowej, jamy ustnej i krtani, a do przodu od kręgosłupa szyjnego i ku dołowi od podstawy czaszki

•  zamknięte z tyłu i boków przez błonę mięsną, zbudowaną z mięśni prążkowanych: zwieraczy i dźwigaczy gardła, a od wewnątrz wysłane błoną śluzową.

• łączy się ono z jamą nosową przez nozdrza tylne, z jamą ustną przez cieśń gardła i z krtanią przez wejście do krtani. Do części górnej - nosowej gardła uchodzą z dwu boków trąbki słuchowe (Eustachiusza).

• gardło na wysokości VI kręgu szyjnego przechodzi w przełyk

7. PRZEŁYK :

• ma kształt długiego cylindra - ok. 25 cm

• ciągnie się aż do wpustu do żołądka

• łączy jamę ustną z żołądkiem

• PODZIAŁ PRZEŁYKU : część szyjna, piersiowa, brzuszna

• BUDOWA ŚCIANY PRZEŁYKU :

(od wewnątrz)

- WARSTWA ŚLUZOWA

- WARSTWA PODŚLUZOWA - w niej znajdują się gruczoły śluzowe, których wydzielina zwilża ścianę przełyku

- BŁONA MIĘŚNIOWA

* wewnętrzna : włókna ułożone okrężnie, powodują ruchy perystaltyczne

* zewnętrzna : włókna ułożone podłużnie, utrzymujące napięcie przełyku

• PRZEŁYK KOŃCZY SIĘ WPUSTEM DO ŻOŁĄDKA !!!

8. ŻOŁĄDEK :

• worek mięśniowy inaczej nazywany zbiornikiem pokarmów

• BUDOWA :

• żołądek nie zostaje strawiony przez sok żołądkowy, ponieważ jest wysłany śluzem

• BUDOWA ŚCIANY ŻOŁĄDKA :

- warstwa śluzowa, w której znajdują ujście GRUCZOŁY ŻOŁĄDKOWE WŁAŚCIWE - wydzielające KWAS SOLNY I PEPSYNOGEN oraz GRUCZOŁY ODŹWIERNIKOWE - wydzielające śluz

- błona podśluzowa

- warstwa mięśniowa ( włókna okrężne, podłużne, skośne)

- błona surowicza będąca częścią otrzewnej

• UNACZYNIENIE ŻOŁĄDKA :

- krew tętnicza - płynie do żołądka z aorty brzusznej drogą jej gałęzi trzewnych

- krew żylna - płynie z żołądka wraz i innymi żyłami przewodu pokarmowego tworzy układ żyły wrotnej, która prowadzi krew do wątroby .

9. JELITO CIENKIE :

• łączy żołądek z jelitem grubym

• PODZIAŁ : dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte

• najdłuższa część układu pokarmowego - ok. 5 m

• posiada kosmki jelitowe, które wchłaniają substancje odżywcze

• DWUNASTNICA :

- rozpoczyna się od odźwiernika

- ma ok. 30 cm długości

- do DWUNASTNICY uchodzą :

* przewód żółciowy wspólny oraz przewód trzustkowy - tymi przewodami spływa żółć z wątroby i sok trzustkowy z trzustki

* wyniosłość, na której uchodzą te przewody nazywa się BRODAWKĄ WIĘKSZĄ DWUNASTNICY (brodawka Vatera)

- odbywa się tu trawienie chemiczne białek, węglowodanów i tłuszczy

• JELITO CZCZE I JELITO KRĘTE :

- razem tworzą jelito KREZKOWE

- wnętrze pokryte kosmkami jelitowymi - są to wypustki błony śluzowej, pokryte nabłonkiem jednowarstwowym (wchłaniają substancje odżywcze)

- w kosmku jelitowym znajdują się naczynia żylne, tętnicze i naczynia chłonne

10. JELITO GRUBE :

• PODZIAŁ : jelito ślepe (kątnica), okrężnica, odbytnica zakończona odbytem

• JELITO ŚLEPE:

- zawiera zastawkę krętniczo - kątniczą, po to aby treść z jelita grubego nie cofała się do jelita cienkiego

• OKRĘŻNICA : wstępująca, poprzeczna, zstępująca, esowata = esica

• ODBYTNICA:

- zwieracz zewnętrzny

-zwieracz wewnętrzny

• jelito grube w większości położone jest wewnątrzotrzewnowo !

• FUNKCJE JELITA GRUBEGO:

- wchłanianie wody

- swoista flora bakteryjna

- formowanie stolca

- produkcja śluzu, żeby nie ranić jelita

• końcowy odcinek jelita grubego zaopatrzony jest w tzw. mięsień zwieracz wewnętrzny odbytu

• w skutek zagęszczenia treści jelitowej poprzez wchłanianie wody i odbywających się przy udziale bakterii procesów gnicia i fermentacji z nie wchłoniętych składników pokarmowych formowany jest kał .

11. WĄTROBA :

• waży ok.1,5 kg

• zajmuje całe prawe podżebrze

• ciemnobrunatna, miękka spoistość, jest bardzo krucha

• jest bardzo dobrze ukrwiona

• narząd leżący wewnątrztorebkowo = otoczona torebką wątroby

• złożona z 4 płatów : prawy, lewy, ogoniasty czworoboczny

• płaty wątroby rozdzielone są bruzdami

• ma budowę zrazikową

• komórki wątrobowe układają się w tzw. beleczki

• komórki wątroby to HEPATOCYTY

• beleczki wątrobowe złożone są z 2 warstw komórek pomiędzy którymi znajdują się kanaliki żółciowe

• wątroba posiada rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego, czyli tzw. PĘCHERZYK ZÓŁCIOWY, który jest zbiornikiem żółci w wątrobie

• FUNKCJE WĄTROBY :

- produkcja żółci

- udział w procesie krzepnięcia krwi - dzięki HEPARYNIE, która zapobiega powstawaniu skrzepów

- zamiana cukru gronowego, czyli GLUKOZY w GLIKOGEN, który jest rezerwą cukrową

- funkcja odtruwająca : oczyszcza organizm z substancji toksycznych

- wytwarza białka osocza : FIBRYNOGEN I PROTROMBINĘ - odpowiedzialne za krzepnięcie krwi

- przemiana tłuszczów, białek oraz węglowodanów

12. PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY :

• rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego

• magazyn żółci

• gruszkowaty kształt, długość ok. 10 cm

• BUDOWA : dno, trzon, szyjka

• żółć emulguje tłuszcze - przygotowuje je do trawienia przez enzymy trawienne

• z pęcherzyka żółciowego uchodzi PRZEWÓD PĘCHERZYKOWY

• PRZEWÓD PĘCHERZYKOWY uchodzący z pęcherzyka żółciowego łączy się z PRZEWODEM WĄTROBOWYM WSPOLNYM tworząc PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY WSPOLNY, który uchodzi na brodawce większej dwunastnicy

• żółć w pęcherzyku żółciowym zostaje zagęszczona ponieważ woda przechodzi przez ścianę pęcherzyka żółciowego

13. BUDOWA WĄTROBY I TRUSTKI :

14. TRZUSTKA:

• szaro - różowa

• budowa zrazikowa , głowa, trzon, ogon

• centralnie w osi narządu przebiega przewód trzustkowy

• trzustka to gruczoł wydzielania zewnętrznego - jako gruczoł trawienny produkuje SOK TRZUSTKOWY , który zawiera enzymy

- trypsyna i erypsyna : enzymy trawiące białka na aminokwasy

- lipaza trzustkowa : trawiąca tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol

- amylaza trzustkowa : trawiąca węglowodany na glukozę

• trzustka to także gruczoł wydzielania wewnętrznego - jako gruczoł dokrewny (nie ma przewodów wyprowadzających, wydzielina tego gruczołu trafia bezpośrednio do krwi)

• jako gruczoł dokrewny trzustka odpowiedzialna jest za produkcję hormonów: INSULINY i GLUKAGONU, które regulują przemianę węglowodanową w organizmie

- INSULINA : obniża poziom cukru we krwi / komórki β wysp Langerhansa

- GLUKAGON : podwyższa poziom cukru we krwi / komórki α

---