Stat[1][1].DEMOG.-Wyklad III, SZKOŁA, semestr II, GWSH Statystyka


DEMOGRAFIA

Demografia (demos - ludzkość, grafia - opis) - przedmiotem badania jest ludność.

W ramach demografii rozwinęły się dwie dyscypliny:

- matematyczna - uprawiana przez demografów

- opisowa - uprawiana przez socjologów

Podstawowa struktura ludności według wieku

Piramida wieku ludności znajduje się w każdym roczniku statystycznym i składa się z dwóch histogramów.

0x01 graphic

Trzy podstawowe modelowe struktury ludności według wieku:

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

Rok 1998 w Polsce: struktura progresywna - społeczeństwo się rozwija

Rok 2002 w Polsce: struktura progresywna - społeczeństwo nadal się rozwija

0x08 graphic

Piramida regresywna charakteryzuje typ ludności starej oraz zawiera niebezpieczeństwo depopulacji, np. Białoruś

Prawidłowe odczytywanie piramidy wieku polega na:

- wartościowaniu proporcji pomiędzy liczbami charakteryzującymi poszczególne grupy wieku i płci

- ocenie zmian dynamicznych, polegających na perspektywistycznym przesuwaniu się wszystkich elementów.

Struktura wieku według płci - zależy od wpływu następujących czynników:

- zróżnicowany udział noworodków płci żeńskiej i męskiej w ogólnej liczbie ludności

W Polsce na 1000 urodzeń przypada 515-520 dzieci płci męskiej

- struktura ludności według wieku

Przewaga liczebna chłopców, a potem mężczyzn utrzymuje się do około 33 roku życia. W starszych grupach wiekowych przewaga kobiet systematycznie rośnie.

- różnice w poziomie umieralności kobiet i mężczyzn

Obserwuje się zjawisko nadumieralności mężczyzn:

- korelacja między płcią a migracjami zewnętrznymi (migracje różnej natury; wyjazdy z kraju

z powodów ekonomicznych)

- współczynnik feminizacji

- współczynnik maskulinizacji

Struktura ludności według wieku - najczęściej posługujemy się wiekiem chronologicznym (zgodny z liczbą przeżytych lat) lub biologicznie (zgodnie ze stanem organizmu człowieka)

Klasyfikacje potrzebne do celów statystycznych:

Zasadniczy wpływ na zmiany w strukturze ludności według wieku mają:

Jedna osoba w wieku produkcyjnym w 2000 r. musi utrzymać więcej osób w wieku nieprodukcyjnym niż w roku 1950.

Struktura ludności według stanu cywilnego:

Cztery kategorie migracji (1952-2000):

Migracje z miast do miast w latach 1950-1960 kształtowały się na poziomie 3 mln osób. W kolejnych latach następował spadek. W latach 1990-2000 ta migracja była na poziomie 0,9 mln osób.

Migracje z miast na wieś - w latach 1950-1960 wynosiły 2,1 mln osób. W latach 60 gwałtowny spadek. W latach 1990-2000 wynosiły 0,6 mln osób.

Migracje ze wsi do miast w latach 1950-1960 -2,8 mln osób. W latach 1990-2000 - 0,9 mln osób. W całym okresie spadek liczby migracji, za wyjątkiem lat 1970-1980 - 3 mln osób.

Migracje ze wsi na wieś w latach 1950-1960 - 3,7 mln osób, 1990-2000 - 0,5 mln osób.

Największe migracje miały miejsce zaraz po wojnie.

W latach 90 w Łódzkiem spadła liczba ludności prawie o 40%.

Struktura ludności według źródeł utrzymania:

0x08 graphic

Ludność ogółem

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Ludność utrzymująca Ludność utrzymująca się z

się z pracy niezarobkowego źródła utrzymania

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Ludność pracująca Ludność utrzymywana Ludność mająca Ludność

0x08 graphic
przez pracujących niezarobkowe utrzymywana

0x08 graphic
źródło utrzymania przez mających

0x08 graphic
niezarobkowe

źródło utrzymania

0x08 graphic
CZYNNI

0x08 graphic
ZAWODOWO

BIERNI

ZAWODOWO

Do ludności czynnej zawodowo zaliczmy:

Do tej kategorii nie zaliczamy uczniów.

Bierni zawodowo - to wszystkie osoby, które mają niezarobkowe źródło dochodów:

Pojęcia służące do określenia zawodu:

Zawód subiektywny - zespół czynności niezbędnych do realizacji zadania (wiąże się z zawodami cechowskimi), np.: górnik, malarz, stolarz.

Zawód obiektywny - klasyfikacja zgodna z tworzoną klasyfikacją gusowską

Zawód wyuczony - nabyte kwalifikacje, związek z wcześniejszą edukacją

Zawód wykonywany - wynika ze szczegółowego podziału pracy

Metody badawcze demografii

Z uwagi na przedmiot badania oprócz klasycznych metod statystycznych badaniach demograficznych posługujemy się całą grupą współczynników miar i metod takich jak:

Średni stan ludności dla danego terytorium w roku t obliczamy według wzoru:

0x01 graphic

0x01 graphic
- średni stan ludności określonego terytorium w roku t

0x01 graphic
- liczba ludności na początku roku t

0x01 graphic
- liczba ludności na końcu roku t

Współczynniki demograficzne - są to ze statystycznego punktu widzenia wskaźniki natężenia, np.: liczba osób palący na sali.

Załóżmy, że przedmiotem badania jest określona populacja demograficzna w danym okresie (rok, kwartał, miesiąc) interesują nas określone zdarzenia, które zaszły w badanej populacji w tym okresie.

Ogólne współczynniki demograficzne mają postać

0x01 graphic

W - współczynnik demograficzny dla okresu t

F - ogólna liczba zdarzeń demograficznych, które zaszły w badanej populacji w okresie t

L - ogólna liczba ludności badanej populacji demograficznej w okresie t

C - stała (1;100;1000;10 000)

Standaryzacja - jeżeli mamy wpływ dwóch czynników to eliminujemy jeden z nich

Standaryzacja współczynników demograficznych

Natężenie zjawisk demograficznych przebiega z różną siłą w poszczególnych subpopulacjach badanej populacji demograficznej.

0x08 graphic
Populacja - Polska

Subpopulacja - województwo

- podział na strukturę wiekową, na podstawie stosunku do pracy (produkcyjny,

przedprodukcyjny, poprodukcyjny)

W porównanych populacjach mogą wystąpić trzy sytuacje:

W badaniach rzeczywistych najczęściej występuje trzecia sytuacja.

Metody standaryzacji:

Załóżmy, że wyodrębniono k subpopulacji według wieku, wówczas cząstkowy współczynnik demograficzny odnoszący się do i-tej subpopulacji ma następującą postać:

0x01 graphic
dla i = 1, 2, ..., k

fi - liczba badanych zdarzeń demograficznych w i-tej subpopulacji

li - liczebność i-tej subpopulacji

Dla dwóch porównywanych okresów czasu cząstkowe współczynniki definiujemy następująco:

0x01 graphic
0x01 graphic

0 - okres podstawowy (bazowy)

n - okres badany (bieżący)

Agregacja (grupowanie)

Ogólny globalny współczynnik w okresie podstawowym ma postać:

0x01 graphic

Ogólny globalny współczynnik w okresie badanym ma postać:

0x01 graphic

Dynamikę ogólnego współczynnika możemy badać za pomocą wzoru:

0x01 graphic

Siatka demograficzna

Pozwala śledzić ciągłość zjawisk demograficznych w czasie, jest narzędziem analizy kohortowej polegającej na badaniu zmian zachodzących w czasie w określonej zbiorowości demograficznej.

Siatka demograficzna pozwala wyodrębnić następujące zbiorowości demograficzne:

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic

0x08 graphic

W roku 1995 liczba noworodków równała się 8200. Zmarło 100 osób. Na koniec roku 1996 liczba osób wynosiła 8100. W roku następnym, ale przed ukończeniem pierwszego roku życia, zmarło kolejne 80 osób.

Pole zacienione - liczba osób, które zmarły w roku kalendarzowym

Pole niezacienione - liczba osób, które zmarły przed ukończeniem swojego kolejnego roku życia

Linie poziome - liczba osób żyjących na początku okresu

Linie pionowe - liczba osób żyjących

Stan i struktura ludności Polski

Stan i struktura ludności według podstawowych cech:

  1. stan i struktura ludności według miejsca zamieszkania

  2. struktura ludności według płci

  3. struktura ludności według płci i wieku

  4. struktura ludności według wykształcenia

  5. struktura ludności w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego

  6. struktura gospodarstw domowych

Stan i struktura ludności według miejsca zamieszkania

Wyniki narodowego spisu ludności z roku 2002 wykazały, ze ludność Polski wynosi 38 230 080. Oznacza to, że od ostatniego spisu ludność kraju zwiększyła się o 351 tys. mieszkańców, to jest o 1%.

Według spisu z 14.02.1946 roku ludność miejska stanowiła 31,41% ogółu ludności.

W 1995 roku ludność miejska stanowiła 61,57% ogółu ludności.

Ważniejsze dane o ludności Polski na podstawie spisów:

Wyszczególnienie liczby ogółem

1960

1970

1978

1988

2002

Miasta

48,3

52,3

57,5

61,2

61,8

Wieś

51,7

47,7

42,5

38,8

38,2

Średnioroczne tempo wzrostu liczby ludności Polski było następujące:

Gęstość zaludnienia w roku 1946 wynosiła 77 osób/km2. Zaś w roku 1995 gęstość zaludnienia wynosiła 124 osoby/km2.

Najbardziej zurbanizowane województwa mają największa gęstość zaludnienia.

Najbardziej zaludnione województwa to:

Najsłabiej zaludnionymi województwami są:

Struktura ludności według płci

Dla badania zjawisk, które opisują strukturę ludności według płci wykorzystujemy następujące współczynniki:

Współczynnik udziału odpowiednio kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie ludności

0x01 graphic
0x08 graphic

Współczynnik feminizacji - pozwala określić liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn

0x01 graphic

Współczynnik maskulanizacji - pozwala określić ile mężczyzn przypada na 100 kobiet (odwrotność współczynnika feminizacji)

0x01 graphic

Pomiędzy dwoma ostatnimi spisami współczynnik feminizacji wzrósł o 1,4% (punktu) i obecnie wynosi 106,5.

W okresie powojennym współczynnik feminizacji wynosił 110, w kolejnych latach następował spadek wartości współczynnika, w latach 1980-1994 kształtował się na poziomie 105. Obecnie wynosi 106,5.

Na obszarach wiejskich nastąpiła równowaga struktury płci. Przewaga liczby kobiet nad mężczyznami dotyczy miast.

0x08 graphic

Ludność według płci w roku 1988 i 2002 (na podstawie spisów):

Wyszczególnienie

Ogółem

Mężczyźni

Kobiety

Różnica w latach 1988-2002 (w tys.)

+351,0

+51,8

+299,2

Dynamika zmian (1988=100)

100,9

100,3

101,5

0x08 graphic

Struktura według płci i wieku

W strukturze ludności według płci i wieku wyróżnia się trzy subpopulacje:

Współczynnik udziału ludności w wieku produkcyjnym w odniesieniu do ogólnej liczby ludności

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba ludności w wieku produkcyjnym w roku t

0x01 graphic
- ogólna liczba ludności w roku t

według stanu na dzień 30.06 lub 31.12 lub średnia liczba w roku t.

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności w Polsce [%]

W roku 1950 współczynnik udziału ludności w wieku produkcyjnym wynosił 57,8% (miasto 61,5; wieś 55,7).

Na przestrzeni 50 lat następował wzrost wartości tego współczynnika. W roku 2002 wynosił on 61,8.

Wskaźnik ten wykazał spadek w odniesieniu do mężczyzn o 114% oraz dla kobiet o 124%.

Wzrost tego współczynnika oznacza, że nastąpił spadek obciążenia ekonomicznego.

Na przestrzeni lat 1960-2002 nastąpił:

Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym na przełomie 1988 i 2002 - wzrost liczby kobiet zarówno w miastach, jak i na wsiach.

Struktura według wykształcenia

Ludność w wieku 15 lat i więcej wg poziomu wykształcenia w %

1960

2002

Wyższe

2,1

10,2

Policealne i średnie

10,2

32,6

Zasadnicze zawodowe

3,1

24,1

Podstawowe

39,2

28,2

Pozostałe i nieustalone

45,4

4,9

Wykształcenie według wieku i miejsca zamieszkania:

Miasto

1988

2002

Wieś

1988

2002

Wyższe

9,4

13,7

Wyższe

1,8

4,3

Policealne i średnie

31,8

38,6

Policealne i średnie

13,1

22,4

Zasadnicze zawodowe

23,2

21,1

Zasadnicze zawodowe

24,2

29,2

Podstawowe

32,3

22,2

Podstawowe

49,2

38,3

Pozostałe i nieustalone

2,9

1,5

Pozostałe i nieustalone

11,2

5,0

Wykształcenie według płci

Wykształcenie

Mężczyźni

Kobiety

1988

2002

1988

2002

Wyższe

7,2

9,7

5,9

10,8

We wszystkich kategoriach utrzymuje się twierdzenie, iż kobiety bardziej dbają o wykształcenie.

Struktura według stanu cywilnego

Ludność w wieku 15 i więcej lat według stanu cywilnego w 2002 roku

Podział ze względu na płeć:

Stan cywilny

Mężczyźni

Kobiety

żonaci i zamężne

59,9

55,5

kawaler i panna

33,2

24,3

wdowa i wdowiec

2,9

15,1

rozwiedzony i rozwiedzona

3,1

4,2

separowany i separowana

0,1

0,1

Nieustalony

0,8

0,8

Jeżeli chodzi o strukturę stanu cywilnego jest to dość konserwatywna społeczność i raczej nie uległa większym zmianą w przeciągu 1960-2000.

Struktura gospodarstw domowych (w tym: domy opieki społecznej, domy zakonne, domy dziecka)

Przeważają gospodarstwa domowe 3-5 osobowe.

Rodziny wielodzietne (powyżej 7 osób) stanowią około 1% gospodarstw domowych.

Ruch naturalny ludności (najważniejsze z badań demograficznych)

Znajomość tendencji kształtowania się poszczególnych elementów ruchu naturalnego jest bardzo ważna, bowiem tendencje te oddziałują na obecną i przyszłą liczebność populacji oraz jej strukturę według wieku.

Małżeństwa i rozwody

0x08 graphic
Małżeństwo to związek pomiędzy dwoma osobami płci odmiennej, pociągający za sobą wzajemne prawa i obowiązki współmałżonków ustalone w przepisach prawnych i/lub zwyczajach.

Współczynnik intensywności zawierania związków małżeńskich w badanej populacji:

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba małżeństw zawartych w roku t

0x01 graphic
- ogólna liczba ludności w roku t

według stanu na 30.06 lub 31.12 lub średnia liczba w roku t.

Rozwód - oznacza rozwiązanie związku małżeńskiego przez odpowiedni sąd w formie przypisanej prawem.

Współczynnik natężenia rozwodów w badanej populacji:

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba rozwodów w roku t

0x01 graphic
- ogólna liczba ludności w roku t

Współczynnik wyrażający stosunek liczby rozwodów do liczby małżeństw w badanej populacji:

0x01 graphic

Ruch naturalny w latach 1950-2000

Lata

Małżeństwa

Rozwody

1950

10,8

0,4

1960

8,2

0,5

1970

8,5

1,1

1980

8,6

1,1

1990

6,7

1,1

2000

5,5

1,1

Urodzenia

Rozróżniamy dwie kategorie urodzeń:

Rodność to natężenie urodzeń w populacji określonego terytorium

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba urodzeń w roku t na danym terytorium

0x01 graphic
- ogólna liczba ludności w roku t na danym terytorium

Ogólny współczynnik płodności:

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba urodzeń w roku t na danym terytorium

0x01 graphic
- liczba kobiet w wieku 15-49 lat w roku t

Cząstkowy współczynnik płodności

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba urodzeń w roku t przez matki będące w wieku x lat

0x01 graphic
- liczba kobiet w wieku x lat w roku t

Rozwój i zmiany w strukturze ludności w latach 1950-2000

Lata

Przyrost rzeczywisty w %

1950

1,7

1960

1,1

1970

0,8

1980

0,9

1990

0,4

2000

0,0

2002

9,5/1000

Polska zajmuje 21 miejsce od końca, jeżeli chodzi o przyrost naturalny.

Przyrost najwyższy:

Liberia 55,5/1000

Niger 55,2/1000

Przyrost najniższy:

Łotwa 7,8/1000

Bułgaria 7,9/1000

Dzietność kobiet w latach 1960-2000

Lata

Współczynnik

dzietności

1950

307,5

1960

2,980

1970

2,2

1980

2,276

1990

2,039

2000

1,337

Zgony

0x08 graphic
Zgonem jest trwałe, czyli nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych dla życia, konsekwencją czego jest ustanie czynności całego ustroju.

Analiza zgonów na danym terytorium obejmuje:

Współczynniki zgonów:

1. Miara umieralności

0x01 graphic

0x01 graphic
- liczba zgonów w roku t na danym terytorium

0x01 graphic
- ogólna liczba ludności w roku t na danym terytorium

Lata

Zgony niemowląt

na 1000 osób

1950

119,8

2000

8,1

2. Tablice trwania życia (wymieralności)

Tablica trwania życia jest to konstrukcja teoretyczna umożliwiająca prowadzenie szczegółowej analizy procesu wymierania.

W tablicach trwania życia zawarte są następujące informacje:

Te informacje są niezbędne np. w zakładach ubezpieczeniowych do wyznaczenia płac, rent itp.

Średnia życia

Miasto

Wieś

Mężczyźni

73,9

70,42

69,87

Kobiety

78,38

78,20

78,72

Przeciętna długość życia dla kobiet i mężczyzn w roku 1950 była odpowiednio:

Województwo śląskie (2001r.)

mężczyźni

kobiety

69,85

77,64

Komitet Statystyki i Demografii działa przy Głównym Urzędzie Statystycznym.

12

Nadwyżka K nad M - społeczeństwo starzeje się

5

4

3

2

1

0

t t+1 t+2 t+3 t+4

Linia obserwacji (upływający czas obserwacji)

Linia wieku związana z wiekiem badanych osób

Linia życia

Wiek badanych osób w latach

Czas

Wiek w latach

5

4

3

2

1

0

1.1.95 1.1.96 1.1.97 1.1.98 1.1.99

Czas

Urodzenia, zgony i stan ludności w siatce demograficznej

0x01 graphic

Stat. i dem. 13

Stat. i dem. 14

Stat. i dem. 15

Stat. i dem. 16

Stat. i dem. 17

Stat. i dem. 18

Stat. i dem. 19



Wyszukiwarka