PROPEDEUTYKA PSYCHOLOGII ZDROWIA I JAKOŚCI ŻYCIA

WYKŁAD 1.

W latach 50./60. pojawił się lek KREBIOZEN - pacjent Raid - zaawansowany proces nowotworowy (chłoniak)- był umierający, kiedy trafił do kliniki w piątek po poludniu - chciał być leczony krebiozenem - lekarz podal kroplowke z krebiozenem mimo tego, ze jego stan był agonalny - nastepnego dnia pan Raid flirtowal w dyżurce pielęgniarkami - po kilku tygodniach opuscił klinike bez sladu choroby nowotworowej

Niedlugo po tym wydarzeniu wybucha afera farmaceutyczna - ten lek wcale nie pomaga, to tylko placebo. Po kilku miesiącach Raid ma nawrot choroby, jest w stanie beznadziei. Lekarze wiedza, ze Raid był podatny na efekt placebo. Mowia mu, ze krebiozen jemu pomogl, a innym nie, bo lek był skonstruowany tak, ze działał chwile po wyprodukowaniu, a pozniej traci właściwości. Wmawiali mu, ze firma farmaceutyczna ulepszyla ten specyfik. Przynosza mu kroplowke z sola fizjologiczna (cos, co nie ma prawa dzialac przeciwnowotworowo). Rekacja na sol fizjologiczną była taka, ze guzy znikaly jak kule śniegu na rozzzarzonym piasku. To dowod na to, ze to tylko i wyłącznie efekt placebo (wpływ tego, co mamy w psychice na to, co dzieje się w ciele). To początek psychologii zdrowia.

Skad się wziela psych zdrowia i po co?

1. PSYCHOLOGIA ZDROWIA I CHOROBY SOMATYCZNEJ:

PSYCHOSOMATYKA

SOMATOPSYCHOLOGIA

PSYCHONEUROIMMUNOLOGIA

2. PSYCHOTERAPIA

TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA

PODEJSCIE SKONCENTROWANE NA ROZWIAZANIACH I POPRAWIE JAKOSCI ZYCIA

3. TEORIA

EVIDENCE BASED PSYCHOLOGY

PSYCH OPARTA NA DOWODACH NAUKOWYCH

ROZWOJ MODELI TEORETYCZNYCH

ROZWOJ WARSZTATU METODOLOGICZNEGO

Psych wprowadza do psychologii metodologie i podejście naukowe. Stawiamy hipoteze i weryfikujemy ja obserwacjami empirycznymi.

4. ZDROWIE PUBLICZNE

ZACHOWANIA ZDROWOTNE

PROMOCJA ZDROWIA

ODDZIALYWANIA MIKRO- I MAKROSPOLECZNE

Wspolpraca lekarzy i psychologow pomogla odnaleźć zachowania ryzykowne. Przemiany kuturowe pokazuja, ze trzeba się zajac czyms wiecej niż tylko 1 czlowiek.

Zgon os chorej na schizofrenie jest spowodowany kwestiami, chorobami somatycznymi (zawaly, udary).

PSYCHONEUROINMUNOLOGIA

Pod wpływem oddziaływania wkręcenia Raida, ze sol fizl bdzie działać spowodowalo stymulacje ukl odpornościowego i wlasne komorki odpornościowe wziely się za likwidacja komorek nowotworowych.

-odpornosc nieswoista:

Wrodzona

Niespecyficzna - bez względu na nature danego czynnika

Szeroka gama obron (makrofagi, rzeski w calym ciele, które powoduja odruch wymiotny, w slinie lizosym, ktory rozpuszcza oslonki bakteryjne w ustach)

Odp w ciagu kilku godzin

-odpornosc swoista

Nabywana w trakcie zycia jednostki (musimy się jej nauczyc)

Dwa procesy:

->rozpoznanie antygenu (r. zamka i klucza)

->zniszczenie antygenu

Odp w ciagu kilku dni

-rola limfocytow T i B

Na samym poczatku odp nieswoista jest wolniejsza od swoistej, jednak kiedy się już jej nauczymy, to przy nastepnym kontakcie reakcja będzie natychmiastowa.

Limfocyty T (tymus - grasica)

Odpowiedzialne za odporność komorkowa, powstaja one w szpiku kostnym i nastepnie musza się wykształcić. Grasica jest narzadem, który zbudowany jest z przedziałów, na początku ucza się najbardziej charakterystycznych oznak naszego ID, jeśli się nauczy, to przechodzi wyzej, a jeśli nie, to jest niszczony. W nastepnym przedziale uczy się kolejnych , bardziej skomplikowanych niuansow. Jeśli limf T zakonczy nauke, to kiedy trafia do krazenia to potrafi genialnie patrolowac nasz organizm. Kiedy trafi na obcego, to wiaze się z nim i na razie nic nie robi.

• Kom T pomocnicze to wywiadowcy (wysyłają tylko sygnal, żeby inne kom wzięły się do roboty)

• Kom. T efektorowe to snajperzy, potrafia zabic wyłącznie antygena, to snajperzy, którzy się uruchomia to mogą strzelac w nieskończoność

• Kom supresorowe (hamujące) hamuja efektory, dzieki czemu akcja niszczenia antygenu zostaje zakonczona

• Kom pamieci - zapamiętują bardzo dokladnie wizytwoke antygenu, osadzaja się w wezlach chłonnych, grudkach, tkwia tam i mnoza się, zachowuja te pamiec do konca zycia

Kom T wysyłają limfokiny przysyłają snajperow, ale także zaczynaja aktywizowac limfocyty typu B

B

Sa produkowane przez szpik kostny, nie potrzbuja się uczyc w grasicy, kraza po organizmie, ich zadaniem jest wydzielanie przeciwciał

Przeciwciała uwalniaja się, kraza po calym organizmie - odp pojawia się w calym organizmie, na zasadzie zamka i klucza potrafia bezpośrednio uderzyc w antygen

Kom. B pamieci

Kom NK - naturalni kilerzy -> typ kom przypominajacy limfocyt, ale to samodzielny policjant, jest bezwzględny i dziala na wlasna reke, kiedy wylapia obcego, natychmiast go niszcza, to najważniejsze kom jeśli chodzi o walke z wirusami, to nasza obrona przed kom nowotworowymi.

Kom nowotworowa dzieli się cholernie szybko, na tyle szybko, ze nie zdazy dojrzec. Bardzo latwo dochodzi do mutacji przy kolenych podziałach. Ma inny material genetyczny od tej wyjściowej. Kom NK wydziela olbrzymie ilości subst toksycznej niszczącej kom nowotworowa. Czasami nasz org produkuje wiecej kom nowotworowych niż normalnie. NK sa wrażliwe niezwykle na to, co dzieje się w psychice punkt styczny z psychologia i medycyna. NK można stymulowac psychicznie.

AKTYWNOSC UKLADU IMMUNOLOGICZNEGO A CHOROBY

Czynnik wewn i niedoczynność ukl immunologicznego, to szansa na rozwoj nowotworu jest duza.

Reumatyzm może wziąć się z anginy.

Psychoneuroimmunoligia - wzajemne polaczenia

-tkanki limfatyczne posiadaja wlasne unerwienia

-to co, wydziela mozg, neurotnasmitter dziala na kom odpornościowe, bo maja one na swojej pow receptory dla neurotransmitrow

To, co wydziela ukl odpornościowy dziala na mozg - interferon wydzielany jest kiedy się czyms zarazimy, dziala depresyjnie na mozg, wywoluje objawy jak przy slabej depresji - nic nam się nie chce i kładziemy się do lozka i stwarzamy idealne warunki do tego, by się wyleczyc. Może być podawany sztucznie jako lekarstwo, dlatego w czasie leczenia interferonem epizod depresyjny może być koszmarem, bo podawany jest on w ogromnych dawkach.

- ukl odpornościowy podlega warunkowaniu

Warunkowanie odp immunologicznej

-badanie Adera i Cohena (lata 70 - 80te( - zafascynowany badaniami Pawlowa, chciał spr czy da się uwarunkowac takie bodzce nieprzyjemne, stwierdzil, ze spr czy da się zrobi cos, żeby pod wpływem bodźców obojętnych pojawialy się wymioty. Szczurom podal srodek po którym się rzyga (cylofosfamid). Podawane ze słodkawym plynem również powodowalo wymioty i nudnosci. Po zaniechaniu polaczenia cyklofosfamidu i słodkawego plynu (sacharoza) szczury rzygaly tylko po podaniu sacharozy.

Ale szczury zdychaly. Dlaczego?

Wszystkie szczury mialy objawy zaawansowanych infekcji. Z jakiego powodu spadla u nich odpo odpornosciowa. Cyklofosmaid hamuje odporność. Był podawany zbyt krotko żeby wywołać tak Duzy spadek odporności, a wiec to sacharoza wywala taki spade. Rekacje immunologiczne

- reakcje alergiczne 0 obojetny bodziec skojarzony z alergenem nabiera zdolności wywlywania r alergicznej.

Dosw wylapywania alergikow, i rozpylano bodziec uczulajacy. Kojarzenie alergenu z czyms obojętnym (kolorem, zdj).

Szok anafilaktyczny - skrajna reakcja alergiczna

-antycypacyjne nudności u osob poddawanych chemioterapii (25-75% pacjentow_, obserwacja towarzyszacych zmian w aktywności UI

Mozg na zasadzie warunkowanie lapie to, ze chemioterapia = straszne wymioty

Człowiek poddawany chemioterapii i wie, ze będzie miał chemie, zanim dostanie lekarstwo już zaczyna wymiotowac. To czasami się strasznie rozbudowuje, nawet przechodząc kolo pomieszczenia, gdzie podawana jest chemia, przejść kolo szpitali itd…

-objawy immunosupresji u kobiet chorych na raka piersi wielokrotnie poddawanych chemioterapii już po przyjezdzie do szpitala, jeszcze przed podaniem lekow (leki chemioterapeutyczne sa immunosupresyjne)

Uwaga! Stres jako potencjalny czynnik moderujący

Antycypacyjny spadek odporności - chemioterapia = spadek odpornosci. Przed podaniem chemii tez zauważymy spadek odporności. Mechanizmem pośredniczącym jest stres

REAKCJA STRESOWA

Podstawowe reakcje na stres: walcz/uciekaj albo udawaj trupa

Bradykardia - zwolnienie akcji serca, ktos kto się wystraszy, ma r udawaj trupa może zemdlec

Przy silnym wzbudzeniu mamy popuszczenie zwieraczy

R walcz/uciekaj

Te objawy sa regulowane dzieki adrenalinie i noradrenalinie. Żeby szybko uciekac trzeba mieć dobrze ukrwion miesnie, pompujemy krew do miesni,a to wymaga wzrostu cisnienia i przyspieszenia akcji serca. Wzmożone napiecie miesniowe, musimy szybko oddychac, wiec doporwadzmy wiecej tlenu, zmienia się potliwość, żeby wlaczyc układ chlodzenia.

Dobrze nam się ucieka, kiedy nie ma balastu, a wiec kiedy mamy za duzo na gorze, to wymioty, a na dole to biegunka.

Droga hormonalna - najważniejszy jest kortyzol

Wydzielanie kortyzolu

Hormon, który wydzielany zdroworozsdkowo mobilizuje zasoby naszego organizmu, pozwala nam przetrwa r stresowa. Kiedy jest go za duzo, za dlugo, to pojawiaja się nieciekawe zmiany w naszym org, może upośledzać odporność, kom odpornościowe zaczynaja działać gorzej.

Spadek odporności przy przewlekłym stężeniu kortyzolu.

U Pana Raida - przewlekajacy się stres - możemy spodziewac się, ze miał duzo kortyzolu, a wiec jego kom odpornościowe działały gorzej, a kom nowotworowe mogly się rozwijac.

Wystarczy, ze r na stres będzie zmniejszona, to kortyzolu będzie tyle ile być powinno. Pomagając pacjentom w czasie chorob czuc się mnie zestresowanym to jesteśmy w stanie im pomoc.

STRES A ODPORNOSC

- stres krótkotrwały

egzamin:

Immunosupresja u studentow medycyny

Gorsza odp immunologiczna na szczepionki

Także o charakterze antycypacyjnym

Dłuższy czas gojenia się ran

utrapienia (hassles) lub wydarzenia podnoszące nastroj (uplift) - zmiany w funkcjonowaniu UI „dzien po dniu”

30 minutowe klotnie małżeńskie u osob o wysokiej satysfakcji z małżeństwa: zmienny w UI i UH utrzymujące się 24h po zdarzeniu

Zwykle nieporozumienie u kogos, kto się lubi nawzajem, każdy przekonany o swojej racji - klotnia 30 minut. Po tym czasie okazalo się, ze spada im aktywność kom odpornościowych w czasie klotni. Ten spadek aktywności odporności ukl utrzymuje się dobe. Jesteśmy narazeni na infekcje.

-stres chroniczny (szczególne znaczenie stresowo nieprzewidywalnych i niekontrolowanych)

opiekunowie osob chorych na Alzheimera - nizsza immunokompetencja, nawet po śmierci chorego

• Mezowie zon chorujących na raka piersi -

• Efektywność zwalczania kom nowotworowych przez szczury w zależność od stopnia posiadanej kontroli

Chciano spr jak stres zmienia odporność organizmow. Przeszczepiono szczurom fr skory zmienionej nowotworowo. Ukl odpornościowy będzie odrzucal te przeszczepiona latke. W warunkach przyjemnych efektywność zwalczania tych kom przeszczepionych to 50%. Nastepna gr miala klatke podpieta do pradu, a wiec te szczury razone pradem, doznawajace bolu, były zestresowane : im wiecej stresu, tym gorsza odporność, 25% efektywności. Trzecia gr szczurow mialy jeszcze wiecej impulsow elektrycznych i wlaczono im element nauki (naciskanie dźwigni, kiedy uderzyly to wyłączały co drugie razenie pradem) - efektywność zwalczania kom była wyzsza niż w 1szym przypadku - 70%. Te szczury mialy dzwignie - mialy zludne poczucie kontroli. Był przekonany, z ejak naciśnie dzwignie to będzie mu lepiej, to zadzialalao stymulująco na odporność.

Nie ilość stresu jest wazna. Ale wazne jesto to, co my z tym stresem robimy

EMOCJE A ODPORNOSC

-zaburzenia depresyjne - postac kliniczna

Obniżenie immunokompetencji

Poprawa po wyzdrowieniu

Depresja - spadek liczby i cytotoksyczności komorek NK

-nastroj

Obniżony - spadek aktywności NK i limfocytow T

Smiech: wzrost ilości i aktywności limfocytow Th(limf T pomocnicze) i NK oraz przedłużenie żywotności leukocytow - jeśli smiejesz się 5 min dziennie to poprawia się aktynosc Komorek, a jeśli stosowane jest to w rownych ostepach to poprawia się ich liczebnosc

-lek

Spadek aktywności NK i limfocytow T

RELACJE INTERPERSONALNE A ODPORNOSC

-immunosupresja

Spostrzegana samotnosc u studenstow medycyny, u pacjentow psychiatrycznych

Niska jakos zw małżeńskiego: kobiety i mężczyźni rozwiedzeni lub w separacji

Śmierć partnera (posredniczaca rola depresji)

Niskie wsparcie społeczne (np. obciążenie praca zwdodowa)

Psychika nigdy nie wywola choroby nowotworowej. Może tylko pośrednio zmiejszyc odpornośc, co może spowodowac wieksze ryzyko rozwoju choroby.

Wyklad 2

04.11.2014

1. Psychologiczne aspekty bolu.

2. Odczuwanie bolu.

Najprostszy mechanizm to mechanizm zwiazany z uszkodzeniem. Jeśli pojawia się uszkodzenie - pojawia się bol.

W nauce korzystamy z analizowania przypadkow, które wymykaja się temu mechanizmowi. Czy pojawia się bol bez uszkodzenia? Uszkodzenie bez bolu?

Analgezja wrodzona polega na tym, ze czlw rodzi się bez umiejętności odczuwania bolu; obserwacja tych osob pokazala, jak istotna funkcje pelni bol (alarmowa i ochronna), gdyz osoby te rzadko dożywają pelnoletnosci, ok 30r.z umieraja wszyscy; nie czujac bolu sa w stanie oprzec się o goracy piec, zazwyczaj orientuja się, ze cos jest nie tak, gdy jest za pozno; bardzo czestym problemem sa poparzenia; zwykle codzienne maluteńki urazy; najczęściej ci pacjenci staja się osobami niepełnosprawnymi, gdyz sa w stanie chodzic z polamana noga; nie wiadomo skad się bierze

Analgezja epizodyczna: wiedza o niej jest jeszcze mniejsza - nie wiadomo skad się bierze; nie wiadomo u kogo się pojawi; czlw ma zdolność odczuwania bolu, ale sa syt, kiedy majac bardzo powazne uszkodzenie ciala, nie boli go w ogole; nie zalezy ani od wlk ani lokalizacji uszkodzenia; jest ograniczona w czasie, najdalej w ciagu kilku godzin bol się znow pojawi; nie musi dotyczyc calego ciala; nie boli od samego początku uszkodzenia;

Uporczywe bole istniejące pomimo braku uszkodzenia..:

Np. bol fantomowy

3. Bol jest zjawiskiem wielowymiarowym, jest uznawane za zjawisko zmysłowe i emocjonalne. . Definicja przyjeta w medycynie bolu.

Bardzo trudno jest wykryc czynnik, który wywowluje powstanie bolu.

4. Wielowymiarowosc odczuwania bolu.

5. Patofizjologia bolu

Nocycepcja - czucie bolu; ma na celu ostrzeganie przed dzialaniem silnych bodźców zewn.

Ale - bol może stac się cierpieniem pozbawionym biologicznego sensu

-schylkowe stadium choroby nowotworowej

-bole przewlekle

-bole fantomowe

6. Podzial bolu

-kryterium czasu

Bol ostry pobudza nasz układ współczulny, widzimy objawy charakterystyczne dla reakcji stresowej (walcz/uciekaj)

Bol przewlekly zmienia reakcje wegetatywna; r wspolczulna sa slabiej zaznaczone, widzimy mnóstwo objawow neurowegetatywnych, objawia się zmianami potliwości, bledniecie, klopoty z termoregulacja, „rekacja udawaj trupa”, spadek łaknienia, spadek masy ciala, bezsenność, sen jest splycony, nie daje wypoczynku, brak refleksu, niska koncentracja uwagi, procesy poznawcze spadaja

Do bolu przewlekłego nie można się przyzwyczaic, im dłużej trwamy w bolu, tym jesteśmy mniej na niego wrażliwi. Prog wytrzymalosci spada.

Może zdarzac się, ze bol ostry będzie przechodzil w bol przewlekly.

-kryterium miejsca powstania

Bol nocyceptorowy

Jest związany z podrażnieniem receptorow związanych z receptorem odczuwania bolu; wiaze się ze zjawiskiem uszkodzenia -> bol

Bol nienocyptorowy

zawsze wiaze się z jakas choroba, jest patologiczny i psychogenny. Patologiczny zapalny wiaze się z zapaleniem tkanek obocznych, uszkodzeniem nerwu,.

-kryterium miejsca spostrzegania

Scisle zlokalizowany

Uogólniony („boli mnie wszystko”)

Rzutowany: mamy uraz w jednym mscu, ale czujemy ten bol w zupełnie innym miejscu; np. przy zawale wcale nie boli w klatce piersiowej, może bolec konczyna (bark), gdzies w brzuchu albo pod lopatka; przepona - boli w ramieniu, unerwienie miesnia przepony i ramienia wychodzi z tego samego msca w zyciu plodowym i mamy polaczenia nerwowe, które mogą spowodowac w naszym mozgu pomylke, pacjenci z bolem rzutowanym sa nazywani hipochondrykami;

7. Anatomiczne i fizj podstawy nocycepcji i bolu

Nocycepcja - proces wykrywania, sygnalizowania i percepcji obecności bodzca

8. Przewodzenia.

Kilka typow nerwow przewodzących bol:

Wlokna aalfa i abeta przewodza błyskawicznie, sa zmielinizowane, przewodza sygnaly bolowe i inf czucia dotyku, do tego jeszcze pewne sygnaly czucia położenia narządów względem siebie

Wlokna adelta

Przewodza sygaly termiczne, mechaniczne, sa wolniejsze

Wlokna c

Przewodza sygn nt chemicznego uszkodzenia tkanek, sa wolniejsze

Im bliżej mozgu jest uszkodzenie, tym bardziej się te 2 bole nakładają. Ale w stopie zauważymy wyrazne rodzielenie impulsu.

9. Aferentny układ drog czucia bolu - 3 etapy

1)od miejsca uszkodzenia tkanki do tylnych rogow rdzenia, tu zaczyna się drugi neuron idacy do wzgorza (zbierajacy inf calego ciala-jeżeli bol jest nieustający, to pacjenci mogą zdecydowac się na uszkodzenie pewnych cz bolu, co lagodzi bol, ale nie ma drogi odwrotnej)

2)kolejny neuron idzie z jader wzgorza do kory ciemieniowej (odpowiada za to, gdzie ja ten bol lokalizuje, do tego momentu nie wiem gdzie mnie boli, wiem, ze cos jest nie tak, ale nie wiem gdzie mnie boli) stamtąd mamy liczne przelaczenia miedzy wzgorzem, kora mozgowa a innymi układami, podwgorze będzie już pobudzalo ukl współczulny i da nam reakcje; ukl limbiczny będzie dawal odczucie zabarwienie emocjonalne (pojawia się cierpienie)

10. Pomiar bolu

Dziura empatyczna - jak cie nie boli, to zupełnie inaczej oceniasz bol niż wtedy, kiedy cie boli; inna percepcja bolu w zależności od okoliczności

-skale porzadkowe

Brak/lekki/umiarkowany/silny/nie do zniesienia

-skale numeryczne

1 (brak bolu) -> 10 (najgorszy możliwy bol)

-skale wzrokowo-analogowe

Jeszcze bardziej szczegolwy wynik niż przy sklai numerycznej

-diagramy

Żeby wiedziec gdzie boli, sylwetkim na których zaznacza się umiejscowienie

-listy przymiotnikow

Opisy bolu sa bardzo obrazowe (np. bol przeszywajacy, kłujący, palący)

11. Względne natężenie bolu

Wg kwestionariusza bolu McGilla

Oksytocyna daje ulge w umysle, podczas porodu jest wydzielana ogromna ilość oksytocyny,

Kauzalgia - bol związany z uszkodzeniem nerwow, przewlekly, nie reaguje się na leki, najczestszy efekt w czasie wypadkow na motorze (można wyrwac sobie sploty barkowe poprzez przelot przez kierownice, konczyna jest sparalizowana i dochodzi do odczucia silnego, palącego bolu, czlw nie reaguje na srodki przeciwbolowe); bol jest naprawde potworny, ulge może dac wymiar pozabiologiczny

Kontrola bramkowa

Bramka bolu miesci się w rdzeniu kregowym.

Bol jest przewodzony roznymi włóknami nerwowymi (grube - szybko, inf z dotykiem, cienkie - wolno i daje poczucie upierdliwego bolu). Wlokna te docieracja do rdzenia kr, lacza się z neuronem transmisyjnym. W rdzeniu kr jest miejsce - istota galaretowata - jest tam skupisko malutkich neronow polaczonych ze soba, działają jako regulatory tego, co dzieje się w rdzeniu. Wlokno grube pobudza wl transmisyjny, wl cienkie hamuje istote galaretowata. Istota galaretowata hamuje wlokna transmisyjne, czyli hamuje przewodzenie bolu. Im bardziej będzie pobudzona tym mniej bolu dotrze do mozgu.

Trzeba mieć bardzo aktywna istote galaretowata. Im bardziej aktywne wl cienkie tym wiecej sygnalu do wl trans, wiecej sygnalu do mozgu, istota galaretowata wyl, tym bardziej sygnal odczuwany w mozgu.

Wl grube - daje przelaczniki do istoty galaretowatej uaktywniając ja, wl się hamulec, dziala on zarówno na wlokna grube i na wlokna cienkie, czyli wlokna grube pobudzając istote galaretowata hamuja sama siebie, sygnal będzie mocno przytłumiony, jeśli chodzi o przekazanie dalej, mamy wylaczenie sygnalu płynącego z włókien cienkich.

Wszystko zalezy od tego, ile wlokien grubych i cienkich dziala. Ośrodkowe mechanizmy kontroluje - mogą wzmacniac sygnal Bolowy albo zmiejszac.

Jak wykorzystac bramke bolu w praktyce?

Pomasowanie bolącego miejsca jest sensowne - inf dotykowa pobudza istote galaretowata.

Konczyna fantomowa

=Poczucie posiadania brakującej konczyny.

Doznanie fantomowe to nie musi być bol, to może być odczuwanie kształtu, obecności utraconej konczyny.

Czesciej doznaja bolu fantomowego kobiety niż mężczyźni.

12. Przyczyny

Nerwy na obwodzie sa w stanie się regenerowac. Przy amputacji nogi, nerwy dalej się rozwijaja w tej konczynie, kikucie.

Pamiec neuronalna: w naszym mozgu, w korze ciemieniowej mamy msca odpowiedzialne za percepcje bolu.

Przy amputacji srodkowego palca, sąsiednie palce przejma role, te miejsca stana się wieksze, będzie je latwiej pobudzic, zdarza się, ze delikatne pobudzenie palca wskazującego, miesce produkuje dodatkowe impulsacje,

Konczyna dolna i genitalia maja bardzo bliskie położone pola sensoryczne w korze recepcyjnej, np. pacjenci po wysokiej amputacji konczyny dolnej staja się hiperseksualni - wieksze potrzeby seksulane, wyzsza jakos orgazmow itp. Fetyszyzm wiaze się z fetyszem stop. Dlaczego? Pola recepcyjne dla stop i genitaliow leza blisko siebie. A ze istnieja neurony lustrzane, często wystarczy popatrzec na czyjes stopy.

Psychologiczne aspekty dosw bolu przewlekłego

-charakterystyka pacjentow

Bol przewekly zmienia osobowość człowieka

Wymiar motoryczny, ruchowy

Kurara - srodek uzywany przez Indian do zatruwania strzal. Odkryto, ze ten srodek ma dzialanie „znieczulające”, podajac w czasie operacji kurare, pacjenci nie reagowali na bol, bedac przytomni nie drgnęli, ale kiedy zakończono zabieg, pacjenci zglaszali maksymalne cierpienie. Okazalo się, ze ten srodek blokuje możliwość ruchu (dlatego podczas operacji pacjent nie drgnął z bolu)

Motoryczna reakcja na bol

Reakcje na bol zauwazalna (ekspresja mimiczna) zalezy od naszego wychowania. To w jaki sposob uczymy dziecko czym jest bol ma przełożenie na reakcje dziecka, kiedy dozna bolu.

Kreng Jai (Tajlandia) - dzieci odczuwaja bol, ale zachowuje się zupełnie spokojnie, r. mimiczna jest zminimalizowana, ich napiecie mięśniowe jest bardzo slabe.

Prog czucia bolu - to, kiedy zaczynam odczuwac,ze cos mnie boli.

W syt, kiedy uruchamiamy mobilizacja, kulturowo zauważamy roznice.

Instrumentalna kontrola bolu

W zależności od r otoczenia tez będziemy mieć inna ekspresje czucia bolu.

Zależność U-ksztaltna - za duzo i za malo troski sprawia, ze bol jest wysoki.

Żeby osłabić objaw trzeba podkreślić, ze nasz bliski dobrze znosi bol, ze funkcjonuje mimo bolu, należy go nagrodzic za to

Wykład 3

19.11.2014r.

1. Wielowymiarowość odczuwania bolu:

PROCESY EMOCJONALNO-

MOTYWACYJNE

SENSORYCZNY BODZIEC

BÓLOWY

PROCESY MOTORYCZNE

PROCESY POZNAWCZE

2. Czynniki psychologiczne a odczuwanie bolu

-procesy poznawcze:

Znaczenie sytuacji

Sugestia i zjawisko placebo (ludzie, którzy otrzymuje leki przeciwbolowe inaczej reaguja na nie, kiedy wierza, ze ten lek może naprawde pomoc - to ten lek dziala duzo lepiej i szybciej, efekt placebo zalezy również od wiary otoczenia w to, co się dzieje; eksperyment podwojnie ślepej probie: morfina i paracetamol, na efekt przeciwbolowy ma duze znaczenie to, w co wierzy lekarz, kiedy wierzyl, ze podaje opioid, efekt u pacjena był o wiele lepszy, kiedy jako specjaliści jesteśmy przekonani, ze jakas metoda dziala, jesteśmy bardziej wiarygodni, wysylamy niewerbalny przekaz, ze to ma sens, pacjent dzieki temu odbiera ten sygnal i dostaje nadzieje, i efekt jego leczenie jest o wiele lepszy; nocy placebo - przeciwne działanie do placebo)

Uwaga: modyfikacja percepcji (kiedy angazujemy się w cos, co wymaga od nas uwagi - jakis dystraktor - to może się zdarzyc, ze można przez jakis czas funckjonowac duzo latwiej, a kiedy koncentrujemy się na bolu, to może być on duzo wiekszy, im bardziej nasza uwaga się koncentruje, tym bardziej odczuwamy dolegliwości)

koncentracja na doznaniach bólowych:

Nasilenia

silna koncentracja na innych obszarach:

Nasilenia, nawet zablokowanie

Oczekiwania, pamięc, uczenie się (jak bol pamietamy, czego oczekujemy, czego dotychczas nauczyliśmy się o bolu; pamiec ta jest dosc trwala, mocna, komplikujaca zycie, skojarzene miejsca z dolegliwością; nawet u dentysty, kiedy mamy znieczulenie, wylaczone jest czucie bolu, ale nie mamy wyl czucia dotyku)

skojarzenie bodźca bólowego z przyjemnościa lub przykrością (niektóre praktyki seksualne, masaz, to wyrzut opioidow, który wiaze się z dzialaniem ośrodków przyjemności)

3. Czynniki psychologiczne a odczuwanie bolu

Wielowymiarowosc dosw bolowych (Broom, 1988, Eimer, 1988)

Subiektywne dosw bolu definiowane w 3 wymiarach:

sensoryczno-rozróżniające - spsoć, w jaki odczuwa się bol (np. klucie, palenie, nacisk)

poznawczo-oceniajace - sposób rozumienia bolu (np. „może mnie boli, bo mam raka?) - nastepuje interpretacja zjawiska

motywacyjno-afektywne - odczucia związane z bolem (np. „to przerażające”) - wl negatywnego afektu, odczucia związane z lekiem, przerażeniem; to nie tylko okresla nasze uczucia, ale także kierunek zachowania

Na wymiar poznawczo ocenajacy i motywacyjno afektywny możemy wpływać terapiami.

4. Czynniki psychologiczne a odczuwania bolu

-procesy emocjonalno - motywacyjne - LĘK

Dzialanie U-kształtne

Im lek jest wiekszy, tym bol będzie narastal, ale tylko do pewnego momentu; lek wiaze się mocno z uwaga, można zobaczyc, ze bol, który się pojawia, dosc mocno zaweza uwage czlw;

5. BOL - mechanizmy PODTRZYMUJACE

Dlaczego bol nie znika, kiedy znika czynnik, który wytwarza bol

-epizodowania: wyobrażenie sobie najgorszych scenariuszy

Gdy czuje bol - mowie sobie, ze to tylko bol, nic zlego mi się nie dzieje, czas zajac się czyms innym w tym momencie mamy szanse czuc się dosc spokojnie, wtedy jesteśmy w stanie prowadzic normalne zycie, to dobry kierunek do zdrowienia

Może być inaczej. KATASTROFIZOWANIE - myslenie, ze to się nigdy nie skonczy, ze będzie tylko gorzej. Kiedy nakręcamy się w myslach katastrofizujac, naturalna emocja jest LEK. Często odczuwamu lek przed konkretnymi sposobami radzenie sobie (np. zwyrodnienie kręgosłupa - dyskopatia- pozbywając sie bolu strasznie boi się, ze to wroci, w leku przed nawrotem stara się zabezpieczac kręgosłup prze kolejnym urazem, moze pojawic się lek przed poruszaniem się, przez cwieczeniami fizycznymi, nawet przed rehabilitacja, taki człowiek może osłabić sobie przez to stan kręgosłupa, podwyzsza podatność na urazy. Tego tyou dzialania będą prowadzic do wystapienia nasilenia bolu, bądź uruchomienia zachowan prowadzacych do pogłębiania się danego schorzenia.

6. Irracjonalne cierpienie. Wpływ TPB na poziom depresyjności i percepcje bolu u osob chorych na nowotwory.

7. Cel badania:

Badanie prowadzone przez 10 lat.

-spr czy istnieja zależność miedzy nasieleniem się przekonan pacjenta (pp związanych z katastrofizowaniem), zw z depresyjnascia a intensywności odczuwania bolu

-spr czy dzialania psychoterapeutyczne ukierunkowana na poprawienie myslenia pacjenta sa w stanie cokolwiek zmienic w percepcji bolu, czy pomaga poczuc się pacjentom lepiej.

8. Material i metody

121 osob chorob (nie w stanie terminalnym, ale ci, którzy maja przerzuty wieloogniskowe do kosci, sa leczeni dokaldnie tak samo, pacjenci, którzy byli w eksperymentalnych badaniach)

Oddziaływania terapeutyczne trwające 8 tygodni

Racjonalna terapia zachowania: (spr czy to co pacjent mysli jest zdrowe, czy mu pomaga, czy przekonanie pacjenta będzie mu pomagac)

-zdrowe myslenie jest oparte na faktach

-zdrowe myslenie pomaga chronic zdrowie i zycie

-zdrowe myslenie pomaga osiągać cele

-zdrowe myslenie pomaga rozwiązywać bądź unikac niepozadanych konfliktow

-zdrowe myslenie pomaga czuc się tak, jak człowiek chce się czuc

terapia indywidualna

8 cotygodniowych godzinnych sesji

BOL - skala wizualno - analogowa (VAS)

DEPRESYJNOSC - Inwentarz Depresji Becka (BDI)

IRRACJONALNOSC MYSLENIA:

-wywiad czesciowo utruktoralizowany, dot obrazu dolegliwości bolowych pacjenta oraz możliwości radzenie sobie z nimi

-zasady zdrowego myslenia

9. TPB a praca z bolem

Myslenie dychotomiczne - tzw czarno biale

10. Wyniki

11. Czy zlamane serce boli tak smao jak zlamana noga?

Cierpiacy mozg

Procesy emocjonalno - motywacyjne: ASYMBOLIA - zjawisko neurologiczne, patologiczne związane z rozdzieleniem uczuc sensorycznych od poznawczych, na poziomie pozawczym czlw wie, ze go boli, gdzie go boli, jak bardzo, ale zupelnie się tym nie przejmuje, ma wyl czesc afektywna, taki czlw mimo silnego bolu funkcjonuje zupełnie normalnie, to tak jak z czuciem temp., tak dziala opioid, morfina, która sprawia, ze czlw przestaje się przejmowac bolem

BOL SPOLECZENY

Zlamane serce

Zranione uczucia

Uderzajaca krytyka

12. Patofizjologia bolu

Droga wstepujaca z rdzenia do roznych obszarow OUN

Układ limbiczny - przednia cz zakretu obręczy( wiaza się z nadawaniem emocjonalnego znaczenia bolowi, wiaze się z odczuwaniem dystresu, z odczuwaniem cierpienia) i wyspa (cos, co wiaze się z wewn stymulacja bolowa, pozwala nam zlokalizowac troche bolu, zarzadza tym, co mnie boli, będzie tez uczestniczyc w wysylaniu synalu do tych czesci ciala)

Usuniecie przedniego zakretu kory obręczy, wtedy kiedy mamy do czynienia z przewlekłym bolem prowadzi do wyl dyskomfortu bolu, ale istnieje mozliwosc dalszej identyfikacji stymulacji bolowej czyli mamy do czynienia ze zjawiskiem asymbolii.

Kiedy stymuluje się przedni zakret obręczy, to malpy zaczynaja zachowywac się i wydawac glosy charakterystyczne z odseparowaniem od opiekuna, ze strata.

Chirurgiczne uszkodzenie przedniej cz zakretu obręczy prowadzi do redukcji sytuacji stresowej

13. Bol fizyczny i społeczny

Eksperymentalne dosw wykluczenia spol

Pokazuja, ze mamy w mozgu przedni zakret kory obręczy, który aktywizuje się w b ciekawych okolicznościach. Ludzie wsadzeni do rezonansu przepływowego, powiedziano im, ze gra w pilke z dwoma pozostałymi uczestnikami, którzy sa w innych aparatach do rezonansu, mieli przerzucac piłeczkę za pomoca przycisko. Wszystko wiedzieli na monitorach. Nastąpiło wykluczenie osoby badanej. Tam, gdzie było wykluczenie wtedy dochodzi do większej aktywacji przedniego zakretu obręczy. pewien obszar, który bierze udzial w regulowania afektu bolu również był uruchamiany podczas tego badania.

Bol fizyczny aktywizowal dokladnie te same miejsce co wykluczenie. Wykluczenie społeczne związane z roznymi czynnikami może spowodowac uaktywnienie się przedniego zakretu kory obręczy i wywołać podobne zjawiska w mozgu co autentyczny bol fizyczny.

14. Bol społeczny.

To, ze odczuwamy bol fizyczny w zw z bolem społecznym to mechanizm zabezpieczajacy przed oddalaniem się od stada. W stadzie lepiej przezyc.

15. Bol a przyjemność.

analgezja wywolana przyjemnością:

Bol ulega redukcji podczas ekspozycji na:

-przyjemne zapachy, obrazy, muzyka, smaczne jedzie, Zach seksualne

analgezja zwiazana z placebo

Oczekiwania na nagrodę

-osoby, które nie spodziewaly się iniekcji morfiny w celach przeciwbolowych i otrzymaly iniekcje w sposób maskowany, wykazywaly

Dzialanie ukl limbiczny jest uzaleznine od wielu czynnikow. Np. morfina może wyl dystres.

Wewn endogenne opioidy (endorfiny i enkefaliny) - redukcja uczucia bolu.

Endorfiny wydziałają się wtedy, gdy fundujemy sobie frajde, przyjemności (muzyka, jedznie, obrazy, smiech). W zachowaniach seksualnych ogromny wyrzut endorfin w momencie przezywania orgazmu.

Opioidy wydzielaja się również wtedy, gdy czekamy az się stanie cos fajnego, gdy czekamy na nagrode.

16. Zależności miedzy przyjemnością a bolem.

Kiedy odczuwamy bol możemy zaangażować się w frajde. Generalnie, jeżeli zapewnimy sobie frajde zaczna wydzielac się opioidy wewn i bol powinien się zmniejszyc.

Kiedy zablokujemy receptory dla opioidow to nawet fundowanie sobie przyjemności nie zmniejszy bolu.

Odczuwamy przyjemność - dzieje się cos fajnego - kiedy pojawi sie bol, przyjemnosc spadnie. Ale jeżeli dostarczy sobie opioidow z zewnatrz to po zlamianiu przyjemność nie spada

DOPAMINA to 2ga subst, ktora wiaze się z ukl nagrody, z radocha, z odczuwaniem przyjemności. Dopamina, która uwalnia się w GL osrodku nagrody - w jadrze półleżącym - hamuje toniczną częśc bolu. Potrzebna w leczeniu bolu przewlekłego.

Dopaminowi agoniści (np. amfetamina) redukuja bol przewlekly (toniczny) ale nie zmieniaja ekspresji bolu fazowego (ostrego)

PODOBNE DZIALANIA OPIOIDOW - ENDOGENNYCH I EGZOGENNYCH

17. Bol a pieniadze.

-koncentracja na wartościach mat, takich jak pieniadze, może modyfikowac proces nocycepcji

-strata pieniędzy aktywuje obszar wyspy (to, co może wysłać sygnal do ciala - uwazaj, bo boli), a wiec obszar związanego z odczuciami wisceralnymi i negatywnym afektem, można udczuwac bol fizyczny

-spodziewania się lub otrzymanie gratyfikacji finansowej aktywuje jądro półleżące (uwalnianie dopaminy)

Kwestia finansowa b. często wiaze się z poczuciem niesprawiedliwości. Wiaze się z bolem somatycznym.

18. Neurony lustrzane.

-To grupa neuronow, uaktywniających się podczas wykonywania pewnej czynności lub obserowania jej u innych osobnikow.

-kora motoryczna czlw wydaje się nie być duzej „prywatna” ale jest raczej czescia „mozgu spol”, pozwalającego doświadczac stanow obecnych u innych ludzi tak samo, jakby były wlasnymi

W mozgu znajduje się odbicie zachowania, które obserwuje u innej osoby.

-mozg - przednia wyspa i przedni zakret kory obręczy - może odzwierciedlac „emocjonalna stymulacje” innych osob - nie tylko aktywuje się, kiedy sami cos przezywamy, ale także kiedy jesteśmy świadkami czyichs pozytywnych lub negatywnych emocji

19. Leki przeciwbolowe a bol społeczny?

-poziom endogennych opioidow, okazuje się być nizszy w przypadku odp na wywolane dosw spol utraty.

-paracetamol - lek przeciwbolowy

redukuje zgłaszane w codziennej obserwacji cierpienie emocjonalne

zmniejsza neuronalna odp na ostre wykluczenie społeczne

20. Choroba Alzheimera.

Osoby opiekuje się ludzmi chorymi na Alzheimera doswiadcza wykluczenia spol, uwaga opiekuna jest całkowicie skoncentrowana na os chorej (która ma bardzo paskudne zaburzenia zachowania, trudne do ogarniecia przez otoczenie). Opiekunowie maja wyzsza zachorowalność na choroby układu krazenie, przedwczesne zgony i wyzsza śmiertelność niż w pozostalej cz populacji, nie przezywajacej podobnego przewlekłego stresu.

Im silniejsza relacja z chorym, tym wieksze wyczerpanie emocjonalne opiekuna.

Im silniejsze poczucie straty, tym mniejsze poczucie osiągnięć osobistych zw ze sprawowaniem opieki

Im silniejsze poczucie straty, tym wyższe nasilenie objawow depresyjnych

Im silniejsze poczucie straty przy jednoczesnie pozytywnych dosw z chorym z okresu zdrowia oraz silnej pozytywnej

Można założyć, ze poczucie straty będzie przejawialo na fiz odczuwanie bolu.

Wykład 4

03.12.2014r.

Rozumienie zdrowia

Istnieje ogromny problem z definicja „zdrowia”.

1. Zdrowie a współczesność

-idealne warunki życia

-postep medycyny

-wymagania współczesności - maksymalizacja zysków (to zjawisko, które pokazuje, ze jeżeli cos jest dostępne to chciałabym to mieć, bo to fajne) - przyrównywanie się do gornego pulapu powoduje, sprawia, ze ciagle jest cos nie tak, pojawia się frustracja; to zjawisko być może powoduje, ze tak wiele osob narzeka na swój stan zdrowia, widzie niedomagania, które jeszcze kiedys jakos by uszly naszej uwadze

ALE:

-wysoka zachorowalność na choroby zw ze stresem psychosomatyczne, nerwicowe) i szerokie poszukiwanie wsparcia medycznego (gdyby było mniej hipochondrykow, można byloby wiecej zrobic dla ludzi rzeczywscie chorych, pieniadze nie bylyby tak trwonione - hipochondryk jest w stanie wywołać prawdziwe objawy choroby fizjologicznej)

-co 18 sek na swiecie umiera ktoś z powodu infekcji dróg oddechowych, co 30sekund w Afryce umiera dziecko z powodu malarii, co 60 sekund umiera gdzies kobieta z powodu komplikacji okołoporodowych, 250 tysiaecy osob rocznie umiera na swiecie na grype, co 6,4 sekundy jednak osoba zostaje zarazona wirusem HIV

-wg WHO z powodu niewłaściwego odżywiania cierpi około polowy ludności w kazdym kraju, w tym osoby nadmiernie syte oraz te permanentnie niedożywione

2. Metateoretyczne modele zdrowia

Koncepcja człowieka.

model biomedyczny (model b. charakterystyczny dla podejścia medycznego)

Bardzo redukcjonistyczny, myslenie o czlw jako zespole odrębnych elementów połączonych; pomijamy to, ze cialo ma dusze

Zespól odosobnionych elementów powiązanych względnie prostymi relacjami

REDUKCJONIZM

DUALIZM

def. zdrowia:

-kategoria uniwersalna tzn jednoznaczna dla każdej posługującej się nią osoby

-definicja - brak choroby

Człowiek a zdrowie:

-człowiek traktowany jest przedmiotowo

-lekarz posiada wyłączne kompetencje pozwalające na orzekanie o chorobie

Zachowania zdrowotne:

-wykonywanie zaleceń kierowanych przez lekarzy pod adresem pacjentów

-działania profilaktyczne nastawiona na eliminowanie chorób

model biopsychospołeczny (charakterystyczny dla psychologów)

Patrzenie na człw bardzo szeroko, staramy się zobaczyć całość, patrzymy na to, jak psychika wiąże się z ciałem
uznanie skomplikowanych powiązań miedzy człowiekiem a jego środowiskiem (MANDALA ZDROWIA pokazuje, ze musimy w relacjach uwzględnić to, co dzieje się pomiędzy psychika a otoczeniem, uwzględnia się innych ludzi) oraz jedności człowieka w jego złożoności

def. zdrowia:

-poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania szczytu własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości jak i pozytywnego reagowania na wyzwania środowiska

Człowiek a zdrowie:

-człowiek traktowany podmiotowo (po partnersku - wsadzamy pacjentowi odpowiedzialności, ale nie każdy jest w stanie udźwignąć tę odpowiedzialność, może nie być na to gotowy, w przyszłości może czuć żal zw z podjętymi decyzjami)

-egzystencja biologiczna człowieka jest sensowna i twórcza

-człowiek i lekarz jako partnerzy (rozmawiania o metodach leczenie

-w momencie, gdy nie jesteśmy chorzy to chcemy być traktowani podmiotowo, ale gdy jesteśmy faktycznie chorzy to chcemy, by ktoś za nas zdecydował, chcemy być wtedy traktowani przedmiotowo

Zachowanie zdrowotne:

-działanie świadome podjęte przez jednostkę, niezależnie od jej faktycznego i postrzeganego stanu zdrowia, w celu promowania ochrony i zachowania zdrowia, bez względu na to czy jest ono skuteczne czy też nie

(grzebanie w internecie, szukanie inf, które niekoniecznie sa pomocne i odpowiednie dla mojego zdrowia; niedoloty - medycyna ludowa - łajno krowie, które nie doleciało do ziemi, łapane w locie, obkładanie niedolotem rany oparzeniowej; cos niekonwencjonalnego, w co wierza ludzie)

-Mentalność prawego kciuka - mentalność postmodernistycznego człw - łątwo, szybko, jednoznacznie „klik i jest”, coś, do czego chcemy dążyć; cos robie i od razu widac efekty

3. Choroba

-występowanie objawów lub innych widocznych lub wykrywalnych znamion upośledzenia funkcji narządów i układów organizmu

-osoba kompetentna w zakresie wykrywania tych objawów to jedynie ekspert-lekarz, dysponujący wiedzą i doświadczeniem

ALE:

-obecnie: eksperci w zakresie zdrowia i choroby to także przedstawiciele innych profesji - farmakolodzy, biolodzy, specjaliści w zakresie diagnostyki i neuroobrazowania, psychologowie, kosmetolodzy i in. (im więcej specjalistów tym większe prawdopodobieństwo wykrycia patologii)

-ważna rola mediów (podpowiadają co jest nie tak np. blok reklamowy zawierający inf o zdrowie i leczeniu, możemy dowiedzieć się z reklam, że coś nam może dolegać)

-pojawiaja się nowe problemy zdrowotne, które dawniej nie misecily się w tej klasycznej, starej definicji zdrowia

MEDYKALIZACJA

Tendencja do definiowania naturalnych i fizjologicznych procesów w kategoriach problemów medycznych (patologii, choroby) i przypisywania im znamion choroby i zaburzeń, czego dalszą konsekwencją jest włączanie postępowania terapeutycznego

-np. poród (podawanie leków przeciwbólowych kobietom rodzącym), kontrola urodzeń (metody antykoncepcyjne, paradoksalnie leczy poprzez to płodność, traktujemy płodność jako patologie), okresowe bóle głowy, wzdęcia czy zgaga(przesuwamy uwage na skutek, zapominamy o przyczynach; uważamy, ze możemy się nażreć i poźniej wziąć Espimisan i nie będzie problemu) na skutek bł dietetycznych, przejściowe spadki nastroju (to, ze się poklocilismy, zdenerwowalismy powoduje, ze jesteśmy smutni i znowu patrzymy na objawy, a nie patrzymy na przyczyny tych objawow), aktywność seksualna (leczenie aseksualizmu, medykamenty uwazaja, ze to wynaturzenie), szczepienia itd.

-istotna rola nowych mechanizmów i rynków tworzonych przez przemysł farmaceutyczny, organizacje rządowe, towarzystwa ubezpieczeniowe, biotechnologie itp.

• Medykalizacja z jednej strony może nam pomoc przezwyciężyć kłopoty jeśli rzeczywiście mamy problemy zdrowotne, ale może też stworzyć problemy nieistotne, którymi nie powinniśmy/nie musimy się przejmować

• Bardzo często to, co pojawia się problemem zdrowotnym jest bardzo często efektem działania koncernów farmaceutycznych (róznego rodzaju nagonki, wpajanie ludziom, poprzez stworzenie objawu, który trzeba leczyc - np. zmeczenie, brak energii)

• Zaczynamy mieć problem z rozumieniem tego co jest brakiem choroby a co już jest choroby - rozmycie

4. POZYTYWNA STR FARMACEYTUKALIZACJI I MEDYKALIZACJI

-stworzenie współczesnemu czlw możliwości redukcji niechorobowego dyskomfortu psychicznego i/lub fizycznego

leczenie impotencji związanej z fizjologicznym starzeniem się organizmu, dzieki czemu molwie estaje się utrzymanie wysokiej jakości życia seksualnego nawet w bardzo podeszłym wieku

-możliwość usprawiedliwienia swoich dolegliwości (to nie tak, ze źle mi idzie na studiach - mam zespół przewlekłego zmęczenia; wpisujemy się w model biopsychospoleczny, oddalamy się od modelu biologicznego) w medycznych kategoriach niż opisywanie tych problemów, jako przesadnych czy wymyślonych

-wsparcie mediów

-to szansa dla ludzi, którzy poprawić sobie komfort

5. NEGATYWNA STR

-np. promowanie konieczności farmakologicznego wspomagania odporności czy leczenie dolegliwości, nie wymagających takich terapii

złe samopoczucie

przeziębienie, etc.

-naturalne obniżenie popędu seksualnego coraz częściej jest opisywane w kategoriach zaburzenie wymagającego farmakologicznej korekty

komercyjny sukces Viagry i innych leków wspomagających potencję

6. Diagnoza objawow patologicznych

• Postęp metod diagnostycznych

-trudne do interpretacji odchylenia od normy (mechanizmy biochemiczno-molekularne)

depresja/OCD - dysfunkcja ukl serotoninergicznego

wł farmakoterapii - SSRI

ALE:

-zakochanie: identyczne odchylenia od normy w zakresie funkcjonowania ukł serotoninergicznego, jak w OCD (obniżenie poziomu 5HT), zwłaszcza u mężczyzn

• Badanie neuroobrazowe czynnościowych następstw subtelnych anomalii molekularnych w obrębie COMT

Bł w przetwarzaniu danych w płacie czołowym (mało dopaminy). Ludzie maja metabolizm dopaminy gwarantowany poprzez dzialanie enzymu

Gen dla enzymu COMT, który rozklada dopamine ma 2 warianty:

Met-met

Met-val

Val-val

Mationina zwalnia enzym rozkladajacy dopamine, mamy jej wiecej.

Os majace dobrze działający plat czolowy maja mniej bl w tescie n-back. W badanich u osob z wariantem met-met to aktywność pl czolowego jest malutka. Ale gdy ktos ma feler, to wiecej neuronow trzeba zaangażować.

Jeśli wynik jest zly - nie wiadomo czy ta osoba będzie miala wybuch psychozy. Może mieć, ale nie musi. Tutaj problem medycyny - trudno ustalic co jest już patologia, która trzeba leczyc, a co jest tylkozwyklym odchyleniem. Wlacza się leczenie wtedy, kiedy nie jest ono potrzebne.

7. Zachowania zdrowotne?

• kompulsywne zachowania zdrowotne

-kompulsywne bieganie (zwyrodnienia, urazy, należy sprawdzic czy mój organizm jest przystosowany do danego wysiłku fiz)

-ortoreksja (nadmierne skupianie się na zdrowym jedzeniu, ciagle przeliczanie kalorii, spr konserwantow; przypomina zaburzenia obsesyjno-kompulsywne)

• rola mediow (np. de stygmatyzacja, personalizacja, zachęcanie, wzbudzanie niepokoju czy odpowiedzialności)

-np. szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka (HPV chroniąca kobiety przed rakiem szyjki mecicy, human papilloma virus), jako profilaktyki raka szyjki macicy

-komunikaty wzbudzające emocje i lęk kierowane przez media

-np. nieobowiązkowe szczepienia dla dzieci

-żal antycypacyjny (żal, że nie wybrałam innej opcji; żaden wybor nie jest bezpieczny, żaden nie jest pozbawiony niepewności)

• badania profilaktyczne

-badanie przesiewowe - wczesne wykrycie zagrożenia, wcześniejsze wł adekwatnego leczenia i redukcja ryzyka zgonu czy gorszego i powikłanego przebiegu choroby;

NADDIAGNOSTYKA (nadrozpoznanie) - wykrycie tak wczesnych stadiów chorobowych, że schorzenie to nie zdąży się rozwinąc podczas zycia człowieka

etyka

8. Badania profilaktyczne:

1. Rak piersi

-niekoniecznie wykrycie pojedynczej kom nerwowej swiadczy o tym, ze w przyszlosci będę miala raka (jeśli kobieta podda się mimo to mastektomii - niekomfortowe życie, problemy z kregoslupem, ze środkiem ciężkości, mogą pojawić się obrzęki,

-kobiety mogą nie wytrzymac napięcia życia i prosi o profilaktyczną mastektomię

-Norwegia: w gr 3988 pacjentek z inwazyjnym rakiem piersi, u 15-25% kobiet, u których wykryto zmiany w badaniach mammograficznych, dokonano nadrozpoznania

-Dania: badania, w których uwzględniono także przewodowego raka in situ, procent nadrozpoznań sięgał 33%

2. Rak prostaty

-prostaktetomia również ma negatywne skutki u mężczyzn - nietrzymanie moczu, problemy z erekcją

-przesiewowe badania opierające się na ocenie poziomu PSA mogą redukować odsetek zgonów o 20%, jednak metoda ta jest obarczona dużym ryzykiem nadrozpoznań, szacowanym na 10-31%

-USA: adania obejmujące blisko 80 tysiecy mężczyzn

nie zaobserwowano różnic w śmiertelności z powodu raka prostaty pomiędzy osobami objętymi screeningiem przy pomocy PSA i osobami, które nie poddawały się tym badaniom

zasadność stosowania tstów opartych na PSA budzi liczne kontrowersje

9. Orientacja patogenetyczna vs salutogenetyczna

Głowne zadania i zagadnienia

MODEL PATOGENETYCZNY

MODEL SALUTOGENETYCZNY

Poszukiwanie uwarunkowań choroby -co jest przyczyną choroby? -co wpływa na jej przebieg? specjalizacja w podejściu do choroby Zdrowie i choroba to 2 różne zjawiska

Antonovsky (1997) Poszukiwanie psychospołecznych uwarunkowań zdrowia -jakie czynniki sprzyjają zdrowiu? -dzięki czemu ludzie zachowują dobre zdrowie? poszukiwanie uogólnionych czynników zaangażowanych w osiąganiu bieguna zdrowia Zdrowie i choroba to krańce tego samego kontinuum (możesz być troche zdrowy i troche zdrowy, możesz być jednoczesnie bardzo chory, ale z pkt widzenia funkcjonowania mogę mieć swietne zdrowie psychiczne, dobra kondycje)

Wykład 5

17.12.2014

1. Orientacja patogenetyczna vs. salutogenetyczna.

Zachowanie.

Model patogenetyczny	Model salutogenetyczny
Ryzykowne dla zdrowia zachowania(które są łatwe do wyodrębnienia)	Zdrowy styl życia

Osobowość

Osobowość neurotyczna, Wzór zachowania A (powoduje, ze działamy szybko, pewnie do celu, typowa osobowość człw sukcesu; dawniej twierdzono, ze jest to wzro predysponujący bezpośrednio do choroby, do zawalu; istotne jest to, co czlw robi pomiedzy: czy zyje w stresie, czy naduzywa alko, jego dieta; wzor ten może pośrednio prowadzic do dzialania, jeśli prowadzi prozdrowotny styl zycia), C (pasywność, bierność, reagowanie na stres bezradnością; kiedys - predysponuje do zachorowania na nowotwory; dzisiaj - brak potwierdzenia, natomiast jeśli ktos zachoruje na nowotwor, to z tym wzorem zachowania jest mu trudniej, przeklada się to na gorszy tryb leczenia, D (osobowość zestresowana, to ludzie, którzy przezywaja silny stres wynikajacy z tego, ze tłumią emocje tak jak C, ale robią to w sposób nieświadomy, ci ludzie nie zdaja sobie sprawy,ze to robią, pokaźny wzor stresu, tłumią w sobie stres, co może przekładać się na ryzyko kardiologiczne) Szuka się cech predysponujących do choroby

Poczucie koherencji, Optymizm, Osobowość odporna Przekonanie o własnej kontroli, zaangażowanie i spostrzeganie wydarzeń stresujących jako wyzwań Konstrukty poznawcze bardzo latwo modyfikowalne; coś, co może się zmieniać; mamy tutaj strategie postepowania Tutaj jesteśmy w stanie w miare szybko zainterweniować; Sprawdza się empirycznie duzo lepiej w badaniach

Definicja normy

Ignorowanie tego, co jest poza normą Norma ilościowa Norma społeczno-kulturowa Norma teoretyczna

Koncentracja na utrzymaniu zdrowia pomimo zagrożeń

W modelu patogenetycznym podchodzimy do sprawy przedmiotowo i zajmujemy się czyms, co chcemy jednoznacznie okreslic, jest bardzo konkretny.

Z kolei model salutogenetyczny jest bardziej rozmyty, podchodzimy do sprawy ogolnie, niejednoznacznie. Spotykamy się tutaj czesciej z okresleniami „to zalezy”, obserwujemy zmiany trendów.

2. Koncepcje normalności.

• norma ilościowa

-wynik pomiaru

-odzwierciedlenie rozkładu cechy w populacji

Norma jako wartość przeciętna.

Skrajności są uznawane za patologie w medycynie. Norma ilosciowa nie daje jednoznacznej definicji normy

• norma społeczno-kulturowa

-powszechność, typowość dla danej kultury - zachowania zgodne z ustaloną konwencją

Dewiacja - odchylenie od wzorów społeczno-kulturowych

-zgodność z normami skodyfikowanymi, normami moralnymi i prawnymi

Norma jako spełnianie wymagań kultury i oczekiwań społecznych

Duzym problemem jest okreslenie kto te norma społeczno-kulturowa ustala.

• Norma teoretyczna

-odniesienie stanu jednostki lub grup do ogolnych prawidłowości albo twierdzeń zawartych w teoriach naukowych na temat fizjologicznego, psychologicznego i społecznego funkcjonowania człowieka i grup społecznych

-należy mieć rozległą wiedzę, należy odwoływać się do znanych koncepcji teoretycznych

Norma jako zgodność z wybraną/wybranymi koncepcjami teoretycznymi

3. Modele zdrowia a ponowoczesność.

Definicja zdrowia.

Niespecjalnie sprawdza się model biomedyczny i biopsychospoleczny w psychologii. Nie spełniają obecnie tych wymagań, jakie im stawiamy. Definicja zdrowia jest rozmyta. Z jednej str może być ktoś chory, kto świetnie funkcjonuje, ale możemy złapać wstępne zmiany nieprawidłowości, które nie przekładają się na chorobę (np. zmiany w ukl serotonicznym charakterystyczne dla zakochania). Model biomedyczny zaczął konfrontować się z mnóstwem wątpliwości.

Model biopsychospoleczny, gdzie szczyt osiagania wlasnych możliwości jest przesunięty i człowieka nie jest w stanie osiągnąć go w każdej dziedzinie.

Definicja normy jako ilościowej przesuwa się na idealny kraniec kontinuum. Dawniej zdrowie było czymś, co jest wystarczająco dobre. Dzisiaj - chcemy by zdrowie było idealne, by nasze życie było jak najdłuższe, by było jak najlepiej - maksymalizacja odnośnie funkcjonowania zdrowotnego.

Dzisiaj zdrowie ma bardzo wąską definicje, a reszta to, co niewystarczająco dobrego. Funkcjonujemy czarno-bialo: albo masz zdrowie wystarczające albo nie.

4. Można pomyśleć o idealistycznym modelu zdrowia (tym zmaksymalizowanym), gdzie pojawiają się 2 zjawiska.

1. Korekta doskonała (z modelu biomedycznego)

2. Rozwój totalny (z modelu biopsychospołecznego).

• KOREKTA DOSKONAŁA:

-rekonstrukcje/ protezy

-opóźnianie procesów starzenia (nadmierne dawki botuliny srzyja depresji; trzeba rozważyć granicę)

-poprawa urody, wydolności psychofizycznej (zabiegi plastyczne, estetyczne)

-wydłużenie życia (wraz z wydłużaniem życia pojawia się wzrost problemów, obniża się jakość życia, co wiąże się z koniecznością dalej korekty - błędne koło)

-ograniczanie nieprzyjemnych/niepożądanych lecz normalnych objawów fizjologicznych (np. potliwość, przebarwienia zębów, krzywe zęby, owłosienie, itp.)

• ROZWÓJ TOTALNY

Dążenie do idealnej jakości życia

-idealny stan fizyczny

• Doping, zabiegi plastyczne, modyfikacje ciała

-idealny stan psychiczny

• Kofeina, psychostymulanty, środki psychoaktywe

-idealny stan duchowy

• Doświadczanie wszystkiego, doświadczenia mistyczne

• Psylocybina - większa wrażliwość moralna; postawy altruistyczne, zachowania prospołeczne, empatia, niewarunkowana miłość;

-idealne relacje społeczne

• Oksytocyna - zachowania prospołeczne, empatia, zaufanie, poświęcenie, oddanie; sprzyja rozwojowi instynktu macierzyńskiego tuz po porodzie;

Tego typu wspomaganie własnego umysłu jest dostępne, ale gdzie jest granica zdrowego rozsądku i granica ryzyka?

5. Transhumanizm ( z jednej strony może poprawić wydolność człowieka, ale powstaje ryzyko, ze ktoś może pozbyć się naturalnych cz ciała i zastąpić je sztucznymi)

-integracja człowieka i technologii

-odrzucanie założenia o tym, ze natura ludzka nie może ulec zmianom

-technologia jako medium - przedłużenie ludzkich zdolności, zarówno fizycznych jak i psychicznych

• Zmiana percepcji, sposobu myślenia i działania człowieka w świecie pod wpływem mediów

-kwestia godności człowieka

• Ryzyko rozmycia RI, a tym samym utraty wyjątkowości jednostki

• Inna perspektywa: umożliwienie rozwoju różnorodności

• Ograniczenia ekonomiczne - przeszkoda na drodze rozwoju możliwości jednostki przyczyna wykluczenia jej z uczciwej konkurencji na drodze realizacji celów życiowych (prawa człowieka)

6. Idealistyczne błędne koło.

7. Co dalej z tym zdrowiem?

• Transakcyjne ujęcia zdrowia?

• Zdrowie jako środek osiągania idealnej jakości życia

-stan zdrowia jako: zagrożenie/wyzwanie/krzywda/strata

• Zdroworozsądkowy model zdrowia?

• Oparty na realnych możliwościach

• Optymalne radzenie sobie ze stresem

• Osiągania bliższych i dalszych celów życiowych

• Optymalne relacje z innymi ludźmi

• Dobrostan psychiczny

-por. zasady zdrowego myślenia - M. C. Maultsby, 2008 - zwracamy uwage na to, ze nie wszystko musi być jednoczesnie spełnione, a zaledwie pewna część; zdrowie ma pomagac nam w większości sfer, ale niekoniecznie we wszystkich- umiejtnosc rezygnowania

-większość tych postulatów może utrzymać się pomimo braku dostępu do współczesnych technologii

8. PROMOCJA ZDROWIA. Zmiana zachowań zdrowotnych.

Promocja zdrowia - dziedzina oddziaływań przedstawicieli nauk medycznych, społecznych i ekonomicznych.

To proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne

…

9. Prewencja zaburzeń.

• Prewencja I stopnia = profilaktyka

-badanie czynników ryzyka występowania chorób w celu ich zapobiegania

-wyodrębnianie grup ryzyka

• Prewencja II stopnia

Już mamy do czynienia z problemem chorobowym, mamy objawy

-powstrzymywanie zaburzeń na etapie jak najwcześniejszych zmian - nie doprowadzamy do patologii

-skrócenie czasu trwania choroby

-spowolnienie przebiegu choroby

-zapobieganie powikłaniom w przebiegu choroby

-np. praca nad tym, ze od infekcji HIV nie doszło do AIDS

• Prewencja III stopnia = „po ptokach”

-ograniczanie trwałych następstw chorobowych

-przeciwdziałanie nawrotom choroby

-zapobieganie społecznym skutkom choroby dla pacjenta i skutkom choroby odczuwanym przez rodzinę pacjenta

10. Przykład : cukrzyca typu 2.

Cukrzyca:

stan przewlekłej hiperglikemii, wynikającej z defektu wydzialania lub działania insuliny i związane z tym zaburzenia ,metabolizmu węglowodanów, białek, tłuszczów i innych substancji.

Nieleczona cukrzyca sprawia, ze hiperglikemia, ta glukoza powoduje uszkodzenia komórek, uszkodzenia nerek - niewydolność nerek;

-choroba cywilizacyjna o wzrastającej zapadalności i chorobowości

-cukrzyca typu 2 stanowi ponad 90% przypadków cukrzycy

-3,5% populacji w Polsce

-zwiększona umieralność i liczne powikłania zdrowotne

-leczenie wymagające ścisłego stosowania się do zaleceń

Zmiana stylu życia i ewentualnie farmakoterapia

11. Stosowanie się do zaleceń lekarskich

COMPLIANCE - zakres, w jakim zachowanie człowieka (w odniesienia do przyjmowania leków, przestrzegania diety i wprowadzania zmian w stylu życia) jest zgodne z zaleceniami medycznymi

-często stosowane arbitralne kryterium compliance: wykonanie wskazanych przez lekarza zadań terapeutycznych w 80%

-przyjmowanie co najmniej 80% dawek leków rzeczywiście przynosi korzyści zdrowotne, natomiast rzadsza zażywanie leków daje podobny efekt jak brak leczenia w ogóle

-w niektórych schorzeniach czy sytuacjach nawet niewielkie odstępstwa od zaleceń mogą wiązać się z niepowodzeniem w terapii

• UWAGA: stosowanie leków o wąskim indeksie terapeutycznym

Leki antykoncepcyjne

Leki antykoagulacyjne

Antybiotyki i leki przeciwwirusowe

Insulina

12. Przestrzeganie zaleceń lekarskich jest niewystarczające.

-całość zaleceń wypełnia 7-40% pacjentów!

-konsekwencje niestosowania się do zaleceń

Zwiększenie ryzyka powikłań i zgonu

Wzrost kosztów leczenie cukrzycy

13. Compliance - wyzwanie dla spychologii

Zachowania zdrowotne

-reaktywne, nawykowe i intencjonalne formy aktywności człowieka, które na gruncie jego wiedzy obiektywnej o zdrowiu i subiektywnego przekonania pozostają w istotnym, wzajemnym, pozytywnym…

…

14. UZALEŻNIENIE OD NIKOTYNY.

Nikotyna:

-optymalnie wchłaniana w płucach

Środowisko alkaliczne

Duża pow wchłaniania

Bardzo latwo przechodzi przez barierę śluzówkową

Dociera do mozgu bardzo szybko (po 10 sekundach i dopamina uwalnia się w jądrze półleżącym; norandrenalina powoduje, ze stajemy się bardziej pobudzeni, dzieki czemu przez chiwle poprawia ie wydolność jeśli chodzi o funkcjowanie poznawcze; bardzo szybko dochodzi do spadku noradrenaliny i dopaminy - mamy silna potrzebe żeby zapalic ponownie)

-poziom nikotyny we krwi zależy w dużym stopniu od palacza:

Rodzaj papierosów

Częstość, intensywność, głębokość i czas zaciągania się

Liczbę wypalanych papierosów

Jedna dawka nikotyny uzależnia jądrą półleżące na miesiąc.

Efekty odstawienia nikotyny

-głod nikotynowy - konieczność zapalenia

-nadpopudliwość, lęki, niepokój, niecierpliwość

-trudności w koncentracji

-bezsenność

-wzrost apetytu i wzrost masy ciała

-bóle głowy

UZALEZNIENIE OD NIKOTYNY:

biologiczne

pscyhologiczne

towarzyski

15. jak zmieniają się ludzie?

Trans teoretyczny model zmiany.

Teoretyczne podejście do tego jak zmieniać, które mówi, ze w rożnych fazach potrzebujemy innych rzeczy by przepchnąć się do przodu.

14.01.2015r

1. Prekontemplacja.

Pierwsza faza zmiany zachowania, to faza poprzedzajaca zmiane.

Nie widzi potrzeby zmiany u siebie, być może dostrzega potrzebę zmiany u innych, ale u siebie nie, widzi to zagrożenie, ale w odniesieniu do siebie nie docenia rzyka. Niedocenianie ryzyka to normalne.. Ma wybiórczą uwagę. Jego otoczenie widzi potrzebę jego zmiany, ale Karol nie daje się namówić. Sam prekontemplator nie widzie zagrożeń. To najtrudniejsza faza, jeśli chodzi o jakiekolwiek dzialania prewencyjne.

Jak go ruszyć z kanapy? Reaktancja Karola na komunikaty o zmianie. Na prekontemplatorów nie działają kampanie społecznie. Nie zauważają komunikatow o zagrozeniu. Akcja „palenie zabija” nie spowodowala spadku liczby palaczy.

Dopiero po 60. r. z ludzie sa w stanie stwierdzic, ze sa w grupie ryzyka zawału. Wczesniej uważają, ze owszem, ale to inni sa bardziej narazeni niż ja.

Niedoceniamy ryzyka wlasnego, jeśli chodzi o zachorowania, wyjątkiem sa hipochondrycy.

Jakie to ma przelozenie na klinike? Ludzie sa zaskoczeni, ze zdarzylo im się zachorować - „dlaczego ja?”. To naturalan reakcja naszego umysłu. Czujemy się bezpieczniejsi dzieki takiemu mysleniu. Dlatego tez nie można dziwic się

prekontemplatorom, ze nie widza ryzyka zachorowan u siebie.

2. TTM - Etapy zmiany

Faza prekontemplacji charakteryzuje się tym, ze cokolwiek by się nie dzialo, mowimy naszemu koledze, ze ma za duza mase iala, ale podmiot nie będzie odbieral inf od nas, będzie interpretowal je inaczej, nie będzie lapal inf zwrotnych, będzie je aktywnie odbijac. Wszystko zwala na zewnatrz, to inni sa winni, nie ja. Zwalamy na nadmiar nauki, pracy. W tej fazie ktos może wyladowac u specjalisty wbrew wlasnej woli, przymusowo.

FAZA PREKONTEMPLACJI

Poprzedzajaca rozważanie zmiany

brak świadomości problemu i potrzeby zmiany

dostrzeganie problemu przez otoczenie, ignorowanie lub odrzucanie inf zwrotnych przez podmiot

zaprzeczanie niepowodzeniom albo przypisywanie ich przyczyn czynnikom zewnętrznym

zgłoszenie się do specjalisty wbrew własnej woli (pod przymusem) i oczekiwanie zmian przez inne osoby, a nie przez człw wykazujące dany problem - w tym momencie motywacja tego człw jest żadna, albo nie w ttm kierunku, w którym chce specjalisty - ryzyko wypalenia zawodowego, gdyz specjalista/terapeuta nie widzi postepu u pacjenta

U takich pacjentow możemy szukac mechanizmow, które powoduja ze ten czlw zachowuje się tka jak się zachowuje. Dobrzy byloby zrozumiec motywy zachowania konkretnej jednostki (co Karolowi daje to, ze siedzi na kanapie, jakie ma z tego korzyści). Popatrzmy na osobiste motywy czlw, który nie chce zmiany, być może brak zmiany jest czyms najlepszym co w tym momencie dzieje się w jego życiu.

Rzucamy mu inf jak by to było, gdyby go coś dotknęło, gdyby coś mu się stało-, gdyby ciezko zachorowal - wyobrażenia, zabawa mentalna. Nie mowimy mu, żeby się zmienial, wtedy rozsnie mu napiecie i otwiera kolejna puszke piwa. Zachowaniem „musisz się zmienic” wywolamy reakcje odwrotna do tej, kora chcielibyśmy otrzymac. Starajmy się odkryc, jaki prekontemplator ma cel, jakie ma marzenia. Sprobujmy wywołać u niego refleksje. Prekontepmplator nie będzie zachwycony, ale nie ma lepszego sposobu motywowania - dialog, bez zmuszania z pokazywaniem rozbieżności obecnego zachowania z celami pacjenta.

FAZA KONTEMPLACJI

Kontemplator dostrzega niepożadane konsekwencje swoich zachowań, ale brak mu nadziei i pewności siebie, by je zmienić.

ROZWAŻENIE ZMIANY

obceność świadomości problemu i potrzeby zmiany

poszukiwanie inf nt problemu

posuskiwanie inf na temat możliwości uzyskania pomocy

Karol wie, ze chce zmiany,ale nie wierzy w to, ze mu się uda. Kontemplator nie wiem, nie jest przekoany, ze mu się uda, ale bardzo chciałby. W tej fazie nie musimy mowic pacjentowi, ze palenie jest szkodliwe - on już to wie. Zatem pokazmy mu, ze jest w stanie dojść do zmiany - budujemy poczucie własnej skuteczności - wewn przekonanie, ze ja poradze sobie ze zmiana pomimo przeszkod, jakie mogę napotkac; wiem, ze jestem w stanie dać sobie rade. To 1)zbieranie wlasnych doświadczeń; wykorzystajmy te wiedze, te umiejętności, by tym razem zaplanowac sobie bardziej racjonalne (np. rzucanie palenia). 2)Doświadczenie innych ludzi również pomaga. Widzac, ze ludzie slabsi odemnie przez to przeszli skutecznie- to „dlaczego nie ja?”. 3)Autorytet - jeśli ktos ufa osobie, jest w stanie uwierzyc, ze może [przynajmniej warto spróbować; to najsłabsze źródło, ale często jedyne.

W fazie tej osoba rozwaza zmiane.

FAZA PRZYGOTOWANIA

Usuwanie typowych bodźców wyzwalających (niedopałków, popielniczek, butelek, puszek popiwie) ze swojego otoczenia jest ważną częścią stadium PRZYGOTOWANIA

Faza ta ta jest bardzo wazna, by przygotowac się do tego, co mnie czeka. Bardzo istotne jest popsrzatanie, kiedy wprowadzamy nasze zachowanie należy zorientowac się co będzie mi potrzebne.

GOTOWOŚĆ DO ZMIANY

okres ok 4 tygodni

gotowośc do podjęcia działań w kierunku zmiany w ciągu najbliższego miesiąc

szukamy bardzo konkretnych sposób przeprowadzenia zmiany u tej jednostki, dopytujemy co mogłoby pomóc pacjentowi

poszukiwanie konkretnych sposobów i środków umożliwiających te działania

identyfikowanie czynników mających wpływ na podjęcie zmiany i jej utrzymanie

tworzenie konkretnych planów działania, dopasowanych do możliwości i zasobów jednostki, niezbyt ambitne

szukamy przyjemnych i możliwych sytuacji, które pomoga

FAZA: DZIAŁANIE

Wprowadzenie zmiany

potrzeba silnego wsparcia, sposobow, które pomoga, gdy zacznie mnie kusić

wprowadzenie strategii prowadzących do pożadanej zmiany

budowanie i wykorzystywanie poczucia kontroli nad zdarzeniami

wzmacnianie własnej samooceny

wzmacnianie motywacji do kontynuowania podjętych działań i ewentualnie rozszerzenia ich zakresu

np.”zapalę sobie jutro”

Wzmacniamy motywacje opieracjac się na osobistych doświadczeniach danej osoby, na zrekompensowaniu jej.

FAZA UTRZYMANIA

Istotne jest, by mieć świadomość ukierunkowana na nowe, prozdrowotne zachowanie. Bardzo ważne jest bilansowanie korzyści płynących np. z niepalenia, uwzględniania kosztów, jakie się z tym wiążą, budowanie kół ratunkowych. Umiejętność znalezienia korzyści „tu i teraz”.

Utrwalenie zmiany

bilansowanie strat (przeszkód) i korzyści

okresy dekompensacji - kompensacji

potrzeba wsparcia

porzeba kontroli

NAWRÓT

Warto nawrót wykorzystac jako doswiadczenie żeby odkryc co takiego sprawilo, ze się skusilam, co sprawilo, ze ten nawrót się pojawil. To doświadczenie jako cos, co pomoze zaplanowac mi nastepne doświadczenie, to pomaga w znalezienu innego sposobu. Potraktujmy to jako pomoc, a nie porażkę. Dbamy o t, by zreinterpretowac dosw z kierunkiem nie destruktywnym, a KONSTRUKTYWNYM

PORZUCENIE ZMIANY

przerwanie dotychczasowych działan i powrot do zachowań związanych z dawnym problemem

ponowne przechodzenie cyklu faz po każdym nawrocie

3. UZALEŻNIENIE OD NIKOTYNY U SCHOZOFRENIKÓW

Ludzie ci gina z powodow metabolicznych, np. z powodu cukrzycy, zawałów. O wiele przedwczesnie.

Temu czlw można pomoc być zdrowszym, co pomoze mu wykorzystywać swoje zycie lepiej.

-uzaleznienie u 60-90% ( w populacji ogolnej ok 25-47%)

-pala duzo wiecej, o większej zawartości nikotyny

-najczesciej grupa tzw. heavy smokoers

Palenie co najmniej 20 papierosow dziennie

Często krótszy czas mijajacy miedzy kolejnymi zaciągnięciami się

Palenie papierosow o wyszej zawarto sic nikotyny

…

..

-wyzsze ryzyka uzależnienia się od nikotyny; predksosc usuwania nikotyny z ich organizmu jest szybsza; nikotyna sama przyspiesza swój wlasny metabolizm

1. KONSEKWENCJE ZDROWOTNE

Pacjencie cierpiący na shizofrenie

2. Biologiczne uwarunkowania palenia u schizofreników

Nikotyna lepiej pomaga sobie poradzic z objawami choroby schizofrenii; im wiecej pala, tym maja mniej objawow ubocznych stosowania leczeni farkamkologicznego, czuja się lepiej fuzycznie, a także mniej odczuwaja apatie; kiedy zapala, jest im latwiej;

3. Psychologiczne uwarunkowania palenia u schozofrenikow

Daje przyjemność, możliwość wyregulowania masy ciala, relaks, ułatwienie nawiązywania kontaktow interpersonalnych

Palenie to naredzie w kontrolowaniu stresu

To co wazne, to to, ze rodzian często nie pomaga pacjentom, ponieważ eodziny same stosuja uzywki lub sama dostarcza papieroswo os chorej, żeby mieć z nia święty spokoj; nie musza się nim zajmowac;

4. Charakterystyka palenia

5. Gotowość d rzucenia palenia

6. Predykatory

Nikotyna a schizofrenia

Gr terapeutyczna, w ktorej rzucano palenia

Efekt koncowy:

STRES

1. 3 nurty ujmowania stresu.

Do stresu można podchodzi różnorako, można ujmowac jako BODZIEC (czyli to, z czym ludzie najczęściej identyfikuja stres; jakis konkret, z którym ludzie utożsamiaja stres, np. problemy w pracy) lub jako REAKCJE WEWNETRZNA CZLOWIEKA i RELACJE miedyz czynnikami, które plyna z zewnatrz a mną samym. Teoria relacyjna jest najbardziej aktualna w dzisiejszych czasach.

2. Stresory.

1. Sila i zakres oddziaływania

-dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof, obejmujące cale gr ludzi

-poważne wyzwania i zagrożenia, dot jednostek lub kilku ludzi (np. sytuacje traumatyczne, woja)

-drobne, codzienne utrapienia (np. spóźniony autobus)

2. Czas dzialania

-wyd jednorazowa

-wyd periodyczne lub cykliczne

-stresory chroniczne (najgorsze stresoru, kumulują się)

-sekwencje, ciągi wydarzeń stresowych

3. Kontrolowalność

-kontrolowalna

-niekontrolowalne

3. KONCEPCJA ZMIAN ŻYCIOWYCH

(Holmes i Rahe)

Bez sensu teoria Holmes i raha!

Ostrożność w interpretacji wyników

4. Uwarunkowania sytuacyjne

Rola stresu-badania naturalne

Krytyczne wydarzenia życiowe

Skala Ponownego Przystosowania Życiowego Holmesa i Rahe'a (1967)

5. Stres jako reakcja

1. Typy stresu

-hyperstres - stres nadmierny

-hypostres-stres deprywacji

-dystres-stan negatywny; cos, czego chcemy unikac

-eustres - stres pozytywny; to, czego szukamy; może być wrecz przdrowotny

2. D. Mechanic (1962)

Stres jako reakcja dyskomfortu u osoby znajdującej się w określonej sytuacji

3. Poznawczo-transakcyjny

4. TRANSAKCJA STRESOWA

Stresor sam w sobie jest neutralny, nic nie znaczy, ale na bazie kim jestemy dokonujemy oceny pierwotnej stresora. Dobrze jest przesunąc ocene pierwotną ku WYZWANIU, gdyz w emocjach spodziewamy się czegos lepszego.

Natychmiast poocenie pierwotnej idzie ocena wtorna. To ocena możliwości radzenia sobie. W momencie skonfrontowanie się ze swoimi zasobami możemy zmienic podejście/kategorie.

Przeanalizuj ze swoim rozmowca jego zasoby. Przedyskutujcie je.

Ocena pierwotna:

-krzywda.strata

-zagrożenia

-wyzwanie

Ocena wtorna:

-ocena możliwości podjecia dzialania usuwającego przyczyny stresu/łagodzącego jego skutki/prowadzacego do osiągnięcia korzyści

-odnosi się do

Trzy poziomy analizy

-poziom społeczny

Transkacja miedzy jednostką a otoczeniem

-poziom psychologiczny

Jednostkowa ocena syt, reakcje emocjonalne, organizacja zachowania

-poziom fizjologiczny

Mobilizacja do dzialania organizmu (zależności psychosomatyczne!)

Badania dot radzenia sobie ze stresem należy przefiltrowac przez to, czego dotycza wnioski badam, o co chodzilo badaczom.

5. Teoria zachowania zasobow.

Hobfoll zauwaza, ze to co nas popycha do zmiany to ocena na ile mogę pozwolic sobie na ryzyko zainwestowania swoich zasobow.

IMPLIKACJE

-niedostatek zasobow nie tylko powoduje wzrost ryzyka straty, ale sprawia tez, ze poczatkowa strata pociągu za soba kolejne

-ludzie posiadajacy zasoby sa bardziej zdolni do osiagania zyskow, a zysk początkowy pociaga za soba dalsze zyski

-ci, którym brakuje zasobów, są skłonni przyjmować postawę defensywną i strzec tego, co mają

6. Lazarus i Folkman:

Radzenie sobie ze stresem wiaze się z tym, ze mozemy na 2 sposoby rozważyć. Ogolna tendencja do radzenia sobie lub pewny punkt, w którym się znajduje.

Dyspozycja = styl, jaki najczęściej stosuje; jak zazwyczaj reaguje

Strategia=co robie aktualnie w procesie stresu; zawsze związane z tu i teraz, nie można ich uogolniac

Wazne jest, by umiec dopasowac strategie radzenia sobie do sytuacji.

Najlepsza rzecza jest radzenie sobie w elastyczny sposób. Nie ma jednego, jednoznacznego sposobu, który bylby najlepszy na swiecie! Nie Ama ani jednoznacznie

Strategie jakie mamy można podzielic na kilka rodzajow:

-poznawcze

-behawioralne

Klasyfikacja radzenia sobie wq R.H. Moosa

---