HW opracowanie 3 Notatki, Pedagogika


NOTATKI Z ZARYSU HISTORII WYCHOWANIA

Wychowanie - jedna z podstawowych funkcji społeczeństwa

Historia wychowania -> filozofia pedagogiki (obok psychologii, dydaktyki); proces przekazywania z pokolenia na pokolenie doświadczeń i umiejętności potrzebnych ludziom w samodzielnym życiu, rozwój ideałów pedagogicznych i ich form urzeczywistnienia oraz ich związków z kulturą społ., polityczną, umysłową, religijną, moralną każdej epoki; synteza historii myśli i pracy pedagogicznej; dyscyplina naukowa badająca metodami historycznymi zjawiska wychowania i ich relacje z czasem, miejscem, stosunkami społeczno- ekonomicznymi i kulturą.

Zakres zagadnień historii wychowania:

XVIII/XIX w - Niemcy zapoczątkowali uprawianie historii wychowania wraz z wyodrębnieniem się pedagogiki jako samodzielnej dyscypliny nauki.

XIX/XX w - historia wychowania przerodziła się w dyscyplinę nauki; wyłoniła się z historii kultury i obyczaju, historii filozofii, historii prawa. Początkowo największa waga do dziejów instytucji edukacyjnych i historii myśli pedagogicznej, później również do zakresu badań wchodzą opisy zjawisk edukacyjnych i ich wyjaśnianie w kontekście historii społ., kultury i polityki.

XIX w - procedury badawcze

XX w - rozkwit naukowych czasopism, publikacji, bibliografii itp., dokumentujących obraz wychowania w przeszłości i powstanie syntez obejmujących dzieje wychowania. Rozwijają się org. historyków wychowania, są konferencje i sympozja (do badań porównawczych).

W Polsce:

Opis dziejów wychowania związany z dziejami wybitnych osób i instytucji.

XVIII w - chciano uformować wychowanie i powstało wiele prac wybitnych ludzi np. „Polski Herold naukowej prawdy” Marcina Świątkowskiego (po polsku dopiero w 1976r ), „Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III” Hugona Kołłątaja, „Opis obyczajów w Polsce za panowania Augusta III” Jędrzeja Kitowicza.

XIX w - nie ma Polski, ale jest duża potrzeba budowania tożsamości narodowej. J. Śniadecki: „O Koperniku”, „Żywot literacki H. Kołłątaja”; Bronisław Trentowski: „Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży” (omówienie dziejów szkoły); Józef Łukasiewicz: „Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim”.

Pierwsza habilitacja w zakresie historii wychowania: Antonii Karbowiak

1905 r. historia wychowania stała się przedmiotem systematycznych wykładów na Uniwersytecie Jagiellońskim

Najwybitniejsi przedstawiciele: Kot, Łempicki, Kurdybacha, Borycz, Hulewicz, Miąso.

STAROŻYTNOŚĆ

Po upadku Rzymu i wyemancypowaniu się Bizancjum nastąpiło zderzenie kultury grecko-rzymskiej z barbarzyńską. Wyłoniła się z tego kultura chrześcijańska świata średniowiecza i renesansu.

Wychowanie w Grecji:

1000 lat p.n.e. - początki, gdy Dorowie zaistnieli na Peloponezie i Krecie. Ich kultura nie znała pi.

XII w. p.n.e. - Wielka Kolonizacja; polis - grecka forma państwowości i nomos - grecki styl życia, jego podstawa to życie w polis

VIII - VII w. p.n.e. - przejście od ustroju rodowego do niewolniczego; formacja Sparty i Aten

VI-V w. - kształtowanie się ustroju Aten

V i poł. IV w. p.n.e.- epoka klasyczna (po zwycięstwie nad Persami do podboju przez Filipa II Macedońskiego; kształtuje się kultura i paideja - wychowanie i kształcenie dzieci i młodzieży przez systematyczne i wielostronne wprowadzanie w kulturę

IV-II w. p.n.e. - okres hellenistyczny (po upadku niepodległości państw greckich- trwa do opanowania przez Rzym państw powstałych w wyniku rozpadu monarchii Aleksandra Macedońskiego).

VII w. p.n.e. - Iliada i Odyseja - podsumowanie epoki homeryckiej; rodzina patriarchalna z wysoką pozycją matek i córek; ideał herosa jako wzór wychowania (arystokratyczne tworzenie przywódcy, indywidualista, honor, godność, poszanowanie tradycji, wrażliwość na piękno, urodziwy, odważny, roztropny, sprawny fizycznie, delikatny wobec kobiet, sprytny, „waleczny na bitwie”, „mądry w rodzinie”).

Wychowanie w epoce archaicznej:

Rodzina (okres archaiczny i klasyczny):

Wychowanie w Sparcie:

Wychowanie w Atenach:

Szkoła:

VI w. p.n.e. - chłopcy uczyli się u prywatnych nauczycieli (niska pozycja społeczna, nie wychowywał bo cnota była wrodzona)

Pedagodzy - odprowadzali na lekcje

Nauka pisania i czytania trwała 3 lata, potem czytano teksty literackie

kara cielesna.

Palestra, Gimnazjon (rodzaj boiska) - miejsca gdzie odbywał się wf

Efebia - 2. letnia służba wojskowa odbywana w instytucjach państwowych, kończyła edukację męską

Złoty wiek kultury greckiej (V-IV w. p.n.e.):

Sofiści

Isokrates (IV r. p.n.e. - Ateny)

Sokrates (Ateny, 469-399 r. p.n.e.)

Platon (Ateny, 427-347 r. p.n.e.)

Wiara w istnienie idei. Ciało + nieśmiertelna dusza (dualizm).

Koncepcja idealnego państwa mogłaby być urzeczywistniona dzięki odpowiedniemu wychowaniu.

Społeczeństwo ludzi wolnych:

Cnoty wykrywane dzięki wychowaniu: męstwo, mądrość, sprawiedliwość (daje równowagę społeczną)

Wyodrębnił 3 części ciała i 3 części ducha.

Nauczanie ma polegać na łączeniu wpływu na niższe części duszy (rządzące rozwojem psychicznym i umysłowym), aby ujawniły się idee (są zapisane w duszy- anamneza) i rozwinęły cnoty odpowiednie do stanu społecznego.

Opracował koncepcję państwowego systemu edukacji (cele, metody, etapy wychowania).

Dziewczynki wcale nie są mniej pojętne od chłopców.

386 r.p.n.e., Ateny- założył prywatną wyższą szkołę filozofów i polityków- Akademię (przetrwała>900 lat)

system platoński pierwszy europejski system pedagogiczny

Arystoteles (384-323 r.p.n.e., Stagira)

Profesor Akademii Platońskiej, mentor A.Macedońskiego, twórca szkoły filozoficznej w Atenach (334r.p.n.e., Liceum)

Na temat wychowania wypowiadał się w „polityce” i „etyce nikomachejskiej”

(tak jak Platon) uważał, że wychowanie m być kierowane przez państwo, regulowane prawnie.

Wychowanie ma być jedno, bo jeden cel ma pństwo.

Człowiek = nierozerwalne połączenie ciała i duszy (energia ciała). Dusza nie może istnieć bez ciała (pogląd inny niż Platona).

Źródło poznania ludzkiego: świat materialny przyswajalny dzięki wewn. Pracy umysłu.

Cel człowieka to życie szczęśliwe (aby to osiągnąć potrzeba prawości, cnotliwości i wolności).

Do praktykowania cnót trzeba być wdrożonym przez ćwiczenia, więc wychowanie to wdrażanie do praktykowania cnoty przez ćwiczenia i kształcenie intelektualne przygotowanie do szczęśliwego życia.

Na proces wychowania wpływają:

Pierwszy okres (przedszkolny)- rodzice mają dbać o rozwój fizyczny, wyrabianie nawyków, wychowanie moralne. Okres ten, to podstawa do kształcenie w 3 cyklach 7letnich.

Stworzył podstawy teorii nauczania (dydaktyki); utrwalił grecką koncepcje kształcenia człowieka wolnego.

Nauczanie przez : pokazywanie, utrwalanie, ćwiczenia.

Przywiązywał dużą wagę do zajęć intelektualnych, pogardzał praca zarobkową, rzemieślniczą (barbarzyńska- niegodna człowieka wolnego).

Był przekonany, że elitarne wykształcenie powinno być humanistyczne; nazywany „nauczycielem ludzkości”; dzięki św.Tomaszowi z Akwinu jego myśl zaakceptowano w chrześcijaństwie; dyskryminacja kobiet (uważał, że ich mózg ma mniejszą objętość).

Twórczość\ działalność Arystotelesa zamyka okres helleński (grecki) w edukacji.

ETAP HELLEŃSKI

Idea harmonijnego rozwoju człowieka, jako jednostki i członka społeczeństwa, państwa; odpowiedzialność rodziny i państwa za wychowanie młodzieży; wzrost rangi nauczyciela; narodzenie się szkół; powstanie teoretycznych koncepcji, programów i metod wychowania i kształcenia.

Hellenizm: utrwalenie się struktury szkolnej i ideału człowieka wykształconego.

Po utracie niepodległości przez Greków (po ich podbiciu przez Macedonię)

Rozpowszechnienie kultury greckiej „nie ten Grekiem, kto się nim urodził, lecz ten, kto mówi po grecku”

Wchłanianie elementów kultur regionalnych, co skutkowało modyfikacją greckich ideałów człowieka arystokratyczny ideał wolnego i szlachetnego człowieka- wrażliwy indywidualista; ważne są dla niego sprawy ogółu; wykształcony ogólnie, ale powierzchownie i jednostronnie (literacko i językowo), dyletant a nie profesjonalista

Nieodzowna znajomość greki! język szkoły i edukacji, niezbędny do dalszego kształcenia.

Wykształcenie encyklopedyczne (kyklos paideia- krąg nauki) - typ wykształcenia człowieka kulturalnego; objęło ono 7 sztuk wyzwolonych (tj. godnych wolnego człowieka): gramatyka, retoryka, logika, arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka (4 ostatnie to przedmioty „rzeczowe”).

Konieczność nacisku na przedmioty językowo- literackie zwichnięcie zasady kalokagatii (umysł i literat. Rozwijano kosztem sprawności fizycznej i muzyki).

Efebia zmieniły się z instytucji wychowania obywatelsko - wojskowego w wyższą szkołę ogólnokształcącą dla najzamożniejszej młodzieży.

Szkoły hellenistyczne:

Usystematyzowały i upowszechniły grecki dorobek szkolny

Usprawniły nauczanie

Organizacja nauczania zbiorowego w klasach

Opracowanie podręczników

Rozwój techniki kształcenia językowego i literackiego

Wprowadzenie pomocy dydaktycznych

Powstanie bibliotek szkolnych

Pamięciowe metody nauczania

Współzawodnictwo i kary cielesne (zachęta)

Język nauczania to greka (nie tylko w Grecji)

Przedłużenie okresu edukacji- rozpoczynanie już od 5-6 r.ż.

3 poziomy szkół o różnym adresie społecznym :

  1. elementarny- upowszechnienie w miastach i na wsiach- dziewczynki i chłopcy z rodzin mniej zamożnych

  2. średni- inaczej gimnazjum

  3. wyższy- dla młodzieży męskiej z elit społecznych

Wychowanie w Rzymie:

Założony w połowie VIII w.p.n.e.

Państewko podbite przez Etrusków, po wyzwoleniu z V wieku przekształciło się w republikę i wchłaniało ziemie całej Italii (podbój trwał 200 lat).

II w.p.n.e.- zawładnęli ziemie grecki i ulegli fascynacji jej kulturą (sami byli dość prymitywni)

Od 31 r.p.n.e. Rzym jest cesarstwem

II-I w.p.n.e.- rozwój kultury rzymskiej, bo wzrost polityczny i dobrobytu

Początkowo świadomie przeciwstawiano się wpływom greckim i romanizacji kultury. Ostatnie wieki cesarstwa- wysiłki o utrzymanie prestiżu i walka z napierającymi barbarzyńcami i demokratyzacją społeczeństwa (słabnie władza centralna).

Tendencja do dzielenia państwa na część wschodnią (Konstantynopol- 330r, założono drugą stolicę) i zachodnią (Rzym). Formalny podział w 395r.

Cesarstwo wschodnie (Bizancjum) istniało jeszcze 1000 lat w kręgu kultury chrześcijańskiej ( rozkwit V-VII, IX-XI w). kultywowano tradycje grecką z wpływami orientalnymi.

Cesarstwo zachodnie (rozpad w Vw) przestało istnieć wraz ze śmiercią cesarza Augustulusa Romulusa w 476 r.p.n.e.

Przyczyny rozkwitu i upadku Rzymu - postawy Rzymian i kondycja rodziny oraz sposób wychowywania młodzieży.; zmiana struktur, instytucji państwowej i jednocześnie pielęgnowanie cnót rodzinnych i obywatelskich wczesnej republiki były przyczyną osiągnięcia potęgi przez Rzym.

Tradycyjne wychowanie w rodzinie!

Mit rodziny: pojęcie bardzo szerokie; władzę nad wszystkim miał ojciec rodziny (sprawiedliwy, opiekun, dobry gospodarz, żołnierz i obywatel); miał władzę życia i śmierci w stosunku do dzieci wzór Katon Starszy [pisał podręczniki dla syna] (zniesiono to formalnie w IV w.p.n.e.); rodzina monogamiczne; bardzo liczna; istniała możliwość rozwodu jeśli oboje chcieli; kobieta nie miała praw obywatelskich i politycznych (kobieta surowych obyczajów, wykształcona i rozumna, zdolna do poświęceń, wpajająca moralne i patriotyczne wychowanie, nienaganna moralnie, otoczone czcią np. Kornelia)

Edukacja domowa: w wieku 7 lat zaczynała się nauka w domu (o ile to możliwe); dziewczynki uczono gospodarstwa domowego, muzyki, czytania (czasami szerzej)- w I,II w.p.n.e. spotykano wykształcone Rzymianki.

Chłopcy przechodzili pod bezpośrednią opiekę ojca, towarzyszyli mu przy wszelkich zajęciach. Z czasem chłopcem zajmował się najemny nauczyciel, ale zawsze na dopieką czuwał ojciec.

Kultura rzymska wyrosła z kultury wieśniaczej zaadoptowanej przez rody arystokratyczne (patrycjuszy)

Wychowanie opierało się na naśladowaniu dorosłych- obserwacja.

W porównaniu z greckim jest bardziej obywatelskie, rodzinne, religijne.

w-f to hartowanie, jazda konna, pływanie, władanie bronią

Czytania uczono na tekście zbioru rzymskich prawnych przepisów - prawo XII Tablic, spisane w Vw.p.n.e. (zasady stosunków prawnych i publicznych, prawa osobiste i własnościowe). Uczono się ich także na pamięć.

Koniec edukacji domowej= założenie togi męskiej- symbolu dorosłości ( w wieku 16 lat); potem przez rok wiedza o sprawach publicznych i państwowych w urzędach i na forum; potem służba wojskowa i działalność publiczna.

Nowy ideał Rzymianina okresu hellenizmu:

po podbojach Grecji zauważyli użyteczność greckiego kunsztu wymowy oraz, że osoby wysyłane do prowincji wschodniej musza znać ten język

wśród patrycjuszów panowała moda na język i kulturę grecką i retorykę

nie mieli swoich nauczycieli, więc przyjmowali Greków, często niewolników, jako nauczycieli domowych, oraz młodzież męską wysyłaną do efebii hellenistycznych

adaptacja edukacji w kierunku retoryczno- szkolnym z programem 7 sztuk wyzwolonych (wyzwolonych nie filozoficznym!)

praktyczna wiedza: rolnictwo, medycyna, prawo

mniej muzyki, śpiewu, tańca, mniej uwagi zwracano na piękne ciało z obawy przed zniewieściałością

Staranne wzorce osobowe wzbogacono cechami osób wykształconych, mężów stanu i polityków.

Ideał Rzymianina u schyłku republiki: człowiek z cechami wojownika, mówcy, wodza, przedsiębiorcy; ambitny, mądry, uczciwy, dążący do bogactwa, sławy i stanowiska, ojciec licznej rodziny

Szkoła:

  1. od IV w.p.n.e. istniały elementarne szkoły łacińskie w Rzymie- kiepsko opłacani nauczyciele (literator, magister ludi, calculatro- od III w.p.n.e.); uczono obie płci, uczono pisania, czytania, rachunków, Prawa XII Tablic; w miarę rozwoju wyższego wykształcenia, szkoły elementarne trywializowana i stawały się one szkołami biedoty miejskiej; w III w.p.n.e. wraz z napływem, Greków zaczęły powstawać greckie szkoły elementarne.

  2. szkolnictwo średnie powstało pod wpływem greckiej sztuki retoryki, jako przygotowanie do kariery politycznej; uczono w języku greckim; program szkoły gramatykalnej; dzieci zamożnych uczyły się w domu; dla uboższych, od III w. zaczęły powstawać greckie szkoły średnie

  3. szkoły wyższe to szkoły retoryki (długo też greckojęzyczne)

Teksty szkolne to Odyseja i utwory autorstwa Enniusza.

I w.p.n.e.- rozkwit szkoły średniej łacińskiej, bo zaczęła rozwijać się literatura łacińska (Wergiliusz, Horacy); łacińskie kompendia wiedzy (Warron, Witriwiusz)

Rzymski kanon wiedzy szkolnej: 7 sztuk wyzwolonych+ medycyna, architektura, psycho, prawo wojskowe sztuki, ekonomia, geografia, filozofia, nauki o społeczeństwie, etyka. (nie interesują się etyka przyrody)

Dlaczego szkoły łacińskie późno się rozwinęły?

Konkurencja szkół greckich

Brak tekstów łacińskich

Nieufność Rzymian wobec szkoły

Ale wraz ze wzrostem terytorium Rzymu rosło zapotrzebowanie na urzędników, zarządców, wojskowych.

2 sfery oddziaływania edukacyjnego:

1. funkcje wychowawcze (educatio) należą do rodziny

2. funkcje kształcenia (doctrino) należą do szkoły

Iw.p.n.e.- rozwój wymowy łacińskiej i powstanie retorycznych szkół łacińskich.

Podręcznik wymowy marka Tulliusza Cycerona (106-43 r.p.n.e.) „De oratore” („O mówcy”)

Ideał wychowawczy według Marka Cycerona:

Polityka szkolna cesarstwa:

Od II w.n.e.:

I w.n.e.- Wespazjan- fundator katedry retoryki greckiej i łacińskiej- powierzono ją Kwintylianowi.

Duże zainteresowanie studiami wyższymi (retoryki i prawa); powstały ośrodki w Rzymie i Konstantynopolu (Vw.- 31 katedr); kwitły szkoły filozoficzne w Atenach i ośrodkach hellenistycznych.

Liczne szkoły łacińskiej retoryki- nauka w domu kosztowna.

Rozziew pomiędzy wiedza szkolną, a życiową.

W szkołach rzymskich kierunek gramatyczno- retoryczny.

Seneka (4-65 r.n.e.)- nie dla siebie lecz dla szkoły się uczymy- uważał, że było za mało wdrażania zasad moralnych, niezbędnych do codziennego życia.

M.F.Quintilionus (Kwintylian) 35-100 r.n.e.)

Odkryty na nowo w XV w.

WCZESNE CHRZEŚCIJAŃSTWO

Tradycja judaizmu; początkowo chrześcijaństwo rozwija się z dala od centrów kultury greckiej i łacińskiej- w Palestynie (wśród ubogich); brak zainteresowania pedagogiką i szkolnictwem; z biegiem czasu zaczęto asymilować formy hellenistyczne.

Rodzina żydowska i wychowanie:

Państwo żydowskie a Iw.p.n.e. dostało się pod panowanie Rzymu.

Ideał życia- życie rodzinne; cel rodziny- prokreacja; religia „męska”; duży udział matki w wychowaniu dzieci; wychowanie surowe

Szkoła żydowska:

XI w.p.n.e.- pierwsze fromy nauczania, służyły wtajemniczaniu i inspiracji religijnej

VI w.p.n.e.- pierwsze „rzeczywiste” szkoły- przybrały charakter narodowo- religijny przeciw hellenizmowi

Od II w.p.n.e.- szkoły elementarne dla dzieci w wieku 6-15, oparte na studiowaniu Biblii i psalmów (taka forma kształcenia stała się obowiązkowa dla chłopców w większych miastach w 64 r.p.n.e.).

W diasporze- badania tekstów po hebrajsku.

Późne cesarstwo- nauczanie trójstopniowe: czytanie Biblii, nauka komentarzy prawnych i tekstów egzegetycznych (z Talmudu i Miszny).

Szkoły zyskują szacunke.

Obowiązkiem rodziców staje się wychowanie religijne i narodowe, posyłanie dzieci do szkoły i zapewnienie im nauki zawodu (dziewczynki nauka i wychowanie w domu).

Szkoła żydowska ma wychowywać a nie tylko kształcić.

Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej:

Wprowadzenie w religię- uczy Kościół

Wychowanie moralne odpowienie dla chrześcijanina- uczy Kościół i rodzina

Początki chrześcijaństwa to brak spójnej koncepcji wychowania i rodziny.

Ważna przede wszystkim wspólnota religijna.

Ideał: żołnierz Chrystusa; aseksualny, pogardzający światem doczesnym, obce były mu cnoty Rzymianina i Greka.

Stosunek chrześcijaństwa do antyku ( referat Marci!!!!!

Nurt apologetyczny piśmiennictwa chrześcijańskiego (Klemens Aleksandryjski, Orygans)- dowodzący, że chrześcijaństwo może być religią ludzi wykształconych, bo świat i jego poznawanie (nauka, zasady poprawnego rozumowania) pochodzą od Boga, i nie są niczym złym- mogą być wykorzystywane w walce z herezjami.

Szkoły katechetyczne: dla dorosłych, udzielały im wiedzy religijnej

W II i III w była ostra hellenizacja- próbowano ją łączyć z nauką filozofii, retoryki i 7 sztuk wyzwolonych- wszystko w nurcie apologetycznym.

Pojednanie chrześcijaństwa z kulturą antyczną:

IV w- chrześcijaństwo zaczyna zrastać się z państwem

313 r- edykt mediolański (tzw. tolerancyjny) zrównał chrześcijaństwo z innymi religiami

392 r.- edykt konstantynopolski- status religii państwowej uzyskany przez chrześcijaństwo.

Św. Augustyn (354-430) z Tapasty (Płn. Afryka)

Nauczyciel retoryki, pisarz, filozof

Autor: „Wyznania”, „O państwie Bożym”, „O nauczycieli”, „Onauce chrześcijańskiej”.

Państwo tworzy ramy dla wiary, więc chrześcijanie powinni być dobrymi obywatelami.

Ostateczny cel poznania to Bóg i możliwe jest osiągnięcie tego przez iluminację, ale istotną rolę ma też rozum rozwijany przez poznawanie zmysłowe ułatwiające iluminację.

Nauczyciel ma pomagać w dochodzeniu do iluminacji.

Chrześcijanie powinni się uczyć, aby rozumem wspierać wiarę.

Do naucznia wykorzystywać teksty biblijne, słownictwo z antyku.

Św. Hieronim (340-420)

Autor: „List do Rzemianki Lety” (dzieło o wychowaniu przeznaczonych do życia klasztornego dziewcząt) , „List do Gandencjusza”

Kolejny zwolennik kształcenia chrześcijan i czerpania z dorobku antyku.

Grecysta i latywista ze wschodnich ziem cesarstwa, autor przekładu Biblii na łacinę.

Radził przystosowywać klasyczne teksty literackie do potrzeb szkolnych przez oczyszczanie ich z gorszących pogańskich treści.

Zalecał serdeczny stosunek do dziecka, łagodne traktowanie, zrozumienie potrzeb fizycznych i psychicznych.

Upadek cesarstwa zachodniego:

V w- upadek całego systemu szkolnego, który odbił się na poziomie intelektualnych duchowieństwa- nie mieli gdzie się kształcić.

ŚREDNIOWIECZE:

1453 - upadek Bizancjum

Średniowiecze - okres ok. 1000 lat; między upadkiem Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego w wielkimi przemianami w Europie Zach w XV w.

4 podokresy przemian szkoły i wychowania:

1. VI_VII- powstanie ustroju feudalnego (wieki ciemne)

2. IX-XI- stabilizacja struktury stanowej, formowanie się systemu oświaty kościelnej

3. XI-XIII- rozkwit średniowiecza- stabilizacja systemu szkolnego i stanowych form wychowania; powstanie uniwersytetów, rozwój scholastyki

4. XIV-XV- okres schyłku średniowiecza; rozwój szkolnictwa, uniwersytetów, wzrost świeckich potrzeb

3 stany: chłopstwo, rycerstwo, mieszczaństwo + duchowieństwo

Rozpad ustroju rodowego

Umocnienie się chrześcijaństwa

Szkoły z terenu Cesarstwa Zachodniego ostatecznie upadły w VI-VII w.

Powstał dwór papieski- zainteresowany zachowaniem elementów antycznej tradycji kulturowej;

Pierwsze chrześcijańskie wspólnoty zakonne powstawały na wschodnich terenach cesarstwa w IV wieku- uczono w nich co najmniej czytania

W Cesarstwie Zachodnim powstawały od Vw

Nauczanie w szkołach klasztornych prowadziło do mistrzowskiego nauczenia czytania i zdobienia tekstów- skrypci (taki klasztor np. benedyktynów zał w 529r).

VI\VII w- Grzegorz I (papież) założył w Rzymie szkołę śpiewu (uczono śpiewu kościelnego, religii, czytania i pisania po łacinie).

Kompendia wiedzy:

Św.Augustyn i Hieronim mówią o potrzebie ich powstania.

Powstawały w VIw.; zalążki encyklopedii; łączyły nauczanie chrześcijańskie z elementami wiedzy pogańskiej; słynne dzieła- Boecjusza, Kasjodora, Izydora z Sewilli

Torquatus Severinos Boecjusz (480-524)

Znawca i tłumacz pism Arystotelesa; urzędnika w Rzymie; opracował łacińskie podręczniki logiki, arytmetyki, geometrii i muzyki

Flawiusz Aureliusz Casiodor (473-570)

Senator na dworze Teodora Wlk; traktat „O kształceniu w naukach boskich i świeckich” (komentarz do Biblii+ program kształcenia w 7 sztukach wyzwolonych + nauka wyznań wiary i śpiewu psalmów)

Izydor z Sewilli (560-636)

Biskup; stworzył najobszerniejsze z kompendiów „Originum Sive etymomogiarone libri” (usystematyzowana wiedza z różnych dziedzin życia).

Karolingowie - umocnienie Państwa Kościelnego ze stolicą w Rzymie

Kościół- uzyskanie usankcjonowania ambicji politycznych Karolingów

= SOJUSZ

Przeciętne wykształcenie duchownych przestało wystarczać; rozwój i odrodzenie edukacji świeckiej; początki w edukacji monarszej:

Karol Wielki (768-814)

Akwizgran- szkoła pracowała dla dworzan i rodziny królewskiej (także kobiet); przy pomocy Kalwina i Teodulfa (mnichów irlandzkich).

Wychowanie stanowe:

Stany feudalne; dzieci wychowywane przez wprowadzenie w obowiązki danego stanu

Małe dzieci wychowywano w rodzinach (w bogatych- niańki); od 7 r.ż. chłopcy oddawani do majstrów cechowych na naukę: uczeń ( czeladnik ( majster; u rycerzy: paź(giermetk(rycerz.

Chłopi: dzieci wychowywane we własnych rodzinach, nie oddawane na naukę

Wychowanie dziewczynek: w rodzinie, klasztorze lub we dworze feudalnym u fraucynieru?

Wspólna cecha wszystkich stanów: PODSTAWĄ WYCHOWANIA MORALNEGO JEST RELIGIA

Kultura umysłowa potrzebna była nielicznym; tylko stanowi duchownemu iedza szkolna była niezbędna.

IX\X w- kościół wydał przepisy regulujące sprawy szkolne i nauczanie; szkoły dla duchownych prowadzone przez duchownych

W szkołach nie wychowuje się dzieci!

XI-XII w- sobory laterańskie (1179, 1215)

Nałożenie na diecezję obowiązku zapewnienia podstaw materialnych dla szkół i nauczycieli, powołania duchownego urzędnika (scholastyka), decydującego m.in. o licencji na nauczanie. ( kościół formalnie i prawnie podporządkował sobie szkolnictwo!

Ideał wychowawczy: duchowny nie poddający się pokusom, doczesności, skromny i uległy, umartwiający się.

Surowa atmosfera szkolna

Kary cielesne

Dyscyplina

Nauczanie pamięciowe

Czego uczono w szkołach średnich?

Religii, śpiewu kościelnego, łaciny, praktyk religijnych

Na poziomie bardzo zaawansowanym: 7 sztuk wyzwolonych w dwóch cyklach (triwium: gramatyka, retoryka, dialektyka i quadrivium: arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka).

Istniało kilka typów szkół:

Poziom i program nauczania zależał nie od typu szkoły a od możliwości nauczycieli i potrzeb organizatorów.

Rozwój państw chrześcijańskich wyrosłych z monarchii Karolingów wymusił zainteresowanie szkołąjako miejscem kształcenia urzędników( zwrócenie się o pomoc do kościoła( podnosi się poziom wykształcenia duchowieństwa i powstaje szkolnictwo kościelne o charakterze zawodowym.

XI-XIV w- w wyniku rozwoju ekonomicznego i wzrostu demograficznego szkolnictwem zainteresowali się ludzie świeccy.

Widoczne były wpływy nauki i filozofii arabskiej i grecko- bizantyjskiej- od wypraw krzyżowych.

Zadawano pytania o stosunek wiary do rozumu.

Rozwój filozofii scholastycznej:(nauczana i uprawiana w szkołach kościelnych i uniwersyteckich); rozwój dialektyki średniowiecznej; wiek XV

Piotr Abelard (1079-1142) uczony paryski i nauczyciel

Rozum powinien dostarczać dowodów uzasadniających Pismo Św. i pisma Ojców Kościoła; ukrywał, że nie jest duchownym, żeby się stracić na wiarygodności

Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

Dominikanin, filozof, profesor teologii Uniwersytetu Paryskiego, znawca Arystotelesa; autor „Summy teologicznej”

Filozofia i wiara pochodzą od Boga, więc nie może być pomiędzy nimi zasadniczej sprzeczności. Rozum i filozofia mają uzasadniać wiarę.

To czego nie da się objaśnić należy przyjąć.

Poznanie wychodzi od danych zmysłowych, które uogólnia intelekt. Możliwe to jest dzięki iluminacji. Wiara powinna kontrolować rozum.

XII/XIV- powstały uniwersytety:

Wyłaniały się z ośrodków szkolnych (Paryż); tworzone w wyniku grupowania się wybitniejszej młodzieży (Bolonia, Montpellier); zakładane przez fundatorów (Praga, Kraków); rozwój z wewnętrznych szkół zakonnych.

Założenie uniwersytetu: zgoda papieża+ władzy świeckiej

Pełen uniwersytet to 2 poziomy+ 4fakultety(atrium)

Najważniejszy wydział - teologia

Najpopularniejszy - sztuka

Język - łacina

Podstawa filozoficzna- tomizm

W 1500 roku funkcjonowało 79 uniwersytetów.

Polska wchodzi w krąg kultury zachodniej.

966- chrzest w obrządku zachodnim.

Bolesław Chrobry znał łacinę i niemiecki.

1037- bunt Masłowa w obronie dawnej wiary (Odnowiciel załatwił bunt )

krzewiciele kultury zachodniej: zakonnicy; ośrodki oświaty- biskupstwa.

XIII\XIV powstanie sieci parafii w Polsce (po uchwałach laterańskich)

Synody diecezjalne kazały by nauczyciele i duchowieństwo parafialne znało polski.

Koniec XIIw- 7 szkół katedralnych (Kołobrzeg, Wrocław, Kraków, Poznań, Gniezno, Włocławek, Płock); kilka kolegiackich, może tez parafialnych lub zakonnych.

Koniec XIIIw- 13 katedralnych, 14 kolegiackich, szkoły zakonne i parafialne.

XIV\XV- 253 szkoły (z 870 nauczycielami)

Koniec XV w- 640 szkół

XIIw- 1,5 mln mieszkańców 1 osoba pisząca\ 1000 niepiszących

XIV\XV- 3-3,5 mln 1:140\170

Szybkie tempo alfabetyzacji!

Najbardziej rozwinięte pod tym względem” Śląsk, Małopolska, Wielkopolska

Uniwersytet Krakowski:

12 maja 1364- Kazimierz Wlk fundatorem; uczelnia trójfakultetowa (bez teologii)- na wzór Boloński; silny wydział prawa

odnowiony prze Jagiełłę w 1400 wg wzoru paryskiego (uczelnia pełna, czterofakultetowa- duże atrium: wydział filozofii + silna teologia

od XII do XIV- budowanie pełnej struktury szkolnictwa, analogicznej do zachodu.

Rodzina, szkoła, społeczność lokalna- środowisko wychowawcze:

Obraz państwa Franków- początkowo silna pozycja kobiet w rodzinie

Przełom I\II w- osłabienie społecznej roli rodziny (na rzecz rodów feudalnych)

Środowisko wychowawcze to wspólnoty dorosłych, a nie najbliższa rodzina.

Dzieci ok. 7 r.ż. były włączane do życia dorosłych; często opuszczały dom rodzinny

Szkoły nie miały wychowywać dzieci, tylko formować przyszłych duchownych.

Okrzepnięcie feudalizmu= wzrost roli rodziny, osłabienie roli rodów.

XIV w- początek procesu przekształcania rodziny „średniowiecznej” w „nowożytną”- zacieśniają się więzy emocjonalne.

Od XVI wieku miejscem edukacji jest szkoła; wydłuża się okres dzieciństwa.

XVIII- hasła równości—zapewnienie wykształcenia wszystkim dzieciom w rodzinie.

RENESANS:

Edukacja w Europie czasów nowożytnych (XIV-XVIII w)

XIII i XIV- dojrzewanie do zmiany systemu szkolnictwa i edukacji (bo nowa koncepcja człowieka i świata)

Prądy renesansowe: z południa Europy (Włochy XIII- XVw) do Europy środkowe i płn. (XIV-XVI) i Polski (XV-poł XVIIw). Europę wschodnią renesans objął w XVI wieku.

Apogeum renesansu- XV-XVI wiek.

Humanizm - edukacja przeszła ze sfery sacrum do humanum.

Przyczyny zmian w obrębie szkolnictwa:

Kościół:

Herezje i bunty społeczne w niższych warstwach społecznych- niezadowolenie z dominacji Kościoła.

Krytyczny stosunek do poziomu wiedzy duchowieństwa

Rozpad szkolnego systemu średniowiecznego+ większa znajomość oryginalnych pism starożytnych

Za szkoły łacińskiej, ponadstanowej wyłaniają się: szkoły dla dzieci stanów świeckich uprzywilejowanych, mieszczaństwa i ludu wiejskiego, oraz kleru parafialnego.

Rozwój pedagogiki i edukacji w Europie zapoczątkowany we włoskich dworach książęcych (Estów w Ferrarze i Gonzagów w Mantui; Guanino z Werony i Vittorino da Feltre);

Wpływy pedagogiki antycznej, elitarne szkoły świeckie dążące do harmonijnego rozwoju w miłej atmosferze (bez kar cielesnych). Szkoła Feltre'a w Mantui- dom radosny.

Program to 7 sztuk wyzwolonych + filozofia, greka, estetyka i etyka, wiedza o starożytności.

Nowozytna włoska literatura pedagogiczna zapoczątkowana jest traktatem „Szlachetnych obyczajach i studiach wyzwolonych” Piotra Pawła vergerio z 1402 roku.

Eneasz Sylwiusz Piccolomini- Pius II- autor :O wychowaniu dzieci” z 1461 roku- traktaty o wychowaniu rystokraty lub patrycjusz miejskiego.

Ideał świeckiego wychowania: światły, zdrowy, kulturalny, harmonijnie rozwinięty i wykształcony, sprawny obywatel.

Zamożne miasta w Niderlandach -od XIV wieku władze miejskie podjęły próbę tworzenia zróżnicowanych szkół; poziomy: elementarny (dla ludu i niższych warstw społecznych miejskich- czytanie, pisanie w języku ojczystym, arytmetyka, księgowość, czsami język francuski), średni (dla szlachty: łaciński program 7 sztuk wyzwolonych)

Szkoły dla ludu bezpłatne, organizowane przez Braci Wspólnego Życia (kongregacja świecka).

Erazm z Rotterdamu, Jan Ludwik Vives

Preferowano wykształcenie i humanistyczną kulturę umysłową, ogładę i dobre obyczaje, zdrowy rozsądek.

Największy wpływ na rozwój europejskich ideałów wychowania okresu renesansu mieli: Tomasz More, Erazm, Vives; w epoce reformacji i kontrreformacji: Jan Sturm, Ignacy Loyola, Jan Amos Komeński.

Tomasz More (1478-1535)

Jego utopia: edukacja dzieci i młodzieży jako warunek idealnego państwa w „Iście złotej książeczce o najlepszym stanie państwa i o nowej wyspie Utopiii” z 1516 roku (po łacinie).

Państwo ma zapewnić młodzieży harmonijny i wszechstronny rozwój, a dorosłym oświatę pozaszkolną.

Nauczycielami mieli być kapłani (dostojność zawodu); szkoła miała być obowiązkowa dla wszystkich.

Erazm z Rotterdamu (1469-1536)

Szerzenie kultury humanistycznej w kształceniu i stosowaniu do dzieci; przeciwnik wojen i ucisku; oparcie życia i zasad moralnych na wskazaniach literatury klasycznej i Pisma Św.; marzenie to stworzenie w Europie jednolitej kultury dla wszystkich narodów, opartej tylko na dorobku starożytnych; nie napisał uczonych traktatów, tylko rozprawy i podręczniki; zwolennik kształcenia kobiet; autor: „Rozmów potocznych” (1522) i „zasad dobrego wychowania” (1540). Mówił o zasadach kulturalnego zachowania i łagodnym obchodzeniu się z dzieckiem.

Towarzystwo+ kultura zewn.+ kultura umysłu

Od XII wieku pojawiają się poradniki z uwagami o wychowaniu (pisane dla wychowujących dzieci królewskie i książęce) początek literatury o wychowaniu świeckim. Pisał je m.in. Erazm. Zdemokratyzował je.

Wychowanie chłopców: wpajanie pobożności, wzbudzanie miłości do nauki i przyuczanie do obowiązków czekających na chłopca w życiu.

„O sposobie studiów” (1512)- sposób i program kształcenia o starożytności.

Dużą wagę przykładano do wychowania domowego, odpowiedzialność rodziców za edukację dzieci.

Jan Ludwik Vives (1492- 1540)

Myśl o wychowaniu człowieka związana ze szkołą; uczył córkę Henryka VIII i K. Aragońskiej; koniec życia spędził w Niderlandach; wprowadził wątek psychologiczny do myśli o edukacji; autor: „O duszy i życiu” (1538 i „O podawaniu umiejętności” (1531); krytyka scholastyki i tradycyjnych studiów; pisał podręczniki

Wpływ reformacji i uchwał Soboru Trydenckiego na edukację w Europie:

1517- wystąpienie Lutra w Wittenberdze przeciwko handlowi odpustami i nadużyciom Kościoła.

Kościół protestancki:

Cel: uniezależnienie się od papiestwa- odnowa religijna.

Sobór Trydencki (1545-1563)- odpowiedz kościoła na reformację:

W XVI wieku wzmocniły się liczne świeckie aspekty edukacji.

KONIEC JEDNOLITOŚCI, NADZORU I ORGANIZACJI SZKOLNICTWA W EUROPIE- ZŁAMANIE MONOPOLU EDUKACYJNEGO KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO.

XVI\XVII w

Szkoła parafialna:

Była większa dostępność do ksiąg (druk!), tylko panował analfabetyzm

Protestantyzm:

Organizowano więc szkoły parafialne pod kierownictwem pastorów; uczono religii, pisania, czytania, rachunków; nauka greki w języku ojczystym; nauczanie dziewcząt, mieszczan i chłopów

Katolicyzm:

XVI-XVII- przekształcanie się szkół parafialnych w szkółki religijne dla ludu; czytanie i pisanie w języku ojczystym, początki łaciny

Urzędowa wersja Pisma Św to Wulgata. (św. Hieronima)

Szkoła średnia:

Koncepcja takiej szkoły narodziła się w otoczeniu Lutra; jej autor to Filip Melachton (nauczyciel Niemiec); wykształcona młodzież miała wzmocnić intelektualnie reformację, zapewnić poparcie warstw średnich i zabezpieczyć ją przed katolicką propagandą;

koncepcje zrealizowane przez Jana Sturma (1507-1536)- 1536 r.- powstaje gimnazjum w Strasburgu

Generalnie program filozoficzno- językowy z wychowaniem chrześcijańskim

Jezuici (towarzystwo jezusowe)( ku zwalczaniu reformacji i utrwaleniu katolicyzmu wśród elit

Twórca: św. Ignacy Loyola (1497-1556)

1550- Towarzystwo przekształcone w zakon kształcący też młodzież świecką (w kolegiach na poziomie średnim i uniwersyteckim- wydz. Filozofii i teologii)

Jednolitość szkół wynikała z centralizacji władzy dzierżonej przez generała w Rzymie.

Do końca XVI wieku powstało 600 kolegiów.

typy szkół jezuickich:

Ideał wychowania jezuickiego:

Wymowny i pobożny katolik, obrońca wiary

Program szkół podobny do wzoru strasburskiego.

1599- zbiór przepisów regulujących funkcjonowanie szkół jezuickich (ratio atque institutio stuolirum societatis jesu) [ ustawa szkolna]

Ustawa ta przyczyniła się do upowszechnienia i ujednolicenia standardu szkoły średniej humanistycznej; nie zmieniła się aż do kasaty zakonu w 1773 roku, więc potem hamowała rozwód [pedagogiki i edukacji jezuickiej.

Katolickie seminarium diecezjalne

Sobór trydencki: biskupi muszą organizować szkoły przygotowujące do pełnienia funkcji kościelnych w każdej diecezji

Łacińskie szkoły średnie dla chłopców obierających stan duchowny- nauka+ wychowanie+ formowanie religijne.

Edukacja i szkoła w Polsce doby renesansu:

XV i XVI- przekształcenie Polski z monarchii feudalnej w parlamentarną; rozwój kraju, demokracja szlachecka= przywileje polityczne; dobrze rozwinięta sieć szkół; ok. 1000 szkół parafialnych w Koronie w Xvi wieku; 25% mężczyzn umie czytać, pisać i rachować; na UJ studiuje 18-21 tys. osób- 40% to cudzoziemcy

Pierwsza połowa XV wieku- pierwszy traktat pedagogiczny na ziemiach polskich- „Pe vita coniugali”- o wychowaniu dzieci- Konrad z Byczyny - 1432r

Wychowanie szeroko pojęte;

Wykształcenie stanowe: 7 sztuk wyzwolonych dla szlachty; rzemiosło i techn. dla mieszczan; dziewczynki uczyły się zajęć kobiecych

„O wychowaniu królewicza” (1502)- tekst anonimowy

połowa XVI w- świetne książki polskich autorów o tematyce edukacyjnej: prymat wychowania nad wykształceniem- grzeczności, zaletach szkół, itp.

A Frycz-Modrzewski (1503-1572)

Polityczno- obywatelska koncepcja szkoły i zawodu nauczyciela

Syn wójta, pisarz, polityk, prawnik, humanista; współpracował z Melanchtonem, sekretarz królewski, autor : „O poprawie Rzeczypospolitej”

Mówił, że szkoła jest potrzebna państwu, wychowanie obywatelski i moralne; myśl edukacyjna jest etyczna, humanitarna i demokratyczna; doceniał zawód nauczyciela; utrzymanie zkół i nauczycieli oprzeć na beneficjach duchownych; wychowanie oderwane od stanów, szkoły dostępne dla uzdolnionych chłopców bez względu na status; filozofia + języki obce triwium

Sebastian Patrycy z Pilzna (1554-1626)

Lekarz i profesor Akademii Krakowskiej

„Przydatki”- komentarz do jego przekładu Arystotelesa na polski

Oparcie na filozofii Arystotelesa i obserwacji, państwo ma być odpowiedzialne za szkoły!; dobre wychowanie to podstawa dobrego państwa; pisał po polsku

Człowiek= możliwości wrodzone + wychowanie+ rozwój intelektualny (pogląd wbrew chrześcijaństwu)

Najważniejsze jest prawidłowe wychowanie, bo człowiek nie rodzi się ani dobry ani zły. Dbałość o rozwój fizyczny i moralny. Wychowanie umysłowe należy zacząć od zabawy, a to właściwe (umysłowe) od 7 r.ż. od 14 r.ż program szkół ma się różnicować (mieszczaństwo - szlachta)

Podstawa szkolna to kurs triwium dla wszystkich stanów; nauka języków klasycznych, ale ważny jest też język ojczysty i inne nowożytne.

Wychowanie dziewczynek- tradycyjne.

Przekształcenia systemu szkolnictwa:

Szkoły parafialne

XVI-XVIIw- szkoły parafialne to głównie szkoły plebejskie (religia, śpiew, czytanie Pisma św., rzadko łacina)

Szkoły różnowiercze prezentowały wyższy poziom kształcenia

XVII- szkoły parafialne zaczęły zanikać, najpierw wiejskie, a po potopie miejskie

W XVI wieku część katolickich miejskich szkół parafialnych miała poziom porównywalny do średniej szkoły humanistycznej i włączały się w sieć szkól związanych z zakonem lub Akademią Krakowską.

Powstawały szkoły różnowiercze- akademickie gimnazja humanistyczne, katolickie- kolonie Akademii Krakowskiej i szkoły wewnętrzne zakonne, seminaria duchowne, szkoły publiczne zakonne, kolegia jezuickie i pijarskie.

Szkoły średnie

Prowadzone przez zakony szkolne- najliczniejsze i najbardziej jednolite programowo.

Sprowadzeni do Braniewa w 1564 roku przez biskupa Stanisława Hozjusza; szkoły o wysokim poziomie, głównie dla szlachty;

Koniec XVI wieku- 11 szkół

Koniec XVIII- 70 kolegiów z około 20 tys. uczniów

Sprowadzeni przez Władysława IV na początku XVII wieku

1642r- ich pierwsza szkoła w Warszawie

po ok. 100 latach- ok. 30 szkół

Program gimnazjum humanistycznego + duża waga historii Polski; dla uboższej młodzieży i plebejskiej

Przyciągali młodzież prawosławną i unicką

Seminaria diecezjalne

Powolny rozwój (poł XVII wieku- 13), hamowany przez wojny (poł XVIII w- ok. 30); prowadzone przez jezuitów, misjonarzy, bartoszków

Studia wewnętrzne zakonne

Różny poziom: średni- retoryka, wyższy- filozofia i teologia;

U jezuitów, pijarów; przygotowanie przyszłych nauczycieli( pierwsze polskie seminarium nauczycielskie

Seminaria diecezjalne i studia wewnętrzne zakonne - tylko dla duchownych!

XVII-XVIII wiek- upadek polityki i ekonomii Polski- upadek szkół parafialnych, niski poziom średnich

Szkoły wyższe

2 połowa XVI wieku- dwie nowe szkoły wyższe:

jezuicka Akademia Wileńska (1576) i świecka (ufundowana) Akademia Zamoyska (1600) ( rozszerzenie oferty edukacyjnej

1661- jezuicka Akademia o aspiracjach uniwersyteckich we Lwowie (takie same aspiracje miały akademie prawosławne w Ostrogu na Wołyniu i w Kijowie).

XVIIw- brak dobrych warunków do rozwoju szkolnictwa wyższego.

Prawdziwe funkcje uczelni wyższej z XVII wieku- Akademia Krakowska i Wileńska,

Społeczeństwo a edukacja

Obyczaj w okresie renesansu: drobna i średnia szlachta posyłała synów do szkoły, żeby nabierali ogłady.

Najpierw w domu uczono pisać i czytać; potem w szkołach (gł. Jezuickich i pijarskich), pod opieka dyrektora [korepetytora\ opiekuna] przez 2-3 lata nie dochodzili nawet do retoryki.

Pełny kurs przechodzili zazwyczaj mieszczanie.

Dziewczynki uczono w domu pod okiem rodziny, czasami wysyłano na dwory dla nabrania ogłady.

W XVII wieku dziewczynki uczęszczać zaczęły do szkół prowadzonych przez zakony żeńskie

Klasztorna edukacja dziewcząt:

Zainteresowanie ich kształceniem po Soborze Trydeńskim; mogły się uczyć w szkołach parafialnych, w domu, w klasztorach żeńskich; XVI\XVII (przełom)- reforma zakonów- organizacja kształcenia świeckich dziewcząt; przepisy wychowania Ratio Studiorum; nauka prawd wiary, obyczajów, trochę wiedzy elementarnej.

Od połowy XVIII modne stało się posyłanie dzieci (chłopców i dziewcząt) na pensje, często prowadzone przez obcokrajowców.

Wraz z postępem kontrreformacji silniejszą pozycję miały szkoły jezuickie (wysoki poziom, dobra organizacja, schlebianie sarmackim gustom, propaganda i bezpłatna nauka).--> naśladowano je

Studia zagraniczne (od średniowiecza)-Włochy (Bolonia), Francja (Paryż), Niderlandy, kraje niemieckie; na wędrówki zagraniczne ruszali rzemieślnicy, po zdaniu egzaminów czeladniczych. Podróżnicy mieli listy polecające i wskazówki rodzicielskie (program, cel, kontakty, tryb życia podczas podróży)

Biblioteki w domach od XVI\XVII wieku, ale coraz mniej wraz z upadkiem ekonomicznym.

Wykształcenie formalne: języki nowożytne, ćw. fizyczne, wojsko, ogłada

Krytyka szkoły humanistycznej:

Michał Montagne (1533-1592)

Krytyka szkolnej edukacji dzieci elity społecznej; „Próby” (1580)

Zarzucał szkole: szablon, nieuwzględnianie indywidualności, nieżyciową pedanterię, formalizowanie programów, przeciążanie pamięci, nie rozwijanie dzieci.

Pozytywna nauka i wychowanie: rozwój fizyczny, psychiczny, moralny, umysłowy, dzieki rozumnemu wychowawcy, hartowanie dzieci

Nauka: logiki, fizyki, geografii, retoryki, języków przez konwersacje, rozumienia świata—ważne są podróże i lektura dzieł historycznych.

Nowy typ szkoły dla elity społ szkoła szlachecka (rycerska)

MYŚL PEDAGOGICZNA XVII I XVIII WIEKU

Rozwój oświecenia w Europie- XVIII wiek; jego podstawy to dorobek filozofii i nauki XVII wieku.- koniec wojen religijnych.

Anglia- monarchia konstytucyjna

Francja- absolutyzm

Rowój handlu, odkrycia geograficzne, nauka (Newton)

Filozofia: Francisco Bacon (rozum+ doświadczenie\ użyteczność), Rene Descartes

Twierdzenie Kartezjusza (+Bacon)- podstawa do powszechności oświaty- wszyscy mają zdolno.ści poznawcze, tylko właściwie trzeba to rozwijać przez dedukcję.

Jan Amos Komeński (1592-1670)

4 okresy kształcenia (po 6 lat) do 24 r.ż.

0-6- szkoła macierzyńska (matka nauczycielką)

6-12- szkoła języka ojczystego dla wszystkich (blisko domu)

12-18- szkoła łacińska (dla zdolniejszych)

18-24- akademia (dla zdolniejszych)

są też inne szkoły w życiu dorosłym.

Cechy szkoły Komeńskiego:

Chciał aby nadano szkole i wychowaniu status naukowy, ustalić normy funkcjonowania szkół, podręczników, itp.

Prawa rządzące wychowaniem i szkołą mają podstawę w prawach natury:

Teoria nauczania poglądowego!!!!- poznanie zmysłowe

Pisał podręczniki np. „Świat zmysłowy w obrazach”, „Drzwi języków otworzone”

Program utopijny.

Koncepcja wychowania domowego:

W XVII wieku stworzono męski ideał wychowania- galanthomme (gentleman): człowiek wytworny, wymowny, sprawny fizycznie, odważny, żołnierz i polityk.

Kobieta: kulturowa i obyczajna, pani domu.

Są to ideały elitarne społeczeństwa (potrzeby arystokracji, szlachty ziem) i niezależne od wyznania; naśladowane przez stany średnie

Poradniki zachowania na dworach, salonach (wyjaśnienia zachowań, etykiet) oraz poradniki poedagogicze (jak wychowywać dzieci).

1686- „Traktat o wyborze i metodzie studiów” ks. Klaudiusz Fleory

1687- „O wychowaniu dziewcząt” ks. Fran.Fenelou

1693- „Myśli o wychowaniu”

podręczniki te odrzucają rygor i surowość, mówią o wyższości wychowania moralnego i fizycznego nad wykształceniem, zrozumieniu dziecka i rozsmakowaniu dzieci w lekturach.

Fleury: żeby każdy był wykształcony adekwatnie do swojego stanu.

Nauki potrzebne wszystkim to: religia, dobre obyczaje i poprawne rozumowanie i higiena.

Nauki pożyteczne to: pisanie, czytanie, przyroda, geografia, historia.

Nauki ciekawe i przyjemne: matematyka wyższa, fizyka, chemia.

Fenelou: pierwszy raz w nowożytnej myśli pedagogicznej połączył kształcenie dziewcząt z elit społecznych, bo słabą naturę kobiety trzeba wesprzeć (tylko czytanie i pisanie, trochę gramatyki, rachunków, historii, lektur [nie muzyka, bo to zatruta rozrywka]); nie radzi jednak rozbudzać zamiłowania do nauk!

John Locke (1632-1704)

1781 rok- pierwsze tłumaczenie na polski.

J.J.Rousseau (1712-1778)

Francuska myśl pedagogiczna.

Krytyka dotychczasowego wychowania (2 nurty):

Racjonalistyczny

(encyklopedyści np.Dietrich) edukacja rozważana z punktu widzenia interesu społeczeństwa (zbioru jednostek); państwo ma odpowiadać za edukację- fizjokratyzm

Sentymentalny

Odnoszący się do uczucia; „Emil, czyli o wychowaniu” (1762)- indywidualne wychowanie dziecka, zgodnie z jego naturą (wewnętrza siła dziecka+ świat przyrody); wychowanie negatywne; 4 fazy rozwoju: niemowlęctwo, dzieciństwo (rozwój sił fizycznych i zmysłów), chłopięctwo (od 12\15 r.ż.- kształcenie męstwa, aby „pracować jak chłop, myśleć jak filozof”), lata młodzieńcze (edukacja społeczna, ideowa, estetyczna i religijna).

Modele organizacyjne szkolnictwa:

XVIII wiek- we Francji- niezadowolenie z aktualnego stanu oświaty (przestarzałe programy oderwane od życia i potrzeb)- usunięto jezuitów z Francji (dzieci nie miały szkół)

Plany szkolnictwa\ projekty:

Louis Rene de la Charlotais (szkic wychowania narodowego, 1763)

Barthelem Rolland (plan edukacji, 1769)

Plany nadania nauczaniu charakteru narodowego i obywatelskiego.

Myśl i znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1795)

Hasła: naturalnej równowagi, równości wobec prawa. korzenie tych haseł we francuskiej myśli oświeceniowej.

Zburzono cały XVIII wieczny system szkolny- prawo do bezpłatnej edukacji dla wszystkich!

1793- ustalono obowiązek szkolny, ale nie został on zrealizowany.

To, co się nie udało we Francji napełniło rozumy rządzących w innych krajach rozwój szkolnictwa elementarnego i dostęp dla wszystkich stanów do oświaty wyższej.

REFORMA EDUKACJI W POLSCE W XVIII WIEKU

Pierwszy etap reformy szkolnej:

Impuls ku naprawie szkolnictwa katolickiego w Europie wyszedł od papieża Benedykta XIV

Prądy oświeceniowe docierały do Polaków od lat 30.

Początki XVIII wieku w Polsce: ruina po wojnach i klęskach żywiołowych; na tronie Sasi- silna opozycja wobec nich na terenie kraju

Anarchia szlachecka

Familia- grupa polityków związana z Czartoryskimi

Stanisław Konarski (1700-1773)

Pijar, założył w 1740 roku w Warszawie Collegium Nobilium (ekskluzywna szkoła dla przyszłej elity państwowej)

Wzorowane na rzymskich Collegiach Nazarenum i francuskich akademiach szlacheckich (szkole Leszczyńskiego w Luneville)

Nauczanie obejmowało aktualne sprawy państwa i retorykę.

Ideał wychowanka: chrześcijanin, zdrowy, uczciwy, światły, rozumny, odpowiedzialny obywatel i patriota. „Mówią, jak od wczesnej młodości wychowywać uczciwego człowieka i obywatela”, 1754

Lata 50. XVIII wieku- reforma w duchu obywatelsko- patriotycznym we wszystkich kolegiach pijarskich w Koronie.

Stanisław Leszczyński stworzył Świecką Szkołę Rycerską w Luneville (1737)

Połowa miejsc dla Polaków

Ten typ szkoły rozwinął Stanisław August Poniatowski (Szkoła Rycerska Korpusu Kadetów, Warszawa 1765)

3poziomowy i stanowy system szkolny:

KENu nie interesowały szkoły parafialne. Ich inicjatywa i finansowanie należało do Kościoła i szlachty, bo fundusz pojezuicki z zapisu był tylko dla szkół średnich.

Ale przygotowywano podręcznik dla szkół parafialnych (1785) [zawierający naukę czytania, pisania, rachunków, obyczajów, religię], oraz „powinności nauczyciela” dla szkół parafialnych- Piramowicz 1787r.

Reforma szkół średnich musi być też wyższych, bo potrzeba nauczycieli do tych szkół (Akademia Wileńska i Krakowska).

Zawartość programów- podstawa to stanowe ideały wychowania.

Chłop\ rzemieślnik: czytanie, pisanie, religia, rachunki, nauka obyczajowa dla ludu, wiadomości przydatne w rolnictwie, rzemiośle; oraz cechy: pracowity, gospodarny, uczciwy, akceptujący swój stan

Szkoły średnie: ideał to ziemianin: rozumny, przygotowany do pełnienia funkcji publicznych gospodarz, obywatel, mąż, ojciec, szanujący inne stany.

Szkoły średnie:

Od czasów Rzymu starożytnego szkoła kształci literacko po łacinie.

Zreformowane szkoły pijarskie i rycerskie: UTYLITARYZM OŚWIECENIOWY

Drugi etap reformy szkolnej:

KEN (1773-1794)

1773- ratyfikacja nowych granic Polski po I rozbiorze-

kasacja zakonu jezuitów (mieli ponad połowę szkół w Polsce)

14.X.1773- powstaje Komisja Edukacji Narodowej (St. August Poniatowski)-

pierwsze ministerstwo edukacji w Europie powołane przez parlament.

KEN dozór nad byłymi szkołami jezuitów i przejęcie ich majątku

Samodzielność finansowa

Podporządkowane wszystkie szkoły (bez rycerskiej i seminariów)

Powołała Towarzystwo Do Ksiąg Elementarnych, aby opracowywało podręczniki

Ciało kolegialne (początkowo 8 polityków: 6 świeckich, 2 duchownych)

Nadała edukacji jedność i charakter patriotyczno- obywatelski

Działalność planowa, systematyczna, skuteczna

Stworzyła hierarchiczną, jednolitą strukturę szkolną, nadzór pedagogiczny i organizacyjny, programy nauczania i wychowawcze wraz z podręcznikami, podręcznikami także stan akademicki (wysoko wykwalifikowani i opłacani nauczyciele).

Programy prawie identyczne, ale inaczej realizowane; nauki moralne i religia, j. polski, łacina, wymowa, historia, elementy geografii, prawo, matematyka, fizyka, przyroda, nauka o zdrowiu i handlu program encyklopedyczny rozwój ogólny wychowanków praktyka i utylitaryzm

Nauczyciele przedmiotowi od trzeciego roku nauczania

Kodeks prawa szkolnego: „Ustawy dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane” (1783)- omówienie wszystkich typów szkół, pragmatyka zawodowa nauczycieli, ich kształcenie, samorząd nauczycielski, nadzór szkolny, wskazania metodyczne i wychowawcze, organizacja życia wewnątrzszkolnego, program, płace i emerytury nauczycieli, internaty (konwikty) dla ubogiej szlachty, prywatne pensje (też żeńskie).

Ok. 70 szkół średnich- 20 tys. uczniów\ rok

Kilkaset szkół parafialnych

Uczelnie wyższe -Uniwersytety:

Odrodzenie: na uniwersytety wchodzi łacina i nauka wymowy; czytanie hebrajskiego, greki, - teksty starożytne

Humanizm: spory teologiczne- katolicy vs. Protestanci- pogłębienie studiów nad tekstami; rozwój filozofii i studiów przyrodniczych

Koncepcja uniwersalizmu nowożytnego: Filip Malanchton w Wittenberdze:

usunięcie z filozofii metafizyki; studia tekstów starożytnych w oryginale

Utrudnienie wprowadzenia nowej myśli filozoficznej i naukowej na uczelnie katolickie (podstawą filozofia tomistyczna).

Wydziały atrium i teologii: jezuici, aby umiłować Boga, zbawić dusze- wymaga to zastosowania teologii, nauk humanistycznych i języków starożytnych; nauki wyzwolone i przyrodnicze przygotowują umysł do teologii; nie ma medycyny i prawa, bo są obce potrzebom jezuitów.

Załamanie i upadek uniwersytetów w końcu XVII i w XVIII wieku. Dlaczego?

Wojny, spadek wartości pieniądza = ubożenie uczelni

Nie inwestowano w zaplecze naukowe, bo to by wymagało zmniejszenia uposażenia profesorów i katedr.

Kontrola nad prawomyślnością filozofii i religii sprawowane przez wydział teologiczny.

Życie intelektualne przeniesione poza uniwersytety- do akademii lub towarzystw naukowych

XVII w- akademie szlacheckie i rycerskie odebrały słuchaczy z elit uniwersyteckich

Tylko na uniwersytetach niderlandzkich i szkockich był w XVII wieku rozwój.

Reformy uniwersyteckie w Niemczech:

Republika nie jest tworzona przez uczonych

W trakcie trwania Wielkiej Rewolucji Francuskiej: w 1793 i 95 roku zlikwidowano uniwersytety na odbudowę czekali 210 lat.

Wyjście z kryzysu uniwersytetów związane jest z ruchem reform państwowych z XVIII i XIX wieku.

Zaczęto opiekować się zapleczem naukowym, aby kształtowano wykwalifikowanych specjalistów i urzędników.

Uniwersytety musiały:

Rezygnować z przywilejów korporacyjnych

Unowocześnić proces kształcenia

Zreorganizować się wewnętrznie

Podnieść poziom profesorów i studiów

Aby przyciągnąć elity na uniwersytety nowe modne kierunki nauki: prawo państwowe, ekonomia, historia, języki nowożytne, literatury, oraz nauka obycia towarzyskiego. Trzeba było tez ograniczyć wpływ teologii na nauki przyrodnicze i myśl filozoficzną.

Tego wszystkiego dokonano najpierwna uczelniach niemieckich:1693- Halle- Prusy

1737 Getrynga- Księstwo Hannoveru

1747 Erlangen- Bawaria

najsłynniejszy uniwersytet Getyński : nowa metoda kształcenia seminaria filologiczne, literatura najnowsza, towarzystwa naukowe i wydawnicze, biblioteka, gabinety specjalistyczne.

Sukces Getyngi dowód, że uczelnię można unowocześniać z pożytkiem dla państwa

Po przegranej wojnie z Napoleonem Fryderyk Wilhelm III tworzy uniwersytet w Berlinie w 1810

Koncepcje i organizację tego uniwersytetu opracował Wilhelm von Humboldt (na założeniu, że gałęzie nauk uzupełniają się i składają na wiedzę ogólną, więc są jednakowo ważne)

Cel nauki: odkrywanie prawdy

Zadanie człowieka: badania naukowe i kształcenie studentów w ich toku

Swobody akademickie: wolność nauki i nauczanie

Wzrasta prestiż uniwersytetów i kariery naukowej

Reforma uniwersytetów KEN:

Akademia Krakowska i Wileńska to szkoły główne w systemie KEN. Ich zadanie:

Wspieranie ich z kasy edukacyjnej, modernizacja infrastruktury naukowej, kształcenie młodzieży obejmującej nowe katedry

1783- w „Ustawach KEN”: określenie org. Uczelni, powoływania władzy, prawa i obowiązki profesorów- rozdzielono poziomy wyższy i średni.

Zlikwidowano średniowieczną dominację wydziały teologicznego!

Zamiast fakultetów- 2 kolegia zrzeszające katedry

Kolegium fizyczne: nauki matematyczno- przyrodnicze, medycyna

Kolegium moralne: nauki prawne, języki, przedmioty humanistyczne, teologia

Nadzór finansowy i merytoryczno- organizacyjny- KEN utrata korporacyjnej niezależności przez uniwersytety

Oxford i Cambridge: przeciw modernizacji!

Instytucje prywatne poza kontrolą państwa.

Stowarzyszenia bogatych kolegiów, samodzielnych organizacyjnie i ekonomicznie oraz dydaktycznie.

Metody tutorialne na poziomie studiów podstawowych zakończone bakalaureatem.

XVIII\XIX- podupadały naukowo- ekskluzywne instytucje dla zamożnej młodzieży szlacheckiej, duchowieństwa anglikańskiego i nauczycieli public schools. (prywatne i elitarne internatowe szkoły średnie).

Były odporne na nowe prądy w organizacji i rozwoju życia naukowego, związane z ortodoksyjnym kościołem anglikańskim- dopiero pod koniec XIX wieku, gdy zniesiono obowiązek wyznania, uniwersytety zaczęły się rozwijac w dziedzinie badań naukowych.

Szkolnictwo wyższe w XIX i XX wieku:

Wzór berliński- przejmowany na całym świecie.

Zróżnicowanie i funkcje społeczne wyższych uczelni:

nie do końca udało się wprowadzenie zasady dot wolności akademickich, bo silne naciski polityków, ekonomistów na prowadzenie określonych typów badań i kierunków kształcenia.

Uniwersytety wykorzystywane do celów politycznych i indoktrynacji.

WYCHOWANIE W CZASACH NAJNOWSZYCH XIX-XX WIEK-EUROPA:

Granice XIX wieku: I wojna światowa (1914-1918)

Granice XX wieku: rewolucja w Rosji (1917); rozpad ZSRR (po 1991)

Wiek XIX krystalizacja nowych potrzeb edukacyjnych- różne formy organizacyjne i programowe

Wiek XX umasowienie potrzeb i form; rozwój myśli pedagogicznej

Rodzina i dziecko:

XIX wiek- model rodziny patriarchalnej, wielopokoleniowej

Usamodzielnienie się kobiet do końca XIX (skutek wojen)- przechodzenie do modelu partnerskiego, rodziny jednopokoleniowej z jednym dzieckiem.

Opieka nad dziećmi:

Problemem są dzieci osierocone- organizacja ochronek (koniec XVIII w)- pobudzenie instytucji charytatywnych, grup wyznaniowych- od 2 połowy XIX wieku samorządów lokalnych.

W pierwsze poł. XIX wieku rodzi się pedagogika przedszkolna; przełom XIX\XX pedagogiki społecznej.

XX wiek- ochrona dzieci jako konstytucyjny obowiązek państwa

Po I wojnie światowej tworzą się międzynarodowe instytucje związane z prawami dzieci do opieki:

ta deklaracja to podstawa następnych dokumentów tego typu np. przygotowywanych przez ONZ po II wojnie światowej.

XX wiek- państwa totalitarne eliminują ideologie wychowania niezgodne z państwową przez zastępowanie rodziny różnymi instytucjami( miało to bardzo negatywne skutki (potwierdzone przez psychologie eksperymentalna i pedagogikę)

Więc( preambuła do Konwencji Praw Dziecka ONZ (1988) : „rodzina powinna być otoczona niezbędną ochroną i wsparciem, aby mogła w pełnym zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie”.

Ideały wychowawcze:

Zróżnicowane ze względu na środowiska, ale panuje zadziwiająco trwały (bo nawet w XX wieku) ideał szlachecko- ziemiańskiego czy romantycznego rycerza.

W XIX wieku największy wpływ na ideały rodzinne miał Kościół (z wolna wypierany przez państwo).

Płeć+ sytuacja ekonomiczna+ religia+ koncepcja człowieka+ historia= ideał

W XX wieku modne były wśród młodych ideały lansowane przez organizacje społeczne i partie polityczne

Ważna racjonalność, wykształcenie, tolerancja, otwartość, niezależność (też dla kobiet- początek końca patriarchatu).

Pedagogizacja rodziców:

XIX- zainteresowanie rodziców pedagogiką

XX wiek- wzrost ilości publikacji pedagogicznych.

Rodzina to teren pedagogiki, jej ideały stały się przedmiotem manipulacji różnych ideologii

Od przełomu XIX i XX wieku wiedza pedagogiczna wkracza do rodzin robotniczych i chłopskich.

Ochronki:

XIX Ink- u zamożnych nauczycieli i wychowawców przez najmowanych nauczycieli i szkoły.

Ochronki zaczęły się rozwijać od końca XVIII wieku; obejmowały prymitywną opiekę ad dziećmi (fizycznie zapewniały bezpieczeństwo, wychowanie religijne, czasem początki nauki)

I ochronka( pastor Oberliu w Alzacji

1816r- instytucja typu przedszkole dla dzieci robotników- Robert Owen; jej program dydaktyczny obejmował rozwój fizyczny, intelektualny i moralny.

Fryderyk Wilhelm Froebel (1782-1852)

Niemiecki nauczyciel i filozof, rozwinął teorię wychowania przedszkolnego, wpływy J.H.Pestalozziego (szkoły ludowe); nauka przez zabawę; zrobiła zabawki

Wg niego wszystkie dzieci powinny przejść Kindergarden, bo to część wychowania ogólnego; mają tam pracować wykwalifikowani nauczyciele; organizował dla nich kursy

2 poł XIX wieku i początek XX powstają pierwsze seminaria dla szeblanek (wychowawczyń przedszkolnych).

Przedszkole w XX wieku:

Kolejny etap rozwoju dzięki Marii Montessori (1807- 1952)

Włoskie Domy Dziecięce w rzymskich dzielnicach robotniczych; metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci

1909 rok- krytyka metod Froebel'a

urządzenia do wysokości dziecka; kontakt z rodzicami; kontrola rozwoju dziecka; zorganizowane czynności i ćwiczenia dzieci; cel: samorzutny rozwój indywidualności, umysłu, uczuć, sił fizycznych.

Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa (1858-1949)

W Królestwie Polskim; połączyła elementy teorii Froebla i Montessori; kierowała Referatem Wychow. Przedszkolnego w resorcie oświaty (po 1918- w niepodległej Polsce)

Funkcje przedszkoli:

Wyrównanie braków wychowania środowiska rodzinnego o indywidualnych opóźnień dziecka

Ułatwienie rodzinom wywiązywania się z obowiązków szkolnych

Przedszkola były w socjalizmie elementem polityki społecznej.

Szkoła:

XIX wiek- szkoła, edukacja..> potrzeba

XX wiek- ( rzeczywistość

Obejmowała coraz większe grupy ludności i zajmowała coraz więcej czasu

W XX wieku dokształcanie młodzieży do 18 r. ż to obowiązek

XIX wiek: stanowy system oświaty- klasowy (elementarne dla ludu; wyższe dla bogatych)

rozwój parlamentaryzmu, prasa, słowo drukowane coraz ważniejsze- trudnawy dostęp do szkolnictwa elementarnego dla niższych warstw

XX wiek- pedagogiczny system oświaty- dopasowany do możliwości ucznia; szkoła elementarna obowiązkiem!

Upowszechnienie obowiązku szkolnego- spadek analfabetyzmu

Szkoła elementarna to urabianie społeczeństwa

Prgram to narzędzie walki politycznej

Francja '88- obowiązkowa i bezpłatna szkoła elementarna; prawo „Julek Ferry”

Rozwój państwowego prawa szkolnego, wzrost roli wykształcenia

XIX i XX: laicyzowanie szkolnictwa (winą, że część szkół utrzymuje duchowieństwo)

Powstawanie świeckich charytatywnych stowarzyszeń oświatowych

Napoleon I: szkolnictwo elementarne—Kościół katolicki; średnie i wyższe- państwo

Bismarck: współpraca z Kościołem luterańskim

Rosja: prawosławie jako podpora- samowładztwo- prawosławie- narodowość

Po I wojnie światowej zaostrzenie laicyzacji szkół

ZSRR- oddzielenie Kościoła od szkół

Jako przeciwwaga zaczął się rozwijać pedagogiczny nurt religijny, np. Wilhelm Foerster, Jacques Maritain.

Do końca XVIII wieku szkoły parafialne przekształcono w elementarne (służyły nadal utrwalaniu statusu uczniów).

Rozwój przemysłowy i ekonomiczny- rozwój programów

Zalecano zacząć od rozwoju ogólnego sił fizycznych i umysłowych dziecka.

Przeszkodą był brak finansów.

Jan Henryk Pastalozzi (1746-1827)

„ojciec ogólnodostępnej szkoły ludowej”

szwajcar, stworzył teoretyczne podstawy nauczania początkowego;

jego cel to ogólny rozwój dziecka; „Jak Gertruda uczy swoje dzieci”- 1801

zasady wychowania dzieci z ludu wywiódł z oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju 3 naturalnych sił człowieka:

  1. ręka: siły fizyczne

  2. serce: siły moralne

  3. głowa: siły intelektualne

metoda oparta na analizie i syntezie; jasne i precyzyjne pojęcia, sprawność działania, odnajdywania swojego miejsca na świecie, wiara we własne siły, rozwój i zdolności; nauczanie rzemiosła, pracy fabrycznej

Pozapaństwowe inicjatywy edukacyjne:

XIX- rozwój wielu odmian ruchu społecznego na rzecz oświaty i wychowania.

Inicjatywy:

czynnikiem rozwoju byłą literatura pedagogiczna.

Wychowane moralne+ religijne+ wykształcenie+ przygotowanie zawodowe

Inicjatywy ruchów robotniczych np. ideologia marksistowska- szkoła elementarna dla wszystkich dzieci.

II połowa XIX wieku- popularyzacja dokształcania dorosłych, np. extension university- wykłady ogólnodostępne w Oxford Cambridge.

Krótkoterminowe internatowe szkoły dla młodzieży miejskiej (żeńskiej i męskiej), jako krzewicieli kultury i wiedzy rolniczej( w Polsce rozwój w okresie międzywojennym; pierwsza szkoła Mikołaja Fryderyka Gruntriga

Utworzenie elementarnych szkół ogólnokształcących, np. przekształcenie szkoły ludowe w elementarną ogólnokształcącą—trwa to ok. 100 lat.

1886- reforma Jules'a Ferry'ego: powszechny obowiązek szkolny- 7 lat- w bezpłatnej świeckiej szkole; rozszerzone nauki matemat.- przyrodnicze.

Wtedy szkoła- wysoki poziom organizacyjny i programowy, weszła do systemu szkolnego.

Początki kształcenia nauk elementarnych:

Wymóg wykwalifikowanych nauczycieli

Seminaria (po Pestalozziem- metodyka nauczania początkowego) 3letnie, łączone ze szkołami ćwiczeń

Pocz XIX- Poznań i Łowicz

Program seminariów zależał od polityki oświatowej państwa (np. w Królestwie Polskim po Powstaniu Styczniowym seminaria udostępnianio głównie synom chłopskim, licząc, żę mają małe przywiązanie do Polski- łatwiej przeprowadzą proces rusyfikacji).

Adolf Diesterweg (1790-1866)

„przewodnik w kształceniu nauczycieli niemieckich”- podręcznik do pedagogiki (tez w jęz. polskim);

zwolennik szerokiego wykształcenia nauczycieli szkół ludowych

Szkoła średnia ogólnokształcąca:

Pocz. XIX wieku- formowanie wyrastające z programów humanistyczno- klasycznych; tzw. gimnazjum neohumanistyczne lub klasyczne- Wilhelm von Humboldt (1767-1835)- Prusy

Cel gimnazjum: kształcenie sił umysłowych w toku poznawania języka i literatury ojczystej, łaciny, greki, wiedzy o starożytności + duchowe przesłanie dzieł klasycznych, matematyka, przyroda, historia, geografia, języki nowożytne.

Od 1810 roku egzamin maturalny droga na studia wyższe

Nauczyciel w gimnazjum- tylko absolwent filozofii na uniwersytecie

Podobną rolę miało liceum w Anglii (public schools)

We Francji wykształcenie średnie było symbolem elity.

Młodzież mieszczańską kształciły gimnazja realne (z dawnych XVIII wiecznych szkół) ograniczenie języków klasycznych na rzecz nowożytnych i przedmiotów matematyczno- przyrodniczych.

Ich ukończenie nie uprawniało do studiowania.

XIX|XX wiek- zbliżanie uprawnień absolwentów obu typów gimnazjów.

Szkoły średnie w myśli pedagogicznej XIX wieku:

Jan Fryderyk Herbart (1776-1841)- idea nauczania wychowującego

Twórca i organizator gimnazjum humanistycznego

„pedagogika ogólna wypracowana z celu wychowania” 1806

„Wykłady pedagogiczne w zarysie” 1835 wyodrębnienie pedagogiki jako nauki wspartej na etyce i psychologii; środowisko wychowania

opracował schemat lekcji (podst. Stopni formalnych nauczania)

nauczanie ma mieć charakter wychowawczy - cel to uformowanie silnego charakteru wychowanka, przez treści interesujące ucznie, ze słusznymi ideami (trzeba studiować literaturę antyczną, bo tam jest idea humanizmu!!!)

Herbert Spencer (1820-1903)

Pozytywistyczna koncepcja neohumanizmu szkoły średniej

Program gimnazjum klasycznego jest daleki od rzeczywistych potrzeb

Twórca filozofii pozytywistycznej; krytykował kształcenie elit w Anglii

„O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym” 1861 - szkoła ma wyposażać w wiedzę ułatwiającą życie.

Różnorodność szkół:

XIX- uregulowanie poziomów wykształcenia ogólnego, elementarnego i średniego

Poza ich zasięgiem uwzględniono potrzeby techniki, handlu i przemysłu

Zaczęły powstawać szkoły specjalistyczne zawodowe- od kursów po politechniki

Rzecznikiem rozwoju kształcenia zawodowego w Polsce jest Stanisław Staszic.

2 poł XIX wieku- szkoły zawodowe pod nadzorem państwa

XX w- włączono je w system szkolny

Powstawanie szkół specjalnych (dla dzieci z wadami rozwojowymi) od końca XVIII wieku; związane z działalnością lekarzy;

2 poł XIX wieku- metodyczne i teoretyczne podstawy pracy z dziećmi upośledzonymi- przyspieszenie rozwoju szkół specjalnych.

XX wiek- tendencja do kształcenia zintegrowanego.

Kierunek nowej szkoły nadali:

John Dewey (1859-91952) USA

Uczenie się przez działanie, rozwój indywidualności równocześnie z uspołecznieniem; wychowanie to funkcja społeczeństwa

Georg Kirschensteiner (1854-1932) Niemcy

Koncepcja szkoły pracy

Praca to cel i środek nauczania

Kształcenie charakteru, wychowanie obywatelskie i państwowe

Pierwsza połowa XX wieku- liczne koncepcje szkoły pracy np. koncepcja Henryka Rowida (szkoła twórcza)

Zamiast systemu klasowo- lekcyjnego „plan daltoński” (stworzony przez Helenę Parkhurst 1904-22?, USA)

Metody projektów (William Klipatrich)

Kierunki nowoczesnej pedagogiki:

podstawy pedagogiki to filozofia i psychologia.

XX wiek- międzynarodowe badania pedagogiczne.

Międzynarodowe Biuro Wychowania w Genewie

Instytut Międzynarodowego Wychowania w NY

Nowe wychowanie:

Psychologia eksperymentalna:

Początki to lata 70. 80. w Niemczech (Wyndt, Henr Ebbinghaus); rozkwit koniec XIX, 1 poł XX wieku w USA (Dewey, Edward L. Thorndike); w Polsce Jan Władysław Dawid; we Francji Alfred Binet; zakwestionowanie słuszności psychologii i pedagogicznej dydaktyki herbarta; procesy poznawcze i indywidualne a kształcenie bardzo efektowne, gdy uwzględnia się naturalną dziecięcą aktywność- podważenie ogólnokształcącej wartości łaciny.

Pedagogika naukowa:

Wysiłki psychologii i pedagogiki przełomu XIX i XX wieku; nowe koncepcje kształcenia i wychowania; progresywizm; podstawa to pajdocentryzm (początek Hellen Key- Szwedka, autorka „stulecia dziecka” 1900); szkoła bez klas, w ogrodzie, prace ręczne, „rozwój osobowości w sposób satysfakcjonujący”; współpraca szkoła>; Maria Montessori (1807-1952)- opracowanie systemu wychowania przedszkolnego opartego na idei samorzutnego rozwoju dziecka.

1


Wyszukiwarka