GERIATRIA
Definicja; starzenie się zachodzące w organiźmie człowieka z upływem czasu i będące jego funkcją. Starzenie się charakteryzuje niezdolność utrzymania homeostazy organizmu w warunkach fizjologicznych, stresu ( niedomaga ta związana jest ze zmniejszeniem żywotności oraz wzrostem wrażliwości osobniczej).
Starzenie się społeczeństwa polega na wzroście w populacji i odsetka osób starszych tj.>=60lat. Wskaźnik ten zależy od:
-liczy urodzeń
-przeciętnego czasu dalszego trwania życia osób starszych, wpływającego na ich bezwzględną liczebność i proporcje do młodszej części ludności.
Wskaźnik DTŻ
Określa średnią liczbę lat dalszego trwania życia osób po ukończeniu 60r.ż. w Polsce wynosi:
-dla kobiet w 1995r: 20,5
-dla kobiet w 2005r.: 20
Wskaźnik przeciętnego trwania życia (PTŻ) z 2005r.:
-dla kobiet: 79,4
-dla mężczyzn: 70,8
Przeciętna długość życia zależy od:
-poziomu opieki okołoporodowej
-pediatrycznej
-warunkach życia, bezpieczeństwo zdrowotne
Małopolska PTŻ:
-mężczyźni: 72,3
-kobiety: 80
Urodzonych w 2005r.:
-Japonia: 94,9
-USA: 84,5
-Włochy: 80,3
-Szwecja: 80,1
-Niemcy: 78,8
Ogólny wskaźnik feminizacji populacji >60r.ż. w Polsce
-150 kobiet/100 mężczyzn
Polska:
-obecnie jest 9 mln. Emerytów i rencistów i wydajemy 14%PKB
-2050r. Około 18 mln. Emerytów- wydatek ok. 30% PKB
-kapitał w rękach funduszy emerytalnych bogate fundusze-brak pracowników, zubożali emeryci
-przedłużenie czasu pracy o ok. 10 lat
Wskaźnik dzietności:
-2005-1.23
-zahamowanie spadku liczby ludności-2,1
-dyskryminacja kobiet na rynku pracy
-bezrobocie dla kobiet-14,2% dla mężczyzn-11,2% (2006r.)
-bezrobocie średnie w krajach UE odpowiednio: 8,5% 6,7%
Wpływ ekonomii n zachowanie prokreacyjne:
--niskie bezrobocie
-przewidywalna sytuacja na rynku pracy
-status materialny gwarantujący bezpieczeństwo rodzinne
-słaba gospodarka=mało dzieci
-emigracja zarobkowa
Podział społeczeństwa w zależności od wielkości frakcji ludzi >60r.ż.
-młode (z udziałem seniora)- do 8% ludności
-we wczesnej fazie przejściowej- od 8-10%
-w późnej fazie przejściowej- od 10-12%
-okres starości demograficznej od 12%
-w okresie starości później powyżej 15%
Demografia, a rozwój:
-historię napędza wyż młodych-młodzież w wieku 14-24, stanowi co najmniej 20% ludności
Spowolnienie naturalnej ewolucji:
-zmniejszenie płodności
-rozerwanie związku pomiędzy sukcesem jednostki, a liczbą pozostawionego przez nie potomstwa
-rewolucja kulturowa (50tyś. lat) ograniczała wpływ środowiska naturalnego (ogień, pieniądze, układ)
-rewolucja medyczna (od XVIII w.) wyeliminowała część chorób, uraz ów (szczepienia)
rewolucja sexualna rozrywa związek pomiędzy erotyką, a dzietnością
Naczelny imperatyw ewolucji:
-duża liczba potomstwa, najlepsze przetrwa i przekaże nasze geny dalej
Obecnie zaburzenie tego procesu:
-dzieci ile chcemy
-wszystkie przeżywają
-ale 500 lat wstecz przeżywało 50% dzieci, obecnie 99%
-postęp-przekazywanie informacji z pokolenia na pokolenie
-zdolność naprawy wadliwych genów, zastawki serca, narządy
Gerontologia- jest to nauka interdyscyplinę, obejmuje:
1.kierunku biologicznego: gerontologię doświadczoną oraz kliniczną czyli geriatrię
2.kierunku społecznego: demografię (opisową, analityczną, opisującą), psychologię i socjologię okresu starości, pedagogikę populacyjną
Cechy wyróżniające geriatrię:
-konieczność odróżnienia i oceny stanów chorobowych od fizjo-patologicznych następstw starzenia się człowieka (wymagających postępowania usprawniającego)
-holistyczne podchodzenie do zdrowotnych problemów osób w wieku podeszłym, kompleksem rozwiązywania ich potrzeb leczniczych, przystosowanie do samodzielności we własnym środowisku, umiejętność racjonalnej hierarchizacji licznych potrzeb diagnostycznych, leczniczych (wielochorobowość) oraz rehabilitacji ludzi starszych.
Cechy dotyczące się starzenia biologicznego:
-jest ono powszechne
-jest ono destrukcyjne (upośledzenie funkcji komórek, narządów, organizmu)
-nie powoduje załamania, jeśli układ nie podlega stresowi
Umowne okresy życia człowieka:
1.rozwojowy do ok. 29r.ż. dzieciństwo, młodość
2.twórczy 30-50r.ż. pośredni, dojrzały
3.starość 60-89r.ż. starość wczesna, późna
4.długowieczność 90r.ż.:
-do 75r.ż.-młodzi starzy
-po 75r.ż.- starzy
Teorie starzenia się:
*T.stochastyczne:
-teoria katastrofy błędów
-teoria wiązań krzyżowych
-teoria wolnych rodników (oddziaływanie wolnych rodników)
-teoria zużycia
*T.niestochastyczne:
T. zegara biologicznego
Program, który zaczyna się rozwojem płodowym kontynuuje jako wzrost i zróżnicowanie, kończy jako starość.:
1.hamowanie onkogenu -c-fos- zanik wzrostu i podziału komórek
2.układ immunologiczny i endokrynologiczny- rola wewnętrznych regulatorów przebiegów starzenia się
3.osłabienie funkcji komórek B i T, które pozostają pod kontrolą głównego układu zgodności tkankowej
4.wzrost aktywności adrenergicznej (nadcisnienie)
Teorie geriatryczne:
Czynniki genetyczne są istotnymi wyznacznikami procesu starzenia się, ale większość związanych z nimi mechanizmów pozostaje nieznana
1.długośc życia jest cechą charakterystyczną dla każdego gatunku
2.predyspozycja do długowieczności w niektórych rodzinach
3.Leonard Hajflick- fibrolasty ludzie w hodowli mogą dzielić się na nawet 50 razy, zdolność mitotyczna jest cecha gatunku i koreluje w HLS (max.długość życia)
Zespoł Hutchinsona- Gilforda-progeria
-opóźniony wzrost i starczy wygląd (nieraz od urodzenia)
-zwyrodnienie włókien kolagenowych
-zmiany w skóry, włosów i paznokci
-śmierć z powodu powikłań naczyniowo-mózgowych prze 30r.ż., często w dzieciństwie
-1 dziecko na 4mln. Urodzeń
-skrócony telomer, mutacja w genie kodującym laminę, powstaje nieprawidłowe białko progeryna.
Zespół Wernera:
-niski wzrost, zmiany zanikowe skóry, siwienie, łysienie
-skłonność do zaćmy, sklerodermy, cukrzyca, osteoporoza, miażdżyca, nadwaga
-śmierć prze 50r.ż.
Xseroderia pigmentosum:
-zaniki i rozległa pigmentacja skóry
-nadwrażliwość oczu na promieniowanie słoneczne, chorobowe zmiany rogówki i tęczówki
-skłonność do raka podstawnokomórkowego i czerniaka, skłonność do zakażeń
-starcze zmiany OUN, brak endonukleazy
-przeżycie 20-50 lat.
Inne dowody
-spadek aktywności dysmutazy ponadtlenkowej, skrócenie życia
-komórki stare mają wyhamowane protoonkogeny (c-fos), brak białka regulującego profiberację
-apoprotaza- zaprogramowana śmierć komórki (samobujcza)
Gen Jnk 4a
-wolne rodniki tlenowe (WRT) są pośrednim i końcowym produktem reakcji enzymatycznych i nieenzymatycznych, inicjują procesy destrukcyjne. Mechanizmy ochronne/ działanie oksydacyjne.
-dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalazy, peraksydaza
-antyoksydanty nieenzymatyczne- selem, miedz, magnez, cynk, witaminy A C E
generacja RFT sprzyja
-promieniowanie jonizujace i nadfioletowe
-temperatura otoczenia bardzo wysoka i bardzo niska
-środki przeciwpasożytnicze (pertycydy, herbicydy)
-benzopireny i czterochlorek węgla w dymie tytoniowym
-cytostatyki
-niektóre leki przeciwbólowe niesterydowe
-stany zapalne ( zakażenia bakteryjne procesy autoagresji) w których uczestniczą granulocyty
-stres tlenoey- szybka poprawa perfuzji tkanek drogą farmakoterapii
reakcje WRT uczestniczą
w karcynogenezie
patogenezie miażdżycy
zaćma
zaburzenie układu immunologicznego
chorobie zwyrodnienia stawów
Działanie WRT
uszkodzenie lipidów, zmniejszenie płynności błony, upośledzenie receptorowej gotowości wiązań
uszkodzenie układu przekaźników wtórnych (kinazbiałkowych) i białek regulujących
uszkodzenie kwasów nukleinowych (zmiana w aparacie genetycznym komórki)
zaburzenie homeostazy wapniowej w komórce
uszkodzenie mitochondrialnej. DNA (mDNA). Mitochondria nie dysponuje tak sprawnym mechanizmem naprawczym DNA jak jądra komórkowe zużywają do 90% tlenu
zmiany białek strukturalnych pozakomórkowych (kolagen) i tworzenie wiązań krzyżowych
Czy można przedłużyć życie
sterydy
rozrodczość kosztem organizmu rodzica- osłabienie działania hormonów wspomagających rozrodczość przedłuża życie
ograniczenie spożycia kalorii- spadek działania hormonów przysadkowych, insuliny
Dehydroepiondrosteron (DHEA)
Przeciwstawne działanie wobec ujemnego wpływu kortyzolu na układ immunologiczny. Osiąga największa aktywność między 20 a 24 rokiem życia kobiet i mężczyzn.
Ok. 70 roku życia organizm dysponuje zaledwie 10 częścią hormonów. Stymuluje układ immunologiczny poprawia nastrój i funkcje poznawcze i opużnia procesy starzenia
Resweratral
-przeciw utleniacz, zawarty w owocach jagodowych, orzechach, czerwonym winie
-działanie przeciw zakrzepowe
Rodzaje starzenia
pomyślne
przeciętne
niepomyślne
Czynniki starzenia niepomyślnego
spadek aktywności fizycznej
niedostateczna reakcja
zła dieta
używki
zmiana środowiska
przeciążenie układu nerwowego, stres
brak przygotowania do starości
Czynniki psychospołeczne kulturowe osób starszych (DTŻ)
anty zdrowotny styl życia
brak interakcji społecznych i wsparcia społecznego
narażenia na stres ( zarówno o charakterze nagłym jak i przewlekłym)
brak możliwości kierowania sprawami dotyczącymi własnego życia
Uwarunkowania o charakterze społecznym
1) płeć - w znaczeniu społecznym tj symbolizująca nierówność pozycji społecznych i odmienność stylu życia we wcześniejszym okresie życia , odmienna praca zawodowa, zachowania w zdrowiu, częstość korzystania z usług medycznych
2) stan cywilny- dłuższe życie osoby pozostające w związkach małżeńskich niż osoby wolne ( f ekonomiczna, emocjonalna). Selekcja osób zawierających związki małżeńskie ( po raz pierwszy i kolejny)
3) stopień izolacji społecznej- ilość i jakość relacji społecznych, z otoczeniem, aktywność w grupach społecznych potwierdza zależność pomiędzy stopniem uczestniczenia w życiu społecznym a umieralnością
4) wsparcie społeczne- układ więzi z innymi , żyje dłużej
5) status społeczno ekonomiczny- żyją dłużej bogaci- lepszy dostęp do służby medycznej
6) subiektywna ocena stanu zdrowia- jest wyrazem samooceny kondycji zdrowotnej i symptomów chorobowych , może warunkować ryzyko zgonu
7) aktywność fizyczna- oznacza samodzielność (brak zależności od innych osób) w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Niepełnosprawność sprzyja zgonom
8) styl życia- zachowanie pro i antyzdrowotne (np. niewłaściwe odżywianie, palenie papierosów, otyłość, brak aktywności )
9) utrata kontroli kierowania własnym życiem, umieralność mężczyzn zależy od stopnia utraty kontroli nad przebiegiem ważnych spraw życiowych
Biologiczne zmiany starości mają charakter inwolucyjny i dotyczą
a) struktury na każdym poziomie organizacji kodu DNA, białek, komórek, tkanek i narządów i całego organizmu. Pomijając fizyczne cechy zewnętrzne ( sylwetka, chód itp.) do podstawowych zmian strukturalnych należą
zanik (atrofia) tkanek i narządów oraz apoptoza komórek
polimorficzne zwyrodnienia - lipofuscynowe, amyloidowe- usztywnienie struktury
śród i poza komórkowe odwodnienie tkanek z utratą wody już ponad 60% dorosłych do ok. 45% masy ciała u starców
zwiększenie (względnej z 15% do 30%) ilości tkanki tłuszczowej
b) zaburzenia czynnościowe upośledzają
reaktywność i zdolność adaptacyjne układów
zdolność do napraw i autoodruchy
szlaki metaboliczne
Psychologiczne skutki starzenia dotyczą:
cech temperamentu
strategii adaptacyjnej do starości
obrazu samego siebie
systemu wartości i horyzontu zainteresowań
Osobowości a strategia adaptacyjna do starości
konstruktywne, akceptacja starości
zależność w poszukiwaniu szczególnej ochrony
ochrona z nadmierną aktywnością np. społeczna lub rodzinna
wrogość z agresywnością wobec otoczenia
wrogości nakierowanej na samego siebie
Poziom sprawności umysłowej:
uwaga uzależniona od wzroku
pamięć odległa lepiej zachowana a świeża osłabiona
uczenie się wymaga więcej powtórzeń
inteligencja lepsza w zakresie utrwalonym w przeszłości
myślenie bardzo konkretne i dosłowne aluzje często niezrozumiałe
wobrażnia twórcza zazwyczaj osłabiona
oceny krytyczne- najczęściej stepione
Dziedzinę społeczno-socjalną charakteryzują straty i spadek poczucia własnego znaczenia, głównymi wartościami „dotkniętymi” starością są:
-dla kobiety- rodzina
-dla mężczyzny- praca zawodowa
-w obrębie rodziny starszej człowiek traci pozycję i znaczenie, następuje zamiana ról z „dobro-dawcy” na raczej „dawcą-biorcy”, syndrom „pustego gniazda” z nadmiarem czasu, ale brakiem środowiska (rówieśnicy stopniowo wymierają).
Ageism- czyli uprzedzenia młodszego pokolenia wobec ludzi starszych.
ZMIANY W NARZĄDZIE RUCHU, UPADKI I ZŁAMANIA
Zdolność do przemieszczania się jest wykładnikiem niezależności dla starszej osoby.
Stany ograniczające:
-osteoporoza
-choroby zwyrodnieniowe
-upadki, złamania
-zaniedbanie w dziedzinie ruchu
-reumatoidalne zapalenie stawów
budowa kości:
-70% nieorganiczne- wapń, fosfor
-30% organiczne
metabolizm tkanki kostnej:
-max. masy kostnej 25-35 lat
-okres równowagi ok. 10 lat
okres resorpcji:
do okresu późnej starości tracą:
-kobiety 25-40% m. kości
-mężczyźni 15-25%
trzy fazy rozwoju szkieletu:
-wzrost
-konsolidacja
-inwolucja, kończą się fizjologiczne osteopenia, która dopiero po przekroczeniu progu załamań przybiera cechy osteoporozy.
Krytyczna wartość masy kostnej, przy której kości nie mogą pełnić funkcji podporowej nazywa się progiem załamań.
Inhibitory resorpcji i stymulatory odnowy kości:
-kalcytonina
-andreogeny
-interferon
-insulinopodobny, czynniki wzrostu
Stymulatory resorpcji kości
-parathormon
-glikokortykosterydy
-hormon tarczycy
-TNF
-wolne rodniki tlenowe
RANK/RANK Ligant /OPG
-odkryto w 1997r.
-osteoblasty aktywują osteoblasty
-OPG (osteoprotegeryna)- wzrost gęstości kości (działa korzystnie)
-na powierzchni osteoblastów jest RANK Ligant jest blokowany przez OPG i wtedy zastępuje wzrost gęstości kości.
Osteoporoza- układ. choroba szkieletu:
cechuje się niską masą kości, upośledzona mikroarchitektura kości, zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania. Charakteryzuje się rozrzedzeniem (zrzeszotnieniem) kości.
Utrata masy kostnej- ścieczenie i spadek liczby beleczek beleczek kości gąbczastej, zmniejszenie grubości kości korowej.
Osteoporoza typu I- (pomenopauzalna):
-deficyt estrogenów po wypadnięciu funkcji jajników u ok.30% kobiet, deficyt estrogenów powoduje wzrost resorpcji kości z zwolnieniem i wzrostem wapnia w krążeniu.
Brak jest pobudzenia osteoblastów, złamanie trzonów kręgów i kości nadgarstków.
Czynniki ryzyka:
1.czynniki demograficzne i genetyczne:
-zaawansowany wiek
-płeć żeńska
-rasa biała i żółta
-wątła budowa ciała
- mała masa ciała
2.status prokreacyjny- okres pomenopauzalny (przedwcześnie lub indukowany chirurgicznie, hipogonadyzm u mężczyzn, nierodzenie, przedłużony brak hormonów).
3.czynniki dietetyczne i środowiskowe:
-niski podaż wapnia, fosforu, niedobory białkowe
-brak wit. D, brak ekspozycji na promieniowanie słoneczne
-palenie, alkoholizm, kawa, brak ruchu
4.leki:
-glikokostysteroidy
-preparaty tarczycy
-osłaniacze żołądkowe zawierające glin, tetrakliny
5.inne (osteop. wtórne):
-zespoły złego wchłaniania
-resekcja żołądka lub jelit
-przewlekłe hepatopatie
Rozpoznanie osteoporozy:
-gęstość mineralna kości BMD poniżej -2,5
-BMD od -1do -2,5 osteopenia
-powyżej 60r.ż. badamy szyjkę k. udowej
-wywiad, czynniki ryzyka, złamania:
*palacz ryzyko 1,7x
*matla chorow. i złamań > 2,2x
*ryzyko upadku- zapobieganie
Objawy:
-wielomiejscowe, dzienne bóle kręgosłupa
-pogłębienie kifozy piersiowej z pochyleniem głowy do przodu (wdowi garb)
-zwiększenie lordozy lędźwiowej i szyjnej
-zwiększenie napięcia i bolesności, uciskowa mięśni przykręgowych i między kręgowych
-ból towarzyszący złamaniom kompensacyjnym kręgów
-osłabienie mięśni pośladków i brzucha
-ograniczenie ruchomości klatki piersiowej i oparcie łuków żebrowych na talerzach kości udowej
-główne czynniki zaawansowanej osteoporozy są złamania
Zapobieganie:
-dostarczanie wapnia
-dostarczanie wit. D
-aktywność fizyczna
-wysoka masa kostna
Reumatoidalne zapalenie stawów (RzS)
-przewlekła postępująca choroba zapalna, charakteryzująca się zajęciem stawów (post. stawowa), autoagresja
-zapalenie maziówki prowadzi do uszkodzenia chrząstki, a następnie kości. Proces toczy się również w pochewkach ścięgnistych, powoduje uszkodzenie ścięgien
*kobiety 4x niż mężczyźni
*szczyt występowania 30-60r.ż.
*ciężka postać choroby 20-30%
*prowadzi do kalectwa
*zmiana w st. rąk, odgięcie łokciowe ręki, podwichnięcie dłoniowe policzków
*zajęcie stawów barkowych, łokciowych i kolanowych
*zmiany symetryczne
Prowadzi do unieruchomienia (pełna opieka nad chorym).
Leczenie osteoporozy:
-uzyskanie i utrzymanie remisji tj. ustęp objawów: ból, obrzęk, sztywność stawów
-zahamowanie uszkodzeń stawów poprzez zapobieganie i zahamowanie
-utrzymanie aktywności życiowej i zdolność do pracy.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Bechterowa:
-0,5-1% populacji
-mężczyźni
-ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, promieniujący do pośladków i pachwiny
-zapalenie stawów kręgosłupa, ograniczenie ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej
-przykurcze w stawach biodrowych, kolanowych, unieruchomienie klatki piersiowej
-zmiana toru oddychania, kifoza
Zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnic:
(zapalenie tętnicy skroniowej i polimialgia reumatyczna)
-zapalenie to dotyczy dużego kalibru tętnic. Mogą być zajęte tętnice czaszkowe, szyjne, skroniowe, kręgowe, oczne.
-polimialgia reumatyczna jest zespołem chorobowym, charakteryzującym się bólem i sztywnością mięśni obręczy barkowej i miednicznej
-ból, obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchomości
-oba stanu chorobowe spotykane najczęściej w starczym wieku
-2x kobiety.
Choroba Pageta:
-w późnym wieku
-proces destrukcji kości spowodowany osteoporozą i osteolizą
-procesy sklerotyzacji
-może dotyczyć grupy lub pojedynczych kości (czaszki, piszczeli, miednicy, udowych)
-może być bezobjawowy, nieraz występują patologiczne złamania, wygięcia kości długich
-nie leczy się, obserwuje
-nasilające bóle mogą sygnalizować zezłośliwienie procesu
Zmiany zwyrodnieniowe- wytwórcze stawów:
1.choroba zwyrodnieniowa stawów:
-najczęstsza choroba układu ruchu
-kalectwo >65r.ż.
-uszkodzenie chrząstki siatkowej- utrata proteoglikanów
-zmiany kostne- zmiany w błonie maziowej
-chrząstka szczelinowata
-osteofity
Przyczyny:
-mikro urazy, przeciążenia mechanizmu
-wrodzona lub nabyta mniejsza wartościowość chrząstki stawowej
-wiek, dziedziczność
-zaburzenia metaboliczno-hormonalne
-wpływy środowiskowe
-nawyki żywieniowe (wolne rodniki)
-alkohol i tytoń
Zapobieganie:
-ochronę stawów zapewnia wydolność jednostek nerwowo-mięśniowych
-obniżenie ich jakości biologiczno-mechanicznych powoduje niewydolność stawów
Rozpoznanie:
-RTG
-zwężenie szpary stawowej jako wyraz zmiany zwyrodnieniowej chrząstki
-zagęszczenie części podchrząstkowej kości będącej wynikiem utraty właściwości amortyzujących chrząstki i przyjęcia tej funkcji prze kości
-osteofity, jest to wyrostka kostna na obrzeżu stawu
2.choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa:
-przemieszczenie krążka międzykręgowego (tył i przód) w wyniku czego powstaje zespół cienkiego kanału kręgowego
-zmiany w stawach (luschki) w dolnym odcinku kręgosłupa szyjnego- zespół objawów radikulopatii szyjnej
-ucisk tętnic kręgowych, najczęściej zmienionych miażdżycowo, może dawać obraz zespołu tętnicy kręgowo-podstawnej
-zwyrodnienie stawów międzykręgowych w odcinku lędźwiowym może być przyczyną skurczu mięśni (lumbago), przewlekłych bólów krzyża luz zespołu korzonkowego
3.gonartroza (zwyrodnienie stawu kolanowego):
-skomplikowana budowa st. kolanowego (zmiany zwyrodnieniowe, należą do częstych)
-niewydolność stawu kolanowego polega na chodzeniu z lekko podkurczonym kolanem, trudności w schodzeniu szczególnie po schodach
4.koksartroza (zwyrodnienie stawu biodrowego):
-zmiany zwyrodnieniowe manifestują się bólem w pachwinie, pośladku, zewnętrznej części uda
-występują trudności przy wchodzeniu pod górę i po schodach
Profilaktyka CHZS (choroby zwyrodnieniowej stawów):
-utrzymanie prawidłowej masy ciała
-zwalczanie nałogu tytoniowego tytoniowego i alkoholowego
-stosowanie diety bez węglowodanów
-stosowanie diety bogatej w wapń, fosfor i magnez
-zwiększenie ruchu- ST. gorsetu mięśniowego mięśniowego szczególnie kręgosłupa lędźwiowego
-starcze leczenie infekcji wirusowych, bakteryjnych m.in. przebiegających z dolegliwościami ze strony narządu ruchu
-staranne leczenie i rehabilitacja urazów narządu ruchu
-higieniczne obuwie
-dbałość o wydolność układu sercowo-naczyniowo-oddechowego (kwasica gazowa powoduje ujemny bilans wapniowy
UPADKI
-pionowa postawa ciała- utrzymanie w równowadze dużej masy ciała z wysoko umiejscowionym środkiem ciężkości, opierającej się na małej podstawie
-równowaga- utrzymanie przez mięśnie antygrawitacyjne (prostownik) poprzez napływ informacji sensorycznych
-przy starzeniu pogorszenie odruchowego utrzymania postawy ciała.
Starzenie się układu kontroli równowagi:
-narząd wzroku
-błędnik
-układ mięśniowo stawowy
-OUN (ośrodkowy układ nerwowy)
Upadki wyzwalają u osoby starszej:
-uraz psychiczny (zespół poupadkowy)
-lęk przed następnym upadkiem (prowadzi do ograniczeń fizycznych, sprawności ruchowej)
Powikłania upadków:
-złamania (50%), krwawienia podtwardówkowe
-uszkodzenie tkanek miękkich, oparzenia
-wtórne unieruchomienia, śmiertelność wzrasta z każdą dekadą życia
Zewnętrzne przyczyny (środowiskowe 33-35%):
-nieodpowiednie oświetlenie
-przeszkody w pomieszczeniach (dywany, stare chodniki)
-łazienka (śliska posadzka, wanna, brak uchwytów, zbyt nisko osadzona muszla)
-schody
-nieodpowiednie obuwie
Przyczyny wewnętrzne:
-pogorszenie sprawności układu (wzrok, równowaga)
-osłabienie mięśni
Przyczyny wewnętrzne zależne od stanu chorobowych:
-udar mózgu
-przejściowe ataki niedokrwienia
-niewydolność kręgowo-podstawna
-padaczka, parkinson
-metopatie- neuropatie
ZABURZENIA FUNKCJI PSYCHICZNYCH: DEMENCJA, MAJACZENIE, STANY DEPRESYJNE I LĘKOWE
Zaburzenie funkcji psychicznych:
-demencje, majaczenia
-stany depresyjne i lękowe
Schorzenia kardiologiczne:
-ostre niedokrwienie mięśnia sercowego
-zaburzenia rytmu serca
-hipotomia (obniżenie ciśnienia krwi) ortostatyczna (przy zmianie pozycji) poposiłkowa.
Inne:
-anemia (niedokrwistość)
-stany hipoglikemii (niedocukrzenie)
-stany hipokalcemii (spadek potasu)
-omdlenia pomikcyjne
Napady atoniczne:
-nagłe wstrzymanie dopływu krwi do móżdżku
-upadek bez objawów ostrzegawczych, bez utraty przytomności
-brak możliwości samodzielnego powstania na nogi
-przyczyna ok. 22% złamań kości udowej, leczenie kołnierzem: unieruchomienie szyi
Zaburzenia chodu:
Starczy jest on zwykle wolniejszy o skróconej długości kroku, bez odrywania stóp od podłoża ze zmniejszeniem wymachów kończyn górnych.
Ocena chorego po upadku:
-wykluczyć ostry uraz, zaopatrzyć chorego
-ustalić przyczynę upadku
-wywiad (czas, stosowanie przyrządów pomocniczych)
Zapobieganie upadkom:
-przyrządy pomocnicze
-rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia chodu, równowagi, wzmocnienie siły mięśniowej, poprawa zakresu ruchu w stawach, zmniejsza ryzyko upadku o 30%
-wzmacnianie m. czworogłowych uda
Adaptacja pomieszczeń:
-podłoga nie mokra, nie wypastowana nadmiernie, brak chodników
-światło łatwe do zapalenia
-schody oświetlone (pierwszy i ostatni), taśmy przeciwpoślizgowe, poręcze z obu stron, powyżej 70cm stopnia
-prysznic
-łóżko 48cm od podłogi
-18cm poręcze od siedziska
Złamania szyjki kości udowej:
1.złamanie podgłowkowe i przezszyjkowe (ok.60%)
Występuje ono w obrębie torebki stawu biodrowego bezpo®ednia, śmiertelność mała. Dosyć często występuje btak zrostu kosmatego co jest związane z niestałym przepływem krwi w dystalnym fragmencie kości. Zw. na małą ruchliwość mogą wystąpić powikłania: odleżyny i zapalenie płuc.
2.złamania przezkrętażowe i podkrętażowe (ok.40%)
-bezpośrednia śmiertelność jest dość duża (chory w zaawansowanym wieku)
-rokowania co do zrostu dobre
-okres rekonwalescencji krótki, mało powikłań
*postępowanie usprawniające:
-zapobieganie powikłaniom (zapalenie płuc, odleżyny)
-ćwiczenia zwiększające ruch
-nauka chodzenia przy barierkach
-pas asekuracyjny
-nauka chodzenia po schodach
-nauka pokonywania barier architektonicznych
*unaczynienie kości:
-praca serca
-skurcz przyczepionych do kości mięśni
-obciążenie mechaniczne zapewnia przepływ płynu śródkostnego
*unieruchomienie:
-zahamowanie krążenia płynu śródkostnego
-niedotlenienie osteocytów- apoptoza (śmierć komórek)
-napływ osteoblastów
-zmniejszenie gęstości kości
STARZENIE SIĘ MIĘŚNI I ZABURZENIA TERMOREGULACJI
Ubytek masy mięśniowej- sarkopenia
Młodzi: Starzy:
-kości: 10% 8%
-mięśnie: 30% 15%
-tkanka tł.: 20% 40%
Przyczyny:
-niedobór hormonu wzrostu
-zmniejszenie intensywności codziennej pracy
-choroby ograniczające aktywność fizyczną
-unieruchomienie w łóżku wymaga 2tyg. Rehabilitacji
-utrata masy mięśniowej 1,5% dziennie
Osłabienie mięśni:
-niemożność chodzenia obciążeniem pięt lub palców u stóp
-podnoszenie się z pozycji kurczowej, wstawanie z krzesła
-brak zdolności do wyprostowania kolan
-brak zdolności do wyprostowania ręki ponad głowę
-brak zdolności do zaciśnięcia pieści do zbielenia kostek
Kineza kreatywna:
*CPK-norma <130j
-mięśnie, serce, mózg
-aktywność w mięśniach szkieletowych, trzykrotnie wyższy niż w sercu
*Uszkodzenie mięśni zwiększa CPK:
-intensywne ćwiczenia
-podwyższony poziom 24-36h
-określa się nim prawdopodobieństwo zawału mięśnie sercowego
*Osłabienie mięśni:
-zaburzenia gospodarki elektrolitowej
-kwasica, zasadowica
-hipokaliemia, hipofosfatemia, hipokalcemia, hipomagnezemia
-niedoczynność i nadczynność tarczycy
-zaburzenia pracy nadnerczy, przytarczyc
Zmiany zwyrodnieniowe w ukł. mięśniowym:
-osłabienie siły mięśniowej
-zmniejszenie lub zanik włókien mięśniowych
-zwolnienie skurczu
-wzrost męczliwości mięśni
Miastenia:
-choroba autoimmunologiczna
-spadek liczby receptorów acetylocholinowych oraz płytek nerwowo-mięśniowych w mięśniach szkieletowych
-u 66% pacjentów hiperplazja grasicy
-osłabienie i męczliwość mięśni
-opadanie powiek, podwójne widzenie
-osłabienie, zmęczenie, zaburzenie połykania
-przełom miasteniczny- prowadzi do ostrej niewydolności oddechu
Fibromialgia:
-uogólniona tendomiopatia (ból w zakończeniach ścięgien i mięsni)
-charakteryzuje się uporczywymi, uogólnionymi bólami mięśniowo-stawowymi, bolesność w typowych punktach (tender points)
-brak cech zapalnych w obrębie stawów i tkanki mięśniowej
-kobiety 3-4x częściej
-wiek 30-50 lat
-ból w mięsach przyczepów ścięgien
-na samopoczucie wpływają czynniki emocjonalne (stany lękowe, depresja) i fizycznymi (zimno, wilgotność, urazy)
-bóle obejmują obręcz brakową i biodrową
-uczucie sztywności
Zapalenie wielomięśniowe:
-infekcje wirusowe, zaburzenia immunoregulacji
-uszkodzenie naczyń włosowatych i mięśni
-osłabienie mięśni obręczy dolnej, a później górnej
-utrudnione wstawanie i chodzenie, podnoszenie rąk do góry, zaburzenie w oddychaniu, porażenia mięsni
-u 40% zmiany na skórze, zmiany w sercu, płucach
TERMOREGULACJA
-zachowanie stałej temperatury
-dynamiczna równowaga pomiędzy wytwarzaniem ciepła, a oddawaniem
-36,2-37,3 oC
-podwzgórze- ośrodek hamuje
Utrata ciepła:
-skóra, promieniowanie, konwekcja, przewodnictwo i pocenie się
-układ oddechowy (z wydychanym powietrzem)
-przewód pokarmowy, moczowy
Podwzgórze i termoregulacja:
-rozszerzenie naczyń skórnych wydzielanie przez gruczoły
-przyśpieszenie pracy serca i pogłębienie oddechu
-pobudzanie ośrodka hamującego drżenia mięśniowe w śródmózgowiu
Termoregulacja:
-konwekcja i promieniowanie- 65% utraty ciepła.
Jest utrudnione w zamkniętych pomieszczeniach, zadymionych, przeszkodą jest ubranie. Jeśli temp. otoczenia przewyższa temp. ciała, ciepło zaczyna absorbować.
-parowanie 30%- utrata wody ok. 0,7-1,0/d
zwiększa wilgotność atmosfery, uniemożliwia chłodzenie ta drogą
-z wiekiem gruczoły potowe zwłóknieją, tk. łączna słabiej unaczyniona
-pocenie występuje przy wyższej temp., max. wydzielania potu jest mniejsza
-zwiększona temp. i wilgotność otoczenia nasilają niewydolność krążenia
-zmiany wynikające z fizjologicznego procesu starzenia oraz chorób występujących w ludzi starszych przyczyniają się do upośledzenia optymalnej termoregulacji
Hipertermia:
przegrzanie organizmu, nieprawidłowo wysoka temp. ciała spowodowana niedostateczną odpowiedzią mechanizmów utraty i zachowania ciepła:
-nasila choroby przewlekłe
-80% zgonów wskutek udaru cieplnego
- >50r.ż.
Skurcze cieplne:
-bolesne kurcze, poprzedzone poceniem się i wzmożonym pragnieniem bez podwyższenia temp. ciała
-zdarzają się podczas intensywnego wysiłku fizycznego fizycznego ciepłym wilgotnym otoczeniu
-są wynikiem utraty płynów i elektrolitów
-zapobieganie: podawanie płynów bogatych w elektrolity (sód, potas) np. gastrolit
OMDLENIA
-rozszerzenie łożyska naczyniowego, spadek RR
-odwodnienie (zmniejszenie objętości płynów pozakomórkowych), niedostateczny poziom płynu
-temp. ciała prawidłowa, ułóż. prosto- nogi do góry
Wyczerpanie cieplne:
-osłabienie, uczucie zmęczenia, nudności i wymioty
-niskie RR, przyśpieszona akcja serca
-temp. 38-40 oC
-schłodzić skórę (zimne kompresy)
Udar cieplny:
-występowanie temp. >41oC
-brak pocenia się, ciężkie zaburzenia czynności OUN, utrata przytomności
-zawroty głowy, ból głowy, splątanie, osłabienie, duszność
-młodzi-nadmierny wysiłek w wysokiej temp.
-starzy- rozwija się podstępnie, gdyż zmniejsza ich zdolność do utraty ciepła
-hyperdynamiczna reakcja układu krążenia- tętno szybkie ok. 160/180u na min. rytm serca prawidłowy, ciśnienie prawidłowe
-hipodynamiczna- tętno wolne i nitkowate, ciśnienie niskie nieoznaczalne, hipowolemia
-niezdolność do wystarczającego przyśpieszenia akcji serca i odpowiedniej zmiany oporu naczyń obwodowych
-wolniejszy rozwój udaru cieplnego u ludzi starych powoduje większą utratę płynów
-zaburzenie krwawienia, przejściowe uszkodzenie wątroby
-ośrodkowy system nerwowy- senność, osłupienie, śpiączka, drgawki
-objawy mózgowe mogą być trwałe
-podczas sekcji w mózgu brzęk, przekrwienia, wybroczyny krwawe
-objawy nerkowe- białkomocz, martwica cewki, niewydolność nerek, hipokaliemia
Czynniki ryzyka:
- 1980r. USA, wystąpiły 12-13krotnie wyższe u młodych
-niski status socjo-ekonomiczny, upośledzenie samodzielności, alkoholizm, choroby psychiczne, brak klimatyzacji
-choroby współistniejące układu krążenia
Zapobieganie:
-podaż płynów unikanie wysiłku, zakaz spożywania alkoholu
-lekkie ubranie, okno zasłonięte, otwarte w nocy
-pomieszczenia klimatyzowane
-przecieranie mokrymi, chłodnymi gąbkami
-zanurzenie w wodzie
FOTOTYPY SKÓRY
Oparzenie słoneczne:
-ostry odczyn, rumień, wywołany przez promieniowanie UB.
-SPF10- jeśli bez filtra u danej osoby rumień pojawia się po 30 min. to po zastosowaniu filtra czas wydłuża się do 10x30min.=5h
Hipotermia:
-niezamierzone obniżenie temp. poniżej 34,4oC
-temp. otoczenia zwykle poniżej 15,5oC u ludzi starszych może dojść po hipotermii również w domu, w łagodnie chłodnym otoczeniu
-w USA występuje ok. 75 tyś. Dodatkowych zgonów zimowych wśród ludzi starszych
-w przypadku hipotermii śmiertelność ok. 50%
-osoby >75r.ż. pięciokrotnie bardziej zagrożone śmiercią
-niedożywienie- upośledza wytwarzanie ciepła
-brak koordynacji, upadki, złamania
-temp. otoczenia niższa o kilka stopni od temp. ciała
-zmniejszona percepcja zimna
-mniejsza reakcja mięśni na zimno/dreszcze, słaba reakcja naczyń
-zmniejszenie beztłuszczowej masy ciała zmniejsza efektywność dreszczy w produkcji ciepła
-zmniejszona aktywność fizyczna
-zmniejszony podaż kalorii
-leki
Objawy:
-są podstępne i mogą być przejściowe
-pacjenci z hipotermią nie skarżą się na zimno
-zimny w dotyku, zimny brzuch, plecy
-skóra trupioblada, zimna, w miejscach uciśniętych widoczne plamy, rumieniowe, pęcherze, wybroczyny
-tk. podskórna ciastowata, opuchlizna głównie na twarzy
-ukł. Krążenia pobudzany niska temp.- obwodowy skurcz naczyń, częstoskurcz, podwyższone RR
-pogłębia się hipotermia- mięśnia sercowego, spadek RR, zwolnienie akcji serca (może być trudno wyczuwalna)
-zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków
-spadek temp.
Zapobieganie:
-rozpoznanie- pomiar temp. <34,4oC
-stała temp. w pomieszczeniu 18,3oC
-termometr pokojowy
-ubranie, okrycie rąk, stóp, głowy
-umiarkowany stały wysiłek
-podaż kalorii
-uwaga na używane leki
MASA CIAŁA
-zwiększa się od 20-50r.ż.
-po 60r.ż. obniża się na skutek zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej, jak i beztłuszczowej
-mężczyźni-zużycie energii mniejsze ok. 20%
-kobiety- praktycznie bez zmian
-podstawowa przemiana energii obniżona
Problemy odżywiania w wieku podeszłym:
-niedobór białka wysokoenergetycznego
-niedobór witamin i minerałów
-otyłość- obniżenie sprawności, zwiększone ryzyko zatorów, odleżyn
Niedożywienie białkowo-kaloryczne:
-niedostateczny podaż i/lub złe wchłanianie składników odżywczych
-nadmierne zużycie składników odżywczych
Uwiąd (marazm):
-wyniszczenie w przebiegu, którego dochodzi do zmniejszenia masy mięśniowej i zapasów tłuszczu w ustroju
-zawartość białka w narządach prawidłowa
-rezerwa odżywcza zmniejszona
Kwashiorkor:
-niedowaga
-hypoalbuminemia- niedobór białka
-zwykłe spożycie mniej niż 1000 kckl/d
Niedożywienie-przyczyny:
-osłabienie smaku i zapachu
-brak uzębienia, zła higiena jamy ustnej
-brak rozluźnienia dna żołądka w odpowiedzi na pożywienie
-stan depresyjny- dalsze życie jest do zniesienia
-ekonomia
-zażywanie leków
Odżywianie:
-surowe warzywa i owoce
-witaminy: A, C, E
-okresowe spożywanie ryb, drobiu, mleka
-ograniczenie cukru, mąki białej, soli, tłuszczu, margaryny
-urozmaicone pożywienie
-często-mało
-długo żuć pokarmy
-świeże w naturalnej postaci
Zaburzenia wodno-elektolitowe:
-utrata przez nerki sprawności czynnościowej
-filtracja kłębuszkowi zmniejsza się o ok. 40%
-spadek zdolności zagęszczenia nerkowego moczu
Niedobór wody u ludzi starszych:
-całkowita woda ustrojowa jest wartością stała w danym czasie
-ilość wypijanych płynów jest równoważona do utraty
-odczuwanie pragnienia jest upośledzone
-niemożliwość zaspokojenia potrzeb pragnienia na skutek unieruchomienia, apatia itp.
-narażeni chorzy z zaburzeniami psychicznymi, gorączkujący, unieruchomieni, osamotnieni
-brak opieki, śpiączka od ponad 24h
Objawy niedoboru wody:
-słabo wyrażone, aż do czasu gdy niedobór jest znaczny, a stan chorego ciężki
-skóra sucha, ale turgor może być zachowany
-język suchy i obłożony, chory senny
-rozpoznanie- zwiększenie stężenia elektrolitów we krwi
-leczenie- nawodnienie
Niedobór sodu- hyponatremia:
-spada całkowita zawartość sodu w ustroju
-utrata sodu- utrata wody- spadek objętości płynów pozakomórkowych
-zmniejszenie turgoru tkanki podskórnej i skóry
-suchość jamy ustnej, mowa i połykanie utrudnione
-oczy zapadnięte, chory wychudzony i odwodniony
-tętno obwodowe słabe, RR niskie
Przyczyny:
-wymioty, biegunka
-utrata treści z górnej części przewodu pokarmowego/ niedrożność jelita z wymiotami
-ciężka i wodnista biegunka
-nadmiar środków przeczyszczających
-forsowana diureza, dieta
-nerkowa utrata sodu
Niedobór potasu (główny składnik płynu wewnątrztkankowego):
-70% potasu znajduje się we wnętrzu komórek mięśni szkieletowych
-osłabienie mięśniowe, porażenie grup mięśniowych
-niemiarowa akcja serca (EKG), częstoskurcz przedsionkowy, blok przedsionkowo-komorowy
-stan majaczeniowy
Przyczyny:
-niedostateczny podaż w diecie, niedożywienie
-leki moczopędne
-biegunka- nadmiar leków przeczyszczających, wodniste stolce
-ciężkie uszkodzenie tkanek
Nadmiar potasu:
-zwykle towarzyszy niewydolności nerek
-uszkodzenie mięśni szkieletowych mięśnia sercowego
-zatrzymanie aktywności przedsionków, niemiarowość komorowa, migotanie
-śmierć
-leczenie- dializy
UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY A STARZENIE SIĘ
-przerost mięśnia sercowego, włóknienie, odkładanie amyloidu i lipofuscyny
-zanik komórek rozrusznikowych, obniża się czynność węzła zatokowego
-zwapnienie zastawek
-napełnienie lewej komory jest utrudnione, napełnienie bierne maleje, czynne wzrasta 30%
-wrażliwość na stymulację adrenergiczną maleje (pobudzenie po adrenalinie)
Maxymalna częstość serca HR:
-obniża się
-obniżenie wysiłkowe nie powinno przekraczać możliwości przyspieszenia tętna
-HRmax.=[220-wiek]x 0,7
wysiłkowe CTK nie może przekraczać 200mmHg
Zmiany w układzie naczyniowym:
-ściany tętnic grubieją (błona wewnętrzna i środkowa)
-aorta poszerza się i wydłuża
-w żyłach osłabienie zastawek ze skłonnością do żylaków
Wysiłek fizyczny:
-mechanizmy regulujące czynność układu sercowo- naczyniowego pozostają wydolne
-max wydolność wysiłkowa zmniejsza się
-wytrenowanie fiz. opóźnia zmiany
-poj. tlenowa może poprawić dzięki ćwiczeniom wytrzymałościowym wskutek adaptacji mechanizmów sercowych i naczyniowych
NADCIŚNIENIE:
-stale podwyższone wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i/lub rozkurczowego, które mogą prowadzić do uszkodzenia serca, mózgu lub nerek
-ciśnienie skurczowe >140mmHg
rozkurczowe >90mmHg
-izolowane nadciśnienie skurczowe
-zwiększone 5x zgonów sercowo- naczyniowych
-zwiększone 2,5x ryzyko udaru
-śmiertelność wyższa o 50%
Nadciśnienie pierwotne:
-cierpi 70% osób w wieku podeszłym
-pobudzenie układu adrenergicznego
-zwiększenie aktywności systemu renina-angiotenzyna
Nadciśnienie wtórne:
-niewydolność nerek
Objawy nadciśnienia:
-ból głowy, krwawienie z nosa, kołatanie serca, szum w uszach
-dwukrotny pomiar RR
-zapobieganie- utrzymanie należytej wagi, kontrolowanie spożywania sodu, regularny wysiłek, zaprzestanie palenia
Hipotonia- obniżenie RR
-słabsza reakcja baroreceptorów na spadek ciśnienia
-większa zmienność ciśnienia pod wpływem codziennych czynności życiowych
-brak kompensacyjnego wzrostu częstości rytmu serca
-brak wzrostu oporu naczyniowego
-częste objawy niedokrwienia mózgu
Hipotonia ortostatyczna:
-spadek skurczowego ciśnienia o >20mmHg po przyjęciu pozycji stojącej
-występuje u 20% starszych
-czynniki ryzyka zasłabnięcie i upadki
Hipotonia poposiłkowa:
-spadek RR >22mmHg w ciągu 75 min od spożycia posiłku
-występowanie u 30% starszych
-brak odruchów odruchów receptorów
CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA
-choroba wieńcowa
-zwał
-przewlekłe niedokrwienie mięśnia sercowego
-nagła śmierć sercowa
-występuje w przedziale 55-65r.ż.
-zgony 65-75r.ż. dwukrotnie częściej u mężczyzn
-miażdżyca tętnic wieńcowych
-gromadzenie się lipidów
-blaszka miażdżycowa
-zwężenie >75% daje objawy dławicy piersiowej
Dusznica bolesna (dławica piersiowa):
-niedotlenienie
-dyskomfort i ucisk w okolicy przedsercowej
-wywołany przez wysiłek, ustępuje po odpoczynku lub nitroglicerynie
Zawał:
Martwica tkanki mięśnia sercowego spowodowany niedrożnością tętnic wieńcowych u osób starszych podwojony próg bólu
PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA (ZASTOINOWA)
-stan, w którym objętość minutowa serca jest zbyt mała w stosunku do metabolicznego zapotrzebowania tkankowego
-po 65r.ż.
-choroba przewlekła
-ogranicza aktywność
-objawy: senność, dezorientacja, zmęczenie, osłabienie
Zapobieganie:
-modyfikacja diety, ograniczenie tłuszczu i cholesterolu, warzywa i owoce
-dieta niskosodowa
-redukcja masy ciała
-ćw. fizyczna
-spacer powyżej 30min. dziennie, poprawia siłę mięśniową
Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych ( 8%):
1.miażdżyca zarostowa 90% chorych
2.zakrzepica żył głębokich
3.przewlekłe owrzodzenie podudzia
ad1. miażdżyca zarostowa:
-zmniejszenie przepływu krwi do kończyn wywołane obecnością blaszki miażdżycowej
-podczas marszu przepływ krwi w mięśniach wzrasta 500-1000 razy
-początek powolny i podstępny na wiele lat przed pojawieniem się objawów klinicznych
-zamknięcie co najmniej 70% naczynia pierwsze objawy
-przepływ 40%
-czynniki ryzyka: palenie tytoniu, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, obciążenie rodzinne,
-chromanie przestankowe,
-badanie USG
-leczenie zachowawcze: zaniechanie palenia, dieta, spacery, kinezyterapia-sprzyja rozwojowi krążenia obocznego
ad2. zakrzepica żył głębokich:
-skurcze mięsni szkieletowych kończyn
-jednokierunkowy przepływ krwi-system zastawek
-brak ruchu, siedzący tryb życia sprzyjają zastojowi żylnemu
-nagły obrzęk na kończynie- może być pierwszym objawem
-zapobieganie-leżący powinien poruszać kończynami
-powikłania- zator płuc
ad3. przewlekłe owrzodzenie podudzi:
-w dolnej tylnej części łydki lub wokół kostki
-upośledzenie krążenia żylnego
-czynne nie obciążające ćwiczenia
-po wygojeniu noszenie elastycznych pończoch
WPŁYW WIEKU NA FUNKCJE PŁUC
Starzenie się organizmu wpływa na :
-zaburzenie wentylacji płuc (utrata elementów sprężystych, słabość mięśni oddechowych )
-upośledzenie dyfuzji gazów (zmniejszenie powierzchni i pogrubienie błony pęcherzyków -włośniczkowej zmniejszenie zdolności gazu do łączenia z elementami krwi
-zmniejszenie zdolności płuc do samoobrony
-obturacja oskrzeli
Zmiany związane z wiekiem
-zmiana częstości akcji serca
-słabsza reakcja układu oddechowego na hipoksję i hiperkapnię
-obniżenie czynności chemoreceptorów
-obniżenie reakcji układu oddechowego na hipoksję o 51%
- pojemność dyfuzyjna zmniejsza się o 0,5% na rok
Wydolność fizyczna- zdolność dostarczania tlenu tkankom jest podstawowym pomiarem wydolności fizycznej (maksymalne zużycie tlenu) (vo2 max)
Pomiar (VO2 max ) umożliwia ocenę współdziałania trzech elementów układu transportującego tlen z powietrza atmosferycznego do pracujących mięśni układu oddechowego układu krążenia i tkanki mięśniowej ( masy mięśniowej)
Wydolność fizyczna (VO2max)
-szczyt ok. 20 r ż
-obniża się od połowy trzeciej dekady życia
-spodek masy mięśniowej
-spadek maksymalnej częstości akcji serca
-słabsza wydolność płuc
Zapobieganie - regularne ćwiczenia
Mechanizm obronne płuc (upośledzenie)
-mechanizm oczyszczania
-zaburzenia odruchu kaszlowego
-odporność humoralna (przeciwciała)
-odporność komórkowa (limfocyty typu 1)
POCHP
Charakteryzuje się przewlekłą odwracalną lub nieodwracalną obturacją dróg oddechowych:
1. zapalenie płuc
2. rozedma płuc
3. choroba drobnych oskrzeli
4. astma oskrzelowa
5. rozstrzenie oskrzeli
Ad.1 Przewlekłe zapalenie płuc- przewlekły kaszel z odkrztuszaniem, występujący przez co najmniej 3 miesiące w roku, w ciągu dwóch kolejnych lat. W drogach oddechowych dochodzi do hiperplazji gruczołów śluzowych
Ad.2 Rozedma płuc - zaburzenie morfologiczne, powiększenie przestrzeni pęcherzyków zmiany destrukcyjne w ścianach pęcherzyków płucnych, prowadzące do zmniejszenia powierzchni wymiany gazowej.
Ad 3 Choroba drobnych dróg oddechowych - nieprawidłowe wyniki testów fizjologicznych które wskazują na zaburzenie czynności dróg oddechowych (oskrzeliki) średnicy 2 mm
Ad 4 Astma oskrzelowa - przebiega ze zwiększoną reaktywnością oskrzeli i oskrzelików na różne bodźce, prowadzące do uogólnionego zwężenia dróg oddechowych
Ad 5. Rozstrzenie oskrzeli - jest trwałym rozszerzeniem jednego lub więcej oskrzeli i klinicznie charakteryzuje się obfitym wykrztuszaniem wydzieliny (plwociny)
POCHP
-czynniki środowiskowe i predyspozycje genetyczne
-palenie (80%)
-zanieczyszczenie powietrza , narażenie zawodowe
-p. męska
-przebyte w dzieciństwie choroby układu oddechowego
Objawy POCHP
-kaszel z wykrztuszaniem wydzieliny, świsty
-duszność
-hipoaksemia powodująca zaburzenia czynności mózgu
-oddychanie przez zasznurowane usta
-przyjmowanie pozycji siedzącej
Leczenie
-utrzymanie samodzielności i uniknięcie wielokrotnych hospitalizacji
-przy zachowanej rezerwie oddechowej ćwiczenia fizyczne o stopniowo wzrastającej intensywności
-cały rok chodzenie po schodach, rower
-podawanie tlenu (koncentrat tlenowy)
-przy braku rezerwy oddechowej ograniczenie codziennych czynności życiowych
- zapobieganie zakażeniom
Zapobieganie POCHP
-walka z paleniem
-szczepienia przeciw grypie i pneumokokom
-badanie spirometryczne
-rehabilitacja
Zapalenie płuc
-podstawowa przyczyna zgonów u osób starszych „przyjaciel starca”
* liczne dodatkowe schorzenia
* osłabienie mechanizmów obronnych
-czynniki etiologiczne
* początek choroby - skryty- chory blady, znużony, apatyczny niewielka gorączka tachykardia zwiększona liczba oddechów, ból opłucnych, opryszczka
-duszność śnica zgon
Grypa
-zakażenie wirusowe, zachorowalność 10-40 % populacji
-wysokie ryzyko zgonu (75-80 %)
-przenoszone drogą kropelkową
-nagły początek - gorączka dreszcze bóle głowy, mięśni
-skrajne wyczerpanie bóle stawów
-zapalenie oskrzeli
- powikłania - zapalenia płuc
-zapobieganie- szczepienia (75% skuteczności)
-wirusy grypy niszczą nabłonek oddechowy
-u osób zdrowych (młodych) nabłonek ulega regeneracji
-największa umieralność antygenowa typu A
-w USA szczepienia zmniejszyły wskaźnik śmiertelności z powodu powikłań u osób powyżej 65 r.ż. o ok. 80%
Drenaż dróg oddechowych:
-lepsze wskaźniki czynnościowe płuc
-ułatwianie odksztuszania (inhalacje -sól fizjologiczna, mukolityki
-grawitacyjny wspomaga wstrząsaniem i wibracją
-aktywny cykl oddychania z natężonym wydechem
ZMIANY W PRZEWODZIE POKARMOWYM ZWIĄZANE ZE STARZENIEM SIĘ, MIAŻDŻYCA
-zanik małych naczyń błony śluzowej - anemizacja, utrata zdolności obronnych obronnych, wzrost wrażliwości
-miażdżycowa anemizacja ścian jelit - procesy zakrzepowo-zatorowe tętnic krezki
- przewlekły proces zapalny błony śluzowej żołądka - upośledzone wydzielanie soku żołądkowego
Starcze zmiany inwolucyjne:
-zaburzenie czynności autonomicznego układu nerwowego, zanik zwojów nerwowych Awerbacha ( zaopatruje mięsnie gładkie przełyku)
-zanik mięśni gładkich przełyku żołądka jelit
-zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego
-spłaszczenie nabłonka błony śluzowej żołądka i jelit, metaplazja, zasiedlenie H.pylori
- niedobór enzymów trawiennych - trzustka, wątroba, jelita
-angiodysplazja- powstawanie naczyniaków i przetok tętniczo żylnych małych naczyń
Zaburzenia połykania- przyczyny neurologiczne
-schorzenia nerwów autonomicznych
-zmiany starcze układu nerwowo- mięśniowych
-udar porażenie opuszkowe
-przełyk starczy ( rozlany skurcz przełyku)
-badanie RTG ( z kontrastem),TK- brak perystaltyki, przełyk obkurczony
Zwężenie przełyku:
-tętniak aorty
-rak płuca, guzy nowotworowe szyi i śródpiersia
-przerzuty do węzłów chłonnych śródpiersia
-uchyłek przełyku
-rak przełyku
Zaburzenia połykania - rak przełyku
-zapalne zarzucanie treści żołądkowej (refleks ) mogące prowadzić do zwężenia
-blizny po oparzeniowe, ciała obce (proteza, kęs pokarmowy)
-żylaki przełyku- objawy marskości wątroby
Zgaga
-zarzucanie treści pokarmowej -zmiany zapalne
-kwaśny smak w jamie ustnej
-osłabienie mięśni wpustu
-przepuklina rozworu przełykowego
-badanie fibroskopowe, leki zmniejszające wydzielanie soków żołądkowych
Wymioty
-towarzyszą chorobą górnego odcinka przewodu pokarmowego
-zwracanie treści pokarmowej w sytuacji konfliktowej
-zbyt prędkie spożycie posiłków, nadmierna jego ilość
-uchyłki przełyku
Zaparcia
-zaparcia z biegunką paradoksalną- masy kałowe stają się twarde, drażnią błonę śluzową okrężnicy obfite wytwarzanie śluzu , płynna treść jelitowa omija masy kałowe
- u osób zniedołężniałych pasaż jelitowy może przekraczać 7 dni
-dieta wysokoresztkowa, podtrzymanie aktywności fizycznej, proste ćwiczenia
ZMIANY W PSYCHICE OSÓB STARSZYCH
-w przebiegu starzenia „pozostajemy sobą” zmiany postawy i zachowań wynikająca z wieloletnich doświadczeń i specyficznych warunków życia
-osobowość nie zmienia się z wiekiem, jeżeli nie zmienia się jej patologia
-zmiana osobowości świadczy o procesie chorobowym
Zespół Diogenesa:
-gromadzenie odpadów i resztek jedzenia, grzebanie w śmietnikach skrajne zaniedbanie i brud
-niekiedy ludzie wykształceni, lepiej lub gorzej zabezpieczeni materialnie
-brak autokrytycyzmu, upór agresja
-rodzaj charakteropatii, zachowana świadomość, osoby zdrowe somatycznie, silne
Zmiany w psychice
-podświadome przeczucie ograniczenia możliwości przystosowania się do zmian
-postawa konserwatywna
-skłonność do retrospekcji - powracanie pamięci do lat wcześniejszych ocenianych jako wspaniały okres życia
-w podeszłym wieku wizja przeszłości że było lepiej
-przesadna troska
-starczy egocentryzm i drobiazgowość
-chęć zabezpieczenia własnych potrzeb ponieważ codzienne czynności pochłaniają coraz więcej czasu
-ostrożne
-trudniej podejmują decyzje
-wraz z wiekiem nie dochodzi do spadku sprawności funkcji poznawczej i intelektualnej
-zachowanie zdolności do rozumienia własnej sytuacji oraz uczenie się na podstawie……
Fobia socjalna
Lęk przed utratą sprawności i niezależności poczucie bezradności i osamotnienia. Zatroskanie trudnościami życia codziennego
OTĘPIENIE
Przewlekłe obniżenie czynności intelektualnych w stopniu utrudniającym funkcjonowanie społeczne zawodowe
Częstość występowania otępienia wzrasta z wiekiem
Otępienie (demencja) Przyczyny
-choroba Alzheimera ok. 60 %
-otępienie wielozawałowe
-postacie mieszane
-inne przyczyny -Parkinson
Otępienie- w początkowym stadium chorzy przejawiają utratę ważnych funkcji korowych funkcjonowania społecznego i zawodowego. Stopniowo zanikają zainteresowania a chorzy poza swoimi osobistymi sprawami nie dostrzega świata.
Osłabienie zdolności zapamiętywania. Luki pamięciowe chory może wypełniać konfabulacją. Dochodzi do stępienia afektywnego - zanik głębi przeżyć emocjonalnych (trudno go wzruszyć). Równocześnie na krzywdy osobiste chory jest bardzo czuły. W dzień chorzy są spokojni, w nocy błądzą bez celu, wykonują nieracjonalne czynności.
Kryteria rozpoznania
-zaburzenia pamięci
-afazja (zaburzenie mowy)
-Apraksja (zaburzenie zdolności do wykonywania czynności ruchowych )
-agnozja (upośledzenie zdolności rozpoznawania przedmiotów lub zjawisk pomimo prawidłowych narządów zmysłu)
-zaburzenie organizowania działań ( brak planów)-
Zaburzenia w/w funkcji poznawczych znacznie upośledzają funkcjonowanie społeczne lub zawodowe chorego.
Choroba Alzhaimera
-rozpoznanie na podstawie klinicznego
-charakterystyczne zmiany w mózgu stwierdzone w badaniu pośmiertnym
-w miarę rozwoju symptomów klinicznych pewność diagnozy jest większa
-zanik neuronów, a zwłaszcza synaps
Etiopatogeneza
Degeneracja neurofibrylarna, która pojawia się w cytoplazmie neuronu głównie pod postacią skupisk białka tau. Następuje spadek stężenia acetylocholiny.
Objawy
-zaburzenia zapamiętywania (później) pamięci odległej
-upośledzenie co najmniej jednej funkcji poznawczej spośród wymienionych niżej: myślenie, rozumienie ocena sytuacji zdarzeń oraz myślenia abstrakcyjnego, definiowanie, porównywanie, interpretacja przysłowia, żartów, zaburzenia orientacji co do miejsca, czasu, zdolność analizy wzrokowo-przestrzennej, funkcje językowe: wysławianie, wymowa
Czynniki ryzyka
-wiek, obciążenie dziedziczne (3-4 razy)
-gen apolipoproteiny E (apoE)
-pleć kobiety częściej
-uraz głowy ( utrata przytomności ) naruszenie bariery krew- mózg przenikanie protein
-zespół Downa
-czynniki naczyniowe- podwyższenie RR, incydenty udarów, poziom cholesterolu
Objawy - przebieg:
-zaburzenie zdolności poznawczych
-zaburzenie emocji, zachowania
-początkowo zachowana świadomość
-zaburzenia orientacji
-przebieg powolny, postępujący
-objawy nie cofają się
-utrata zdolności do wykonywania podstawowych czynności życiowych
-śmierć
Zdolność do samodzielnej egzystencji może trwać do 7 lat
Pacjenci jedzą rękami, próbują się czesać widelcem reagują agresywnie na swoje odbicie w lustrze albo na postać w TV
ŁAGODNE OTĘPIENIE STARCZE
AAMI - na ogół ogranicza się do zapominania bez wyrażanych efektów pamięci odległej nie obarcza osoby chorej upośledzeniem innych funkcji poznawczych i Inie komplikuje życia w znaczny sposób opiekuna ma zdolność do wykonywania podstawowych czynności
Postępowanie
Zespół terapeutyczny(lekarz -psychoterapeuta - fizykoterapeuta pielęgniarka) szkoli opiekunów, obejmując ich także fachowym poradnictwem i wsparciem
Opieka nad chorym:
-stałe ćwiczenia pamięci i samoobsługi
-podtrzymywanie aktywności, mówienia
-ćw. reakcji ruchowej, terapia zajęciowa
- cierpliwe podejście
-chorych nie można zniechęcać ani nużyc
DEPRESJA
Najczęstsze zaburzenia psychiczne u starszych
-dysforia- smutek , zniechęcenie bezradność nieraz poczucie winy
-zmniejszenie napędu - spowolnienie psychomotoryczne, ograniczenie zainteresowań itp.
Objawy
-objawy psychologiczne- obniżenie nastroju , odsunięcie od społeczeństwa
-objawy somatyczne- zmęczenie, zaburzenie łaknienia, snu
-objawy psychomotoryczne - spowolnienie lub pobudzenie
-zaburzenie funkcji poznawczych -trudność w koncentracji i niezdolność do…….
Depresja starcza
1) urojenia hipochondryczne. Przekonanie o beznadziejnej chorobie, zanikaniu lub gniciu narządów, urojenia winy, samoponiżanie się, poczucie winy
2) zaburzenia świadomości towarzyszące starczej depresji - wiążą się z większym ryzykiem samobójstwa
3) zaburzenia pamięci - depresja może mieć postać rzekomootępienną
4) somatyzacja depresji - podawanie typowych objawów dla schorzeń somatycznych
Postępowanie - psychoterapia podtrzymująca, wsparcie
ZABURZENIA UKŁĄDU DOKREWNEGO ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM
Zanik gonad: -zanik jąder i jajników, -pogorszenie samopoczucia psychicznego i somatycznego,- pośrednio odpowiedzialne za nowotwory,- depresja osteoporoza, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze
Andropauza: niedobór testosteronu i dehydroepiandrosteronu, -wzrost poziomu folitropiny (FSH) i lutropiny (LH), -drażliwość, niecierpliwość, ograniczone zainteresowanie, - zmniejszenie aktywności, -pociągu płciowego, -aktywni źle znoszą przejście na emeryture, - zmiany somatyczne, mogą być objawem choroby.
Menopauza: -zanik hormonów jajnika(estradiolu i progesteronu), -wzrost poziomu cholesterolu i trójglicerydów, -osteoporoza,depresja, -wazomotoryczne(napadowe zaczerwienienie skóry twarzy i szyi, -niepokój, drażliwość zmęczenie, -40% ma te dolegliwości burzliwe
Dehyrdoepiandrosteron: -DHEA wytwarzany przez korę nadnerczy gonady i mózg, -pobudza układ immunologiczny, -poprawia nastrój i funkcje poznawcze, -opóznia procesy starzenia, największa aktywność pomiędzy 20-24 rokiem życia
Sezonowe zaburzenia nastroju: -chorują głównie kobiety, -trudna do przezwyciężenia, senność, zmęczenie, drażliwość, płaczliwość,apatia, -objawy występują jesienią( w porze długich nocy, -kobiet obdarzone złym nastrojem czują się nieatrakcyjne, -nadmierna dzienna sekrecja melatoniny powodowana półmrokiem, -cykliczne występowanie dolegliwości przypomina rytm biologiczny ssaków
Melatonina: -wydzielana przez szyszynke, -po?dedniczy między organizmem a środowiskiem (regulator regulatorów), -jeden z elementów tworzący zegar biologiczny, -wpływa na ośrodki mózgowe związane ze snem i czuwaniem, -działa na ośrodki kontrolujące wydzielanie gonadotropin (FSH i LH) opóznia dojrzewanie płciowe, -silne światło hamuje, a ciemne pobudza powstanie i wydzielanie melatoniny, -wydzielanie kontrolowane przez siatkówkę oka, NREM(powolne ruchy gałek ocznych), REM (szybkie ruchy gałek),
Tarczyca: -gruczoł wydzielania wewnętrznego (rozmiar 4x 2,5x2cm), -zwiększa ilość międzypęcherzykowej tkanki łącznej, -spadek poziom T3, ale wzrost jej aktywności, -dobowe zapotrzebowanie na jod 150-200 mikrogramów, -niedobór jodu stymulacja TSHprzerost (wole), -wole obojętnie przebiega z eutyreozą
Nadczynność- gruczoł tarczoy wydziela nadmierne ilości hormonOw, -autonomiczny guzek czynny hormonalnie(wole guzkowe), -postać apatyczna i utrata energii, zmęczenie, -zanik mięsnie i osłabienie siły mięśniowej, rzadko pobudliwość poty i upośledzona tolerancja podwyższenia ciepłoty ciała, 60% ma objawy zaistonowej niewydolności serca,
Nadczynność tarczycy:, -migotanie przedsionków, -depresja upośledzenia funkcji poznawczych, spadek masy ciała biegunki, wyniszczenie, -objawy mogą sugerować obecnośc nowotworu
Niedoczynność tarczycy-do tkanek dociera zbyt mało hormonów tarczycy (0,9-10% całego społeczeństwa), -subkliniczna postać (ok. 3 mln osób Polska), obraz kliniczny zmazuje okoliczności współistniejące, -osłabienie, bladość, szorstkośc i suchość skóry, -wypadanie włosów, -zmęczenie,ziębnienie, senność, uporczywe zaparcia, bóle kurcze mięśni, parastezja kończyn, -zaburzenie równowagi i koordynacja ruchów. Zmiany w: EKG, niedokrwistość i wysoki poziom cholesterolu, obrzęk śluzowaty(płyn w jamach ciała,obrzęki twarzy. Leczenie (podawanie tyroksyny.). Guzki tarczycy ( większość jest łagodna w przebiegu, brodawkowe lub brodawkowo-pęcherzykowe, biopsja aspiracyjna
CUKRZYCA
-zespół zaburzenia metabolicznego charakteryzujący się hiperglikemią, oraz okresowym wystąpieniem kwasicy , -spowodowany jest brakiem lub znacznie obniżonym wydzielaniem insuliny bądź też jej nieskutecznym działaniem, -80-90% stanowi postać insulinoniezależna, -NIDDM- typ 1, -zachorowalnośc wzrasta wraz z wiekiem do kilkudziesięciu procent w populacji ludzi starych cukrzyca typu1 nie występuje
Cukrzyca typu 2.: -osłabienie komórek docelowych na insuline ( mięsni szkieletowych, hepatocytów, adipocytów) pierwszy poziom insuliny we krwi, -upośledzenie wydzielania insuliny w komórkach beta trzustki, -podwyż. poziom glukozy we krwi/zmniejszona skuteczność insuliny, upośledzenie transportu glukozy, -nasilenie powstawanie glukozy w wątrobie(glukogeneza), -poziom insuliny w osoczu obniżony, Ryzyko(ojciec lub matka chorują na cukrzyce, uwarunkowania genetyczne, otyłość nieracjonalne odżywianie, ograniczenie ruchu(hipokinezja), stosowanie leków sterydowych, napięcie psychiczne, stymulacja adrenergiczna)
Hiperglikemia: -rozwój mikroangiopati zwłaszcza w naczyniach włosowatych nerek i siatkówki, -zmiany dotyczą błony podstawowej naczyń(krążąca we krewi glukoza reaguje z wolnymi grupami aminowymi białek(glikacja)), -powstają struktury węglowodanowo białkowe, -występuje w błonach podstawnych naczyń(melanoidy)
Hiperinsulinemia: -nasila syntezę kwasów tłuszczowych, osłabia lipolize, podwyższa poziom trójglicerydów, obniża poziom HDL
OBJAWY cukrzycy w starości: -osłabienie, zmęczenie, senność, depresja, bóle głowy, -pocenie jako skutek podwyższonego poziomu insuliny i hipoglikemi, -kurcze mięśni szkieletowych na skutek zaburzeń wodno-elektrolitowych, -osłabienie wzroku, -czyrak skóry ,odwodnienie, śpiączka
Objawy które mogą niewystępować: -retinopatia, nefropatia (nadciśnienie , białkomocz), -skargi na stopy(bóle ochłodzenie, bladość skóry ogniska martwicy, -przewlekłe zakażenie dróg moczowych, mononeropatie, -polineuropatie (zaburzenie czucia i niedowłady)
Postępowanie: -normalizacja masy ciała, -dieta, -eliminacja węglowodanów prostych, - aktywnośc fizyczna (spacery), -wobec braku poprawy leczenie farmakologiczne,
utrata węchu i smaku -rozpoznaje się w 6 dekadzie wieku, -degeneracja neuronów, zakażenie wirusowe, -palenie papierosów przyspiesza dolegliwości, spadek zainteresowania jedzeniem, nadużywanie soli cukru, brak ostrzeżenia o niebezpieczeństwie
NIEDOSŁUCH STARCZY: -utrata słuchu obustronna, głównie tonów wysokich i średnich, -głuchota socjalna, -słyszenie mowy jest utrudnione przez hałas, -szum w uszach, -niekorzystne czynniki(hałas, toksyny, dieta, stres, nadciśnienie)
Trudności w komunikowaniu się - obniżenie własnej wartości, izolacja od ludzi, osłabiona koncentracja i zmęczenie, trudności w lokalizowaniu źródła dzwięku, trudności w życiu rodzinnym i towarzyskim
Dzwięki ostrzegawcze: -odgłosy ruchu ulicznego, klakson samochodu, sygnały ostrzegawcze w domu(dzwonek do drzwi, telefon, -brak możliwości prawidłowego reagowania i dostosowania swojego zachowania do różnych sytuacji
OBUSZNE SŁYSZENIE: -dobra lokalizacja źródła dźwięku, dobre rozumienie w towarzystwie i hałasie, naturalne brzmienie dźwięków - dźwięki hałasowe brzmią łagodniej, lepsza identyfikacja dźwięków( dźwięki ciche wysokie są łatwiejsze do odróżnienia, -subiektywna poprawa sygnału, rozmowa na ulicy
Protezowanie słuchu: - obuuszne, -lepsze rozumienie mowy, -hałaśłiwe otoczenie(rozumienie słów spada poniżej 20% przy jednym aparacie
Utrzymywanie równowagi: - pogarsza się od 40 roku życia, - pogarsza się stan naczyń krwionośnych zaopatrujących OUN i narządy zmysłów, -poniżej 70 roku życia 40% spadek liczby włókien narządu przedsionkowego oraz ubytki nabłonka zmysłowego, -zmniejszenie sieci naczyń przedsionka, -subiektywne uczucie zaburzenia równowagi, -niepewność postawy i chodu, opaczne odczucia prawidłowych impulsów płynących z obwodu, może prowadzic do zmniejszenia aktywności ruchowej i izolacja pacjenta.
HIGIENA SNU: -powstrzymuje się od drzemek u dzieci, - udawanie się na spoczynek i wstawanie o tej samej porze dnia, -unikanie kofeiny, alkoholu, nikotyny, -unikanie wysiłku fizycznego przed snem, -odpowiednia temp w sypialni, -pacjent kładzie się do łóżka tylko wtedy gdy jest śpiący
Zaburzenia oddychania nosem: leczenie: -usztywniacze, rozwórki wewnętrzne i zewn, -operacje przegrody nosa lub chrząstek nosa, operacje małżowin nosa, krople
ZMIANY W WIDZENIU ZALEŻNE OD WIEKU: - dalekowzroczność(prestyopia)( zmniejszona siła akomodacji oka, -osłabienie przystosowania do ciemności, zmniejszona ostrość wzroku,
Akomodacja(nastawczość oka) jest zdolnością tworzenia ostrego obrazu danego przedmiotu na siatkówce niezależnie od jego odległości od patrzenia, wiek 20 lat zdolność akomodacji to 10 dioptri, około 60 lat poniżej 1 dioptri, powyżej 70 r,ż -0,7 dioptri przyczyna jest wzrost i zmniejszenie sprężystości soczewki
Ostrość wzroku, najlepsza 20 lat, powyżej 80 roku życia ? najlepszego poziomu, korekcja szkłami (ok. 30% ma pełną ostrość) przyczyny: starcze zwężenie źrenic(dociera mniej światła, głębia ostrości rośnie), rozproszenie światła przez soczewki, dobre oświetlenie dla zachowanie sprawności.
ZAĆMA( cataracta): -zmętnienie soczewki, -narastanie umiarkowanej utraty widzenia, nie powoduje ślepoty, ogranicza widzenie, -zatarcia regularnej, uporządkowanej budowy soczewki, -soczewka nie przepuszczalna dla światła, -uwarunkowania genetyczne i przyśpieszone starzenie się soczewek, -zwykła obuoczna
JASKRA(glaukoma), -wzrost ciśnienia śródgałkowego(prawidłowe 14-20 mmHg), -ucisk tarczy nerwu wzrokowego i ubytki w polu widzenia
JASKRA Z ZAMKNIĘCIA KĄTA PRZESĄCZENIA:, -ciecz wodnista, nie może odpłynąć, wysokie ciśnienie sródgałkowe, silne bóle oka, wymioty, zamazane widzenie, -żrenica rozszerzona ( nie reaguje na światło), postać podstępna bez bólu gałki ocznej, -zamglenia oka z utratą widzenia na skutek ucisku nerwu wzrokowego
STARCZE ZWYRODNIENIE PLAMKI: -służy do widzenia centralnego, -poważne upośledzenia widzenia o powolnym przebiegu, -dziedziczne, -mocne okulary szkła powiększające, brak precyzji, -najczęstsza przyczyna ślepoty u dorosłych, -ujawnia się około 50-60 roku życia, -liczba chorych na świecie - 50 mln, -utrudnione czytanie, rozpoznanie znaków drogowych, kolorów,
Czynniki ryzyka: - wiek ,palenie tytoniu , miażdżyca, otyłość, płeć po 75 roku życia 2 x częściej zmiany u mężczyzn, -rasa biała, czynniki genetyczne Zapobieganie: - okulary przeciwsłoneczne, rzuć palenie-dym papierosów zaburza krążenie w gałce ocznej, zapobieganie miażdżycy
CUKRZYCOWE USZKODZENIE SIATKÓWKI: -krwotoki wysięki, uszkodzenie plamki , utrata widzenia, Następstwa ślepoty: - całkowita utrata samodzielności(uzależnienie od innych), rehabilitacja w rodzinie, -domy seniora kłopoty ze względu na brak sprawności przy ubieraniu się odżywianiu, -zmiany w zakresie mózgu( zmniejsza się do 50% masy, zanik substancji białej, spłaszczenie zakrętów, pogłębienie bruzd, poszerzenie komór bocznych i komory trzeciej, powiększenie przestrzeni podpajęczynówkowej, skupiska amyloidu, zwyrodnienie neurofibrylarne
MECHANIZMY OBRONNE: - nadmiar komórek nerwowych niż ich potrzeba do pełnienia wymaganych funkcji, -uruchamianie mechanizmów konpensacyjnych, plastyczność funkcjonalne na poziomie komórki nerwowej, wydłużanie się i zwiększanie liczby dendrytów w komórkach pozostałych przy życiu, nowe połączenia dendrytów poprawiają ubytki funkcji
DRŻENIE STARCZE: - nasilenie prawidłowych naprzemiennych skurczów mięśni, określanych jako potrząsanie, obejmujące dłonie głowę twarz, występuje powyżej 70 roku życia dotyczy kończyn górnych i głowy, -początkowo dotyczy ruchów dowolnych później ma charakter stały, -nie towarzyszy mu osłabienie mięsni i zmiany napięcia, - utrudnione podnoszenie przedmiotów, jedzenie krępujące , przyczyna nieznana, alkohol tłumi drżenie