txt nr 5
Zryw Ameryki Łacińskiej to kluczowy moment lat 1810- 1825 => powstało 11 niepodległych państw. Kresem panowania hiszpańskiego była bitwa pod AYACUCHO- 9 XII 1824
Peru- wyparcie panowania hiszpańskiego.
1840- 17 państw niepodległych m.in. ze względu na rozpad Federacji Ameryki Środkowej, wielkie podmioty rozpadły się na mniejsze.
HAITI- od Haiti w 1844r. oddziela się Republika Dominikańska (1930-1961- dyktatura Trujilio)
1902- Proklamowano niepodległą republikę na Kubie (nadal nadzorowaną przez USA)
1903- Panama odrywa się od Kolumbii tworząc niepodległą republikę
Lata '60, '70 i początek '80 - resztki kolonializmu, nowe byty polityczne, Belize, Grenada, małe byty polityczne.
Zrywy niepodległościowe wynikały z osłabienia Hiszpanii w 1808 podporządkowanej cesarzowi Frankońskiemu. Przeciw Hiszpanom buntowali się Kreole, chcieli zastąpić Hiszpanów. Z czasem będą oni wypierani przez Metysów, a teraz jest wielki powrót Indian - mają zapędy dyktatorskie, są populistyczni, Murzyni.
Większość tych państw to republiki, ale prawa polityczne miało 1-2% ludności- głównie Kreole. Jedynie ustrój monarchiczny przetrwał w Brazylii, zaciągano kredyty u Anglii wyzwalając się od Hiszpanii.
1822 - książę-regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii. Jan VI zaakceptował to powstanie (Pedro był jego synem).
1822- 1889- monarchia w Brazylii
Kolonializm..
1492- przepędzenie Maurów i ekspansja na Nowy Świat
Rekonkwista miała charakter religijny, trwała pięć wieków, były to armie feudałów, proces zdecentralizowany. Konflikt katolików z islamem i judaizmem, ortodoksja hiszpańskiego katolicyzmu.
Kontynuowano podobne metody w Ameryce Łacińskiej- lokalne armie, przywódcy feudalni; bezwzględna chrystianizacja Indian.
System wprowadzony przez Hiszpanów był hermetyczny, przetrwał do początku XIX w. System sztywny, dwuklasowy, rzesze biednego chłopstwa. Hiszpanie wkomponowali się do hierarchii społeczeństwa indiańskiego, ale indiańscy przywódcy zostali zastąpieni przez Hiszpanów.
Różnice między Ameryką Łacińską a Ameryką Północną:
AMERYKA ŁACIŃSKA |
AMERYKA PÓŁNOCNA |
autorytarny, absolutystyczny, scentralizowany system polityczny |
bardziej liberalny, system władzy to demokracja |
absolutyzm religijny, katolicka ortodoksja, dość krwawa, zniszczono wierzenia indiańskie; wśród Indian największe skupisko czynnych katolików; determinizm- akcentowanie miejsca w drabinie społecznej; dopiero w XX w. zaczyna się coś zmieniać- teologia wyzwolenia (sięga do marksizmu) |
protestantyzm, pluralizm religijny |
feudalizm, stosunki patrymonialne |
kapitalizm, przedsiębiorczość |
2 klasy, system hierarchiczny, kolonie miały przynosić zyski Hiszpanii; Hiszpania nie dokonała niezbędnych przemian |
bardziej mobilny wieloklasowy system społeczny |
scholastyka, dedukcja, determinizm |
empiryczne podejście do nauki |
HIERARCHIA SPOŁECZNA
XIX WIEK
KORPORATYWIZM- złożone grupy podejmują decyzje polityczne ( kościół, oligarchia, elity, armia, związki zawodowe)
Po 30-tym roku układ ten zacznie się zmieniać..
wykwalifikowani robotnicy, większa klasa średnia
MODELE (TYPY) WŁADZY
1) Konkwistadorzy- Hernán Cortés, zdobywca królestwa Azteków; Francisco Pizarro, zdobywca królestwa Inków; Diego de Almagro, zdobywca Chile; Francisco de Orellana- Amazonia
Ich interesy były do pewnego momentu zbieżne z interesami Hiszpanii. Nikotyna, syfilis, same przyjemności. Konkwistadorzy zaczęli tworzyć układ stref wpływów, byli wspierani przez elitę hiszpańską- wicekrólów, zaczęły się tworzyć wicekrólestwa.
2) Wyzwoliciele- Simón Bolívar; José de San Martín; ksiądz Miguel Hidalgo y Costilla
Chcieli stworzenia federacji na wzór USA. Nie mieli możliwości technicznych i zostali wyparci przez caudillos.
3) Caudillos- najbardziej trwały- opierali swoją władzę na majątkach ziemskich, tworzyli własne bandy. Federacja Środkowej Ameryki, Wielka Kolumbia. Zachowali dwuklasowy system społeczny. Stopniowo caudillos zostali zastąpieni przez reformatorów.
4) Reformatorzy- Benito Juárez; Porfirio Díaz
Juarez walczył o reformy, walczył z konserwatywnymi monarchistami. Parcelacja majątków kościelnych, upaństwowienie. Juarez był Indianinem (Zapotekiem)
Diaz- Rosło rozwarstwienie ludności. Głęboka stabilizacja.
1846-48- wojna amerykańsko- meksykańska. Efektem wojny była utrata przez Meksyk połowy swojego terytorium oraz ustalenie granic na kontynencie.
5) Rewolucyjni przywódcy- Emiliano Zapata; Pancho Villa.
Nie udało się im. Zostali zamordowani.
Jedyny przywódca rewolucyjny, któremu się udało to Fidel Castro, Chavez jest czynnym populistom na gruncie rewolucji (Che Guevara, Raul Castro)
6) Dyktatorzy - Juan Domingo Perón- Argentyna; Fulgencio Batista y Zaldívar- Kuba; Rafael Leonidas Trujillo- Dominikana (od lat 30 do 60-tych)
Opierali swą władzę na wysiłkach modernizacyjnych. Uzależniali się od kapitału Ameryki- ścisłe związki z USA. Amerykanie wspierali dyktatury.
7) Cywilni przywódcy- sojusz dla postępu. Demokracja Ameryki Łacińskiej- pogłębili oni jeszcze bardziej rozwój patologii. Od lat 80-tych rozkwit demokracji. Układy, narkotyki, sprzedaż broni, rozwarstwienie. Pewne zmiany będą możliwe dopiero w końcu XX w.
Wyzwolone państwa w 1826 zwołały konferencję w Panamie. Jej celem było stworzenie federacji. Podpisano traktat:
o unii
o lidze
o stałej konferencji
Art. 2 i 3 zawierały zobowiązania do wzajemnej pomocy w wypadku każdego ataku, stworzono wspólną armię składającą się z 60 tys. żołnierzy, uregulowano kwestię koordynacji polityki zagranicznej i rozstrzygani wspólnych problemów. Traktat wyprzedzał swoja epokę o ok. 100 lat, ale jego realizacja okazała się niemożliwa.
Po koloniach hiszpańskich zaczęły się pojawiać kolonie innych państw. Ameryka Łacińska zadłużyła się u Anglii na 20 mln funtów szterlingów. Brytyjczycy zaczęli tworzyć swoje protektoraty. W Ameryce Środkowej- Mosquito na atlantyckim wybrzeżu Nikaragui 1843. Honduras Brytyjski- Belizee, część Gwatemali.
1833- Anglicy zajęli Falklandy, nie uznano suwerenności Argentyny nad tymi wyspami.
Francuzi penetrowali ten rejon.
1838- wojna o ciastka, gen Antonio Lopez de Santa Anna stracił nogę i zrobił jej pogrzeb :) Meksyk przegrał wojnę o ciastka.
Słabość Ameryki Łacińskiej przed obcą interwencją.
USA
Powstanie niepodległego Teksasu (1836). Biali osadnicy napływali z niewolnikami. W 1824 oficjalnie zniesiono niewolnictwo. Ruszano opinię publiczną. Ameryka nie chciała Teksasu z obawy przed zaostrzeniem konfliktu na tle niewolników.
1845- Teksas zostaje włączony do USA.
1848- traktat o konf. w Limie- nie wszedł w życie
1856- Santiago de Chile- podkreślenie potrzeby bliskiej współpracy w subregionie
1865- Lima- przewidywał unię, sojusz obronny oraz traktat o uchwaleniu pokoju
Istniała różnica interesów w rywalizacji subregionalnej Argentyny z Brazylią w La Placie; rywalizacja w Ameryce Środkowej- Meksyk- Wenezuela o przywództwo w Ameryce Środkowej i na Karaibach; Peru- Chile o wpływy w strefie andyjskiej.
W latach 60-70 konflikty regionalne. Wojna paragwajska (wojna potrójnego sojuszu) - wojna stoczona w latach 1865-1870 pomiędzy Paragwajem a koalicją Brazylii, Argentyny i Urugwaju. Najkrwawszy konflikt w historii Ameryki Południowej. Dyktator Paragwaju Francisco Solano López zgłosił roszczenia wobec Urugwaju, Brazylii i Argentyny- chciał zgody na panowanie Paragwaju w Urugwaju. Katastrofalne skutki wojny- 2/3 ludności stracono. Paragwaj stał się biednym państwem z kryzysami politycznymi. Wypadł z sytuacji równowagi sił w subregionie.
WOJNA O PACYFIK
Wojna o Pacyfik (nazywana też "wojną o saletrę" lub "saletrzaną") to wojna w latach 1879-1884 pomiędzy Chile i połączonymi siłami Boliwii i Peru. Boliwia i Peru zawarły układ obronny przeciw Chile. Podniesiono podatki. Wojna zakończyła się zwycięstwem Chile, które zdobyło terytorium bogate w surowce mineralne i odcięło Boliwii dostęp do morza. Peru straciło swoją prowincję Tarapacá a Boliwia Litoral. Kryzys ekonomiczny i polityczny.
I KONGRES PANAMERYKAŃSKI
AMERYKA ŁACIŃSKA- OD NIEPODLEGŁOŚCI PO „SOJUSZ DLA POSTĘPU”. KONFLIKTY, PRZEWROTY, INTERWENCJE ZEWNĘTRZNE, PRÓBY INTEGRACJI REGIONU.
PANAMERYKANIZM- ruch polityczny postulujący zbliżenie i współpracę Ameryk. Idea nowopowstałych republik Ameryki Środkowej i Południowej, ich współpracy obronnej i politycznej, została zainicjowana w początkach XIXw. przez S. Bolivara, który w 1826 zwołał KONGRES PANAMSKIw celu utworzenia federacji państw hispanoamerykańskich. Wraz ze śmiercią Bolivara i rozpadem Wielkiej Kolumbii (1830) panamerykanizm w wersji południowoamerykańskiej stracił na znaczeniu.
W końcu XIX w. USA przedstawiły własną koncepcję panamerykanizmu jako ruchu na rzecz obrony interesów Ameryki przed państwami europejskimi oraz wielostronnej współpracy państw amerykańskich (zwłaszcza gospodarczej) pod egidą USA i przejęły w nim inicjatywę za zgodą państw Ameryki Łacińskiej. Utworzono Unię Panamerykańską. Ta koncepcja panamerykanizmu związana z dążeniem USA do zapewnienia sobie dominacji w Ameryce wywodziła się z doktryny Monroe'go i znalazła uzasadnienie w jej wypełnieniu sformułowanym w 1904 r. przez Roosevelta, który przyznał USA prawo do interwencji militarnej w Ameryce Łacińskiej w obronie jej państwowości z czego USA wielokrotnie ...................................<koniec strony :) pozdro dzielna joanno :* >
Wyszukiwarka