prawo karne (od Krychy), Źródła prawa karnego : Konstytucja, Kodeks karny 1997r


Źródła prawa karnego : Konstytucja, Kodeks karny 1997r., ustawy dodatkowe, umowy międzynarodowe

Funkcje prawa karnego : prewencyjno-wychowawcza ( zabezpiecza zachowania i ich skutek), sprawiedliwościowa (ukaranie sprawcy ), ochronna ( dóbr, porządku prawnego ), gwarancyjna (nie ma kary za czyn nie będący p-stwem ) ,kompensacyjna (naprawa zła)

Zasada odpowiedzialności karnej za czyn : jest konsekwencją popełnienia czynu, działania lub zaniechania , czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności.

Zasada winy - sprawca ponosi odpowiedzialność gdy można mu zrobić zarzut, występuje więź psychiczna między sprawcą a czynem , element winy - strona podmiotowa , czyn nie jest przestępstwem jeżeli nie został przez sprawcę zawiniony - czyn zabroniony .

Przestępstwo to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek bezprawny, zawiniony, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Czyn to zachowanie się zależne od woli człowieka, sterowane wolą. Aktywne - działanie , bierne - zaniechanie

Zaniechanie to powstrzymanie się od działania do którego sprawca jest zobowiązany z tytułu wykonywanego zawodu lub pełnienia funkcji lub wynika to z zasad współżycia społecznego.

Nie jest czynem zachowanie się pod wpływem:

Czyn zabroniony - odpowiada opisowi ustawowemu określonego typu p-stwa, opis składa się z elementów zwanych ustawowymi znamionami , których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone aby można było przypisać jego popełnienie.

Znamiona opisowe - których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen, ich zakres znaczeniowy jest wyraźny.

Znamiona ocenne - wymagają przy ich ustalaniu różnych ocen np. istotne zeszpecenie (art.156 KK), mienie wielkich rozmiarów (art. 163KK) , uporczywe (art. 218 KK).

Czas popełnienia p-stwa (art. 6 KK) czyn zabroniony popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania ( np. dzień wręczenia zatrutych czekoladek a nie ich konsumpcji i otrucia).

Miejsce popełnienia czynu (art. 6 KK) w miejscu gdzie działał lub zaniechał działania albo w miejscu gdzie skutek stanowiący znamię nastąpił lub miał nastąpić .

Obywatelstwo sprawcy - odpowiada obywatel polski za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są p-stwami wg prawa polskiego oraz wg prawa obowiązującego w miejscu popełnienia - wymagana jest tu podwójna przestępność czynu.

Zasada odpowiedzialności indywidualnej ( jako własny czyn sprawcy ) i osobistej ( nie może przyjąć na siebie odpowiedzialności inna osoba niż sprawca art.239 KK - poplecznictwo - odbycie kary za skazanego ).

Zasada humanitaryzmu - wymagania stawiane na miarę możliwości ludzi, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie poniżać ani wyrządzać zbędnych dolegliwości.

Zasada nie ma p-stwa bez ustawy - art. 1 KK : prawo karne jest prawem pisanym i zawartym w ustawie, przepisy muszą opisywać p-stwo w sposób dokładny, niedopuszczalne jest stosowanie analoogii na niekorzyść oskarżonego, wprowadzając lub zaostrzając odpowiedzialność karną nie można działać wstecz, kara za p-stwo musi być wcześniej określona , preferować znamiona opisowe.

Zbrodnia - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą art. 7 KK ( wina umyślna ).

Występek - czyn zagrożony karą o dolnej granicy zagrożenia - przekraczającej 1 m-c pozbawienia wolności ( wina umyślna i nieumyślna ).

Bezprawny : zgodność zachowania faktycznego z zachowaniem wg ustawy zakazanym, czyn bezprawny to nie to samo co zabroniony, sprzeczność z normą prawną jest warunkiem koniecznym do uznania bezprawności czynu, ale nie jest wystarczający, bo mogą być okoliczności usprawiedliwiające to zachowanie ( kontratypy).

Wina - nie popełnia p-stwa jeśli nie można mu przypisać winy w chwili czynu, wina gdy można postawić zarzut popełnienia czynu, przesłanką jest strona podmiotowa p-stwa, przesłanki negatywne wyłączające winę to niepoczytalność sprawcy (art. 31 KK), błąd (art. 28 - 30 KK), działanie na rozkaz (art.318 KK), stan wyższej konieczności (art. 26 KK), obrona konieczna (art. 25 KK), eksperyment (art. 27 KK)., jest wina personalną zarzucalnością czynu - adresowana do konkretnej osoby, granice zarzucalności określa ustawa, ustanawia przesłanki winy i wskazuje okoliczności wyłączające winę.

Znikoma społeczna szkodliwość czynu - art. 1 KK - czyn musi wypełniać znamiona p-stwa ale przez swą nietypowość merytorycznie nie zasługuje na traktowanie go jako p-stwo, nie oznacza to czynu społecznie pozytywnego, jest to kategoria ocenna.

Klasyfikacja przestępstw

Waga p-stwa - art. 7 KK : zbrodnia i występek

Forma winy : przestępstwo - umyślne, występek - umyślny i nieumyślny wg ustawy ( art. 155 i 177 KK oraz zwroty „powinien”, „mógł przypuszczać” art.292 KK ).

Forma czynu : przestępstwo z działania lub zaniechania ( niezawiadomienie o p-stwie art. 240 KK , nieudzielenie pomocy art. 162 KK).

Znamię skutku : p-stwa formalne (bezskutkowe) i materialne ( skutkowe).

Typy p-stw : podstawowy ( jest punktem wyjścia) , kwalifikowany ( zagrożony karą surowszą ), uprzywilejowany ( kara łagodniejsza).

Ustawowe znamiona p-stwa - cechy charakteryzujące poszczególne p-stwa, elementy czynu opisane w ustawie karnej, konieczne i wystarczające do uznania czynu za zabroniony, stanowią o zakresie czynów zabronionych, prawidłowe ich ustalenie jest warunkiem jednolitej kwalifikacji prawnej oraz gwarantuje przestrzeganie praworządności , zapobiega nadużyciom ze strony aparatu ścigania i zapewnia obywatelom przestrzeganie ich praw.

Podmiot p-stwa to osoba fizyczna , która w chwili popełniania czynu ukończyła 17 lat , albo ukończyła 15 lat (za szczególnie niebezpieczne p-stwo (zamach, zabójstwo, morderstwo, gwałt zbiorowy, szczególne okrucieństwo, umyślny uszczerbek na zdrowiu ciężki typ podstawowy i kwalifikowany) , jest poczytalna ( w stanie psychicznym gdy człowiek jest zdolny do rozumienia znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem ), osoba indywidualnie oznaczona .

Osoba dorosła w wieku 17 - 18 lat może być potraktowana jako nieletnia wg art. 10 KK gdy jest sprawcą występku i przemawiają za tym okoliczności sprawy i stopień rozwoju oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy.

Nieletni :

Młodociani :

P-stwa indywidualne - sprawcami mogą być osoby posiadające dodatkową cechę np. żołnierz, matka, funkcjonariusz.

Strona podmiotowa to psychiczny stosunek sprawcy do popełnianego czynu

  1. Umyślność - sprawca ma zamiar popełnienia czynu

  1. Nieumyślność - sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu popełnia go na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach

Wina mieszana (kombinowana) polega na tym że część znamion p-stwa jest objęta zamiarem sprawcy a druga część tylko winą nieumyślną - udział w bójce, pobiciu. Dotyczy p-stw umyślnych kwalifikowanych. Typ podstawowy czynu zabronionego stanowiący przyczynę następstwa musi być występkiem lub zbrodnią. Jeżeli przyczyna jest tylko wykroczeniem nie ma zastosowania.

Czyny zabronione umyślno - umyślne - sprawca chce osiągnąć skutek kwalifikujący dany typ p-stwa lub chcąc tylko p-stwa podstawowego przewiduje możliwość skutku kwalifikowanego, na to się godzi.

Czyny zabronione umyślno - nieumyślne - popełnia umyślnie typ podstawowy p-stwa, nieumyślnie doprowadza do typu kwalifikowanego ( bójka z wynikiem śmiertelnym )

Czyn zabroniony nieumyślno - nieumyślny - sprawca nieumyślnego p-stwa w typie podstawowym powoduje nieumyślny skutek jeżeli następstwo to przewidywał lub mógł przewidzieć np. nieumyślny pożar i śmierć osoby.

Przedmiot - dobro prawem chronione na które skierowany jest zamach. Przedmiot zamachu patrząc od strony przestępstwa a przedmiot ochrony - od strony prawa karnego.

Rodzaje przedmiotów:

  1. Ogólny - ogólnie ujęte dobro będące zadaniem ochrony całego prawa karnego

  2. Rodzajowy - chroni go grupa przepisów karnych

  3. indywidualny - dobro prawne będące przedmiotem ochrony pojedyńczego przepisu karnego

Strona przedmiotowa p-stwa : czyn, zachowanie podmiotu, skutek czynu, sytuacja popełnienia czynu, sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy.

Zachowanie sprawcy to : działanie , zaniechanie , działanie i zaniechanie, utrzymanie prawnego stanu rzeczy.

Przestępstwo z zaniechania :

Formalne - niepodjęcie działania do którego był zobowiązany

Materialne - spowodowanie określonego skutku przez niepodjęcie działania

Źródła obowiązku - formalne - ustawa karna, materialne - ustawa, umowa, przyjęcie funkcji.

Rodzaje działania

P-stwa wieloosobowe - wspólne działanie kilku osób

p-stwa wieloczynowe - działanie na które składa się kilka czynów.

Skutek czynu - wywołanie zjawiska od którego wystąpienia przepis uzależnia dokonanie p-stwa, określona zmiana w świecie zewnętrznym.

Miejsce czynu - terytorium RP art. 136 KK

Czas , sposób, sytuacja

Formy stadialne p-stwa - pochód p-stw , schemat stadiów czynu :

Formy zjawiskowe p-stwa

Sprawstwo - wykonuje sam p-stwo lub wspólnie z inną osobą, kieruje wykonaniem przez inną osobę, poleca innej osobie wykonanie czynu wykorzystując jej uzależnienie.

Sprawstwo pojedyncze - jeden sprawca sam wykonuje czyn zabroniony

Sprawstwo kierownicze - jedna osoba kieruje wykonaniem czynu przez inną osobę

Współsprawstwo - dokonanie z inną osobą, dwie lub więcej osób objętych porozumieniem, działanie wspólne, składają się na całość wypełniającą znamiona określonego p-stwa. Współsprawcy mogą wspólnie dokonać działań jednorodnych lub różnorodnych.

P-stwa nieumyślne mogą być popełnione w formie współsprawstwa.

Współsprawstwo przy p-stwie indywidualnym właściwym - wszyscy mają wymaganą cechę podmiotu lub jeden ma a inni o tym wiedzą to współsprawstwo, gdy nie wiedzą to pomocnictwo.

Współsprawstwo przy p-stwie indywidualnym niewłaściwym - konsekwencje występowania cechy indywidualizującej przenoszą się na drugiego współsprawcę tylko przy typie kwalifikowanym

Podżeganie - nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego przez wyłudzenie zamiaru jego popełnienia w sposób namowy, obietnicy poparcia, zemsty itp. słowem, gestem. Jest umyślne w zamiarze bezpośrednim.

Nawoływanie do popełnienia czynu do osób nieoznaczonych indywidualnie - tłum.

Pomocnictwo - ułatwianie innej osobie popełnienia czynu zabronionego przez pomoc fizyczną (dostarczenie środków) lub psychiczną ( udzielenie rady, informacji). Można popełnić tylko umyślnie w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym. Pomoc udzielona przed lub w trakcie czynu. Gdy istotny wkład to współsprawstwo. Odpowiedzialność karna przy każdym p-stwie, w granicach zamiaru i zagrożenia w sprawstwie. Brak odpowiedzialności sprawcy nie znosi odpowiedzialności podżegacza i pomocnika.

Wyłączenie odpowiedzialności gdy czynny żal skuteczny - dobrowolne zapobieżenie lub czynny żal nieskuteczny - nie wyłącza karalności lecz może być nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie stosuje się do prowokatora - osoby nakłaniającej do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciw niej postępowania karnego.

Zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej - w konfiguracji wieloosobowej art. 20 KK, każdy współdziałający odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności. Eksces współdziałającego - sprawca kierowniczy polecił dokonanie pobicia a ten zabił to przekroczenie granicy polecenia i nie obciąża sprawcy kierowniczego, poza granicami zamiaru. Dotyczy to wyłączenie też podżegacza i pomocnika. Wszystkich dotyczy przepis o czynnym żalu.

Okoliczności wyłączające przestępność czynu: przy których czyn wypełniający znamiona p-stwa w rzeczywistości nim nie jest gdyż na mocy przepisu prawnego lub praktyki działanie takie uważa się za agodne z prawem( kontratypy ).

Wyłączające bezprawność czynu - kontratyp ustawowy i pozaustawowy

Wyłączające winę

Czyny popełnione w stanie odurzenia i upojenia alkoholowego

Gdy stan nietrzeźwości lub odurzenia alkoholem to odpowiedzialność wg ogólnych zasad jakby był w pełni poczytalny w chwili czynu, ale sam wprawił się, dobrowolnie, świadomie w stan nietrzeźwości lub przewidywał lub mógł przewidzieć że wprowadzając się w ten stan wywoła u siebie niepoczytalność.

Zbieg przepisów ustawy - gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw.

Pozorny zbieg przepisów ustawy - na pierwszy rzut oka kilka przepisów ale:

Rzeczywisty zbieg przestępstw - popełnia 2 lub więcej przestępstw w określonym czasie

System kumulacji - zsumowanie kar za poszczególne p-stwa

System absorpcji - najsurowsza z kar pochłania pozostałe

System aspiracji - zaostrzenie najsurowszej kary

System kary mieszanej - łącznej

Pozorny zbieg przestępstw -kilka czynów popełniono , ale można je zawrzeć w jednym przepisie ustawy KK

Czyn ciągły ( przestępstwo ciągłe ) - sprawca dopuścił się w krótkich odstępach czasu 2 lub więcej zachowań przestępczych w wykonaniu z góry powziętego zamiaru. Czyny te mogą być też wykroczeniami.

Ciąg przestępstw - sprawca popełnia 2 lub więcej p-stw, w krótkich odstępach czasu, w podobny sposób, zanim zapadł pierwszy wyrok. Kara do górnej granicy zwiększona o połowę.

Przy ciągu nie musi być z góry powzięty zamiar, nie ma konieczności popełniania czynów w sposób podobny, nie muszą te czyny wypełniać znamion p-stwa - wystarczy wykroczenie.

Czynności współkaralne - nie są zdeterminowane ustawowo, wykształciły się na drodze powtarzającej się praktyki:

Uprzednie - najpierw przygotowuje się do popełnienia, bezskutecznie usiłuje popełnić, aż doprowadza do dokonania, wtedy odpowiedzialność tylko dokonanie - inne czynności uważane za uprzednio współkaralne z dokonaniem.

Następcze - zniszczenie rzeczy skradzionej, ukrywanie współsprawcy , nieudzielenie pomocy, fałszowanie dokumentu. Nie zalicza się do niej przemocy w stosunku do świadka art. 245KK, podpalenia art.163 KK w celu zatarcia śladów itp.

Środki penalne

Kara kryminalna - osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę za popełnione p-stwo.

Katalog kar

  1. grzywna - stawki dzienne 10 - 360 lub pieniężne 10 - 5000 zł

  2. ograniczenie wolności - 1 m-c do 12 m-cy

  3. pozbawienie wolności - 1 m-c - 15 lat

  4. 25 lat pozbawienia wolności - izolacyjna, poważne p-stwa

  5. dożywotnie pozbawienie wolności - przedterminowe zwolnienie po 25 latach, nie stosuje się gdy sprawca w czasie p-stwa nie ukończył 18 lat, izolacyjna, możliwość ułaskawienia.

Środki karne wg art. 39 KK

  1. pozbawienie praw publicznych - traci czynne prawo wyborcze itp.

  2. zakaz zajmowania określonych stanowisk, zawodu itp. - lekarz, kierowca itp

  3. zakaz prowadzenia pojazdów

  4. przepadek przedmiotów

  5. obowiązek naprawienia szkody

  6. nawiązka - uiszczenie na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w sttosunku do szkody wyrządzonej a do 10 krotności najniższego wynagrodzenia, gdy p-ko środowisku to 3 - 20 razy.

  7. świadczenie pieniężne - wypłacenie określonej kwoty pieniężnej do 3 razy najniższe m-czne wynagrodzenie na określony cel społeczny.

  8. podanie wyroku do publicznej wiadomości

Zasady sądowego wymiaru kary i środków karnych

  1. zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy - ma pewien margines oceny i doboru kary

  2. zasada indywidualizacji kary - art. 55 KK - okoliczności wpływające na wymiar kary uwzględnia się tylko co do osoby której dotyczą

  3. zasada oznaczoności kary - kara wymierzona musi być oznaczona co do rodzaju i wysokości

5



Wyszukiwarka