Nowotwory układu moczowo-płciowego

Rak nerki.

Stanowi 3% wszystkich nowotworów.

Siódme miejsce u mężczyzn, piąte u kobiet.

Mężczyźni chorują znacznie częściej.

Czynniki ryzyka:

-związki chemiczne

-palenie tytoniu

Objawy kliniczne

1). Krwiomocz - u 40-60% przypadków - najczęściej bezbolesny. Może by okresowy.

2). Białkomocz

3). Bóle w okolicy lędźwiowej lub w podbrzuszu

( o charakterze kolki nerkowej, wynikające z niedrożności moczowodów, powodowanej skrzepami lub zatorami

z martwych komórek nowotworowych)

4).W zaawansowanym stadium : bóle w nadbrzuszu , objawy ogólne(ubytek masy ciała, wzrost temperatury), wyczuwalny

5). Nadciśnienie tętnicze.

6).Niedokrwistość

7).poliglobulia(nadmierne wydzielanie przez komórki raka erytropoetyny

8).hiperkalcemia spowodowana przerzutami do kości lub parakrynnym wydzielaniem białka podobnego do parathormonu

9).jadłowstręt, wyniszczenie

10).leukocytoza, wysoki OB

Objawy wynikające z przerzutów

1. Kości - bóle kostne, złamania patologiczne

2. Płuca - kaszel, krwioplucie, duszność

3. OUN - objawy neurologiczne

4. Wątroba - wzrost bilirubiny,fosfatazy zasadowej, bóle

w prawym nadbrzuszu

5. Węzły chłonne - powiększenie

6. Nadnercza i druga nerka

Rak nerki - diagnostyka

1. USG ! jamy brzusznej

2. Tomografia komputerowa jamy brzusznej

3. Rtg i TK klatki piersiowej

4. Badania morfologiczne i biochemiczne ( parametry wątrobowe i nerkowe, LDH, stężenia wapnia)

5. Badanie ogólne i posiew moczu

6. Angiografia ( jeśli wymaga tego przygotowanie do zabiegu operacyjnego)

7. KT głowy i scyntygrafia kości jeśli istnieją objawy sugerujące rozsiew po tych narządów

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa(BAC) - nie jest zalecaną metodą , gdyż każdy guz nerki powinien by leczony operacyjnie. Biopsja guzów nerki jest ponadto obarczona dużym odsetkiem fałszywych rozpoznań.

Histopatologia - rak jasnokomórkowy- 80%

- rak urotelialny ( 20% pierwotnych guzów

nerki

- pozostałe typy hist.pat. występują znacznie rzadziej

Leczenie operacyjne:

• radykalna nefrektomia (jeśli nie dotyczy jedynej nerki i przy prawidłowej funkcji drugiej nerki)

• operacja oszczędzająca- dotyczy tylko przypadków o ograniczonym zaawansowaniu lub guzów jedynej nerki.

• obustronna nefrektomia - gdy obie nerki są zajęte procesem nowotworowym. Po takim zabiegu pacjent musi mieć zapewnioną dializoterapię

• w wybranych przypadkach nefrektomia z usunięciem pojedynczych przerzutów

• Embolizacja tętnicy nerkowej

• Radioteramoablacja guza

• Radioterapia - stosuje się w niektórych przypadkach , gdy guz przechodzi poza torebkę nerki ( T3)

- jako metoda paliatywna w przypadku przerzutów do kości i mózgu

• Leczenie systemowe -immunoterapia, chemioterapia, hormonoterapia - mają małą skuteczność

Rak nerki - rokowanie (odsetek pięcioletniego przeżycia)

• I stopień - 70-90%

• II stopień - 55-70%

• III stopień - 20-30%

• IV stopień - około 5%

Rak pęcherza moczowego

Epidemiologia - najczęściej u mężczyzn miedzy 50 - 80 rż. 3-4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Czwarte miejsce w zestawieniu zachorowalności na npl

u mężczyzn.

Czynniki ryzyka - palenie papierosów

• Narażenie zawodowe - aminy aromatyczne oraz wiele substancji używanych w produkcji barwników anilinowych, występujących w przemyśle gumowym, barwnikowym, samochodowym, metolowym, skórzanym, papierniczym, gazowym i chemicznym

• Przewlekłe stany zapalne, kamica, leczenie cyklofosfamidem

Objawy:

• Bezbolesny krwiomocz pojawiający się i znikający bez uchwytnej przyczyny

• Objawy dysuryczne z częstomoczem

• Niedokrwistość, bóle nerki, ból i obrzęki kończyn dolnych (w późniejszych stadiach choroby)

Diagnostyka:

-Badanie cytologiczne wycinków pobranych z pęcherza moczowego podczas cystosokopii ( materiał powinien by pobrany z dna guza w celu oceny głębokości naciekania ściany pęcherza moczowego). Istotny jest podział na guzy powierzchowne i nienaciekające.

-Usg jamy brzusznej i miednicy

- Badania obrazowe w celu oceny przerzutów

Leczenie (zależy od stadium zaawansowania klinicznego i stopnia złośliwości guza)

Metody leczenia:

• Endoskopowe:- elektroresekcja

• Dopęcherzowa immuno - i chemioterapia ( BCG, cytostatyki)

• Systemowe leczenie chemiczne

• Radioterapia

• Radykalna chirurgia - cystektomia

Rak gruczołu krokowego

Drugie miejsce w zestawieniach zapadalności, czwarte

w zestawieniu przyczyn zgonów nowotworowych.

Czynniki ryzyka:

• Wiek - rzadko przed 40-ym rż, średni wiek zachorowalności przekracza 70lat.

• Występowanie rodzinne - 2 - 3 razy częściej

• Androgeny - kastraci i mężczyźni z niedoborami hormonalnymi chorują rzadko.

• Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce ( Japończyny, Żydzi chorują rzadziej)

Rak prostaty

Histopatologia - prawie zawsze gruczolakorak

Stopień zaawansowania i złośliwości ocenia skala Gleasona ( 9st)

Diagnostyka:

• Badania przesiewowe - PSA, badanie per rectum. Badania powinny by wykonywanie raz w roku u mężczyzn powyżej 50rż

• Usg stercza przezbrzuszna i transrektalna

• Biopsja cienkoigłowa z oceną hist-pat.

• Badania obrazowe w celu wykazania rozsiewu nowotworowego

Objawy

- trudności w oddawaniu moczu, częstomocz

• dolegliwości związane z naciekaniem tkanek okolicznych

i przerzutami (bóle , złamania patologiczne, niedokrwistość, obrzęki kończyn dolnych)

- wzrost PSA - kontrola progresji raka i skuteczności leczenia

Leczenie i rokowanie:

• chirurgia - prostatektomia radykalna z limfadenektomią

• hormonalne - kastracja chirurgiczna, farmakologiczna

• radioterapia (brachyterapia, teleradioterapia)

W przypadku pacjentów powyżej 70rż można przyjąć postawę aktywnego obserwowania - leczenie operacyjne w tym przypadku może nie przedłużyć życia pacjentowi.

Nowotwory jądra

Jeden z najczęstszych nowotworów młodych mężczyzn

( 20-40rż). Najczęściej są to nasieniaki 75% ( III dekada życia), nienasieniaki 25% (IV-VI dekada życia)

Czynniki ryzyka - npl jądra w wywiadzie , wnętrostwo.

Objawy :

• niebolesne powiększenie jądra,

• niekiedy zaczerwienienie skóry moszny

• objawy przerzutów

Diagnostyka - nie ma uznanych metod diagnostycznych

• Usg jąder

• Badanie hist.pat usuniętego jądra

Ocena stopnia zaawansowania :

• Morfologia badania biochemiczne

• Badanie stężenia markerów nowotworowych ( B-HCG, AFP) - powinno być wykonane przed orchidektomią

• Rtg klatki piersiowej i KT śródpiersia

• KT jamy brzusznej

• scyntygrafia kości jeśli występują objawy uszkodzenia kości

Leczenie :

• Orchidektomia - w każdym stopniu zaawansowania w przypadku nasieniaków

• Radioterapia - jako leczenie uzupełniające w przypadku wczesnych stopni zaawansowania nasieniaków. Nienasieniaki nie są wrażliwe na promieniowanie

• Chemioterapia i leczenie skojarzone- w przypadkach zaawansowanych

Rak szyjki macicy

Epidemiologia - trzecie miejsce w zestawieniu współczynników zachorowalności na npl. Szczyt zachorowań w V i VI dekadzie życia.

Czynniki ryzyka - badania dowodzą, że czynnik onkogenny jest przekazywany drogą płciową we wczesnym okresie życia kobiety.

• HPV typ 16 i 18

• Inne wirusy i bakterie - czynniki współdziałające w onkogenezie

• Wczesne rozpoczęcie życia seksualnego

• Duża liczba partnerów seksualnych

• Partnerzy „ wysokiego ryzyka” ( poligamiczni, zakażeni HPV, szczególnie ci, których partnerki miały raka szyjki macicy lub dysplazję dużego stopnia)

• Zakażenie HIV lub inne upośledzenie systemu immunologicznego

• Palenie tytoniu

• Niski status ekonomiczny

• Liczne ciąże i porody

• Dieta uboga w owoce i warzywa

Bezpośrednim stadium przednowotworowym jest dysplazja śródbłonkowa. ( CIN I, II, III)

W przypadku CIN I - kontrola za rok

CIN II, CIN III - weryfikacja histopatologiczna i konizacja lub w niektórych przypadkach histerektomia

Objawy:

• Brak wczesnych objawów

• krwawienia kontaktowe, nieregularne krwawienia międzymiesiączkowe, upławy ( najwcześniejsze objawy)

• Krwawienia samoistne, bóle, obrzęki kończyn, objawy dysuryczne, niekiedy wodonercze lub objawy związane

z zajęciem dolnego odcinka przewodu pokarmowego

( w późniejszym stadium)

Leczenie:

• W bardzo wczesnym stadium stadium - oszczędzające leczenie chirurgiczne ( amputacja szyjki, konizacja)

• I stopień - radykalna histerektomia z usunięciem przydatków i węzłów chłonnych. U młodszych pacjentek oszczędza się jajniki.

Zamiast zabiegu można stosować radioterapię.

• II stopień - najczęściej radioterapia, często w skojarzeniu z chemioterapią. Leczenie operacyjne jest najczęściej nieradykalne

• III stopień - jednoczasowa radio - i chemioterapia

• IV-paliatywna chemioterapia lub leczenie objawowe

Rak trzonu macicy

Czwarte miejsce pod względem zachorowalności na nowotwory złośliwe kobiet. Najczęściej między 55 a 70rż

Część przypadków ( 10-15% procent) dotyczy osób młodszych i związane jest z długotrwałymi cyklami bezowulacyjnymi.

Etiologia

• egzo - i endogenny nadmiar estrogenów

• leczenie tamoksyfenem raka piersi

• wczesne menarche,i późna menopauza, niepłodność, otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przebyte napromienianie na obszar miednicy, dobre warunki socjoekonomiczne

Objawy:

• Acykliczne krwawienia z dróg rodnych przed menopauzą

• krwawienia , plamienia i ropne upławy z dróg rodnych o różnym nasileniu w kobiet po menopauzie

Diagnostyka

• Badanie ginekologiczne

• Biopsja diagnostyczna( abrazja) endometrium oraz wyłyżeczkowanie kanału szyjki macicy

• Usg narządu rodnego

• Badania mające na celu ocenę rozległości zmian nowotworowych ( cystosokopia, rektoskopia, usg jamy brzusznej, KT lub NMR miednicy mniejszej i klatki piersiowej)

Leczenie:

• Metody chirurgiczna

• Radioterapia ( tele- i brachyterapia)

• Leczenie systemowe (hormonalne lub chemioterapię).

• Leczenie skojarzone ( radioterapia z chirurgią, radio lub/ i chirurgia z adiuwantnym leczeniem systemowym)

Rak jajnika

Szósty co do częstości nowotwór u kobiet

Charakteryzują się dużą śmiertelnością związaną z późną rozpoznawalnością ( 75% chorych w chwili rozpoznania znajduje się w III lub lV stopniu zaawansowania klinicznego.

Występuje w każdym wieku.

Czynniki ryzyka:

• Nieródki

• Rak jajnika w rodzinie

• Może rozwija się jako kolejne zmiany u pacjentki z rakiem sutka lub trzonu macicy

• rzadziej występuje u pacjentek stosujących hormonalną antykoncepcję

• Występuje częściej w krajach wysoko uprzemysłowionych

• Występowanie rodzinne: zespół wrodzonego raka jajnika, zespół raka piersi i jajnika ( mutacja BRCA1)

Objawy :

• we wczesnych stadiach przebiega bezobjawowo

• w stadiach zaawansowanych - dolegliwości uciskowe w postaci objawów dysurycznych, zaparć , wzdęć, uczucia pełności w brzuchu, bólów w podbrzuszu, wodobrzusze

Diagnostyka:

• Badanie ginekologiczne dwuręczne - przez pochwę i odbyt

• badania obrazowe - ultrasonografia przezbrzuszna i przezpochwowa

• KT oraz NMR - w ramach uzupełnienia usg w wybranych przypadkach

• W przypadku wodobrzusza - pobranie płynu na badanie cytologiczne

• Laparoskopia diagnostyczna- u pacjentek z podwyższonym Ca125 i bez zmiany guzowatej w badaniach obrazowych

• Markery z surowicy krwi - Ca-125, w guzach zarodkowych - AFP, CEA, HCG

Leczenie:

• chirurgia - metoda z wyboru we wszystkich guzach jajnika

• zabieg radykalny

• zabieg cytoredukcyjny

• laparotomia zwiadowcza

• chemioterapia -

- uzupełnienie radykalnego leczenia operacyjnego oraz po zabiegach cytoredukcyjnych

- jako jedyna forma leczenia w przypadkach zaawansowanych

- chemioterapia cytoredukcyjna przez planowanym zabiegiem operacyjnym

---