21.12.2009 r.

DYSLALIA

Def. Wg Genowefy Demel:

→ nieprawidłowa artykulacja jednej głoski, kilku głosek, a nawet wszystkich lub niemal wszystkich głosek (bełkot). Nawet przy bełkocie zachowane są czynniki prozodyczne (akcent, rytm, intonacja), a mimo to mowa jest niezrozumiała.

Rodzaje zaburzeń:

1. Seplenienie (sygmatyzm, sigmatismus) - powyżej 70% zaburzeń - niewłaściwe realizowanie głosek detalizowanych

2. Reranie (rotacyzm, rotacismus) - nieprawidłowe realizowanie głoski „r”

3. Lalanie (lambdacyzm, lambdacismus) - nieprawidłowe realizowanie „l”

4. Kakanie (kappacyzm, kappacismus) - nieprawidłowe realizowanie „k, g”

5. Ubezdźwięcznianie

6. Nosowanie (rynizm, rynolalia):

• Otwarte (aperta) - głoski ustne realizowane nosowo

• Zamknięte (clausa) - głoski nosowe realizowane ustnie

• Mieszane (mixta) - np. u dziecka, u którego zamknięto operacyjnie podniebienie miękkie

Inne: e→ a, k →h , w→ j

• Betacyzm - nie wymawia p, b

Def. Wg J. T. Kanii:

→ dyslalia to nazwa dla dużej grupy wad artykulacyjnych:

1. Mogilalia (elizja) - nie ma głoski:

• Pełna - gdy zero jest w każdej pozycji: nagłosie, wygłosie, śródgłosie

• Ograniczona do jakiejś pozycji

• Całkowita - gdy nie ma żadnego zastępnika w tym miejscu

• Częściowa - gdy dziecko daje zastępnik

• Paralalia (substytucja) - zamienia głoskę na inną

• Dyslalia właściwa - deformacja, np. seplenienie międzyzębowe

Podział Demel + Kania:

1. Sygmatyzm:

1. Mogisygmatyzm - nie realizowanie głosek szumiących i/lub ciszących i/lub syczących

2. Parasygmatyzm:

• Szumiące przez syczące - seplenienie

• Syczące przez szumiące - szeplenienie

• Szumiące przez ciszące - sieplenienie, siakanie

• Często para sygmatyzm jest fizjologią

• Sygmatyzm właściwy:

• Sigmatismus interdentalis - seplenienie międzyzębowe:

• Dziecko karmione piersią

• Zbyt długie ssanie smoczka

• Odruch ssanie wygaszamy do pierwszego roku życia

• Przerost trzeciego migdała

• Stany alergiczne

• Ssanie palca

• Sigmatismus labiodentalis - seplenienie wargowo - zębowe (f, w)

• Sigmatismus lateralis - seplenienie boczne /S - widać, słychać i czuć

• Sigmatismus addentalis - seplenienie przyzębowe

• Sigmatismus nasalis - seplenienie zębowe

• Sigmatismus palatalis - s ∼ x, s podobne do miękkiego h

• Sigmatismus strideus - seplenienie świszczące

• Sigmatismus cacuminalis - zbyt wysoko ustawiony język

• Sigmatismus lateroflexus - czubek języka do prawego górnego kła

2. Rotacyzm:

1. Mogirotacyzm - nie wymawia „r”

2. Pararotacyzm - „r” zastępowane przez inną głoskę z systemu polskiego

3. Rotacyzm właściwy - deformowanie głoski:

• Rotacismus uwularny - „r” francuskie, drga języczek podniebienny

• Rotacismus weralny - drga podniebienie miękkie

• Rotacismus labiae - reranie wargowe, widać, słychać i czuć, oblizuje wargi („r” furmańskie)

• Rotacismus interdentalis - reranie międzyzębowe

• Rotacismus buccae - rotacyzm policzkowy

• Rotacismus nasalis - wymawianie „r” nosowo

• Rotacismus pharyngealie - rotacyzm gardłowy, drgają ściany gardła

• Rotacismus laryngeale - rotacyzm krtaniowy

• Rotiacismus marginalne - reranie boczne, drgają brzegi języka

3. Lambdacyzm:

1. Mogi - nie wymawia „l”

2. Para - l→j (*j→l udzieci, które mają kłopoty z miękkimi głoskami)

3. Lambdacyzm właściwy:

• Lambdacismus interdentalis - L → ł - realizowane międzyzębowo

4. Kappacyzm:

1. Mogi - k, g do zera

2. Para - k → t, g→d (*t→k, d→g)

3. K. właściwy - k, g → realizowane jako chrząknięcie, zwarcie krtaniowe

Definicja wg I. Styczek:

→ opóźnienie w przyswajaniu sobie języka na skutek opóźnionego wykształcania się funkcji pewnych struktur korowych

Podział:

1. Ekspresyjna (motoryczna - kłopoty z motoryką):

• Dziecko posługuje się zaledwie kilkoma głoskami

• Duże trudności sprawia wymowa grup spółgłoskowych i sylab zamkniętych

• Dyslalia ekspresyjna małego stopnia: dziecko myli w mowie i piśmie głoski różniące się jedną cechą artykulacyjną

• Percepcyjna (sensoryczna - kłopoty ze słuchem fonemowym):

• Brak poprawności w wymawianych wyrazach

• Agramatyzm mowy

• Trudności w znalezieniu adekwatnego słowa

• Największe trudności w identyfikowaniu głosek różniących się jedną cechą dystynktywną

• Dyslalia percepcyjna małego stopnia: może polegać na myleniu w mowie i piśmie tylko głosek detalizowanych

Badania:

1. Motoryka (kinestezja) - próby na język i wargi

2. Słuchu fonemowego

Definicja wg Kaczmarka:

→ zaburzenia spowodowane uszkodzeniem narządów obwodowych. Są to: wrodzone lub nabyte wady warg, języka, zgryzu, krtani, podniebienia

Podział (klasyfikacja ilościowa):

1. D. jednoraka - nie realizuje lub źle realizuje jedną głoskę i/lub jeden szereg

• Prosta - zła realizacja jednej cechy dystynktywnej

• Złożona - dwie lub więcej cech dystynktywnych

• D. wieloraka - nie realizuje kilku głosek i/lub kilku szeregów

• Prosta

• Złożona

• D. całkowita - wszystkie lub niemal wszystkie głoski są zaburzone

Klasyfikacja objawowa wg Kanii:

1. Głoskowa - nie realizuje głoski lub głosek

2. Sylabowa - dodawanie sylab do wyrazu lub ujmowanie sylab

3. Wyrazowa - ze znanych i dobrze wymawianych głosek nie potrafi zbudować wyrazu

4. Zdaniowa - z dobrze znanych wyrazów nie potrafi zbudować zdania

Przyczyny dyslalii wg Spionek:

1. Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych:

• Nieprawidłowa budowa języka

• Nieprawidłowa budowa podniebienia

• Zniekształcenia zgryzu

• Anomalie zębowe

• Przerost trzeciego migdałka

• Skrzywienie przegrody nosowej

• Przerost śluzówki nosa

• Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy:

• Niska sprawność języka i warg

• Zła praca mięśni w obrębie krtani

• Nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego (wału Passavanta)

• Brak pionizacji języka

• Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu:

• Wybiórcze upośledzenie słuchu

• Niedosłuch lub głuchota

• Zaburzenia słuchu fonemowego

• Brak analizy i syntezy słuchowej (rozkładanie wyrazu na głoski i odwrotnie)

• Niesprzyjające warunki uczenia się mowy:

• Nieprawidłowe wzorce

• Nieprawidłowe atmosfera i styl wychowawczy

• Uszkodzenia ośrodków i dróg nerwowych unerwiających narząd mowy

• Nieprawidłowości funkcjonowania CUN

• Psychiczne przyczyny dyslalii

• Opóźniony rozwój psychomotoryczny i emocjonalny dziecka

---