Socjologia wyklady, 1.1. grafy do wykł. 1


1.1. ZNACZENIA SŁOWA „NAUKA” WG. STANISŁAWA KAMIŃSKIEGO

OD STRONY FORMALNEJ

OD STRONY TREŚCIOWEJ

OD STRONY KULTUROWEJ

JĘZYK

jako formalny aspekt

syst. naukowego

METODA

jako sposób badania

INSTY-

TUCJA

jako forma

org.

uprawiania

nauki

POZNANIE

ODKRYWCZE

(TWÓRCZE)

POZNANIE

NIEODKRY-

WCZE

(KSZTAŁCĄCE)

NAUKA JAKO DZIEDZINA KULTURY

1

2

3

4

5

6

2.1

2.2

3.1

1. BADANIE NAUKOWE

2. REZULTAT BADANIA NAUKOWEGO O CHARAKTERZE SUBIEKTYWNYM

2.1. ZASÓB ZDOBYTEJ WIEDZY NAUKOWEJ

2.2. UMIEJĘTNOŚĆ PRACY NAUKOWEJ

3. REZULTAT BADANIA NAUKOWEGO O CHARAKTERZE OBIEKTYWNYM

3.1. ZESPÓŁ ODKRYTYCH PRAW LUB TEORII NAUKOWYCH

4. PRZEDMIOT UCZENIA SIĘ LUB NAUCZANIA

5. PROCES UCZENIA SIĘ LUB NAUCZANIA

6. REZULTAT UCZENIA SIĘ LUB NAUCZANIA

1.2. ZNACZENIA TERMINU NAUKA WG. KAZIMIERZA AJDUKIEWICZA

NAUKA POJMOWANA JAKO CZYNNOŚĆ

NAUKA POJMOWANA JAKO WYTWÓR CZYNNOŚCI

NAUKA POJMOWANA W SPOSÓB IDEALNY

Zjawisko mające swoją historię - rozgrywające się w czasie i w przestrzeni. Są to myśli uczonych i zabiegi przez nich wykonywane w trakcie rozwiązywania problemów.

Zjawisko mające swoją historię - rozgrywające się w czasie i w przestrzeni. Są to twierdzenia naukowe wymyślone / odkryte przez uczonych. Innymi słowy: jest to zbiór zdań stwierdzonych przez uczonych.

Zbiór wszystkich twierdzeń dających się wyrazić w języku danej dyscypliny naukowej, bez względu na to czy ktoś je wypowiedział, czy też nie.

1.3. PROBLEMY DEMARKACJI

DEMARKACJA

ODDZIELENIE NAUKI OD INNYCH DZIEDZIN KULTURY

np. religii, filozofii, sztuki

ODDZIELENIE NAUKI OD INNYCH

FORM DZIAŁALNOŚCI ZWANYCH „PSEUDONAUKĄ” LUB „SZARLATANERIĄ”

PROBLEM O CHARAKTERZE TEORETYCZNYM (AKADEMICKIM)

PROBLEM WYGLĄDAJĄCY NA TEORETYCZNY, MAJĄCY JEDNAK AKSJOLOGICZNE KONSEKWENCJE

1. 4. TRÓJETAPOWY SCHEMAT ROZWOJU NAUKI WG. T.S. KUHNA

protonauka → paradygmat ­→ rewolucja naukowa

- zachodzi tylko raz w dziejach każdej dyscypliny naukowej,

- wielość alternatywnych punktów widzenia na wyjaśniane zjawiska, a w związku z tym wielość mikrowspólnot

- w chwili gdy zwyciężą jeden taki punkt widzenia powstaje paradygmat

- 4 składniki paradygmatu (tzw. macierz interdyscyplinarna): 1) przekonania metafizyczne, 2) symboliczne generalizacje, 3) wartości teoretyczne, 4) wzorcowe rozwiązania problemów,

- tylko jedna wspólnota uczonych „ma rację”, każdy kto jest poza jest outsiderem

- istotą paradygmatu jest rozwiązywanie łamigłówek, czyli drobnych problemów o charakterze przyczynkarskim (tą działalność nazywa się nauką normalną) w taki sposób, by nie naruszać macierzy interdyscyplinarnej,

- niepowodzenia w rozwiązywaniu łamigłówek obciążają uczonego, a nie paradygmat,

- w trakcie rozwiązywania łamigłówek uczeni stykają się z anomaliami, czyli zjawiskami nieoczekiwanymi, których nie sposób wyjaśnić na gruncie danego paradygmatu,

-nagromadzenie anomalii prowadzi do przekonania o wadliwości paradygmatu - rozpoczyna się okres zwany nauką nadzwyczajną,

- konsekwencją nauki nadzw. jest albo naprawa starego paradygmatu albo pojawienie się nowego, odbywające się drogą rewolucji naukowej,

-rewolucję tworzą ludzie młodzi lub słabo związani z paradygmatem bądź spoza paradygmatu - outsiders

- nazwa „rew. nauk.” utworzona przez analogię do rew. społecznej, bowiem ma tu miejsce całkowite zerwanie z dotychczasową tradycją,

- rewolucja kończy się tedy, gdy nowy paradygmat staje się na tyle mocny, że zwolennicy starego (i każdego innego ujęcia) stają się outsiders,

- po każdej rewolucji podręczniki w danej dyscyplinie pisane są od nowa, by uzgodnić nowe rozwiązania ze starymi, maskuje to obecność rewolucji,

- następujące po sobie paradygmaty są niewspółmierne (język i ontologia).

1. 5. Odarystotelesowski podział nauk

LOGIKA

NAUKI TEORETYCZNE

WIEDZIEĆ PO TO, ABY WIEDZIEĆ

METAFIZYKA

FIZYKA

BIOLOGIA

BOTANIKA

ZOOLOGIA

PSYCHOLOGIA

UMIEJĘTNOŚCI

(NAUKI PRAKTYCZNE)

WIEDZIEĆ PO TO, ABY DZIAŁAĆ

ETYKA

POLITYKA

EKONOMIA

i inne

1.6. 3 najbardziej rozpowszechnione

epistemologiczno-metodologiczne (wewnętrzne) kryteria odróżniania nauk

zasada odróżniania nauk w oparciu o przedmiot

zasada odróżniania nauk w oparciu o zadania

stawiane nauce

zasada odróżniania nauk w oparciu o metodę ich

uprawiania

n. formalne

n. realne

n. podstawowe

n. stosowane

n. wdrożeniowe

n. aprioryczne

n. przyrodnicze

n. humanistyczne (humanistyczno-społeczne, społeczne)

logika i matematyka

o naturze

(O tym, co samoistne bytowo)

o kulturze

(o tym, co niesamoistne bytowo)

np. fizyka

np. agrofizyka

np. inżynieria rolnicza

logika i matematyka

np. fizyka, chemia, biologia

np. socjologia, ekonomia, historia

np. fizyka, chemia, biologia

np. socjologia, ekonomia, historia

1. 7. NAUKI APRIORYCZNE STOSUJĄCE JAKO OSTATECZNE PRZESŁANKI

TWIERDZENIA BEZPOŚREDNIO APRIORYCZNE

SYSTEM DEDUKCYJNY

czyli uporządkowany zbiór zdań o 3 elementach:

Twierdzenia bezpośrednio aprioryczne, czyli ostateczne przesłanki rozumowań, czyli twierdzenia pierwotne, czyli aksjomaty (pewniki i postulaty znaczeniowe)

dedukcyjnie wyprowadzone z aksjomatów (przyjęte na podstawie dowodu)

teorematy

definicje zbudowane w oparciu o wyrażenia wcześniej występujące w tym zbiorze

3 POSTACI SYSTEMU DEDUKCYJNEGO

S.D. W POSTACI PRZEDAKSJOMATYCZNREJ

S.D. O POSTACI AKSJOMATYCZNEJ

SFORMALIZOWANY, AKSJOMATYCZNY S.D.

1. 8. Nauki przyrodnicze stosujące jako tzw. ostateczne przesłanki

TWIERDZENIA bezpośrednio oparte na doświadczeniu

dwa rodzaje twierdzeń bezpośrednio opartych na doświadczeniu

twierdzenia bezpośrednio oparte

na doświadczeniu wewnętrznym czyli na introspekcji

dotyczą wyłącznie

własnych stanów psychicznych

twierdzenia bezpośrednio oparte

na doświadczeniu zewnętrznym czyli na

ekstraspekcji

dotyczą przedmiotów świata zewnętrznego

trzy sposoby dochodzenia do twierdzeń bezpośrednio opartych na doświadczeniu

spostrzeganie

(czynność psychiczna, podczas której narzuca się nam sąd psychiczny, niebędący odpowiedzią, na jakieś wcześniej postawione pytanie)

obserwowanie

(czynność psychiczna, podczas której narzuca nam się sąd spostrzeżeniowy, będący konsekwencją uprzednio postawionego sobie pytania)

eksperyment

(świadome wytworzenie zjawiska, celem jego obserwacji)

DWA PODZIAŁY POJĘCIA „OBSERWACJA”

OBSERWACJA

OBSERWACJA

BIERNA

CZYNNA

(EKSPERYMENT)

JAKOŚCIOWA

ILOŚCIOWA

(POMIAR)

1.9. STRUKTURALNE SKŁADNIKI EMPIRYCZNEJ NAUKI PRZYRODNICZEJ

zdanie obserwacyjne

rejestrujące zajście jednostkowego zdarzenia („w miejscu m w czasie c, zaobserwowano z”)

prawo empiryczne (rejestrujące)

stwierdzające zajście obserwowalnych zależności między zjawiskami

ilościowe

jakościowe

hipoteza (2 podziały pojęcia „hipoteza”)

A. h. w węższym znaczeniu (pomocnicza)

A. h. w szerszym znaczeniu (wszelkie przypuszczenie)

B. h. ilościowa

B. h. jakościowa

zasada

(mające charakter postulatu znaczeniowego twierdzenie zawierające jakiś specyficzny dla danej nauki termin)

teoria

(większa dziedzina zdań jednostkowych o faktach, bezpośrednio opartych na doświadczeniu, oraz rejestrujące te zdania jednostkowe prawa wyjaśnione przy użyciu niewielkiej grupy hipotez na gruncie przyjętych zasad)

paradygmat (teoria wzbogacona o aspekt aplikacyjny)

UWAGA - ↓ symbolizuje wzrost abstrakcyjności, czyli utratę kontaktu z naocznym światem doświadczenia

1. 10. 3 grupy nauk humanistycznych

nauki humanistyczne - kryterium podziału - przedmiot

o wytworach kulturowych

o człowieku i społeczeństwie

o dziejach człowieka społecznego i jego wytworów

np. n. o religii, n. o moralności,

n. o sztuce, .n prawnicze, filologie

psychologia, etnologia, antropologia kulturowa, n. ekonomiczno-społeczne

n. historyczne dzielące się np. wg epok, dziedzin kultury

N. humanistyczne - kryterium podziału - zadania stawiane poznaniu

(w oparciu o rozumienie cudzych wypowiedzi)

3 typy metodologiczne

typ wyjaśniający

(nomotetyczny)

typ sprawozdawczy

(idiograficzny)

typ wartościujący

(aksjologiczny)

psychologia, n. ekonomiczno-społeczne

n. historyczne dzielące się np. wg epok, dziedzin kultury, etnologia, antropologia kulturowa,

np. n. o religii, n. o moralności,

n. o sztuce, .n prawnicze, filologie

1. 11. Próba klasyfikacji nauk

nauki

matematyczne

przyrodnicze

humanistyczne

filozoficzne

umiejętności

m

a

t

e

m

a

t

y

k

a

g

e

o

m

e

t

r

i

a

l

o

g

i

k

a

f

o.

o

przyro-

dzie

niey-

wionej

o

przyro-

dzie

oży

wionej

n

o

m

o

t

e

t

y

c

z

n

e

i

d

i

o

g

r

a

f

i

c

z

n

e

a

k

s

j

o

l

o

g

i

c

z

n

e

l

o

g

i

k

a

e

p

i

s

t

e

m

o

l

o

g

i

a

m

e

t

a

f

i

z

y

k

a

o

n

t

o

l

o

g

i

a

m

e

t

o

d

o

l

o

g

i

a

e

t

y

k

a

e

s

t

e

t

y

k

a

i

n

ż

y

n

i

e

r

y

j

n

e

m

e

d

y

c

z

n

e

poszukujące tez apriorycznych

poszukujące praw przyrody

poszukujące

p i t

p i t

p i t

o

w k

poszukujące

podstaw dla wszystkich innych dyscyplin

poszukujące

skutecznych sposobów działania

celem wyjaśnianie i prawda

celem urzeczywistnienie

zamierzeń

P i T - prawa i trendy, O - osobliwości, WK - wartości, na których oparta jest kultura



Wyszukiwarka