Grzyby występują na całej kuli ziemskiej. Żyją głównie na lądach, choć spotyka się je także w wodach śródlądowych i morskich. Znajdujemy je w lasach, ale też w glebie, tkankach martwych, żywych organizmach roślinnych i zwierzęcych.
Podstawowe cechy wyróżniające:
są organizmami cudzożywnymi, odżywiają się martwą lub żywą materią organiczną; mogą żyć w symbiozie albo pasożytować;
nie posiadają plastydów, zabarwienie grzybów kapeluszowych jest wynikiem obecności specyficznych barwników w ścianach komórkowych lub wakuolach; materiał zapasowy- glikogen, wolutyna;
oddychają tlenowo lub beztlenowo;
grzybnia zbudowana jest z cienkich nici zwanych strzępkami;
rozmnażają się płciowo, bezpłciowo albo wegetatywnie
wyróżniamy kilka form grzybów: jednokomórkowe (drożdże), komórczakowe ( pleśniał), wielokomórkowe nie tworzące owocników, wielokomórkowe tworzące owocniki (zróżnicowane na trzon i kapelusz);
Strzępki żyją w podłożu, na którym rosną grzyby: w glebie (grzyby naziemne, podziemne); w drewnie (grzyby nadrzewne); na pędach zielonych roślin; w przypadku pasożytnictwa na owocnikach innych grzybów. Ciało główne grzyba to grzybnia. Zbudowana jest ona- podobnie jak owocnik- z cienkich nici (strzępki). Owocnik może mieć różny kształt, np. kulisty czy kapeluszowaty. Ten ostatni występuje najczęściej. Spodnia strona kapelusza także może być różnie zbudowana. Może składać się ze zrośniętych ze sobą cienkich rurek zakończonych otworami (jak np. u borowików), bądź z równoległych, nie zrośniętych blaszek ( u gąsek czy muchomorów). Powierzchnia kapelusza często jest gładka i sucha; gładka i lepka; pokryta grubymi łuskami. Trzon czasem jest w środku pusty, niekiedy też gąbczasty czy pełny.
Rodzajów grzybów jest bardzo dużo. Jak dotąd wyróżniono ponad 100 000 gatunków na całej Ziemi. Większość z nich to organizmy drobne, a nawet mikroskopijne. Tylko niewielka ich część tworzy duże owocniki, o średnicy większej niż 5 mm (tzw. grzyby wielkoowocnikowe). Wśród nich są grzyby jadalne i trujące. W Polsce występuje ok. 4000 gatunków, w Europie ok. 5700.
Znaczenie grzybów w przyrodzie:
Rola grzybów w przyrodzie jest bardzo duża. Na początku warto wspomnieć o saprofitach, które żyją na martwych szczątkach organicznych roślinnych lub zwierzęcych. Rozkładają one materię organiczną zapobiegają gromadzeniu się martwych resztek. Przy tym także uczestniczą w procesach glebotwórczych- wzbogacają i użyźniają gleby. Spośród pospolitych grzybów wielkoowocnikowych, które rozkładają ściółkę leśną można wspomnieć o grzybówkach, czubajkach, lejkówkach. Liczna grupa grzybów saprofitycznych dokonuje selekcji drzew. Chore i słabe są usuwane, a zdrowe pozostawiane przy życiu. Powodują one także gnicie drewna. Taką zdolność mają także grzyby mikroskopijnej wielkości, które sprawiają, że powstaje szara zgnilizna . Taki typ grzybów może powodować przebarwienia drewna, szczególnie niekorzystne z punktu użytkowego. Są pokarmem dla wielu leśnych zwierząt- jeleni, sarni, dzików, wiewiórek. Dla wielu owadów są schronieniem.
Wśród grzybów wyodrębnia się grupę, która żyje kosztem innych organizmów- są to pasożyty. Najczęściej pasożytują na roślinach- mchach, paprociach, roślinach nasiennych. Taka działalność powoduje ogromne straty materialne. Przyczyniają się też do wywoływania wielu chorób. Często grzyby chorobotwórcze działają wolno, bez dostrzegalnych objawów. Schorzenia powodowane przez huby drzewne rozwijają się nawet przez kilkadziesiąt lat. Do takich grzybów należą: korzeniowiec wieloletni, opieńka miodowa, czyreń sosnowy. Choroby grzybowe spotyka się na roślinach pól, łąk, pastwisk, sadów i ogrodów. Powodują one duże straty materialne w ogrodnictwie i warzywnictwie. Grzyby są także pasożytami grzybów. Na samych kapeluszowych, które występują licznie w naszym kraju odnaleźć można szereg mikropasożytów. Są one przyczyną zniekształceń, karłowatości czy rozkładu. Takie grzyby powodują także choroby zwierząt (mikozy). Występują na robakach obłych, skorupiakach, mięczakach, owadach, rybach, ptakach czy wreszcie ssakach. Wyróżnia się także grzyby owadobójcze, które pełnią funkcje regulujące populacje owadów w lasach. Z tego punktu widzenia ich rola jest ogromnie pozytywna dla gospodarki leśnej. W świecie grzybów odnaleźć można niewielką grupę, która pasożytuje na grzybach pasożytniczych. Z tym zjawiskiem wiąże się jednak pewne nadzieje. Być może będą one mogły być wykorzystane do zwalczania szkodliwych dla upraw grzybów. Są także i takie grzyby, które współżyją z innymi organizmami na zasadzie wzajemnych korzyści. Najczęściej spotykaną symbiozą są wzajemne relacje między grzybami a sinicami, roślinami zielonymi, roślinami nasiennymi, owadami. Doskonałym przykładem symbiozy są porosty, czyli grupa organizmów powstałych w wyniku ścisłego zespolenia grzybów z glonami. Porosty występują we wszystkich strefach klimatycznych. Często są pionierami, rozwijają się tam, gdzie nie ma dostatecznych warunków do rozwoju. Z plechy porostów produkuje się różne barwniki, jak lakmus. Niektóre z nich mają dodatkowo właściwości lecznicze.
Część grzybów żyje w symbiozie z korzeniami drzew. W ten sposób dostarczają im cennych składników pokarmowych (mikoryza). Do grzybów, które współżyją w mikoryzie zaliczamy np. muchomory, borowiki, piaskowce, podgrzybki. Grzyb i drzewo tworzy dynamiczny układ. Niekiedy może to być początek pasożytnictwa. Niewątpliwie jednak mikoryza chroni drzewa przed infekcjami ze strony mikroorganizmów. W tym celu wytwarzana jest specjalna fizyczna bariera, która utrudnia przenikanie szkodliwych substancji do korzeni. Występowanie takich grzybów w środowisku leśnym jest niezbędne. Dlatego nie powinno się niszczyć grzybów, nawet bliżej nam nie znanych. Ciekawym przykładem symbiozy jest uprawa grzybów przez niektóre gatunki mrówek tropikalnych i termitów.
Grzyby nie posiadają chlorofilu, nie korzystają więc bezpośrednio z energii słonecznej. Nie posiadają zatem zdolności- jak rośliny zielone- do syntetyzowania związków organicznych z energii słonecznej. Wykorzystują gotowe związki powstałe z rozkładu materii organicznej. Spełniają zatem rolę reducentów w przyrodzie.
Znaczenie grzybów w gospodarce człowieka:
Od wielu tysięcy lat grzyby wykorzystywane są przez człowieka także w gospodarstwie domowym. Stosuje się je do wywoływania fermentacji alkoholowej- w produkcji wina, piwa, miodów, wódek. W przemyśle mleczarskim są stosowane do wyrobu serów, kefirów. Są podstawą wykorzystywaną w przemyśle piekarniczym (drożdże). Oprócz tego są doskonałym przysmakiem i przyprawą wzbogacającą walory smakowe potraw. Ich wartość odżywcza nie jest jednak duża. Nie należy przy tym zapominać także o grupie grzybów, które są zagrożeniem dla człowieka. Mogą one powodować nie tylko choroby, ale nawet śmierć. Najczęstszymi schorzeniami przez nie wywoływanymi są grzybice skóry głowy, grzybice skóry gładkiej i paznokci. Zagrażają one też płucom, narządom wzroku, słuchu, przewodu pokarmowego i układu nerwowego. Grzybami chorobotwórczymi człowieka zajmuje się osobny dział medycyny, zwany mikologią lekarską. Służą do produkcji wielu leków, antybiotyków, witamin ( A, B2, B12).
Warto na koniec podkreślić jeszcze raz ogromne znaczenie grzybów. Są one ważne dla człowieka, bo z nich produkuje się wiele leków. Służą do walki z wieloma szkodnikami, rozkładają martwą materię organiczną. Ich obecność jest nieodzowna do zachowania równowagi w środowisku naturalnym. Należy więc zwracać szczególną uwagę na ich ochronę i przetrwanie.
Grzyby, ich znaczenie w przyrodzie i dla człowieka.
Grzyby to duża grupa organizmów, dość zróżnicowana, a jednocześnie jednolita, jeśli chodzi o pochodzenie ewolucyjne. Obecnie szacuje się, że gromada ta liczy ok. 200 do 300 tys. gatunków.
Są to organizmy kosmopolityczne, występujące niemal w każdym zakątku Ziemi, które wykształciły szereg przystosowań do środowiska, w którym żyją. Bardzo dobrze czują się w środowiskach ciepłych i wilgotnych, ale spotykane są także bardzo często w lasach strefy umiarkowanej, żyją także w wodach słodkich i słonych oraz na obszarach arktycznych samodzielnie, jak i w symbiozie z glonami, tworząc porosty, które spotkać też można w wysokich górach i innych ekstremalnych środowiskach. Ponadto niektóre pasożytują one na organizmach żywych. Mimo, że jest ich tak dużo, można by powiedzieć, że grzyby otaczają nas z każdej strony, są dla nas niezauważalne, a to dlatego, że większość z nich to grzyby o mikroskopijnych rozmiarach. A nawet, jeśli są to grzyby makroskopowe, niewiele osób wie, że w Polsce występuje dwukrotnie więcej gatunków tych grzybów niż gatunków roślin naczyniowych.
Grzyby to organizmy, których ciało zbudowane jest z komórek otoczonych błoną, wyjątki stanowią organizmy jednokomórkowe, które mogą w pewnych stadiach rozwoju nie posiadać ściany. Komórki te budują strzępki, które następnie budują plechy. Plecha może mieć formę nitkowatą (strzępkową), która tworzy grzybnie i wówczas zbudowana jest z silnie rozgałęzionej strzępki, która u grzybów niższych jest komórczakiem, którzy tworzy swoisty system rurek, w których swobodnie przemieszcza się cytoplazma, ponieważ brak jest jakichkolwiek ścian dzielących strzępkę. U grzybów wyższych występują częściowe przegrody, tworząc komórki, w których znajduje się jedno lub kilka jąder. W każdej takiej przegrodzie, centralnie znajduje się otwór, przez który przechodzi pasemko cytoplazmy, które łącze komórkę z sąsiadującymi komórkami. Plechy tego rodzaju mogą tworzyć bardzo liczne rozgałęzienia pod powierzchnią ziemi, dzięki czemu z łatwością pobierają na drodze dyfuzji substancje pokarmowe. Innym rodzajem plechy jest plecha plektenchymatyczna. Charakteryzuje się splecionymi ciasno strzępkami, które mogą tworzyć owocniki, ryzomorfy i inne złożone, duże formy. Strzępki gęsto ze sobą splecione tworzą nibytkankę, plektenchymę. Strzępki pozostają w bezpośrednim kontakcie ze sobą, ale nie są połączone blaszką środkową, zatem nie tworzą prawdziwej tkanki. Ponadto, w związku z tym, że grzyby należą do heterotrofów, nie posiadają one w komórkach chloroplastów, a materiałem zapasowym jest u nich glikogen, substancja zapasowa charakterystyczna dla zwierząt oraz tłuszcze. Komórki otoczone są ścianą komórkową zbudowaną z chityny. U niektórych przedstawicieli może być zbudowana z chityny i celulozy lub samej celulozy. Trzeba zaznaczyć, że ściana komórkowa grzybów ma znacznie bardziej skomplikowaną budowę niż roślin naczyniowych. Niektóre grzyby wytwarzają makroskopowe owocniki z gęsto splecionych strzępek. Owocniki związane są z rozmnażaniem płciowym i wytwarzaniem mejospor. Jako, że grzyby wykształcają rozmaite rodzaje owocników, ich budowa jest jednym z ważnych kryteriów podziału taksonomicznego gromady. Najważniejszym podziałem owocników jest podział na grzyby holokarpiczne i eukarpiczne. Grzyby holokarpiczne to takie, których wszystkie strzępki grzybni tworzą owocnik, natomiast eukarpiczny, kiedy owocnik zbudowany jest tylko z części grzybni (czasem bardzo niewielkiej); grzyby eukarpiczne występują znacznie częściej w przyrodzie niż holokarpiczne.
Zasadnicza budowa grzybów i wykształcenie odpowiednich przystosowań, czy cech charakterystycznych związana jest ze środowiskiem, w jakim żyją i trybem życia grzybów. Grzyby po tym względem to saprofity lub pasożyty. Saprofity żywią się martwymi szczątkami organicznymi, drugie z kolei czerpią substancje odżywcze od żywiciela. Charakterystyczne dla komórek grzybów pasożytniczych jest wytwarzanie ssawek, zwanych haustoriami, przez które wnikają do wnętrza protoplastu komórek żywiciela. Specyficznym trybem życia prowadzonym przez wiele grzybów jest symbioza z systemami korzeniowymi roślin wyższych, nazwana mikoryzą.
Wraz z odkrywaniem nowych gatunków zmienia się także nieznacznie systematyka gromady. Obecnie grzyby dzielimy na: grzyby skoczkowe, grzyby sprzężniakowe, grzyby workowe, grzyby podstawkowe i grzyby niedoskonałe. Do grzybów wyższych zaliczamy dwa duże typy, grzyby workowe i podstawkowe.
Rozmnażanie grzybów jest bardzo zróżnicowane i zależy od grupy systematycznej. Należy jednak zaznaczyć, że grzyby bardzo często rozmnażają się bezpłciowo, także w różnoraki sposób. Organizmy jednokomórkowe najczęściej rozmnażają się wegetatywnie poprzez pączkowanie, które polega na wytwarzaniu wypustki z komórki, która następnie cały czas się powiększa aż osiągnie rozmiar komórki wyjściowej, a następnie zostaje od niej oddzielona. U form bardziej zaawansowanych mamy do czynienia z wytwarzaniem pływek, najczęściej opatrzonych dwoma wiciami. Formy makroskopowe, wytwarzające owocniki mogą rozmnażać się poprzez rozpad strzępek na pojedyncze komórki, wówczas mówimy o ooidiach, lub kiedy przed rozpadem komórki otaczają się grubą ścianą, tworząc przetrwalniki, a dopiero później oddzielają się mówimy o chlamydosporach. Poza tym cechą wspólną prawie wszystkich grzybów jest wytwarzanie zarodników, które są jedno- lub wielokomórkowe i nieruchome. Zarodniki mogą tworzyć się w samych komórkach, czyli zarodniach, lub, co zdarza się częściej, tworzą się poprzez odcięcie na końcu strzępki jednojądrowego jej fragmentu, który otoczony jest ścianą komórkową, a następnie oddzielenie się go od strzępki. Zarodniki powstające w ten sposób (zewnętrznie) określamy jako konidia, lub konidiospory. Rozmnażanie płciowe u grzybów pierwotnych występują ruchome gamety, które zlewają się, u form bardziej zaawansowanych występuje zlewanie się całych gametangiów, lub u form najbardziej wyspecjalizowanych gametangia są mocno zredukowane, a łączą się dwie strzępki o przeciwnych znakach, z jądrami należącymi do różnych płci, co nazywamy syngamią.
W przyrodzie grzyby pełnią bardzo ważną rolę, rozkładając materię organiczną, przez co same uzyskują substancje pokarmowe, oczyszczając w ten sposób środowisko. Zamieszkując różne środowiska pełnią rolę destruentów na szeroką skalę, przyczyniając się tym samym do szybkiego obiegu pierwiastków w przyrodzie (m. in. obieg węgla). Prawdopodobnie w przyrodzie jest to ich największa rola. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, że gdyby nie grzyby (oraz inne mikroorganizmy) rozkładające martwą materię żylibyśmy w świecie pełnym martwych szczątków zwierząt, roślin oraz naszych własnych.
Zarówno dla człowieka, negatywnym działaniem ze strony grzybów jest ich pasożytnictwo. Niektóre grzyby powodują uciążliwe choroby roślin, które przyczyniają się do dziesiątkowania populacji, co w rolnictwie przynosi co roku ogromne straty (np. rdza zbożowa, parch dotykający drzewa owocowe itd.). W przyrodzie w pewien sposób reguluje to liczebność populacji i zapobiega nadmiernemu rozprzestrzenianiu się niektórych gatunków, ale w tak bardzo zmienionych obecnie ekosystemach równowaga ekosystemów została już dawno zachwiana i jej regulacja przez grzyby nie spełnia już takiej roli jak w stanie naturalnym. Oprócz tego grzyby pasożytnicze powodują wiele chorób zwierząt i człowieka, z których większość jest trudna do wyleczenia, ze względu na odporność grzybów. Są to: zakażenia grzybicze stóp, paznokci (drożdżaki, dermatofity), histoplazmoza itd. Ponadto grzyby w bardzo szybkim tempie potrafią rozkładać produkty spożywcze, tekstylne, drewno, co przynosi co roku olbrzymie straty w przemyśle. Sami zjawisko to możemy zaobserwować w naszej własnej kuchni na mniejszą skalę. Oczywiście, aby temu zapobiec powstają coraz nowocześniejsze środki grzybobójcze, wywołujące jak najmniejsze efekty uboczne, które mogłyby zaszkodzić człowiekowi.
Innym sposobem wykorzystania grzybów przez człowieka jest ich użycie w gastronomii. Stosunkowo niewielka liczba gatunków grzybów jest jadalna, ale są one powszechnie wykorzystywane i cenione. Niektóre z nich uprawia się nawet na skalę przemysłową (choćby tak popularna u nas pieczarka). Oprócz bezpośredniego wykorzystania kulinarnego grzybów, stosuje się je także pośrednio do produkcji pewnych substancji, używanych w przemyśle spożywczym na szeroką skalę tj. kwasek cytrynowy. Wykorzystywane są także w piekarnictwie (jako spulchniacze), do fermentacji alkoholowej, wykorzystywanej w browarnictwie i do produkcji innych alkoholi, a także w przemyśle mleczarskim. Podnoszą walory smakowe wielu produktów, oraz zapewniają prawidłowy przebieg procesu dojrzewania wielu rodzajów sera. Spożywane mogą być porównywalne nawet z warzywami, pod względem zawartości mikro- i makroelementów oraz niektórych witamin, choć są znacznie bardziej ciężkostrawne dla człowieka, ze względu na swoja chitynowa ścianę komórkową.
Kolejnym zastosowaniem grzybów jest ich niebagatelny udział w historii medycyny, a stosowane są do dziś. Przede wszystkim są one wykorzystywane do produkcji antybiotyków, które zwalczają bakterie. Przed (przypadkowym) odkryciem antybiotyków wiele chorób wywoływanych przez bakterie np. zapalenie płuc było w wielu przypadkach chorobami śmiertelnymi. Grzybem takim jest pospolity pleśniał, jeden z gatunków pleśniaka Penicillium notatum (znany, jako pędzlak) wytwarza antybiotyk, który później został nazwany przez Alexandra Fleminga penicyliną. Prowadził on badania w 1928 roku i odkrył on to zjawisko właściwie przez przypadek, kiedy pędzlak dostał się do szalki, na której hodowane były bakterie, a które uległy znacznemu rozproszeniu w bliskiej odległości od miejsca zakażenia grzybem. Oprócz antybiotyków z grzybów otrzymuje się także inne związki, które wykorzystywane są w przemyśle farmaceutycznym tj. cyklosporyny (działanie neuroprotekcyjne w chorobach tj. padaczka). Wiele grzybów stosowanych jest także w medycynie ludowej, naturalnej, np. pospolicie występująca huba, z której wyciąg stosowany jest w chorobach żołądka i kłopotach z trawieniem. Grzyby wytwarzają także substancje chemiczne, które działanie nie jest korzystne dla człowieka, a są to wręcz substancje trujące. Taką substancja jest kwas lizergolowy, wyizolowany z buławinki czerwonej (workowiec), który ma działanie halucynogenne, może powodować zaburzenia psychiczne i emocjonalne, a także negatywnie wpływa na podziały komórkowe, poprzez uszkadzanie chromosomów. To właśnie kwas lizergolowy jest substratem, z którego otrzymuje się narkotyk LSD.
Ponadto grzyby, dzięki swej stosunkowo prostej budowie oraz szybkiemu rozmnażaniu są bardzo dobrym materiałem do badań laboratoryjnych, wykorzystywane są głównie w genetyce. Odpowiednio zmodyfikowane genetycznie grzyby wykorzystywane są do produkcji pożądanych związków chemicznych tj. enzymy, hormony na szeroką skalę, co wykorzystywane jest w przemyśle farmaceutycznym i medycynie, a co roku pojawiają się nowe możliwości i zastosowania nowych gatunków grzybów do produkcji takich substancji.
Mimo tak szerokiego rozpowszechnienia grzybów na naszej planecie i wykorzystywania ich przez człowieka od niepamiętnych czasów, są one bardzo słabo poznane, w porównaniu z roślinami naczyniowymi. Jest to prawdopodobnie spowodowane tym, że większość grzybów to organizmy mikroskopijne, co stwarza trudności w badaniach terenowych. Trudności występują także w ich hodowli in vitro, ale cały czas trwają badania i odnajduje się wciąż nowe gatunki grzybów, co wskazuje na ich jeszcze nieodkrytą olbrzymią ilość, a co stwarza kolejne pole do badań. Jak zostało to przedstawione grzyby mają dla człowieka znaczenie dodatnie, jak i niekorzystne, ale oczywiste jest, że bez nich życie na Ziemi nie mogło by istnieć w obecnej postaci.
Rola grzybów w przyrodzie
Rola grzybów w przyrodzie to temat-rzeka.
Saprofityczne grzyby są destruentami-rozkładają martwą materię organiczną na związki proste, przyczyniając sie w ten sposób do jej obiegu w biosferze. Mineralizując(rozkładając) ciała roślin i zwierząt, fekalia itd. wytwarzaja próchnicę glebową(humus). Próchnica ma ogromne znaczenie nie tylko w procesach odżywiania się roślin(powolne uruchamianie składników pokarmowych) ale i przy tworzenie w glebie różnych agregatów strukturalnych, decyduje o życiu mikroflory i fauny glebowej. Grzyby pobierają azot z gleby w formie amoniaku i aminokwasów, w przeciwieństwie do bakterii nie mogą raczej utleniać amoniaku do azotanów.(Za to słabo bo słabo ale jednak utleniają nieco związki siarki.) Największe znaczenie glebotwórcze mają grzyby w silnie kwaśnych glebach leśnych i torfowiskowych, których unikają z reguły bakterie. Grzyby leśne rozkładają błonnik(celulozę), skrobię, żywicę i ligniny dodatkowo zakwaszają nieco glebę.
Grzyby pasożytnicze to naturalni "selekcjonerzy" roślin i zwierząt, regulujące liczebność liczbę organizmów w biocenozach, eliminują z populacji osobniki słabe i chore. Dobrze widać to nawet w populacjach ludzkich, bo chorobotwórcze grzyby atakują raczej przewlekle chorych(gruźlików, nosicieli wirusa HIV), przetrenowanych sportowców, więźniów w obozach koncetracyjnych, "nie tykając" raczej ludzi zdrowych i zadowolonych z życia. Niektóre grzyby pasożytują na innych grzybach np: podgrzybek pasożytniczy rosnący na tegoskórze.
Sa też, co prawda tylko wśród sprzężniaków, wyspecjalizowane "grzyby drapieżne", chwytające żywcem i natychmiast trawiące nicienie czy roztocza glebowe.
Grzyby nie tylko zabijaja ale i leczą. Widywano chore jelenie, które zjadały pewien gatunek muchomorów celem pozbycia sie pasożytów z przewodu pokarmowego.
Bardzo rozpowszechnionym typem symbiozy jest mikoryza czyli wspólpraca roślin wyższych z grzybami wyższymi, głównie podstawczakami i workowcami. mikoryza umozliwia roslinie znaczne zwiększenie powierzchni chlonnej korzenia, a więc lepsze zaopatrzenie w wodę i sole mineralne. Nie koniec na tym, albowiem partner grzybowy wymienia sie ze swoim roślinnym kontrahentem witaminami czy w ogóle substancjami wzrostowymi. Często również grzyb mikoryzowy broni korzenie przed grzybami pasożytniczymi czy roślinożercami, neutralizuje toksyny wydzielane przez konkurentów swego gospodarza itd. Szczególnie ważna jest współpraca grzybów ze storczykami. Nasiona tych pięknych kwiatków nie zawierają żadnych, ale to żadnych zapasów czy powlok ochronnych i tylko grzybowy symbiont może umożliwić im wykiełkowanie. Całkowicie uzależnione od grzybów są przedrośla(gametofity) widłaków właściwych. Na przykład przedrośle widłaka babimoru to maleńka, ukryta w ziemi bulwka pozbawiona chlorofilu, o tkankah mocno poprzerastanych strzępkami grzyba.
Wachlarz usług świadczonych przez grzyby roslinom jest imponujący, a co zyskują w zamian?
Zazwyczaj otrzymują godziwą zapłatę w formie gotowych, skomplikowanych substancji organicznych(wielocukrów, tłuszczy, białek, aminokwasów, witamin itp.) ale nie zawsze. Pewne rośliny nasienne oszukują swoich grzybowych dobroczyńców nie dając im nic w zamian, odurzając ich swoimi metabolitami wtórnymi. Tak postepuje np: spokrewniona z wrzosowatymi korzeniówka(Monotropa) czy liczne storczyki(w naszeym klimacie sa to głównie: Limodorum abortivum, Corallorhiza trifida, Neottia nidus-avis czy Epipogium aphyllum). Pewne storczyki są wręcz "hiperpasożytami", gdyż czerpią substancje z grzybów pasożytniczych np: z opieniek czy hub. Tak zwany "nos do grzybów" polega w istocie na znajomości ukladów mikoryzowych. Wytrawny grzybiarz w zagajniku brzozowym szuka kożlarza babkę, w borze sosnowym maślaka ziarnistego, w świerczynie borowika jadalnego zaś w lasku modrzewiowym-maślaka żółtego.
Porosty są ważnymi organizmami pionierskimi. Kolonizując nagie skały często gdzieś w tundrze, na pustyni czy wysoko w górach, zapoczatkowuja tam procesy glebotwórcze, co umożliwia w dalszej perspektywie czasowej wkroczenie tam innych organizmów o większych wymaganiach środowiskowych
Znaczenie grzybów jest wszechstronne
Znaczenie grzybów jest wszechstronne i przedstawia się je następująco:
a) grzyby stanowią ważne ogniwo reducentów w krążeniu pierwiastków, rozkładają substancje organiczne, tworzą próchnicę, rozkładają drewno;
b) żyjąc w symbiozie z glonami, tworzą porost- organizmy pionierskie;
c) ważną rolę odgrywa mikoryza podstawczaków, np. maślaka z sosną, borowika z bukiem, muchomora z brzozą;
d) wykorzystywane są w produkcji antybiotyków, np. penicyliny z pędzlaka, a także witamin A,B2,B12;
e) służą w przemyśle piekarniczym( drożdże), gorzelniczym( drożdże) oraz mleczarskim przy produkcji kefiru( drożdże) i serów brie, camembert, roquefort( pędzlak); same grzyby mają wartość odżywczą, są ciężkostrawne wskutek obecności chityny, ale nadają dużą wartość smakową i zapachowom produktom kulinarnym;
f) służą do otrzymywania kwasu szczawiowego i cytrynowego(kropidlak);
g) są wykorzystywamne przez człowieka do walki biologicznej ze szkodnikami.
Grzyby wywołują choroby ludzi i zwierząt- grzybice, zatrucie sporyszem, zatrucie grzybami kapeluszowymi, np.: muchomorem sromotnikowym, borowikiem szatańskim, wieruszką zatokowatą, oraz choroby roślin- sucha zgnilizna bulw ziemniaka, głównie i śnieci zbóż, zaraza ziemniaczana, sporysz. Powodują także pleśnienie produktów spożywczych oraz materiałów przemysłowych, np. drewna, skóry, odzieży.
Znaczenie grzybów:
korzystne:
-niektóre żyją w symbiozie (związku korzystnym dla obu stron) z drzewami
-rozkładają materię organiczną na nieorganiczną (tworzą próchnicę, która niezwykle użyźnia gleby)
-są pokarmem dla zwierząt i ludzi
-z Pędzlaka otrzymujemy penicylinę
-drożdże używamy do produkcji ciast i win
-oczysczają planetę ze śmieci (rozkładają je)
niekorzystne:
-pasożyt Huba drzewna niszczy drzewa
-Sporysz niszczy kłosy i powoduje ogromne straty w rolnictwie
-np. Pleśniak psuje żywność
-powodują choroby (np. grzybicę)
- trujące mogą zabić jub wywołać ostre zatrucia
Wyszukiwarka