Wykład 24 - 07.01.09, Nadczynność zewnątrz wydzielniczej części trzustki, występuje wtedy nadmiar insuliny


Patofizjologia, wykład 24, 7.01.09

Nadczynność zewnątrz wydzielniczej części trzustki, występuje wtedy nadmiar insuliny. To zaburzenie ma często związek z nowotworzeniem trzustki, przede wszystkim dotyczy psów u których częściej rozwija się gruczolakorak, rzadziej gruczolak trzustki. Mówi się o nim że jest to gruczolak wyspowo(??) - komórkowy, insulinowy. Wszystkie objawy, które się wówczas pojawiają wynikają przede wszystkim z nadmiaru insuliny. U psów z gruczolakiem wyspowo-komórkowym występuje hipoglikemia hiperinsulinemiczna.

Objawami tej hipoglikemi są:

Przy spadku stężenia glukozy poniżej 20 mg% (miligramoprocent) pojawiają się drgawki napadowe i nierzadko śpiączka hiopoglikemiczna.

Zaburzenie to nie występuje często, dotyczy przede wszystkim starszych psów. Rozpoznanie nie jest proste, nierzadko udaje się wykazać istnienie tego gruczolaka w badaniu ultrasonograficznym, dlatego że nowotwór ten może przybierać większe rozmiary (nawet do 10 cm).

Zaburzenia hormonalne u samic.

W przebiegu cyklu jajnikowego ma dojść do owulacji. Zmiany hormonalne maja przygotować błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.

W fazie przedrujowej, u wszystkich samic, wzrastające w tym okresie pęcherzyki jajnikowe wytwarzają estrogeny, ale początkowo w tej fazie stężenie estrogenów jest niskie. To niskie stężenie estrogenów oddziałuje na przysadkę pobudzając ją do uwalniania hormonu folikulotropowego (FSH). Hormon ten pobudza pęcherzyki jajnikowe do wzrostu i nasila wytwarzanie w nich estrogenów. W miarę wzrastania pęcherzyków jajnikowych poziom estrogenów rośnie i ów wysoki poziom estrogenów oddziałując na przysadkę doprowadza w pewnym momencie do wyrzutu hormonu luteinizującego (LH). W tym przypadku ma miejsce rzadkie zjawisko w układach regulacyjnych organizmu - sprzężenie zwrotne dodatnie - wysokie stężenie jakiegoś hormonu doprowadza do wyrzutu hormonu przez nadrzędny gruczoł (przysadkę).

W fazie owulacyjnej dochodzi do tzw. wylewu owulacyjnego LH, który jest niezbędny do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego i uwolnienia komórki jajowej. Pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i uwolnienie komórki jajowej ma miejsce w okresie najwyższego poziomu estrogenów, które są odpowiedzialne w tej fazie za wystąpienie objawów rui. Wysokie stężenie estrogenów zmienia zachowanie samicy. Tylko w tej fazie samica dopuszcza samca do krycia. Dochodzi do przygotowania błony śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.

Po owulacji w miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego rozwija się ciałko żółte okresowe. Ciałko żółte okresowe wytwarza progesteron. Wydzielany progesteron przez ciałko żółte hamuje wydzielanie FSH i LH (???). Prowadzi też do zmian w błonie śluzowej macicy (endometrium), przygotowując ją do ewentualnej implantacji zygoty. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia ciałko żółte okresowe ulega zanikowi i cykl jajnikowy powtarza się ( z różną częstością u różnych gatunków zwierząt ). Jeżeli dojdzie do zapoczątkowania ciąży czynność progestagenną przejmuje łożysko. W czasie ciąży to łożysko jest przede wszystkim źródłem hormonów gonadotropowych, gdyż wytwarza gonadotropinę łożyskową. Łożysko w czasie ciąży wytwarza też estrogeny i progesteron. Gonadotropina łożyskowa pobudza wytwarzanie estrogenów i progesteronu z przewagą wytwarzania progesteronu. Niedobór estrogenów pobudza wytwarzanie gonadotropiny łożyskowej, a ich nadmiar działa hamująco.

Progesteron hamuje kurczliwość macicy, obniża jej wrażliwość na bodźce wywołujące skurcze , chroni.......ją w ciąży............, kieruje rozwojem gruczołów błony śluzowej macicy w przebiegu ciąży.

U klaczy i u krów głównym źródłem progesteronu w czasie ciąży jest ciałko żółte, w mniejszym stopniu łożysko i kora nadnerczy. Łożysko u klaczy i krowy wytwarza przede wszystkim estrogeny. Łożysko klaczy wytwarza tzw. gonadtropinę surowicy źrebnej klaczy -PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) / eCG (equine chorionic gonadotropin) / końska gonadotropina kosmówkowa. Działanie tej gonadotropiny odpowiada działaniu hormonu folikulotropowego (FSH), w związku z tym u klaczy w czasie ciąży dochodzi do powstawania i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych mimo istniejącej ciąży, a nawet dochodzi do owulacji. W czasie ciąży u klaczy w związku z tym powstają dodatkowe ciałka żółte które chronią istniejącą ciążę. Ciężarne klacze są źródłem tej gonadotropiny, która stosowana jest jako preparat hormonalny u wszystkich gatunków zwierząt, kiedy konieczne jest podanie FSH ( ma takie samo działanie, pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych).

Kosmówka kobiet wytwarza gonadotropinę o właściwościach hormonu luteinizującego (LH) - hCG (human chorionic gonadotropin). Ta gonadotropina jest stosowana jako perparat leczniczy, wtedy gdy istnieje potrzeba uzyskania efektu takiego jaki daje LH.( Do niedawna ten preparat uzyskiwany był z moczu ciężarnych kobiet, obecnie hormon ten uzyskuje się dzięki metodom biologii molekularnej).

Gonadotropina źrebnej klaczy nie jest wydalana z moczem, może być uzyska na tylko z surowicy, hCG jest wydalana z moczem.

Zaburzenia hormonalne u krów

Rozwój torbieli jajnikowych. Torbiele jajnikowe mogą być dwojakiego rodzaju:

1) t. pęcherzykowe - wywodzące się z pęcherzyków jajnikowych

2) t. ciałka żółtego - wywodzące się z ciałek żółtych

Patogeneza rozwoju tych zaburzeń jest podobna , ale bardzo różne są objawy kliniczne. Szczególnie częste są torbiele pęcherzykowe rozwijające się przede wszystkim u krów mlecznych. Wiadomo, że istnieją linie hodowlane krów, u których często rozwija się torbielowatość poważnie zaburzająca płodność. Częstość występowania torbielowatości rośnie wraz z wiekiem krów (ale nie jest to istotne ze względu na długość życia krów mlecznych).

Torbiele pęcherzykowe rozwijają się między 3 a 8 tygodniem po porodzie, przede wszystkim w czasie pierwszej owulacji poporodowej, kiedy mleczność krów jest największa, a jednocześnie spada masa ciała. Pojawiające się zaburzenia mają przypuszczalnie związek z ciężkim przebiegiem porodu i hormonalnie wynika ze zmniejszonego wyrzutu LH w czasie rui. Niedostateczny wylew owulacyjny LH nie wystarcza do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego. Nie można wykluczyć, że chodzi też o niedostateczny wyrzut gonadoliberyny oddziałującej na przysadkę, w zakresie wydzielania hormonów tropowych.

Część przypadków torbielowatości pęcherzykowej ma związek również z niedoborem receptorów dla FSH i LH w rozwijających się pęcherzykach jajnikowych .W okresie przedrujowym regresji ciałka żółtego towarzyszy, u krów, wzrost jednego pęcherzyka jajnikowego i zahamowanie rozwoju innych pęcherzyków jajnikowych. U krów, u których rozwijają się torbiele pęcherzykowe nie dochodzi do owulacji i ten pozostający dominujący pęcherzyk jajnikowy ciągle rośnie, powiększa się, wytwarzając estrogeny i inne hormony. Rozwijają się pozostałe pęcherzyki jajnikowe i tworzą dodatkowe torbiele. Takie trobiele powstające z nie pękniętych pęcherzyków jajnikowych zdolne są do steroidogenezy, wytwarzają hormony steroidowe. Skala/spektrum wytwarzanych hormonów jest szeroka. W torbielach pęcherzykowych mogą być wytwarzane estrogeny (tak zwykle bywa), ale też androgeny. Zależnie od rodzaju dominujących hormonów wytwarzanych przez torbiele pęcherzykowe, różne są objawy kliniczne. Jeśli w torbielach wytwarzany jest nadmiar estrogenów, krowa wykazuje nadmierne pobudzenie płciowe, nazywane nimfomanią (sneubicą). Bywa, że w torbielach pęcherzykowych wytwarzany jest nadmiar androgenów, wtedy zmienia się zachowanie krowy, pojawiają się objawy zachowań samczych. Występuje charakterystyczne obskakiwanie krów (zachowują się jak buhaje), pojawiają się cechy samcze budowy ciała, dochodzi do zmian „samczych” budowy głowy i szyi. Takie zaburzenia leczy się podawaniem hCG.

Rozwój torbieli ciałka żółtego może mieć także za przyczynę niedostateczny wyrzut LH (ale innego rodzaju). W tych przypadkach wyrzut LH nie doprowadza do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego, ale jest wystarczający do powstania ciałka żółtego. Z nie pękniętego pęcherzyka jajnikowego w tej sytuacji rozwija się torbiel ciałka żółtego. W takich torbielach wytwarzany jest progesteron, co prowadzi do zachamowania rozwoju cyklu jajnikowego, rozwija się stan bezrujowy. Takie przypadki są dość rzadkie, można je leczyć bądź stosując preparaty LH bądź gonadoliberyny, ale obecnie dostępne jest stosowanie prostaglandyny F2α (działa luteolitycznie - doprowadza do zaniku ciałka żółtego). Ten sam związek jest stosowany w przypadku innego dość częstego zaburzenia polegającego na tym, że pojawia się po zakończonej ciąży tzw. ciałko żółte przetrwałe, mimo tego, że ciąża została zakończona (doszło do porodu), ciałko żółte ciążowe nie zanika. Ciągle jeszcze produkowany jest progesteron, co zaburza cykl jajnikowy. Dawnej wyciskano ciałko żółte przetrwałe per rectum, obecnie istnieje możliwość działania farmakologicznego.

Ciąża rzekoma (urojona), zaburzenie dość częste u suk.

Mimo, że suka nie jest w ciąży zachowuje się tak jakby była. Takie zaburzenia, zachowania są dość częste, wykazuje je kilkanaście procent suk . Może dotyczyć suk nieskutecznie pokrytych lub nie dopuszczonych do pokrycia. Pojawia się po 50-80 dniach od przebytej cieczki i utrzymuje się przez 2-3 tygodnie lub dłużej. To zachowanie się suk nie znajduje odbicia w jakichkolwiek zaburzeniach hormonalnych. Mimo tego, zachodzą u nich zmiany jakby były w ciąży: dochodzi do rozrostu gruczołów mlekowych, ma miejsce zapoczątkowanie laktacji, pojawiają się zmiany charakterystyczne dla przygotowań do porodu (suki przygotowują gniazdo, czasami zaczynają się interesować zabawkami, znoszą zabawki do gniazda), rozpoczyna się laktacja. Nie obserwuje się zaburzeń hormonalnych, a te (powyższe) zmiany mają swoje odbicie przypuszczalnie w cechach indywidualnych i nietypowej u niektórych suk reakcji na nie zaburzone wydzielanie hormonów w okresie międzyrujowym, a przede wszystkim w nietypowej reakcji na zwykły wyrzut prolaktyny. Takie zachowania tłumaczone są atawizmem, który pozostał u psów, a który wywodzi się od ich przodków dziko żyjących. Wilki (przodek psa domowego) żyją w stadach, w których panuje matryjarchat. Suka dominująca przewodzi stadu. Jest hipoteza, że w takim stadzie tylko ta samica rodzi szczenięta, ale karmieniem szczeniąt zajmują się inne samice które nie były dopuszczone do krycia.

Ciąża urojona nie jest zaburzeniem hormonalnym ,niekoniecznie trzeba to leczyć, istnieje możliwość zahamowania laktacji.

Stres (sterss -ang. nacisk, napór) - stan dyskomfortu psychicznego.

Samo pojęcie stresu zostało wprowadzone ok. 50 lat temu przez kanadyjskiego uczonego Hansa Hudiego (??), w jego koncepcji oznacza pierwotnie nieswoisty sposób przystosowania do jakichkolwiek bodźców zaburzających homeostazę, a wiec reakcję nieswoistą która pojawia się jako reakcja stereotypowa wywoływana przez różne bodźce zaburzające homeostazę. Obecnie pojęcie stresu uległo modyfikacji, ten termin stosuje się do jakichkolwiek nadmiernych reakcji przede wszystkim w przypadku reakcji emocjonalnych. W klasycznym pojmowaniu, przez stres rozumie się reakcję, w którą zaangażowane są: układ adrenergiczny i oś podwzgórzowo - przysadkowo - nadnerczowa. Sama reakcja ma przystosować organizm do walki lub ucieczki. Ta reakcja jest wczesna filogenetycznie i ona przetrwała i u ludzi i u zwierząt domowych jako odziedziczona po przodkach.

W przebiegu reakcji stresowej w klasycznym ujęciu wyróżnia się 3 fazy:

  1. reakcja alarmowa, w której dochodzi do uczynnienia mechanizmów mających za zadanie przywrócenie homeostazy. To przywrócenie homeostazy ma się dziać przez mobilizację organizmu do podjęcia wysiłku fizycznego

  2. przystosowanie, dzięki któremu organizm jest w stanie znosić bodźce zakłócające homeostazę, nie może trwać w nieskończoność gdyż dochodzi do wyczerpania organizmu, jego możliwości adaptacyjnych

  3. wyczerpanie, może zakończyć się nawet śmiercią

Ten podział nie do końca jest obecnie uznawany. Obecnie mówi się, że stres jest przede wszystkim wywoływany pobudzeniami emocjonalnymi, są sytuacjami zagrażającymi istnieniu osobnika. Szczególną rolę w wytwarzaniu reakcji emocjonalnych, takich jak strach, przypisuje się strukturom układu limbicznego. Układ limbiczny obejmuje: hipokamp, zakręt obręczy oraz inne części kory mózgu tj. wewnętrzną warstwę płata skroniowego i zakręt oczodołowy oraz niektóre struktury podkorowe. Układ limbiczny cechuje organizacja umożliwiająca kontrolę układu czynności wegetatywnych. Struktury układu limbicznego tworzą tzw. krąg emocjonalny, aktywacja tego kręgu ma leżeć u podłoża ośrodkowych i wegetatywnych przejawów emocji, tak u ludzi jak i u zwierząt.

Emocje jakich doznajemy my i zwierzęta, są wyzwalane przez impulsy nerwowe docierające do układu limbicznego z receptorów, które reagują na zmiany w świecie otaczającym, oraz te które wykrywają odchylenia od homeostazy i zmiany czynności narządów wewnętrznych. Do układu limbicznego docierają też impulsy z wyższych pięter mózgu, w tym z kory mózgu. W układzie limbicznym dochodzi do przetworzenia informacji niesionych przez impulsy nerwowe i w związku z tym zależnie od oceny sytuacji wyzwalane są reakcje stosowne do zaistniałej sytuacji. W odpowiedzi na obraz wykształcony w układzie limbicznym pojawiają się reakcje mające przystosować organizm do sytuacji zagrożenia.

W odpowiedzi na polecenie z układu limbicznego dochodzi do pobudzenia ośrodków regulujących różne czynności somatyczne i wegetatywne. Wysyłane są impulsy do tkanek i narządów modyfikujące czynności organizmu. Pojawiają się w związku z tym zmiany behawioralne, metaboliczne i fizjologiczne charakterystyczne dla stanu pobudzenia emocjonalnego.

Przede wszystkim, w stanach pobudzenia emocjonalnego dochodzi do pobudzenia układu adrenergicznego. W stanach stresu dyktat układu limbicznego jest tak silny, że przestają działać mechanizmy, które fizjologicznie utrzymują czynności organizmu w zakresie norm fizjologicznych. W stanach pobudzenia emocjonalnego niektóre układy regulacyjne przestają działać. W pierwszej fazie pobudzenia emocjonalnego(stres) ma miejsce wyrzut amin katecholowych, zarówno z zakończeń nerwowych współczulnych jak i z rdzenia nadnerczy. Wszystko, co dzieje się w fazie alarmowej reakcji stresowej, jest przede wszystkim efektem działania adrenaliny. Adrenalina modyfikuje czynności fizjologiczne i przyczynia się do mobilizacji zasobów energii niezbędnych dla pracy mięśni, gdyż o przeżyciu decyduje albo ucieczka albo walka.

W stanie pobudzenia emocjonalnego w następstwie wyrzutu adrenaliny zwiększa się napięcie mięśni szkieletowych, obejmujące jednocześnie mięśnie przeciwstawnie działające (prostowniki i zginacze), ruchy stają się kanciaste. Zwiększone napięcie mięśni ułatwia nagły, szybki skurcz . Jednocześnie w następstwie wyrzutu adrenaliny dochodzi do pobudzenia czynności serca, wzrasta ciśnienie tętnicze krwi ( baroreceptory zatoki szyjnej nie są w stanie przeciwdziałać tej zwyżce ciśnienia krwi), serce kurczy się silniej, zwiększa się objętość wyrzutowa i minutowa serca.

Zmienia się dystrybucja krwi, aminy katecholowe działają na naczynia zależnie od obecności różnych receptorów adrenergicznych. Dochodzi do przemieszczenia krwi do narządów podstawowych dla przeżycia. Zwiększa się dopływ krwi do mięśni, a jednocześnie zmniejsza się przepływ krwi przez narządy jamy brzusznej i nerki, dochodzi do zwężenia naczyń tkanki podskórnej i skóry, stąd u ludzi zauważalna bladość. Krew zostaje przemieszczona do klatki piersiowej i serca, ma to na celu zapewnienie odpowiedniego dostarczenie tlenu i substratów energetycznych do tkanki mięśniowej. Zwiększa się częstość oddychania, dochodzi do przyspieszenia i pogłębienia oddechów, co z racji konieczności podjęcia walki będzie celowe.

Aminy katecholowe poza tym sprzyjają mobilizacji substratów energetycznych dla pracujących mięśni. Pod wpływem amin katecholowych dochodzi do rozpadu glikogenu (wątrobowego i mięśniowego), w wyniku czego uwalniana jest glukoza (niezbędna podczas wysiłku fizycznego). Aminy katecholowe prowadzą do lipolizy, do uwolnienia z tkanki tłuszczowej (z triglicerydów tkanki tłuszczowej) wolnych kwasów tłuszczowych, które to również mogą być zużywane jako substrat energetyczny dla pracujących mięśni. W stanie stresu w związku z tym stwierdza się hiperglikemię.

Jednocześnie z pobudzeniem adrenergicznym impuls z układu limbicznego pobudza oś podwzgórzowo - przysadkowo - nadnerczową. Pobudzenie tej osi doprowadza w końcowym rezultacie do zwiększenia wyrzutu kortyzolu (odpowiada za proces glukoneogenezy). W stanie stresu za sprawą aktywności kortyzolu ma miejsce nasilenie tworzenia glukozy z niewęglwodorowych substratów. Poza tym kortyzol wzmaga działanie amin katecholowych, ma działanie przyzwalające na działanie amin katecholowych zarówno z ich oddziaływniem na glikogen wątrobowy i mięśniowy, jak i na tkankę tłuszczową.

Glikokortykosteroidy wykazują działanie proteolityczne, pod wpływem ich działania dochodzi do uwalniania aminokwasów, w tym glukogennej alaniny, w efekcie nasila się synteza glukozy de novo. Te reakcje mają w założeniu ułatwić wysiłek fizyczny. Problem w tym, że te reakcje na pobudzenie emocjonalne w odniesieniu do zwierząt domowych ( też do ludzi) w większości sytuacji nie jest celowe, większość emocji doznające przez zwierzęta nie wymagają koniecznie mobilizacji energetycznej organizmu, dotyczy to też ludzi.

U zwierząt domowych niepotrzebna sytuacje stresowe wzbudzane są np. gdy przebywają one w pomieszczeniach w zbyt dużym zagęszczeniu. Pobudzenie emocjonalne wpływa też na zaburzenia niekoniecznie korzystne dla zwierzęcia. Tak silne pobudzenie emocjonalne może mieć miejsce np. podczas transportu. Silne reakcje stresowe jakim podlegają zwierzęta podczas transportu mogą wpływać na spadek masy ciała, dzieje się tak pod wpływem działania kortyzolu (działa proteolitycznie).

Szczególnie silnym emocjom podlega trzoda chlewna, zwłaszcza przy znacznym zagęszczeniu zwierząt w pomieszczeniu. To czasami przekłada się na występowanie u tych zwierząt wrzodów trawiennych żołądka, podobnie jak ma to miejsce u ludzi poddanych długotrwałemu stresowi. Tłumaczy się to tym, że pobudzenie adrenergiczne, poza innymi efektami, doprowadza do przekrwienia błony śluzowej żołądka, pobudza wydzielanie kwasu solnego. Jednocześnie u osobników poddanych stresowi utrzymuje się wysokie stężenie kortyzolu. Kortyzol w wysokich stężeniach hamuje proliferację komórek, w tym również zaburza odnowę nabłonka błony śluzowej żołądka. Współistnienie tak wysokiego stężenia kwasu solnego w żołądku jak i zaburzenie dotyczące odnowy błony śluzowej żołądka może przyczynić się do rozwoju wrzodów trawiennych żołądka, obserwowane zwłaszcza u świń poddanych stresowi emocjonalnemu wynikającemu ze zbytniego zagęszczenia zwierząt w pomieszczeniach. Podobnie wrzody trawienne żołądka obserwuje się podczas transportu na duże odległości, w tym również u cieląt (wrzody trawienne trawieńca). Wysokie stężenie kortyzolu może działać immunosupresyjnie. Wysokie stężenie kortyzolu bowiem wzbudza apopotozę limfocytów T, w związku z tym dla stanu stresu charakterystyczny jest zanik grasicy. Dochodzi natomiast do powiększenia nadnerczy. Pod wpływem stresu może zwiększać się także podatność na zakażenia ( działanie immunosupresyjne ).

By osłabić reakcje stresowe czasami stosuje się leki ..........,by osłabić te reakcje, zwłaszcza podczas transportu. W pewnych sytuacjach pobudzenie emocjonalne może być pożądane, jednak w większości przypadków jest niepotrzebne, taki `spadek' po przodkach.

1



Wyszukiwarka