Metodologia badań naukowych

Dr Michał Lenartowicz p.221

Józefowicz Z. (1992) „Wybrane zagadnienia ogólnej metodyki nauczania”

Morawski J. „Współczesne problemy metod badań w kulturze fizycznej AWF” s. 10-15

Szopenchower „Sztuka prowadzenia sportu”

Metodologia - nauka o metodach badań naukowych, o sposobach dociekania ich wartości

• nauka o zasadach budowania układów rozumowań - dział filozofii

• dział logiki szczegółowej

• teoria czynności umysłowych na których polega budowanie nauk

Pragmatyczne rozumienie metodologii

• nauka o metodach działalności naukowej stosowanych na jej badaniach

• opis postępowania badawczego bez jej oceny

Apragmetyczne - nauka o wytworach nauki w postaci pojęć, twierdzeń

Nauka

1.przedmiot - czym chce się zajmować

2.metody jakimi chce dysponować lub dysponuje do badania nauki

3.język nauki

4.instytucje

Metodologia Pragmatyczna - nauka o metodach badań i stosowanych w nauce procedurach badawczych, opis i analiza reguł postępowania badawczego nauka szczegółowa

Metodologia Apragmatyczna - nauka o wytworach pojęć, twierdzeń, teorii nauk, o strukturze systemów naukowych

Metodologia jako Nauka Opisowa - poddaje się analizie metody postępowania badawczego, charakterystyczne dla danej dyscypliny, lub dla określonego rodzaju problemów - rejestruje się tylko, nie ocenia, nie porównuje z normami

Metodologia jako Nauka Normatywna - przedstawia określone reguły metodologiczne, które możemy traktować jako kryterium oceny, wzorce. Mówi jak należy postępować by realizować cele proce badawczego. Porównywanie do wzorców, standardów

Metodologia Nauki - bada czynności lub rezultaty poznawcze występujące we wszystkich dyscyplinach, mówi jak uzasadnić twierdzenia, jak skonstruować system naukowy

Nauka - działanie społeczne mające na celu obiektywne poznanie rzeczywistości,

cel - poszukiwanie prawdy

Metodologia Szczegółowa - ustala normy określonej nauki

Nauka - system ludzkiej działalności zmierzające do realizacji określonych celów. To proces zdobywania wiedzy i efekt tego procesu (dane, wiedza)

• proces badania rzeczywistości

• uogólnienie wyników badań

• informowanie (nauczanie) o tych wynikach - informacja naukowa

fakty - teoria - przewidywania - fakty

Teoria służy przewidywaniu [brunetki]

FAKTY

1. „fakty czyste” - zmysłowa percepcja rzeczywistości (wrażenia)

2. fakty składające się na rozpoznanie i opisanie bezpośrednio doświadczeń - spostrzeżenia

3. fakty zwane „konstruktami hipotecznymi” - fakty rozpoznawane w wyniku abstrakcyjnego rozumowania

ELEMENTY KAŻDEJ NAUKI - (elementy dyscypliny naukowej)

• przedmiot badań :

• przyrodnicze (fizyka, chemia)

• nauki społeczne (socjologia, ekonomia)

• zakres badań

• zadania badawcze :

• teoretyczne (obiektywne poznanie procesu rzeczywistości)

• praktyczne (praktyczne wyjaśnienie sposobów i zastosowań poznanych praw)

• terminologię (własny język)

• metody i techniki badań :

• nauki formalne (dedukcyjne) matematyka, logika

• nauki empiryczne (indukcyjne) fizyka, chemia

Nauki nomotetyczne(nomologiczne) - wykrywanie ogólnych prawidłowości rządzących badanymi zjawiskami (chemia, biologia)

Nauki idiograficzne(nienomologiczne) - oparte na opisach jednostkowych faktów (historia)

Funkcje (zadania) nauki:

• diagnostyczna

• prewidystyczna

• poznawcza

• psychologiczna

• technologiczna

BADANIA NAUKOWE

Polega na postawieniu problemu badań i rozwiązaniu tego problemu - czynności badawcze

Badania dzielimy pod względem wykorzystania ich wyników :

• podstawowe - ogólny rozwój wiedzy, wykrycie określonych prawidłowości

• stosowane - ułatwiają realizację jakiegoś celu praktycznego

• rozwojowe - wykorzystuje wyniki badań stosowanych - rezultatem jest praca innowacyjna

PRACE NAUKOWE DZIELIMY NA:

1. TEORETYCZNE - omówienie określonych koncepcji lub teorii naukowych wraz z rysem historycznym i oceną

2. PRZEGLĄDOWE - to przegląd literatury naukowej dotyczącej danego problemu

3. EMPIRYCZNE - wymagają przeprowadzenia badań

• deskryptywne - umożliwiają dokonanie klasyfikacji badanych zjawisk, prezentację faktów, dokonanie ich opisu, analizy

• eksplantacyjne - dotyczą związków i zależności przyczynowych zachodzących między określonymi zjawiskami, wyjaśniają ich funkcjonowanie

• replikacyjne - to prace, które zestawiają wyniki badań już przeprowadzonych np.: aktualnymi lub z inną populacją

PROCES BADAWCZY - szereg czynności tworzące zamkniętą całość czynności badawczych (formułowanie problemu, szukanie rozwiązania, przedstawienie wyników)

1)problem

2)koncepcja rozwiązania

3)teoretyczna ocena koncepcji

4)weryfikacja

5)wyprowadzenie wniosków

ROZWÓJ NAUKI - koncepcja T.Kuhna PARADYGMAT powszechnie uznany system działania np. odkrycie Kopernika

BEZPOŚREDNIA

DEFINICJA ANALITYCZNA (sprawozdawcza) - to odpowiedz na pytanie, co oznacza dane słowo, wyjaśnia sens terminów

PYTANIE SYMANTYCZNE pytanie o znaczenie danego terminu

DEFINICJA SYNTETYCZNA - to nadawanie już istniejącemu terminowi nowy sens

STRUKTURA DOBREJ DEFINICJI:

DEFINIENDUM - człon określony definiowany

DEFINIES - człon określający, definiujący

Definiowanie danej nazwy A, porównanie jej zakresem jakiejś nazwy ogólniejszej B, dołączenie nazwy C która zawęża ten zakres

Bursztyn(A) Żywica(B) Skamieniała(C)

METODY TWORZENIA DEFINICJI ANALITYCZNYCH

• INDUKCYJNA - porównywanie poszczególnych przypadków do uzyskania myśli ogólnej

[desygnat - wiele znaczeń jednego słowa]

• SŁOWOTWÓRCZA - w słowie definiowanym wyróżnia się części składowe z których one powstało i zgodnie ze znaczeniami tych składowych układa się definicję słowa

• FILOLOGICZNA - porównywanie wypowiedzi w których słowo jest zawarte

[np.: czytanie tekstu obcojęzycznego i domyślanie się znaczeń wyrazów z kontekstu zdania]

• INTUICYJNA - wymyślanie definicji analizując wybrany desygnat danej nazwy

Tłumaczenie, domyślanie, uczenie się z kontekstu

DEFINICJA REGULUJĄCA - reguluje zakres definicji analitycznej (zawęża lub rozszerza)

Zakres - zbiór desygnatów które obejmuje definicja

Desygnat - słowny odpowiednik rzeczy

1. Definicja analityczna za wąska występuje wtedy gdy zakres członu określającego nie obejmuje pewnych desygnatów należących do zakresu członu określonego

2. Definicja analityczna za szeroka - zawiera takie desygnaty które nie należą do zakresu członu określanego

3. Błędne koło bezpośrednie - określenie terminu poprzez terminy zawierające w charakterze składnika ten że termin (kiedy używamy słowa definiowanego w definicji)

4. Błędne koło pośrednie - określenie terminu A, za pomocą terminu B, gdy termin B jest określany przez termin A

5. Używanie w definicji z nieznajomymi wyrazami

Definicja - to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy też przedmiotów pewnego rodzaju, którą tylko tym przedmiotom można przypisać; powinna ona ujmować najważniejsze cechy przedmiotów.

KLASYFIKACJA LOGICZNA - wyróżnienie zakresów cząstkowych, stanowiących części zakresu danej nazwy

ZASADY:

KLASYFIKACJA WYCZERPUJĄCA - suma zakresów, na które jest podzielony zakres danej nazwy jest równa całemu temu zakresowi

KLASYFIKACJA ROZŁĄCZNA - żaden element zakresu dzielonego nie zawiera się w dwóch różnych zakresach cząstkowych

ZASADY PODZIAŁU - każdy zakres cząstkowy musi posiadać cechę

PODZIAŁ DYCHOTOMICZNY - podział na dwa elementy

PODZIAŁ KONTRADYKTONICZNY - podział na elementy sprzeczne

KLASYFIKACJA NATURALNA - polega na wyróżnianiu czegoś swoistego dla danej podgrupy

STOSUNEK SYMETRYCZNY - zachodzi zawsze między dwoma rzeczami jednocześnie i obustronnie A↔B np. koleżeństwo

STOSUNEK NIESYMETRYCZNY - zachodzi jednokierunkowo A→B Jan ogląda Piotra, a Piotr Jana nie

STOSUNEK ASYMETRYCZNY - A←B np. ojcostwo, starostwo

STOSUNEK PRZECHODNI - zachodzi między nimi trzema jednostkami nawzajem A→B→C to A→C

STOSUNEK NIEPRZECHODNI - zachodzi między pierwszym i drugim, drugim i trzecim elementem zbioru, ale nie zachodzi między pierwszym i trzecim A→B B→C A≠C

STOSUNEK PRZECIWPRZECHODNI -

UPORZĄDKOWANIE - to wskazanie stosunków asymetrycznych, przechodnich i spójnych w danym zbiorze A←B A→B B→C A≠C

Klasyfikacja jest podziałem spiętrzonym na zakresy te dzielimy dalej na zakresy WSPÓŁRZĘDNE, gdzie każdy z nich (B,C,D) jest zakresem PODRZĘDNYM względem zakresu głównego [A]

PORÓWNANIE - szukanie elementów wspólnych i rozłącznych 2 zbiorów elementów

TWORZENIE TYPOLOGII:

• wyróżnienie typów (typy idealne) opisanie ich

• porównanie analizowanych zbiorów do wyróżnionych typów

• grupowanie

ZADANIE LOGICZNE - zdanie oznajmiające, opisujące nam rzeczywistość, musi być jednocześnie

WARTOŚĆ ZDANIA - prawdziwe lub fałszywe - logika dwuwarstwowa

- zdanie prawdziwe: opisuje rzeczywistość taką, jaka ona jest

- zdanie fałszywe: opisuje rzeczywistość inaczej niż jest naprawdę

Wartość logiczna zdania jest obiektywna - nie zależy od poglądów innych osób

KRYTERIUM PRAWDZIWOŚĆI - rozstrzygamy poprzez zmysły, praktykę życiową, społeczną itd.

- zdanie analityczne: jego prawdziwość jest oczywista ze względna samo znaczenie używanych słów. Nie można mu zaprzeczyć bez naruszenia reguł określających znaczenie słów w danym języku

- zdanie wewnętrznie kontradyktoryczne: jest fałszywe co stwierdzamy po znaczeniu użytych w nim słów - jego fałszywość jest oczywista

- zdanie syntetyczne: wartość tych zdań [fałszywe czy prawdziwe] poznajemy dopiero po odwołaniu się do doświadczeń - ich wartość nie jest oczywista i trzeba to sprawdzić

WYPOWIEDZ NIEZUPEŁNA - nie jest zdaniem logicznym dopóki słuchacz nie domyśli się pewnych uzupełnień tej wypowiedzi pominiętych przez mówiącego, musi być kontekst np.: ”deszcz jest pożyteczny”, - dla kogo? i kiedy?

ZDANIE GRAMATYCZNE - konstrukcja z osobową formą czasownika

ZDANIE ZŁOŻONE - oceniamy każde zdanie proste oddzielnie każdy jego fragment gdy tylko jeden fragment jest fałszywy to całe zdanie złożone jest fałszywe

O PRAWDZIWOŚCI nie decyduje większość

---