materiały egzamin, VAT AE Wersja Uproszczona


PODATEK VAT - zagadnienia ogólne

Podstawy prawne:

Po raz pierwszy w Polsce został wprowadzony ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11 poz. 50), z póżn. zm., która weszła w życie 5 lipca 1993.

W wyniku konieczności dostosowania ww. ustawy do wymogów Dyrektyw UE, w 2004zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 11 marca 2004 Dz. U. z 2004, nr 54, poz. 535. Najnowsza jej nowelizacja nastąpiła 23 października 2009. Jest to ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług Dz. U. z 2009, nr 195, poz 1504, oraz z 2 grudnia 2009 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług Dz. U. nr 215, poz. 1666. Wiele istotnych kwestii zostało także uregulowanych w przepisach aktów wykonawczych wydanych na podstawie delegacji zawartych w ustawie - Rozporządzenia Ministra Finansów.

Istota podatku

Określany jako VAT (Value Added Tax) - jest odmianą podatku obrotowego i zajmuje w tej grupie najważniejsze miejsce. Był znany już w starożytnej Grecji oraz Rzymie , jednak najwcześniej został wprowadzony w Hiszpanii w 1342 roku. Obciążenie tego typu przejściowo stosowano w Stanach Zjednoczony w czasie wojny domowej w latach 1862 - 1865. Przez następne lata był pomijany aż do momentu gdy zaszła potrzeba odbudowy zniszczeń po pierwszej wojnie światowej . W celu uzyskania środków na ten cel został wprowadzony podatek obrotowy w Niemczech -1916 , we Włoszech i w Czechosłowacji w 1919, we Francji w 1920, na Węgrzech i w Rumunii w 1921,

Podatek od towarów i usług ma charakter pośredni , tzn. podmiot będący podatnikiem nie ponosi faktycznego, ekonomicznego ciężaru tego podatku, który co do zasady obciąża podmiot, który jest nabywcą ostatecznym towarów i usług. Podstawą opodatkowania podatku VAT jest obrót netto. Oznacza to że, podatek jest liczony metodą „od stu” czyli podstawą opodatkowania jest wartość obrotu netto.

Cechy podatku VAT

Omawiając istotę podatku VAT należy wskazać na wzajemnie przenikające się cechy tego podatku jak:

Zasada neutralności dla podatnika wyraża się w tym, że poprzez realizację prawa do odliczenia podatku naliczonego podatnik nie ponosi faktycznego ciężaru tego podatku. Oznacza to, że podatek VAT nie powinien obciążać podatników, którzy nabywają towary i usługi w celu ich dalszej odsprzedaży, przerobu, wykorzystywania dla potrzeb działalności, etc, lecz ciężarem tego podatku powinien być obciążony ich beneficjent będący ostatecznym konsumentem.

Powszechność ma gwarantować, że każda transakcja wykonywana w ramach działalności gospodarczej była objęta tym podatkiem. Wszelkie odstępstwa od zasady powszechności mogą mieć charakter jedynie wyjątkowy i muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami.

Wielofazowość oznacza, że podatek ten naliczany jest w każdej fazie obrotu. Można stwierdzić, że ogólna kwota podatku nie zależy od liczby faz obrotu, decydujące znaczenie ma wartość dodana powstająca w każdej fazie obrotu. Prawo do odliczenia zostało wprowadzone, aby całkowicie uwolnić przedsiębiorcę od kosztów VAT zapłaconego lub podlegającego zapłacie w toku jego działalności gospodarczej. Wspólny system podatku VAT gwarantuje, iż wszelka działalność gospodarcza niezależnie od jej celu lub rezultatu jest opodatkowana w sposób całkowicie neutralny pod warunkiem, że działalność ta podlega temu podatkowi.

Unikanie podwójnego opodatkowania oznacza, że dana czynność powinna być opodatkowana tylko raz. Wykluczone jest nie tylko podwójne opodatkowanie, ale także brak opodatkowania.

Zachowanie warunków konkurencji. Dzięki spójnemu systemowi opodatkowania dla wszystkich podmiotów zarówno polskich jak i zagranicznych, VAT powinien zapewnić równe warunki opodatkowania dla wszystkich uczestników obrotu gospodarczego.

Zakres przedmiotowy

Na mocy art. 5 ustawy, przedmiotem opodatkowania jest:

Zgodnie z ustawą czynności określone w ustawie podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków i form określonych przepisami prawa.

Opodatkowaniu podatkiem podlegają również towary własnej produkcji i towary , które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów , w przypadku

Przez dostawę towarów, która podlega opodatkowaniu , ustawa rozumie przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w tym również.

lub przeniesienie z mocy prawa , prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie

Dostawą jest również przekazanie przez podatnika towarów należących do niego przedsiębiorstwa na cele inne niż na cele niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem.

Ustawa pod pojęciem świadczenia usług które podlegają opodatkowaniu , uznaje każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej , osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej , które nie stanowi dostawy w tym również

Przez świadczenie usług, które podlega opodatkowaniu, rozumie się także nieodpłatne świadczenie nie będące dostawą na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, wspólników udziałowców , akcjonariuszy członków organów stanowiących osób prawnych , członków spółdzielni i ich domowników oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług , jeżeli nie są one związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami , w całości lub w części.

Z kolei wewnątrz wspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem jako czynność podlegająca opodatkowaniu należy rozumieć nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami , które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo wysyłki niezależnie od tego kto przewozi towar i na czyje zlecenie towar jest przewożony. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jest swego rodzaju importem wewnątrzunijnym. Podatek jaki jest należny z tytułu tego obrotu jest rozliczany przez nabywcę towarów w państwie do którego następuje dostawa towarów.

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów to kolejna czynność opodatkowana VAT. Jest to wywóz towarów terytorium kraju na terytorium innego państwa członkowskiego .Rozwiązanie to stosuje się pod warunkiem, że nabywca towarów jest:

Organy właściwe dla podatników rozliczających podatek VAT

Generalnie właściwym dla podatnika organem jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Jeżeli to miejsce objęte jest zakresem działania dwóch lub więcej urzędów skarbowych wtedy właściwość miejscową ustala się ;

  1. dla osób prawnych oraz jednostek nie mających osobowości prawnej - ze względu na adres siedziby

  2. dla osób fizycznych - ze względu na miejsce zamieszkania.

Dla podatników którzy nie posiadają stałego miejsca zamieszkania lub siedziby na terytorium kraju właściwym urzędem jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa Śródmieście

Zakres podmiotowy

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne , które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą , bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Podatnikiem może być także za zgodą naczelnika właściwego urzędu skarbowego- jednostka organizacyjna osoby prawnej , która jest organizacją pożytku publicznego. Podatnikiem nie jest jednak organ administracji publicznej i urząd administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla których realizacji zostały one powołane, z wyłączeniem czynność wykonywanych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Podatnicy , którzy podlegają opodatkowaniu , a nie posiadają siedziby , stałego miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania na terytorium kraju ,mają obowiązek zarejestrowania się jako czynny podatnik VAT. W takim przypadku ustanawia się dla takiego podatnika tzw przedstawiciela podatkowego.

Podatnikami VAT są również osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne , nie będące podatnikami , jeżeli dokonują wewnątrz wspólnotowej dostawy nowych środków transportu , w przypadku gdy okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy. Nowym środkiem transportu w rozumieniu ustawy są;

Podatnikami VAT są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

Z kolei organy egzekucyjne oraz komornicy sądowi , którzy wykonują czynności egzekucyjne są uznani przez ustawę za płatnika podatku od dostawy , dokonywanej w trybie egzekucji , towarów będących własnością dłużnika. Lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Proponowana zmiana limitów dla drobnych przedsiębiorców

W 2009 limit obrotów, do wysokości którego podatnicy mogli korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, wynosił 50.000 zł.

Możliwość korzystania ze zwolnienia z VAT do określonego poziomu obrotów została wprowadzona do ustawy o VAT na podstawie art. 287 Dyrektywy 2006/112/WE RADY z 28 listopada 2006 r. W powołanym przepisie określono , że państwa członkowskie mogą przyznać zwolnienie podatnikom, których roczny obrót nie jest większy niż równowartość w walucie krajowej limitów podanych w tym przepisie. Dla Polski limit ten określono na poziomie 10.000 euro, co w przeliczeniu na złote (zgodnie z art. 399 i 400 ww. dyrektywy) daje kwotę 50.000 zł.

Ministerstwo Finansów zaproponowało podwyższenie limitu zwolnienia podmiotowego z VAT do kwoty 30.000 euro ( tj. 150.000 zł). Jednak ze względu na trudną sytuację budżetową zaproponowano, aby limit powyższy był podwyższany stopniowo:

Z takim wnioskiem wystąpiła Polska we wniosku o derogację do Komisji Europejskiej argumentując, iż w porównaniu do innych państw członkowskich Polska ma jeden z najniższych limitów obrotu uprawniającego do korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Wskazano również, że podwyższenie ww. limitu ułatwiłoby prowadzenie działalności gospodarczej podatnikom osiągającym niewielkie obroty, poprzez zmniejszenie obciążeń administracyjnych (podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT nie ma obowiązku m.in. prowadzenia pełnej ewidencji, czy składania deklaracji dla tego podatku). W konsekwencji podwyższenie limitu obrotów dla zwolnienia podmiotowego z VAT wpłynęłoby korzystnie na rozwój drobnej wytwórczości.

20 października 2009 Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję upoważniającą Polskę do zwolnienia z VAT podatników, których roczny obrót nie przekracza równowartości 30 000 euro w walucie krajowej, zgodnie z kursem wymiany w dniu jej przystąpienia (Dz.Urz.UE L283)

ww. pozycje nabierają moc prawną wg wskazanego harmonogramu

Przykład

Pan X prowadzi działalność gospodarczą od 2008 r. jako czynny podatnik VAT. W 2009 r. podatnik uzyskał następujące obroty:

Ponieważ wartość sprzedaży w 2009 r. uwzględniana dla celów ustalenia limitu zwolnienia podmiotowego z VAT nie przekroczyła 50.000 zł (wyniosła bowiem: 40.000 zł + 9.000 zł = 49.000 zł), podatnik może powrócić do zwolnienia podmiotowego z VAT.

Wybór czy rezygnacja ze zwolnienia od VAT - co jest bardziej opłacalne?

Poniższe wyjaśnienia dotyczą przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535; ostatnia zmiana w Dz. U. z 2009 r. nr 3, poz. 11), zwanej dalej „ustawą o VAT”.

Podatnik rozpoczyna prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej. Co jest dla niego bardziej korzystne: wybór zwolnienia z VAT, czy też rezygnacja z tego zwolnienia?

Podatnik, który rozpocznie w tym roku wykonywanie czynności opodatkowanych, może zdecydować się na korzystanie ze zwolnienia od tego podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 50.000 zł. (2009) 

Przykład

Jeżeli podatnik rozpoczął wykonywanie działalności 22 czerwca 2009 r., to ze względu na fakt, że do końca roku pozostaną jeszcze 193 dni, limit obrotów uprawniających do zwolnienia podmiotowego wyniesie: ( 50.000 zł / 365 ) x 193 dni = 26.438,36 zł.

Ustawodawca przewidział również możliwość rezygnacji ze zwolnienia

Aby zdecydować, wybór której opcji jest korzystniejszy, podatnik musi przede wszystkim przeanalizować okoliczności faktyczne, a także dokonać analizy założeń, które zamierza zrealizować w przyszłości. Decydujące znaczenie w podjęciu decyzji będzie miało ustalenie następujących okoliczności:

W sytuacji bowiem, gdy planowane są znaczne nakłady inwestycyjne, opłacalna może się okazać rejestracja i rozliczanie VAT. Związane jest to z możliwością odzyskania podatku naliczonego od dokonanych zakupów.

Ponadto, jeżeli w dłuższej perspektywie czasu u podatnika występowałaby sprzedaż opodatkowana według stawek niższych niż podstawowa i z tego powodu powstawałaby nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, zdecydowanie opłacalna byłaby rezygnacja ze zwolnienia z VAT.

Istotne jest również, kim będą kontrahenci podatnika. Podatnicy VAT są bowiem zainteresowani współpracą z czynnymi podatnikami. Wynika to z tego, że dokonywane między nimi transakcje udokumentowane fakturami VAT stanowią podstawę do odliczenia VAT. Natomiast w przypadku transakcji z podatnikami zwolnionymi nie jest to możliwe.

Kiedy powstanie obowiązek podatkowy w VAT?

Zasadniczo, obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeśli dostawa towaru lub wykonanie usługi winno być potwierdzone fakturą, wówczas obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 19 ust. 1 i 4 ustawy o VAT).

Więc co do zasady, obowiązek podatkowy w postaci podatku od towarów i usług powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi.

W eksporcie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą potwierdzenia przez urząd celny wywozu towaru poza terytorium Wspólnoty natomiast w imporcie powstaje co do zasady z chwilą powstania długu celnego

Od tej ogólnej zasady ustawodawca przewidział szereg wyjątków, wśród których znalazła się m.in. dostawa wysyłkowa dokonywana za zaliczeniem pocztowym. Otóż w art. 19 ust. 13 pkt 6 ustawy o VAT zapisano, że w przypadku dostawy wysyłkowej dokonywanej za zaliczeniem pocztowym, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania zapłaty. Dla tej sprzedaży podatnicy wystawiają faktury na zasadach ogólnych, lecz faktury te pozostają bez wpływu na datę powstania obowiązku podatkowego. Obowiązku tego nie powoduje także moment wydania towaru.

Powyższy przepis dotyczy także sytuacji, gdy przesyłki realizowane są przez firmy kurierskie, a na dokumentach przesyłkowych widnieje określenie „za pobraniem”. Tak też wyjaśnił Urząd Skarbowy Warszawa-Targówek w postanowieniu z 12 kwietnia 2007 r., nr 1437/ZP/443-9/07/EZ:

„(…) należy uznać, iż otrzymanie zapłaty w przypadku dostawy wysyłkowej dokonanej za zaliczeniem pocztowym jest równoznaczne z otrzymaniem zapłaty w przypadku dostawy za pobraniem przez firmę kurierską. Moment powstania obowiązku podatkowego w obydwu przypadkach jest tożsamy. (…)”

Moment otrzymania zapłaty będzie także decydujący, gdy wysyłka towaru następuje po dokonaniu płatności przez klienta. Jak bowiem wynika z art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, jeśli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.

Podsumowując:

Obowiązek podatkowy przy sprzedaży przez Internet, realizowanej zarówno za zaliczeniem pocztowym (za pobraniem), jak i po wcześniejszym dokonaniu płatności, powstaje z chwilą otrzymania przez sprzedawcę zapłaty. Momentu otrzymania zapłaty nie należy utożsamiać z przekazaniem przez klienta pieniędzy listonoszowi czy kurierowi, lecz z datą otrzymania tych pieniędzy przez sprzedawcę. W obrocie bezgotówkowym taką datą będzie wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy sprzedawcy.

Termin wystawienia faktury VAT a obowiązek podatkowy w VAT

Co do zasady, fakturę wystawia się w ciągu 7 dni od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli jednak usługa ma charakter ciągły (np. usługa księgowa), gdzie na fakturze podatnik wykazuje jedynie miesiąc i rok dokonania sprzedaży, fakturę wystawia się nie później niż 7. dnia od zakończenia miesiąca, w którym dokonano sprzedaży (§ 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie m.in. wystawiania faktur).

WAŻNE: Jeżeli faktura jest wystawiona do 7. dnia od zakończenia miesiąca, w którym wykonano usługę, to data jej wystawienia jest jednocześnie datą powstania obowiązku podatkowego w VAT (jeżeli wcześniej nie otrzymano zapłaty).

Przykład

W czerwcu 2009 r. biuro rachunkowe wykonało usługę księgową, która dotyczyła rozliczenia podatkowego za maj br.

Wariant I: Fakturę wystawiono 10 czerwca br. Do tego dnia nie otrzymano zapłaty.

Obowiązek podatkowy powstał w dniu wystawienia faktury (tj. 10 czerwca br.).

Wariant II: Fakturę wystawiono 2 lipca br. Kontrahent zapłacił 20 czerwca br.

Obowiązek podatkowy powstał w dniu otrzymania zapłaty (tj. 20 czerwca br.).

Wariant III: Fakturę wystawiono 10 lipca br. i tego dnia otrzymano zapłatę od kontrahenta.

Ponieważ faktura została wystawiona po obowiązującym terminie, obowiązek podatkowy powstał 7 lipca br. (tj. w dniu, w którym faktura powinna być wystawiona).

ZWROT VAT

Podstawowym terminem zwrotu VAT jest okres 60 dni. W niektórych okolicznościach termin ten może zostać skrócony do 25 dni. Niezbędne jest jednak spełnienie warunków określonych w art. 87 ust. 6 ustawy o VAT. Z powołanego przepisu wynika, że na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową, urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić nadwyżkę VAT naliczonego nad należnym w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikają z:

1) faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 z późn. zm.),

2) dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji celnych i zostały przez podatnika zapłacone,

3) importu towarów rozliczanego w ramach procedury uproszczonej (gdy VAT rozliczany jest poprzez deklarację podatkową), wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu usług lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji.

ROZLICZENIE VAT NALICZONY VAT NALEŻNY

FAZY

Podstawa opodatkowania

Stawka

VAT NALICZONY

VAT NALEŻNY

VAT do Urzędu Skarbowego

Cena Brutto

I.

1 000 zł

22%

0 zł

220 zł

220 zł *

1 220,-

II.

3 000 zł

22%

220 zł

660 zł

440 zł *

3 660,-

III.

6 000 zł

22%

660 zł

1320 zł

660 zł *

7 320,-

IV.

9 000 zł

22%

1 320 zł

1980 zł

660 zł *

10 980,-

*220 - 0 zł = 220 (czyli VAT naliczony - VAT należny)

Obowiązkiem podatnika podatku VAT jest rozliczenie ww. transakcji w deklaracji VAT -7

Przykład

Podatnik otrzymał fakturę od kontrahenta z USA w przeliczeniu na złote na kwotę 12.000 zł. Firma przewozowa wystawiła fakturę, obciążając nabywcę kosztami transportu towaru do granicy Wspólnoty na kwotę 2.000 zł oraz kosztami transportu towaru do miejsca ich przeznaczenia w kraju na kwotę 1.000 zł. Ustalono:

CŁO + VAT

CENA BRUTTO x 100 ,

Przykład:

Wartość celna towaru 5 000 zł

Stawka CŁA 10%

Stawka AKCYZY 30%

Stawka VAT 22%

5 000 x 10% = 500 zł (cło)

5500 x 30% = 1650 zł (akcyza)

7150 x 22% = 1573 zł (VAT)

Przykładowe rozliczenie na VAT-7

Przykład

Podatnik zakupił nowy samochód osobowy od obywatela z Niemiec. Zgodnie z umową kupna-sprzedaży z 20 maja br., wartość pojazdu wynosi 10.000 euro. Średni kurs NBP z 19 maja br. (z dnia poprzedzającego dzień powstania obowiązku podatkowego w VAT) wynosił 4,3821 zł/euro. Akcyza od zakupu pojazdu wynosiła 1.300 zł (kwota przykładowa).

Podatnik ustalił:

  • podstawę opodatkowania VAT: (10.000 euro x 4,3821 zł/euro) + 1.300 zł = 45.121 zł,

  • kwotę podatku, którą wpłacił do urzędu skarbowego w terminie 14 dni od zakupu pojazdu (w zaokrągleniu do pełnego złotego): 45.121 zł x 22% = 9.927 zł.

W deklaracji VAT za maj br. (składanej do 25 czerwca br.) w części dotyczącej VAT należnego podatnik wykazał:

  • w poz. 32 (podstawa opodatkowania WNT): 45.121 zł,

  • w poz. 33 (VAT należny): 9.927 zł,

  • w poz. 41 (VAT zapłacony w terminie 14 dni od zakupu pojazdu): 9.927 zł.

Natomiast w części dotyczącej podatku naliczonego podatnik wykazał:

  • w poz. 46: 45.121 zł,

  • w poz. 47 (VAT naliczony podlegający odliczeniu - w zaokrągleniu do pełnego złotego): 9.927 zł x 60% = 5.956 zł.

Na marginesie warto dodać, że jeżeli przedmiotem działalności podatnika jest odsprzedaż pojazdów, nie znajdzie zastosowania przepis ograniczający odliczenie VAT do wysokości 60% kwoty podatku należnego od WNT (nie więcej niż 6.000 zł). W tym przypadku VAT podlega odliczeniu w całości - jeżeli zakup związany jest z wykonywaniem czynności opodatkowanych.

Rejestracja na potrzeby VAT a prawo do odliczenia podatku naliczonego

Co do zasady, prawo do odliczenia VAT przysługuje podatnikom VAT, którzy złożyli zgłoszenie rejestracyjne VAT-R, rezygnując ze zwolnienia z VAT. W praktyce występują przypadki, gdy podatnik dokonuje zakupów jeszcze przed złożeniem dokumentu rejestracyjnego. Taka sytuacja może dotyczyć podatników rozpoczynających działalność gospodarczą lub podatników, którzy utracili prawo do korzystania ze zwolnienia z VAT (np. ze względu na przekroczenie limitu obrotów), lecz rejestracji na potrzeby VAT dokonali z opóźnieniem.

Jeszcze do niedawna niektóre organy podatkowe kwestionowały prawo do odliczenia VAT od zakupów dokonanych przed dniem rejestracji uznając, że zakup nie był dokonany przez czynnego podatnika VAT. Jednak sądy wielokrotnie podważały taką interpretację przepisów, podkreślając, że skoro odliczenie VAT realizowane jest poprzez deklarację VAT, to jedyną przeszkodą w odliczeniu VAT przez podmiot niezarejestrowany jest brak prawa do złożenia deklaracji VAT. Jeżeli jednak podmiot dokona rejestracji na potrzeby VAT, a tym samym uzyska prawo do składania deklaracji, może odliczyć VAT z faktur wystawionych przed tą rejestracją, jeżeli tylko zakupione towary lub usługi będą wykorzystywane do działalności opodatkowanej, a wydatek nie został wymieniony w art. 88 ustawy o VAT jako wydatek, od którego VAT nie podlega odliczeniu (por. wyrok WSA w Warszawie z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 2244/04, wyrok WSA w Olsztynie z 5 stycznia 2006 r., sygn. akt I SA/Ol 445/05, wyrok WSA w Łodzi z 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I SA/Łd 149/08).

Na skutek jednolitej linii orzecznictwa w przedmiotowej sprawie obecnie powszechnie uznaje się, że VAT naliczony od zakupów dokonanych przed rejestracją podlega odliczeniu, jeśli tylko w momencie dokonywania tego odliczenia (składania deklaracji VAT) podatnik jest już podatnikiem VAT czynnym. Takie stanowisko zaprezentowała przykładowo Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 23 maja 2008 r., nr IPPP1-443-349/08-2/AK, czy Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 27 czerwca 2008 r., nr IBPP1/443-619/08/MS (KAN-4065/04/08):

„(…) prawo do obniżenia podatku należnego powstaje u wszystkich podatników, o ile wykażą, że zakupy były związane z bieżącą lub przyszłą działalnością opodatkowaną, a warunek rejestracji jest niezbędny wyłącznie do skorzystania przez podatnika z prawa do obniżenia podatku należnego. Trzeba rozróżnić moment powstania prawa do odliczenia od momentu skorzystania z tego prawa. Jak już wspomniano jego realizacja następuje poprzez złożenie deklaracji podatkowej, wyrażającej wolę skorzystania przez podatnika z prawa do odliczenia i aby skutecznie zrealizować już powstałe uprawnienie, podatnik musi usunąć - najpóźniej przez skorzystaniem z tego prawa - wszelkie przesłanki negatywne, w tym brak rejestracji, który uniemożliwia identyfikowanie go jako podatnika. (…)”

Od jakich zakupów można odliczyć VAT?

Podstawowa zasada dotycząca prawa podatnika do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, wyrażona została w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.). Z przepisu tego wynika, iż najistotniejszym warunkiem umożliwiającym podatnikowi VAT skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego, jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Jeżeli związek taki występuje, wówczas podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z otrzymanych faktur z tytułu nabycia towarów i usług, a także tych faktur, które potwierdzają dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego. Podatnik ma również prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez komitenta z tytułu dostawy towarów będącej przedmiotem umowy komisu. Kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu stanowi także: suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego i deklaracji importowej (w przypadku importu),

Ustawodawca przewidział również przypadki, gdy pomimo, iż wydatek nie jest związany z czynnościami opodatkowanymi, to i tak podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT. Przypadki te wymieniono poniżej.

Na podstawie art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia przez podatnika usług poza terytorium kraju, jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy o VAT, czynność przekazania przez podatnika prezentów o małej wartości i próbek, jeżeli jest związana z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem, jest czynnością nie podlegającą opodatkowaniu. Natomiast mimo to - na podstawie art. 86 ust. 8 pkt 2 ustawy o VAT - podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabywanych w związku z tymi czynnościami towarów i usług.

Prawo do odliczenia VAT przysługuje również od towarów zakupionych na cele charytatywne. Pomimo, że przekazywanie żywności niekiedy korzysta ze zwolnienia z VAT (art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT), to producent przekazujący wyroby spożywcze na cele charytatywne nie traci prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z zakupem towarów (usług) wykorzystywanych do produkcji tych wyrobów spożywczych. Odliczenie to przysługuje mu bowiem na podstawie art. 86 ust. 8 pkt 3 ustawy o VAT.

Podatnik ma również prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą czynności wykonywanych na terytorium kraju, a mianowicie:

1) transakcji ubezpieczeniowych i re­asekuracyjnych, w tym świadczonych przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych,

2) udzielania i pośrednictwa w udzieleniu kredytu oraz zarządzania kredytem przez kredytodawcę,

3) pośrednictwa lub wszelkich działań w zakresie gwarancji kredytowych lub jakiegokolwiek innego zabezpieczenia pieniędzy oraz zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę,

4) transakcji, w tym pośrednictwa, dotyczących rachunków terminowych i bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem inkasa należności i faktoringu,

5) transakcji, w tym pośrednictwa dotyczącego walut, banknotów i monet używanych jako prawne środki płatnicze, z wyłączeniem przedmiotów kolekcjonerskich; przez przedmioty kolekcjonerskie rozumie się monety ze złota, srebra oraz innych metali lub banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy, a także monety o wartości numizmatycznej,

6) transakcji, w tym pośrednictwa, z wyłączeniem zarządzania i przechowywania, których przedmiotem są akcje, udziały w spółkach i stowarzyszeniach, obligacje i inne papiery wartościowe, z wyłączeniem dokumentów ustanawiających tytuł prawny do towarów oraz następujących praw lub papierów wartościowych:

a) prawa do określonego udziału w nieruchomości,

b) praw rzeczowych dających ich posiadaczowi prawo użytkowania w stosunku do nieruchomości,

c) udziałów lub akcji, dających ich posiadaczowi prawo własności lub użytkowania w stosunku do nieruchomości lub jej części

- w przypadku gdy miejscem świadczenia tych usług jest terytorium państwa trzeciego lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych, pod warunkiem że podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Wymienione czynności są w Polsce czynnościami zwolnionymi z VAT, więc podatnikowi nie powinno przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego z nimi związanego. Jeżeli jednak miejscem świadczenia tych czynności (w rozumieniu ustawy o VAT) będzie terytorium państwa spoza Wspólnoty, wówczas, na podstawie art. 86 ust. 9 ustawy o VAT, podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Faktura jako podstawa odliczenia VAT

Podstawowym dokumentem uprawniającym do odliczenia VAT, jest faktura VAT. Dane, jakie powinna zawierać faktura, zawiera § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. (Dz. U. nr 212, poz. 1337), w sprawie m.in. wystawiania faktur. Na podstawie powołanego przepisu, faktura powinna zawierać co najmniej:

1) imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy;

2) numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 10 i 11;

3) numer kolejny faktury oznaczonej jako „FAKTURA VAT”;

4) dzień, miesiąc i rok wystawienia faktury, a w przypadku, gdy data ta różni się od daty sprzedaży, również datę sprzedaży; w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym podatnik może podać na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży, pod warunkiem podania daty wystawienia faktury;

5) nazwę (rodzaj) towaru lub usługi;

6) miarę i ilość sprzedanych towarów lub zakres wykonanych usług;

7) cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);

8) wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);

9) stawki podatku;

10) sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz nie podlegających opodatkowaniu;

11) kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;

12) kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem.

Niektóre faktury muszą zawierać również dodatkowe elementy, np.:

Regulacje w tym zakresie zawarto w § 5 ust. 2-15 ww. rozporządzenia.

Z dniem 1 grudnia 2008 r. dane, jakie powinna zawierać faktura VAT, uległy modyfikacjom. Obecnie podatnik nie ma już obowiązku umieszczania na fakturze m.in.:

Dokumenty uznawane za faktury

Zgodnie z § 17 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie m.in. wystawiania faktur, za fakturę uznaje się również:

1) bilety jednorazowe, wydawane przez podatników uprawnionych do świadczenia usług polegających na przewozie osób: kolejami normalnotorowymi, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami, jeżeli zawierają następujące dane:

a) nazwę i numer identyfikacji podatkowej sprzedawcy,

b) numer i datę wystawienia biletu,

c) odległość taryfową nie mniejszą niż 50 km,

d) kwotę należności wraz z podatkiem,

e) kwotę podatku;

2) dowody zapłaty za usługi radiokomunikacji przywoławczej, jeżeli zawierają następujące dane:

a) nazwy i numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy,

b) kwotę należności wraz z podatkiem,

c) kwotę podatku;

3) dokumenty dotyczące usług pośrednictwa finansowego zwolnionych od podatku, jeżeli zawierają co najmniej następujące dane:

a) określenie usługodawcy i usługobiorcy,

b) numer kolejny i datę ich wystawienia,

c) nazwę usługi,

d) kwotę, której dotyczy dokument;

4) dowody zapłaty za przejazdy autostradami płatnymi, jeżeli zawierają następujące dane:

a) nazwę i numer identyfikacji podatkowej sprzedawcy,

b) numer kolejny i datę wystawienia,

c) nazwę autostrady, za przejazd którą pobierana jest opłata,

d) kwotę należności wraz z podatkiem,

e) kwotę podatku;

5) rachunki, o których mowa w art. 87 i 88 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60, z późn. zm.), wystawiane przez podatników nie obowiązanych do wystawiania faktur według zasad określonych w § 4, 5, 7-14, 16-20 i 22.

Dokumenty powyższe uprawniają do odliczania VAT na takich samych zasadach, jak faktury VAT.

Błędnie wystawiona faktura a prawo do odliczenia VAT

Czy można odliczyć VAT z faktury zawierającej błędy, np. z faktury, w której nie podano numeru NIP lub gdy podano błędną stawkę VAT. Jak zaznaczono w § 15 ust. 1 ww. rozporządzenia, nabywca towaru, który otrzymał fakturę (lub fakturę korygującą) zawierającą pomyłki dotyczące jakiejkolwiek informacji wiążącej się zwłaszcza ze sprzedawcą lub nabywcą lub oznaczeniem towaru lub usługi (z wyjątkiem pomyłek dotyczących jednostki miary, ilości, ceny jednostkowej, stawki podatku, kwoty podatku, wartości brutto itd.), może wystawić fakturę nazwaną notą korygującą.

Natomiast żadne przepisy ustawy o VAT ani rozporządzenia nie zabraniają odliczania VAT z faktury, która zawiera błędy. Nie ma zatem konieczności wstrzymywania się z odliczeniem podatku naliczonego z takiej faktury do momentu otrzymania potwierdzonej noty korygującej. Tak też uznała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2008 r., nr IP-PP2-443-158/08-2/IB:

„(…) brak prawa do odliczenia podatku naliczonego dotyczy tylko tych pozycji i tych czynności wykazanych w fakturze VAT, które zostały uznane za nieprawidłowe, czyli w których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością lub stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane lub są czynnościami pozornymi. (…) faktury otrzymane od dostawcy niezawierające „kwoty należności ogółem wraz z należnym podatkiem wyrażonej słownie” są wadliwe technicznie. Błąd techniczny nie narusza jednak materialnoprawnych wymogów faktury, przez co nie wywołuje skutku materialnego w postaci zmian w przedmiocie lub podstawie opodatkowania, mogącego prowadzić do niewłaściwego określenia podatku naliczonego i nie wywołuje negatywnych skutków w zakresie możliwości odliczenia podatku VAT. Biorąc pod uwagę, iż zakupione od kontrahenta towary są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, spółka X ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwoty podatku naliczonego zawartego w fakturach dokumentujących dostawę ww. towarów zawierających opisaną wadę techniczną. (…)”

Ważne: Od 1 grudnia 2008 r. nie ma obowiązku podawania na fakturze kwoty należności wyrażonej słownie.

Jedynie w przypadku, gdy istnieją wątpliwości, czy faktura dotyczy konkretnego podatnika, wstrzymanie się z odliczeniem VAT może być uzasadnione.

Przykład

W Poznaniu przy ul. Chrobrego mają siedzibę dwie spółki: spółka cywilna X i spółka z o.o. X, będące odrębnymi podatnikami VAT. W maju 2009 r. do spółki z o.o. wpłynęła faktura, na której nie podano NIP. Ponieważ adresy i nazwy podmiotów są podobne, może powstać wątpliwość, której z firm faktura ta dotyczy. W takim przypadku należałoby wstrzymać się z odliczeniem podatku naliczonego do momentu otrzymania potwierdzonej noty korygującej.

Przypadki, kiedy VAT nie podlega odliczeniu

Ustawodawca przewidział przypadki, gdy pomimo że zakup związany jest z działalnością opodatkowaną oraz został udokumentowany prawidłowo sporządzoną fakturą VAT, to i tak nabywcy nie przysługuje prawo do odliczenia VAT. Przypadki te wymieniono w art. 88 ust. 1 i 3a ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy o VAT, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do:

Natomiast na mocy art. 88 ust. 3a ww. ustawy, odliczenie VAT nie przysługuje z faktur i dokumentów celnych w przypadku, gdy:

Ponadto ustawodawca formułując generalną zasadę prawa do odliczenia podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności opodatkowanych, jednocześnie zastrzegł, iż prawo to nie przysługuje pewnym kategoriom podatników. Prawa do obniżania podatku należnego o podatek naliczony przy nabyciu towarów i usług nie mają np. podatnicy:

Wymienione powyżej podmioty są podatnikami VAT, nie korzystającymi ze zwolnienia podmiotowego, a mimo to nie mają prawa do odliczania podatku VAT.

Usługi gastronomiczne

Podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT m.in. od zakupu usługi gastronomicznej (z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób). Ustawodawca, posługując się pojęciem usług gastronomicznych, nie powołał jednocześnie żadnych symboli statystycznych, w oparciu o które można by te usługi zidentyfikować.

Według PKWiU, usługi gastronomiczne sklasyfikowane są w grupowaniu 55.30. Natomiast osobno klasyfikuje się usługi związane z podawaniem napojów pod symbolem 55.4 oraz usługi stołówkowe i usługi dostarczania posiłków dla odbiorców zewnętrznych (cateringowe), które ujęto w grupowaniu 55.5.

Oznacza to, że usługa cateringu jest klasyfikowana w PKWiU nie jako usługa gastronomiczna, lecz jako usługa przygotowywania i dostarczania posiłków. Tym samym, z uwagi na odmienny charakter tych usług nie można uznać, że do usług cateringowych znajdzie zastosowanie ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego.

Za takim rozwiązaniem przemawia również treść pisma Ministerstwa Finansów z 22 maja 2006 r. Resort stwierdził w nim, iż:

„(…) należy pamiętać, iż zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, z wyjątkiem usług elektronicznych (i usług turystyki - zgodnie z obecnie obowiązującymi uregulowaniami - przyp. redakcji). Biorąc pod uwagę powyższe, w sytuacji gdy w konkretnej sprawie nie występują wyjątki, o których mowa w przepisie ww. art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik podatku VAT nie ma prawa do odliczenia podatku VAT w przypadku nabycia usług gastronomicznych zaklasyfikowanych do grupowania PKWiU 55.3 Usługi gastronomiczne”.

Z powyższego wynika, że odliczenie VAT nie jest możliwe tylko z faktur dokumentujących zakup usług gastronomicznych (PKWiU 55.3). Natomiast nabycie usług dostarczania posiłków na zewnątrz, tzw. usług cateringowych (PKWiU 55.5), uprawnia do odliczania podatku naliczonego - oczywiście pod warunkiem, że nabyte usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Faktura od podmiotu niezarejestrowanego na potrzeby VAT

Prawo do sporządzania faktur VAT zarezerwowane zostało jedynie dla czynnych podatników VAT, tj. takich, którzy dokonali rejestracji na potrzeby VAT i wykonują czynności podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Natomiast faktury wystawione przez podmioty, które nie zostały zarejestrowane jako podatnicy VAT „czynni”, czy też przez takie, które w ogóle nie istnieją, nie dają podatnikom prawa do odliczenia VAT.

Organy podatkowe generalnie przyjmują, że jeżeli podatnik VAT otrzymał fakturę, która została wystawiona przez podmiot niezarejestrowany jako podatnik VAT czynny, to z takiej faktury otrzymujący nie ma prawa do odliczenia VAT.

Należy podkreślić, że stanowiska sądów na temat prawa do odliczenia VAT z takich faktur są odmienne od stanowiska organów podatkowych. WSA w Olsztynie w wyroku z 7 sierpnia 2008 r., sygn. akt I SA/OI 147/08 rozstrzygał spór, czy na gruncie obowiązujących przepisów regulujących opodatkowanie podatkiem VAT, podatnik miał prawo do odliczenia VAT naliczonego, wynikającego z faktur wystawionych przez podmiot nie zarejestrowany na potrzeby VAT. Jak podkreślił Sąd, w kwestii możliwości odliczenia VAT naliczonego z faktury wystawionej przez podmiot nie zarejestrowany ukształtowała się linia orzecznicza sądów administracyjnych. Na problem ten szczególną uwagę zwrócił WSA w Warszawie w wyroku z 29 maja 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 159/07, wskazując na istotną dla oceny zagadnienia analizę nie tylko prawa krajowego, ale całego dorobku Wspólnoty:

„Rozpoznając sprawę, Sąd krajowy obowiązany jest do oceny, czy zastosowana norma prawa krajowego jest zgodna z prawem Wspólnotowym i w wypadku stwierdzenia niezgodności jest uprawniony do odmowy jej zastosowania. Przepis krajowy sprzeczny z normami wspólnotowymi nie przestaje obowiązywać, ale nie może być zastosowany, co prowadzi do jego derogacji.

WSA, dokonując oceny zaskarżonej decyzji doszedł do przekonania, iż przywołana przez organy podatkowe norma prawa krajowego, tj. art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT, jest niezgodna z art. 17 VI Dyrektywy, co w pełni uzasadnia odmowę zastosowania tej normy. (…)”

Ponadto, jak podkreślił Sąd: „status podatnika jest kategorią niezależną od rejestracji. Podmioty wykonujące określone w tym przepisie czynności, we wskazanych warunkach, stają się podatnikami podatku od wartości dodanej bez względu na dopełnienie warunków formalnych związanych z rejestracją. (…)”

Podobnie uznał WSA w Warszawie w wyroku z 25 sierpnia 2008 r., sygn. akt VIII SA/Wa 148/08. W sprawie rozstrzyganej przez Sąd, ograny podatkowe, powołując się na art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT uznały, że skoro w dniu wystawienia faktury wystawiający nie był zarejestrowanym podatnikiem VAT, to podatnik otrzymujący taką fakturę nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z niej wynikającego. Sąd uznał taką wykładnię za błędną. Pokreślił, że żaden z przepisów prawa wspólnotowego nie uzależnia prawa do odliczenia podatku naliczonego od spełnienia wymogu formalnego, jakim jest rejestracja w charakterze podatnika VAT.

Zastosowanie regulacji przewidzianej w art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT, zdaniem Sądu, „jest dopuszczalne, ale musi zostać poprzedzone wykazaniem, że z ogółu obiektywnych okoliczności danej sprawy wynika, że podatnik mógł przewidywać, iż transakcja miała na celu uzyskanie korzyści majątkowej. Powołany przepis służyć ma bowiem zapobieganiu nadużyciom (...). Przepisy art. 88 ust. 3a ustawy o VAT mogą mieć zastosowanie, ale tylko w ograniczonym zakresie, czyli wówczas, gdy konstrukcja podatku VAT byłaby wykorzystywana w celach niezgodnych z założeniami tego podatku (…).”

Podobne stanowisko zaprezentował również WSA w Olsztynie (wyrok z 30 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Ol 473/08), czy WSA w Łodzi (wyrok z 16 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Łd 1145/08), który uznał, że nie można pozbawić podatnika prawa do odliczenia VAT z faktury wystawionej przez podmiot niezarejestrowany na potrzeby VAT, jeżeli usługa została faktycznie wykonana.

Odliczenie VAT, gdy sprzedaż nie podlega opodatkowaniu

Zasadniczo, określenie prawidłowej stawki VAT dla sprzedawanego towaru leży w gestii sprzedawcy. Jeżeli jednak sprzedawca opodatkuje transakcję, a okaże się, że powinien zastosować zwolnienie z VAT, pomyłka ta może wywołać negatywne konsekwencje dla nabywcy. Jak bowiem wynika z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Pomimo, że przepis ten może być niekiedy krzywdzący dla podatników, którzy w dobrej wierze odliczyli VAT, gdyż nie posiadali wiedzy, iż do transakcji sprzedawca powinien zastosować zwolnienie z VAT, to należy być przygotowanym, że organ podatkowy może zakwestionować odliczenie VAT w ww. przypadku. Jeżeli zatem sprzedawca opodatkował daną transakcję, lecz nabywca ma wątpliwości, czy transakcja ta nie powinna być zwolniona z VAT, warto zasięgnąć wszelkich informacji, aby wątpliwości te rozwiać. Jeżeli bowiem okaże się, że podatnik odliczył VAT z faktury dokumentującej transakcję, która nie powinna być opodatkowana, zobowiązany będzie do skorygowania tego odliczenia.

Faktury dokumentujące tę samą sprzedaż

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 3 ustawy, w przypadku gdy wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż towarów lub usług, faktury te nie dają prawa do odliczenia podatku naliczonego. Mimo, iż przepis sformułowany jest zwięźle i - wydawałoby się - jednoznacznie, w praktyce podnoszone są wątpliwości co do jego rozumienia. Częstym przypadkiem w praktyce, zwłaszcza gdy faktury wystawiane są ręcznie, jest powtórne udokumentowanie tej samej transakcji. Z jednej strony rodzi się pytanie, czy od każdej z ww. faktur należy odprowadzić VAT należny, z drugiej zaś strony - czy żadna z ww. faktur nie uprawnia do dokonania odliczenia, czy też podatek ten można odliczyć, tyle że jednokrotnie?

W orzecznictwie NSA, dotyczącym tego samego zagadnienia, również nie ma zgodności co do oceny podobnych przypadków. W wyroku NSA oz. w Katowicach z 19 marca 2001 r., sygn. akt I SA/Ka 2488/99, NSA orzekł, iż w sytuacji, gdy w toku postępowania podatkowego zostanie ustalone, iż obok powielającej daną transakcję faktury istnieje faktura prawidłowa, to istnienie takiej faktury nie pozwala na pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego. Tylko faktury powielające faktury dokumentujące rzeczywistą sprzedaż, o ile podatnik wykorzystał te faktury do obniżenia podatku należnego lub zwrotu różnicy podatku, poprzez rozliczenie ich w deklaracji VAT-7, nie mogą stanowić podstawy rozliczenia podatku naliczonego.

Przyjęcie takiego rozwiązania w sytuacji przedstawionej w pytaniu pozwoliłoby zatem podatnikowi odliczyć podatek naliczony z jednej z faktur zakupu.

Jednak zupełnie odmiennie orzekł NSA oz. w Lublinie w wyroku z 26 stycznia 2001 r., sygn. akt I SA/Lu 1176/99. NSA stwierdził, iż w przypadku, gdy wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą sprzedaż towarów lub usług, żadna z tych faktur nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego. Jednak, całkowite pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji, gdy nabywca posiada dwa oryginały faktur, byłoby krzywdzące dla podatnika, ale przede wszystkim niezgodne z przepisami VI Dyrektywy.

Mimo że cytowane powyżej wyroki dotyczyły zagadnień regulowanych starą ustawą o VAT, to nadal zachowują swoją aktualność.

Biorąc jednak pod uwagę powyższe wątpliwości, chociażby ze względów bezpieczeństwa podatkowego, należy przestrzegać reguły, w myśl której jedna transakcja nie może być dokumentowana więcej niż jedną fakturą. Jeśli w pierwotnie wystawionej fakturze stwierdzono błędy, w celu ich skorygowania podatnicy powinni posługiwać się fakturami korygującymi lub notami korygującymi. Jeżeli natomiast zostanie wystawiona druga faktura - należy zwrócić się do sprzedawcy o jej anulowanie.

Faktura dokumentująca czynności nieważne

Jak zaznaczono powyżej, nie podlega odliczeniu VAT naliczony wynikający z faktury, faktury korygującej lub dokumentu celnego stwierdzającego czynności, które nie zostały dokonane (w części dotyczącej tych czynności), podają kwoty niezgodne z rzeczywistością (w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością), lub dokumentują czynności uznane za nieważne lub pozorne.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wyrok ETS z 6 lipca 2006 r. w sprawach połączonych C-439/04 i C-440/04. W wyroku tym ETS stwierdził, że w sytuacji, kiedy dostawa jest realizowana na rzecz podatnika, który nie wiedział lub nie mógł wiedzieć o tym, że transakcja ta była wykorzystana w celu oszustwa, które zostało popełnione przez sprzedawcę, ma on prawo do odliczenia VAT zapłaconego przez niego. W tym przypadku bez znaczenia jest to, czy nieważność ta wynika z popełnienia oszustwa w podatku od wartości dodanej, czy też powstała ona na skutek innych oszustw.

Jednak jak podkreślono, w sytuacji, gdy zostanie ustalone, że dostawa została zrealizowana na rzecz podatnika, który wiedział lub powinien wiedzieć, że nabywając towar uczestniczył w transakcji wykorzystanej do popełnienia oszustwa w podatku VAT, stwierdzenie niemożności skorzystania z prawa do odliczenia należy do sądu krajowego.

VAT naliczony związany z zakupem i użytkowaniem samochodów osobowych

W przypadku nabycia samochodu osobowego lub innego pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony - kwotę podatku naliczonego stanowi 60% kwoty podatku określonej w fakturze, bądź obliczonej z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub też wynikającej z dokumentów i decyzji celnych, albo kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Kwota odliczenia nie może być jednak wyższa niż

Kiedy przy zakupie pojazdu samochodowego przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT?

W przypadku nabycia samochodu osobowego lub innego pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony - kwotę podatku naliczonego stanowi 60% kwoty podatku określonej w fakturze, bądź obliczonej z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub też wynikającej z dokumentów i decyzji celnych, albo kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca. Kwota odliczenia nie może być jednak wyższa niż 6.000 zł (art. 86 ust. 3 ustawy o VAT).

1. Kiedy przy zakupie pojazdu samochodowego przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT?

Jak zaznaczono powyżej - przy zakupie samochodu osobowego przysługuje, co do zasady, ograniczone prawo do odliczenia VAT. Ustawodawca określił jednak szereg wyjątków od powyższej zasady. Zgodnie z art. 86 ust. 4 ustawy o VAT, w przypadku gdy dopuszczalna masa całkowita nabywanego pojazdu samochodowego nie przekracza 3,5 tony, pełne odliczenie i tak jest możliwe w stosunku do:

1) pojazdów samochodowych mających jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;

2) pojazdów samochodowych mających więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50% długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków;

3) pojazdów samochodowych, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;

4) pojazdów samochodowych, które posiadają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu;

5) pojazdów samochodowych będących pojazdami specjalnymi w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy;

6) pojazdów samochodowych konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą - jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie;

7) przypadków, gdy przedmiotem działalności podatnika jest:

Spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych powyżej w pkt 1-4 stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Kopię tego zaświadczenia podatnik jest obowiązany dostarczyć, w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, do naczelnika urzędu skarbowego. Naczelnik pozostawia zaświadczenie w aktach i nie wydaje żadnych dodatkowych dokumentów potwierdzających ten fakt.

Zatem, aby dokonać odliczenia podatku VAT od zakupionego samochodu, podatnik - w zależności od tego, jaki będzie to samochód - musi posiadać odpowiednie dokumenty.

Warto jednak pamiętać o wyroku ETS z 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-414/07, w którym ETS uznał polskie przepisy w sprawie odliczania VAT od paliwa za niezgodne z przepisami unijnymi. Wprawdzie wyrok ten odnosi się do odliczania VAT od paliwa, ale ma również zastosowanie do odliczania VAT od zakupu samochodów osobowych w stosunku do których po przystąpieniu Polski do Wspólnoty podatnikom przysługiwało jedynie ograniczone prawo do odliczenia VAT, a ograniczenia takiego nie było przed 1 maja 2004 r.

Oznacza to, że obecnie podatnik ma pełne prawo do odliczenia VAT od zakupu samochodu, jeżeli prawo takie przysługiwało mu w dowolnym dniu obowiązywania ustawy o VAT, zarówno przed 1 maja 2004 r., jak i po tym dniu.

Podstawowy termin odliczania VAT

Podstawowym terminem odliczenia podatku naliczonego jest miesiąc (kwartał), w którym otrzymano fakturę albo dokument celny. Jednak w sytuacji, kiedy podatnik nie dokonał odliczenia w tym terminie, może to zrobić w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Wynika to z art. 86 ust. 10 i 11 o VAT.

Przykład

Dnia 10 maja 2009 r. podatnik otrzymał fakturę VAT wraz z towarem. Zakup związany jest z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Podatnik miał prawo do odliczenia VAT z tej faktury w maju br. Jeżeli jednak w tym miesiącu podatnik nie dokonał odliczenia VAT, mógł obniżyć podatek należny o podatek naliczony w rozliczeniu za czerwiec lub lipiec br.

W praktyce może się zdarzyć tak, że podatnik nie dokonał jednak odliczenia w żadnym z powyższych terminów. Wówczas - korzystając z możliwości, jaką daje art. 86 ust. 13 ustawy o VAT - może tego dokonać poprzez sporządzenie korekty deklaracji za okresy, w których przysługiwało mu prawo do odliczenia. Taka korekta może być dokonana jednak nie później niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Termin przedawnienia do dokonania korekty zaczyna więc biec od początku roku, w którym przypada termin rozliczenia podatku naliczonego za dany okres rozliczeniowy, a więc jeszcze zanim podatnik nabędzie prawo do dokonania odliczenia. Zakończenie tego terminu należy określić na podstawie art. 12 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było - w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że w takim przypadku skorygowanie deklaracji następuje poprzez złożenie deklaracji korygującej wraz z pisemnym uzasadnieniem przyczyny jej złożenia.

Przykład

W lutym 2009. podatnik otrzymał fakturę za zakup towarów. Dokonując rozliczenia VAT za luty, podatnik przeoczył otrzymaną fakturę i nie ujął jej w składanej deklaracji. Nie uczynił tego także w deklaracji składanej za marzec i kwiecień br.

W celu skorzystania z odliczenia VAT z tej faktury podatnik może złożyć korektę deklaracji za luty br. Ostateczny termin na sporządzenie i przekazanie do urzędu skarbowego tej korekty upłynie wraz z końcem 2014 r.

Nabycie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel a termin odliczenia VAT

Co do zasady, na podstawie art. 86 ust. 12 ustawy o VAT, w przypadku otrzymania faktury przed nabyciem prawa do rozporządzania towarami jak właściciel lub przed wykonaniem usługi, prawo do odliczenia VAT powstaje z chwilą nabycia prawa do rozporządzania towarem lub z chwilą wykonania usługi (z pewnymi wyjątkami, o których mowa poniżej). Przepisu powyższego nie stosuje się jednak, gdy nabycie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel lub wykonanie usługi następuje przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy. Oznacza to, że kluczowe znaczenie ma fakt, czy prawo do rozporządzania towarami jak właściciel lub moment wykonania usługi następuje przed, czy po terminie złożenia deklaracji podatkowej za miesiąc (kwartał) otrzymania faktury.

Przykład

Podatnik otrzymał fakturę za zakup towaru w maju 2009 r., lecz prawo do rozporządzania towarami jak właściciel zostanie przeniesione na podatnika:

  • 5 czerwca br. (przed terminem złożenia deklaracji podatkowej za maj br.)

  • prawo do odliczenia VAT przysługiwało już w maju br.,

  • 29 czerwca br. (po terminie złożenia deklaracji podatkowej za maj br.)

  • prawo do odliczenia VAT przysługiwało w czerwcu 2009 r.

Uwaga: Nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel nie należy utożsamiać z datą otrzymania towaru. Własność rzeczy przenoszona jest bowiem na nabywcę w momencie zawarcia umowy kupna-sprzedaży (za wyjątkiem sytuacji, gdy strony postanowiły inaczej). Posiadanie rzeczy niezbędne jest jedynie w sytuacji, gdy przedmiotem umowy są rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przyszłe (art. 155 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. nr 16, poz. 93; ze zm.).

Możliwe są również sytuacje, gdy w umowie sprzedawca zastrzega sobie własność rzeczy aż do momentu zapłaty. Ponieważ w ustawie o VAT odliczenie VAT uzależniono od prawa do dysponowania towarem jak właściciel, a nie od bycia właścicielem, uznać należy, że wystarczającym warunkiem do odliczenia VAT w tym przypadku będzie wydanie towaru i otrzymanie faktury przez nabywcę.

Ustawodawca wprowadził pewne wyjątki od powyższej zasady, określając, kiedy nabycie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub wykonanie usługi nie wpływa na termin odliczenia VAT. Wyjątki te dotyczą fakturdokumentujących czynności, od których obowiązek podatkowy powstał zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 1, 2, 4, 7, 9-11 ustawy o VAT. W powołanych przepisach wymienia się m.in.:

Uzależnienie terminu odliczenia VAT od daty nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel lub wykonania usługi nie ma również zastosowania do faktur zaliczkowych (dla których odliczenie VAT przysługuje w miesiącu otrzymania faktury lub w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych), a także do importu towarów, importu usług, WNT oraz do dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca (dla których ustawodawca przewidział szczególny termin odliczenia VAT,

W każdym innym przypadku odliczenie podatku naliczonego z otrzymanej faktury możliwe jest dopiero po nabyciu prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub po wykonaniu usługi.

Odliczanie VAT z faktur dokumentujących zakup mediów

W przypadku niektórych towarów i usług moment odliczenia podatku naliczonego po stronie nabywcy ściśle związano z obowiązkiem podatkowym po stronie sprzedawcy. Zasada ta dotyczy towarów i usług, o których mowa w art. 19 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT, czyli energii elektrycznej i cieplnej, gazu przewodowego, usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, usług rozprowadzania wody, gospodarki ściekami, wywozu i unieszkodliwiania odpadów, usług sanitarnych i pokrewnych. Dla tzw. „usług powszechnych” obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminu płatności, jeżeli został on określony we właściwej umowie. Dopiero powstanie obowiązku podatkowego po stronie sprzedawcy tych usług powoduje powstanie prawa do odliczenia podatku naliczonego po stronie nabywcy. Dzieje się tak za sprawą art. 86 ust. 10 pkt 3 ustawy o VAT, w którym postanowiono, iż w przypadku faktur dokumentujących nabycie tych usług, odliczenie może być dokonane w rozliczeniu za okres, w którym przypada termin płatności - pod warunkiem, że faktura zawiera informację, jakiego okresu dotyczy.

Jeżeli nabywca nie odliczył podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie tego typu usług w rozliczeniu za okres, w którym przypada termin płatności, ma prawo do skorzystania z tego uprawnienia w rozliczeniu za jeden z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych (art. 86 ust. 11 ustawy o VAT).

Przykład

W maju 2009 r. podatnik VAT otrzymał fakturę VAT dokumentującą zużycie energii elektrycznej w kwietniu br. Termin płatności określony został w tej fakturze na 20 maja br. Podatek naliczony z faktury mógł być odliczony w rozliczeniu za maj (miesiąc, w którym przypada termin płatności) lub w rozliczeniu za czerwiec lub lipiec br.

Ustalając termin odliczenia VAT z faktur dokumentujących nabycie omawianych usług bez znaczenia jest termin rzeczywistej zapłaty kwoty wynikającej z faktury.

Problem może pojawić się w sytuacji, gdy ani w fakturze VAT, ani w umowie nie określono terminu płatności. Wówczas odliczenia dokonuje się według ogólnej zasady, czyli w miesiącu (kwartale) otrzymania faktury lub też w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych). Ta sama zasada dotyczy faktur, które nie zawierają informacji, jakiego okresu dotyczą.

Jak VAT wpływa na wartość początkową środka trwałego?

Podatnik prowadzi działalność opodatkowaną i zwolnioną z VAT. Na potrzeby tej działalności zakupił maszynę produkcyjną. Ustalając, czy maszynę należy zaliczyć do środków trwałych, za jej wartość początkową przyjął kwotę netto wykazaną w fakturze zakupu. Czy postąpił prawidłowo?

Zgodnie art. 22g ust. 1 pkt 1 ustawy o PDOF i art. 16g ust. 1 pkt 1 ustawy o PDOP, w przypadku odpłatnego nabycia środka trwałego za wartość początkową uważa się cenę jego nabycia. Natomiast za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku, wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W przypadku importu cena nabycia obejmuje również cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku.

WAŻNE: Jeżeli podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT, wartość początkową środka trwałego stanowi kwota netto wykazana w fakturze zakupu. Natomiast jeżeli prawo takie nie przysługuje (lub przysługuje jedynie w części) - wartość początkową środka trwałego stanowi kwota netto powiększona o VAT niepodlegający odliczeniu.

Przykład

Podatnik zakupił maszynę produkcyjną o wartości netto 3.200 zł plus VAT 704 zł. Maszyna ta będzie wykorzystywana zarówno do działalności opodatkowanej, jak i zwolnionej z VAT.

Do odliczania VAT podatnik stosuje wskaźnik proporcji ustalony na podstawie obrotów z roku poprzedniego.

Wariant 1: Udział obrotu opodatkowanego w obrocie ogółem za poprzedni rok podatkowy wynosił 70%:

  • VAT podlegający odliczeniu: 704 zł x 70% = 492,80 zł,

  • VAT niepodlegający odliczeniu: 704 zł - 492,80 zł = 211,20 zł,

  • wartość początkowa maszyny: 3.200 zł + 211,20 zł = 3.411,20 zł.

Ponieważ wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł, podatnik może:

  • nie zaliczać maszyny do środków trwałych, a wydatek na zakup tej maszyny w kwocie netto powiększonej o nieodliczony VAT (tj. kwotę 3.411,20 zł) zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w momencie przyjęcia maszyny do używania, lub

  • zaliczyć maszynę do środków trwałych i jednorazowo zamortyzować w miesiącu oddania do używania bądź w miesiącu następnym.

Wariant 2: Udział obrotu opodatkowanego w obrocie ogółem za poprzedni rok podatkowy wynosił 30%:

  • VAT podlegający odliczeniu: 704 zł x 30% = 211,20 zł,

  • VAT niepodlegający odliczeniu: 704 zł - 211,20 zł = 492,80 zł,

  • wartość początkowa maszyny: 3.200 zł + 492,80 zł = 3.692,80 zł.

Ponieważ wartość początkowa maszyny przekracza 3.500 zł, podatnik powinien zaliczyć składnik majątku do środków trwałych i amortyzować według zasad ogólnych lub dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego (jeżeli spełnione są warunki, o których mowa w art. 22k ust. 1 i 7-11 ustawy o PDOF i art. 16k ust. 1 i 7-11 ustawy o PDOP).

Odliczenie VAT z faktury wystawionej na oboje małżonków

Poniższe wyjaśnienia dotyczą przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535; ostatnia zmiana w Dz. U. z 2009 r. nr 3, poz. 11), zwanej dalej „ustawą o VAT”.

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą we własnym domu. Faktury za energię, wodę itp. wystawiane są n podatnika i jego żonę i nie zawierają numerów NIP. Czy podatnik ma prawo odliczyć VAT z tych faktur?

Dokumentem, na podstawie, którego prawo do odliczenia VAT jest realizowane, jest faktura VAT. I tu pojawia się pytanie, czy podatnik może odliczyć VAT z faktury wystawionej na oboje małżonków. Przepisy o VAT nie dają wprost odpowiedzi na powyższe pytanie. Z § 5 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie m.in. faktur wynika jedynie, że faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać m.in. imię i nazwisko lub nazwę skróconą nabywcy. Brak jest natomiast jakiegokolwiek przepisu, który regulowałby kwestię odliczania VAT w sytuacji, gdy na fakturze widnieją oprócz danych podatnika również dane jego współmałżonka.

W odpowiedzi na powyższe pytanie pomocne mogą się okazać interpretacje organów podatkowych, które obecnie raczej jednolicie uznają, iż podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktury wystawionej na oboje małżonków, jeżeli tylko wydatek związany jest z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Tak uznała przykładowo Izba Skarbowa w Warszawie (interpretacja indywidualna z 20 czerwca 2008 r., nr IPPP1/443-917/08-2/AP), Izba Skarbowa w Katowicach (interpretacja indywidualna z 23 października 2008 r., nr IBPP1/443-1073/08/JP) lub Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 15 grudnia 2008 r., nr ITPP1/443-828/08/MS:

„(…) pomimo naniesienia na fakturze oprócz Pani danych również danych męża, przysługiwać będzie Pani prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z niej wynikającego, w zakresie w jakim wydatek ten związany jest ze sprzedażą opodatkowaną. (…)”

Podobne stanowisko zaprezentował również NSA w Warszawie w wyroku z 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt FSK 69/04:

„Zakup dokonany przez małżonków i udokumentowany fakturą nie powoduje utraty prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji, gdy tylko jeden z małżonków jest podatnikiem podatku od towarów i usług.”

Na uwagę zasługuje jeszcze jedna kwestia. Co do zasady, na fakturach VAT należy podawać m.in. numer identyfikacji podatkowej nabywcy (§ 5 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia). Przepis powyższy nie ma jednak zastosowania m.in. w przypadku sprzedaży energii elektrycznej i  cieplnej, gazu przewodowego, usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych oraz usług w zakresie rozprowadzania wody i w zakresie gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów (§ 7 ust. 2 pkt 3 ww. rozporządzenia). Oznacza to, że nie ma przeszkód do odliczenia VAT z faktury dokumentującej zakup energii czy wody, na której nie podano NIP nabywcy.

Podsumowując:

Ponieważ podatnik ma prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z działalnością opodatkowaną, to skoro działalność gospodarcza prowadzona jest we własnym domu, podatnik może odliczyć VAT z faktur za energię, wodę itp. proporcjonalnie do wykorzystywanej powierzchni domu do opodatkowanej działalności gospodarczej. Bez znaczenia pozostaje fakt, że faktury te zostały wystawione na oboje małżonków oraz to, że nie zawierają  NIP nabywcy.

Ile czasu ma podatnik na korektę VAT?

Poniższe wyjaśnienia dotyczą przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535; ostatnia zmiana w Dz. U. z 2009 r. nr 3, poz. 11), zwanej dalej „ustawą o VAT”.

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w całości opodatkowaną. Znalazł kilka faktur zakupu, których nie uwzględnił w bieżących deklaracjach VAT. Chciałby to skorygować. W jakim terminie może tego dokonać?

Podstawowym prawem podatnika VAT, zgodnym z zasadą neutralności VAT, jest prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Wynika to z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Przy czym kwotę podatku naliczonego, co do zasady, stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego zasadniczo powstaje w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę. Jeżeli jednak podatnik nie dokona odliczenia podatku w tym terminie, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.

W praktyce może się zdarzyć tak, że podatnik nie dokonał jednak odliczenia w żadnym z powyższych terminów, tak jak to ma miejsce w przypadku podatnika. Wówczas - korzystając z możliwości, jaką daje art. 86 ust. 13 ustawy o VAT - może tego dokonać poprzez sporządzenie korekty deklaracji za okresy, w których przysługiwało mu prawo do odliczenia. Taka korekta może być dokonana nie później jednak niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Termin przedawnienia do dokonania korekty zaczyna więc biec od początku roku, w którym przypada termin rozliczenia podatku naliczonego za dany okres rozliczeniowy, a więc jeszcze zanim podatnik nabędzie prawo do dokonania odliczenia. Zakończenie tego terminu należy określić na podstawie art. 12 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, terminy określone w latach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim roku, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim roku nie było - w dniu, który poprzedzałby bezpośrednio ten dzień.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że w takim przypadku skorygowanie deklaracji następuje poprzez złożenie deklaracji korygującej wraz z pisemnym uzasadnieniem przyczyny jej złożenia.  

Przykład

Podatnik w styczniu 2009 r. otrzymał fakturę za zakup towarów. Dokonując rozliczenia podatku VAT za styczeń, podatnik przeoczył otrzymaną fakturę i nie ujął jej w składanej deklaracji. Nie uczynił tego także w deklaracji składanej za luty 2009 r. oraz za marzec 2009 r.

Zgodnie z art. 86 ust. 13 ustawy o VAT, może to uczynić poprzez złożenie korekty deklaracji za styczeń 2009 r. Ostateczny termin na sporządzenie i przekazanie do urzędu skarbowego tej korekty upłynie wraz z końcem 2013 r.

20


Wyszukiwarka