BEZCENNE ZBOŻE
Słynący z waleczności Germanie zamieszkujący w dawnych czasach Europę cenili sobie szczególnie jedno zboże - orkisz, jako pokarm dodający sił. Wywarło to tak duże wrażenie na rzymskich żołnierzach, że wiedzę o nim przekazali swoim gladiatorom i zawodnikom. Znany był również Słowianom, Celtom, a wcześniej na Kaukazie, w Mezopotamii oraz w starożytnym Izraelu. Egipcjanie wypiekali z niego pieczywo.
Ze względu na szerokie działanie zdrowotne zachwalała orkisz żyjąca w dwunastym wieku niemiecka mistyczka Hildegarda z Bingen, przypisując mu właściwości rozgrzewające, krwiotwórcze i budujące mięśnie. Zalecała, aby spożywać go w każdym posiłku. Orkisz wzmacnia ciało, jest pomocny m.in. w zmęczeniu, wyczerpaniu, zmniejszeniu wydolności organizmu, nawracających zakażeniach, alergiach, osłabieniu apetytu, niedożywieniu, zaburzeniach przemiany wapnia, dusznicy bolesnej, dolegliwościach ze strony serca i ogólnie układu krążenia, chorobach wątroby, chorobach nerek, innych poważnych schorzeniach. Poprawia trawienie oraz funkcje układu nerwowego. Dieta orkiszowa lub sam kleik obniżają poziom cholesterolu we krwi. Ponadto kleik jest dobry dla chorych na cukrzycę. Ziarno zapobiega kamicy żółciowej, zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę oraz zwiększa tempo przemiany materii, natomiast mąka zmniejsza je. Kawa ziarnista poprawia trawienie, działa łagodnie przeczyszczająco. Zupa jest wskazana dla chorych na biegunkę i po niedawno przebytej operacji. Orkisz poprawia krążenie krwi, przez co usuwa uczucie zimna w rękach i nogach. Daje na długo uczucie sytości, jak również wywołuje dobre samopoczucie!
Jeśli ktoś jest tak osłabiony chorobą, że nie ma apetytu, Hildegarda radzi, aby po prostu podawać mu gotowane na wodzie ziarno niepolerowane z dodatkiem masła i szczypty soli. Chory odzyska wówczas nie tylko apetyt, ale też poprawi się jego stan zdrowia! Kurację tę z powodzeniem wypróbowano w niemieckich szpitalach w dwudziestym wieku.
Orkisz to całkiem odrębny, wysokowartościowy gatunek zboża, niezwykle odpornego na niesprzyjające warunki klimatyczne i choroby. Nie wymaga stosowania nawozów ani środków ochrony roślin. Dlatego po ochłodzeniu klimatu w dawnej Europie stał się najważniejszym zbożem. Mocna łuska, która otacza ziarno, skutecznie zabezpiecza przed skażeniem zanieczyszczeniami z atmosfery, a nawet promieniowaniem radioaktywnym! Orkisz zawiera duże ilości niezbędnych składników odżywczych: białek, błonnika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, węglowodanów, witamin, biopierwiastków. Wyróżnia się tym korzystnie spośród innych zbóż. Co ciekawe, najbardziej wartościowe składniki znajdują się w wewnętrznym ziarnie. Naukowcy wykryli w nim obecność rodanidu - substancji biologicznie czynnej, będącej naturalnym antybiotykiem, która występuje w ślinie, krwi i mleku kobiecym. Chroni ona dzieci karmione piersią przed zakażeniami, wspomaga układ odpornościowy, jak również procesy krwiotworzenia, przyrostu masy ciała, kierowania seksualnością człowieka. Zapobiega nieprawidłowemu przebiegowi ciąży oraz stabilizuje skłonność do chorób dziedzicznych.
Rewelacje Hildegardy ponownie odkryli jako pierwsi doktor medycyny Gottfried Hertzka i naturoterapeuta Wighard Strehlow. Prowadzone przez nich trwające trzydzieści pięć lat badania wykazały zasadność stosowania orkiszu z upraw ekologicznych w celach terapeutycznych. Jest wskazany dla chorych po zawale serca. Stanowi znakomite pożywienie dla pacjentów poddawanych intensywnej opiece medycznej, wcześniaków i chorowitych niemowląt. Można go używać jako pokarmu mlekozastępczego w alergii na białka mleka. Ponadto wzmacnia narządy zmysłów, a także spowalnia procesy ich starzenia się. Dodaje sił i buduje mięśnie.
Jednakże nie każdy orkisz jest taki sam. Z upływem czasu powstały krzyżówki tego zboża z pszenicą, które nie mają już opisanych właściwości. Chociaż na rynku jest dostępnych wiele odmian orkiszu, dr Hertzka uznał za czyste, czyli bez domieszki, tylko pięć z nich. W celach terapeutycznych należy stosować wyłącznie wysokowartościowy orkisz selekcjonowany według niżej wymienionych odmian (w nawiasach podano nazewnictwo normatywne w języku niemieckim):
biała (Neuegg-Weisskorn);
czerwona „Oberkulm” (Oberkulmer Rotkorn) - wybór dawnych odmian szwajcarskich, pochodzi z Oberkulmu;
czerwona tyrolska (Roter Tiroler);
„Ostro” - krzyżówka odmian czerwonej „Oberkulm” i czerwonej tyrolskiej;
złocisto czerwona (Altgold-Rotkorn).
Współcześnie odmiany czerwona „Oberkulm” i „Ostro” występują w Szwajcarii również pod wspólną nazwą praorkiszu (UrDinkel).
Orkisz szwabski (Schwabenkorn), który jest krzyżówką wsteczną odmian czerwonej tyrolskiej, został przebadany w ramach uznanej w Indiach tradycji jogi i określony jako czysty.
Odmianę zieloną (Bauländer Spelz) stanowi wybór niedojrzałych nasion. Według Hildegardy ciężko strawna i nie nadająca się do celów spożywczych.
Orkisz frankoński (Frankenkorn) będący krzyżówką wsteczną odmian złocisto czerwonej i rudej (Rouquin) zawiera domieszkę pszenicy i jest pozbawiony właściwości terapeutycznych, pozostałe - również, oraz te z brakującym określeniem ich jakości.
Zboże to ma łagodny, przyjemny, orzechowy smak. Jest łatwostrawne. Spożywa się je w postaci ziarna, kaszy, mąki, pieczywa przekąskowego, makaronu, płatków, otrąb, kawy, słodu. Można przyrządzać musli, kluski, naleśniki, pizze, chrupki, mleko, masło, pasty, zasmażki, sosy, sałatki, słodycze. Produkty orkiszowe stosowane w celach terapeutycznych nie powinny zawierać w swoim składzie innych zbóż lub nasion strączkowych. Pieczywo wypiekane według tradycyjnej receptury należy jeść świeże - okres trwałości wynosi dwa dni.
Ziarna wszystkich zbóż oraz nasion strączkowych powinny być sezonowane - przechowywane przez jeden rok przed dopuszczeniem do obrotu w celu uzyskania właściwej wilgotności produktów. Podnosi to ich wartość odżywczą. Już w dawnej Polsce był obowiązek leżakowania mąki. Oznaczenie orkiszu niepolerowanego i polerowanego selekcjonowanego sezonowanego z upraw ogranicznych powinno znajdować się na opakowaniu.
Ponieważ zrównoważone odżywianie jest istotnym czynnikiem warunkujących zdrowie, ważne znaczenie ma przestrzeganie właściwej diety, zwłaszcza wegetariańskiej. Pokarmy dobierane są indywidualnie do konstytucji człowieka, pory roku i choroby. Potraw gotowanych nie wolno odcedzać, aby zachować cenne składniki odżywcze. Unikać naczyń aluminiowych, z tworzyw sztucznych i z uszkodzoną emalią. Nie używać kuchni elektrycznej, mikrofalowej ani molekularnej z powodu ich szkodliwego promieniowania.
Indeks terapeutyczny
Wskazania |
Zalecane pokarmy orkiszowe |
alergia na białka mleka |
mleko, bulion |
apetyt, brak spowodowany osłabieniem w chorobie |
ziarno niepolerowane z dodatkiem masła i szczypty soli |
apetyt wzmożony |
ziarno niepolerowane, otręby gotowane |
biegunka |
zupa krem, grysik, kleik, papka |
biegunka, skłonności |
grysik, kluski, makaron |
biegunka u niemowląt |
napar z owoców kopru włoskiego z dodatkiem mąki orkiszowej |
cholesterol, podwyższony poziom |
kleik |
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy |
zupa krem, grysik, kleik, papka |
choroby reumatyczne |
kawa ziarnista |
cukrzyca |
ziarno niepolerowane, rzadki kleik z ziarna bądź śruty, kaszy lub grysiku z ziarna niepolerowanego ewentualnie z bertramem |
dna moczowa |
kawa ziarnista |
kamica żółciowa, zapobieganie |
ziarno |
mięśnie, budowanie |
śruta grubo mielona, płatki lub papka na śniadanie |
nadciśnienie tętnicze |
chleb mało solny z bertramem, dyptamem, galgantem i macierzanką |
niedokrwistość |
zupa |
odwodnienie organizmu u niemowląt |
napar z owoców kopru włoskiego z dodatkiem mąki orkiszowej |
okres pooperacyjny |
zupa krem |
przemiana materii, zwiększone tempo |
pokarmy mączne |
przemiana materii, zmniejszone tempo |
ziarno |
refluks żołądkowo-przełykowy i zapalenie przełyku |
bulion |
relaksacja |
czarne cappuccino ewentualnie z bitą śmietaną i kakao |
serce, dolegliwości |
chleb mało solny z bertramem, dyptamem, galgantem i macierzanką |
stany przedrakowe |
pokarmy spożywane dwa do trzech razy dziennie w diecie laktowegetariańskiej |
trawienie |
kawa ziarnista |
utrudnione zasypianie |
czarne cappuccino ewentualnie z bitą śmietaną i kakao |
zaparcie |
ziarno niepolerowane, risotto wegetariańskie, kasza, płatki i kleik z ziarna niepolerowanego ewentualnie z nasionami babki płesznik i otrębami, kawa ziarnista |
żylaki odbytu |
ziarno niepolerowane, kasza, płatki i kleik z ziarna niepolerowanego ewentualnie z nasionami babki płesznik i otrębami, kawa ziarnista |
Potrawa zbożowa
1 szklanka śruty grubo mielonej, płatków lub grysiku orkiszowego, 2 szklanki wody, 1/8 łyżeczki soli.
Składniki połączyć ze sobą w dużym rondlu i zagotować. Gotować na małym ogniu od czasu do czasu mieszając. Podawać według uznania z syropem orkiszowym, cynamonem, jabłkami i/lub siekanymi migdałami.
Kasza orkiszowa
1 szklanka ziarna orkiszowego, 2 szklanki wody pitnej, ewentualnie sól.
Zagotować wodę w dużym rondlu. Wsypać ziarno, przykryć i gotować na małym ogniu przez 30 minut, aż cała woda zostanie wchłonięta. Podawać osobno bądź dodawać do ciasta na naleśniki lub innych potraw. Można użyć do przyrządzania słodyczy na zimno.
naturoterapeuta Miłosz Woźniak
Bibliografia:
- Th. Berweger: „Dinkel” (Hädecke Verlag, Weil der Stadt 2003)
- Caraka-Samhita tłum.: P. Sharma (Chaukhambha Orientalia, Varanasi 1994, 1995, 1996)
- M. Czekański „Zioła św. Hildegardy” (Wydawnictwo „M”, Kraków 2000)
- G. Hertzka, I. Vatheuer: „Unser Dinkelbuch” (Verlag St. Hidegardis Yvette E. Salomon, Öhningen 1996)
- A. Kieturakis, L. Bartoszewski: „Hildegardy z Bingen wizja świata” („In Extenso. Translations and Publishing”, Wrocław 2000)
- W. Strehlow: „The Wonder Food Spelt” (Bear & Company, Santa Fe 1989)
- A Walkowska: “ Powrót do harmonii” (Wydawnictwo “Atla2”, Wrocław 2006)
**************************************************
Porady dietetyczne
Miłosz Woźniak, naturoterapeuta, ul. Bolesława Krzywoustego 6 lok. 6, 70-244 Szczecin
Informacja po przesłaniu koperty zwrotnej ze znaczkiem.
3