36. Organy sądownicze i kontrolne w systemie organów państwowych w Polsce.
Sądy i trybunały
W tej grupie organów państwowych Konstytucja dokonała wielu rostrzygnięć, wyjaśniając zarazem szereg kwestii budzących dotąd dyskusje i kontrowersje istniejące na tle Konstytucji 1952. Konstytucja ta w jednym rozdziale regulowała kwestie odnoszące się do charakteru prawnego i roli ustrojowej tak sądów, jak i prokuratury, natomiast wprowadzone do konstytucji w 82 Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny znalazł się w innym rozdziale, wraz z NIK i innymi organami państwowymi.
Konstytucja z 1997 r. Wprowadza nowe regulacje, które charakteryzują się tym, że:
organy prokuratury, które wcześniej już znalazły się w śród organów podporzkowanych Radzie Ministrów, straciły konstytucyjne podstawy istnieni, uległy dekonstytualizacji. Ich byt opiera się obecnie na ustawie.
W jednym rozdziale Konstytucji zawarte zostały regulacje prawne odnoszące się do wsszystkich sądów i trybunałów
Zgodnie z art.173 sądy i trybunały stanowią odrębną władzę, niezależną od innych władz w państwie. Natomiast art. 175 stanowi, że wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują sądy (Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe).
Sąd Najwyższy - sprawuje nadzór nad sądami powszechnymi i wojskowymi.
Naczelny Sąd Administracyjny - kontrola działalności administracji publicznej, badanie zgodności z ustawami wchwał organów administracji rządowej.
Trybunały stanowią rodzaj sądownictwa szczególnego. Trybunał Konstytucyjny otrzymał ważne zadanie w zakresie chroniecna nadrzędności Konstytucji w systemie źródeł prawa. Trybunał Stanu - orzeka w sprawach o naruszenie Konstytucji lub ustaw przez osoby zajmujące kierownicze stanowiska w państwie, a także przez połów i senatorów.
Wszystkie organy zaliczone do tej grupy zbudowane są na zasadzie niezależności, zaś sędziowie działają w oparciu o zasade niezawisłości.
Organy kontroli państwowej i ochrony prawa
Funkcje kontrolne Konstytucja powierza szerokiemu kręgoi organów państwowych. W tym clu wyposaża je w uprawnienia kontrolne lub nadzorcze. (Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów itp.) Niezależnie od tego Konstytucja wyodrębnia organy kontroli w ścisłym znaczeniu. Są to organy wyspecjalizowane, które zadania kontroli wykonują jako jedyną sfere działań (zostały w tym celu powołane).
NIK - charakteryzuje się niezależnością od rządu ma istotne znaczenie dla kontroli administracji rządowej, pomaga w realizacji funkcji kontroli, jaką spełnia sejm, kontroluje jednostki organizacyjne z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.
Rzecznik Praw Obywatelskich - od 1987 roku - powołany w celu ochrony wolności i praw jednostek
KRRiT - stoi na straży wolności słowa, realizacji obywatelskiego prawa do informacji, jako stróż interesu społecznego w radiofoni i telewizji.