DOCHODY PUBLICZNE. PRZYCHODY.
Art. 5. ustawy o finansach publicznych z 30 czerwca 2005
Środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne;
2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne
niż wymienione w pkt 2;
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego
oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzą one:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,
- stanowią je wpływy ze zbycia akcji, udziałów i obligacji
- jednostka sektora finansów publicznych zbywa akcje, obligacje, udziały w porozumieniu z ministrem Skarbu
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
(jeśli Skarb Państwa lub którykolwiek podmiot sektora finansów publicznych sprzedaje należący do niego majątek, wartość aktywów nie zmienia się - następuje jedynie zmiana ich struktury, sprzedany majątek zostaje zastąpiony przez środki pieniężne)
- sprzedaż majątku jest uzasadniona tym, że majątek ten jest zbędny, albo wymuszona względami budżetowymi (koniecznością pozyskania środków na niezbędne wydatki), lub też innym motywem jest dążenie do ograniczenia roli Skarbu Państwa jako właściciela przedsiębiorstw komercyjnych
- przychodami z prywatyzacji majątku SP pokrywa się deficyt budżetu państwa i inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa oraz przychodami z prywatyzacji majątku JST deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego
- do 31 maja następnego roku budżetowego Rada Ministrów musi przedstawić Sejmowi i NIK ocenę przebiegu prywatyzacji
- planowane przychody z prywatyzacji w 2007 roku szacowane są na 3,0 mld zł, z czego:
budżet państwa zostanie zasilony kwotą 2,3 mld zł, w gestii Ministra Skarbu Państwa pozostaną środki w wysokości 0,7 mld zł
c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów
Informacja uzupełniająca
do Załącznika Nr 1 i 2
do uchwały Nr V/25/07
Rady Miejskiej w Nysie
z dnia 5 lutego 2007 r.
Projekt budżetu na 2007 r. - przychody i rozchody
Przychody : |
- ogółem |
7.330.597 |
|||
§ 952 - Przychody z zaciągniętych pożyczek i kredytów na rynku krajowym (kredyt długoterminowy) |
|
2.730.000 |
|||
§ 955 - Przychody z tytułu innych rozliczeń krajowych (środki z 2006 r.) |
|
2.700.000 |
|||
§ 957 - Nadwyżki z lat ubiegłych |
|
1.900.597 |
|||
|
|
|
|||
Rozchody : |
- ogółem |
2.859.358,89 |
|||
§ 962 - Pożyczki udzielone na finansowanie zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej |
|
261.742,89
|
|||
|
|
261.742,89 |
|||
§ 982 - Wykup papierów wartościowych |
|
1.600.000 |
|||
|
|
1.600.000 |
|||
§ 992 - Spłaty otrzymanych krajowych pożyczek i kredytów |
|
997.616
|
|||
|
|
106.120 250.000
641.496 |
|||
|
|
|
|||
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Ustawy regulujące kwestie dochodów publicznych można podzielić na trzy zasadnicze grupy:
ustawy określające ogólne zasady postępowania w sprawach dotyczących dochodów publicznych, z których najważniejszą jest ustawa Ordynacja podatkowa z 29 sierpnia 1997 roku, zawierająca ogólne przepisy dotyczące:
- zobowiązań podatkowych
- postępowań podatkowych
- kontroli podatkowej
- tajemnicy skarbowej
ustawy stanowiące dochody publiczne, nazywane w Ordynacji podatkowej ustawami podatkowymi
ustawę z 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, określającą wykaz dochodów publicznych przysługujących jednostkom samorządu terytorialnego
Zwornikiem całego sytemu ustaw dotyczących dochodów publicznych jest Ordynacja podatkowa. Jej przepisy nie odnoszą się do konkretnych rodzajów dochodów, lecz określają ogólne zasady postępowania w sprawach dotyczących dochodów publicznych, takie jak:
- wskazują organy podatkowe, czyli organy władzy publicznej właściwe w sprawach poszczególnych dochodów publicznych
- zasady postępowania w sprawach spornych, w tym - prawa i obowiązki organów podatkowych i podatników w takich postępowaniach oraz procedury odwoławcze
- zasady podejmowania decyzji w sprawach umorzeń, odroczeń i rozkładania na raty zobowiązań podatkowych
- sankcje finansowe za nieterminowe regulowanie zobowiązań podatkowych
- zasady prowadzenia kontroli podatkowej
Największą grupę ustaw dotyczących dochodów publicznych tworzą ustawy, w których ustanawiane są konkretne rodzaje dochodów publicznych. Najważniejsze z nich są ustawy nakładające podatki, lecz oprócz nich funkcjonuje jeszcze ponad sto ustaw , w których ustanawiane są różnego rodzaju opłaty i inne obciążenia na rzecz podmiotów sektora publicznego. Do najważniejszych ustaw tego typu należą ustawy ustanawiające dochody państwowych funduszy celowych, takie jak np. ustawa z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, ustanawiająca składki na ubezpieczenie społeczne.
Dochodami publicznymi są:
1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;
2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;
3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:
a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,
c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,
d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu
ust. 1 pkt 4 lit. a i b;
9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.
W tym miejscu: Wykres 1.
Środkami publicznymi nazywać będziemy środki finansowe, którymi dysponują instytucje publiczne. Środki te stanowią podstawowe źródło finansowania wydatków niezbędnych do wykonywania zadań publicznych.
W skład środków publicznych wchodzą:
- wpływy bezzwrotne mające charakter dochodów publicznych, które zwiększają wartość majątku publicznego
- wpływy zwrotne, które dochodami nie są, gdyż nie zwiększają w ujęciu bilansowym wartości majątku publicznego a jedynie zmieniają stan aktywów
Wśród dochodów publicznych wyróżniamy trzy zasadnicze grupy
- dochody o charakterze publicznoprawnym, a więc wszelkiego rodzaju należne podmiotom sektora finansów publicznych z mocy prawa
- dochody o charakterze cywilnoprawnym do których zaliczać będziemy wpływy ze sprzedaży towarów wytworzonych przez instytucje publiczne i usług świadczonych przez te instytucje, wpływy o charakterze majątkowym czyli wpływy uzyskiwane przez instytucje publiczne, właścicieli majątku rzeczowego finansowego
- dochody z bezzwrotnej pomocy zagranicznej, które wykazują zarówno cechy dochodów publicznoprawnych jak i cechy dochodów cywilnoprawnych
Jak widać z ustawy czy też z tej drugiej klasyfikacji, rodzaje dochodów publicznych są bardzo zróżnicowane. Największe znaczenie mają z nich:
podatki
opłaty o charakterze zbliżonym do podatków (lub wręcz mające wszystkie cechy podatku, wymienione w formalnej definicji podatku)
składki na rzecz funduszy celowych
dochody z mienia publicznego i inne dochody
dochody z budżetu Unii Europejskiej
Są to najważniejsze dochody, pomijając opis grupy dochodów określanej jako opłaty, których zbiór składa się z ponad stu bardzo zróżnicowanych pozycji. Kilka przykładów opłat, które są zaliczane w tym przypadku jako dochody własne jednostek samorządu terytorialnego:
- opłata skarbowa - czynności urzędowe
- opłata miejscowa - pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych
- opłata targowiskowa
- opłata eksploatacyjna - wysokość opłaty uzależniona jest od ilości i rodzaju wydobywanej kopaliny, pomnożona o stawkę; tu dysponuję przypadkiem gminy Sulików, gdzie kopaliną jest wydobywany bazalt, za który stosuje się stawkę 0,96 zł za tonę
Podatki są najważniejszym źródłem środków publicznych. Istota podatków sprowadza się do tego, iż obywatele, działając przez swoich reprezentantów - posłów i senatorów - zgadzają się ponosić ciężary na rzecz państwa, by w ten sposób umożliwić organom władzy publicznej wypełnianie ich konstytucyjnych i ustawowych obowiązków. Organy władzy publicznej wykorzystujące podatki posługują się więc środkami, których nie zarobiły, nie wypracowały dzięki swej działalności, lecz otrzymały od obywateli, którzy zgodzili się na rezygnację z części swego dochodu, by w ten sposób umożliwić realizację zadań, których w inny sposób zrealizować nie można lub których realizacja w inny sposób jest wyraźnie nieefektywna.
Formalną definicję podatku obowiązującą w polskim prawie zawarto w art. 6 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tą definicją podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie na rzecz Skarbu Państwa, województwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Użyte w definicji określenia oznaczają, że:
- zobowiązanie do zapłacenia podatku powstaje z mocy prawa, a nie na podstawie umowy zawieranej między podatnikiem a organem władzy publicznej (świadczenie publicznoprawne)
- podatnikowi nie przysługują żadne świadczenia wynikające z faktu zapłacenia podatku (świadczenie nieodpłatne)
- organom władzy publicznej przysługuje prawi stosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania podatku (świadczenie przymusowe)
- z chwilą zapłacenia podatek staje się własnością podmiotu, któremu on przysługiwał, a więc własnością Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy (świadczenie bezzwrotne)
Ordynacja podatkowa określa podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania, stawki podatkowe oraz regulujące prawa i obowiązki organów podatkowych, podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych i osób trzecich.
Wobec ogromnej różnorodności możliwych konstrukcji podatku konieczne jest wprowadzenie pewnej klasyfikacji podatków. Podatki można klasyfikować według:
Dochody funduszy celowych są znaczącym źródłem dochodów publicznych. Ich charakterystyczną cechą jest to, że mogą być wykorzystywane tylko na specyficzne wydatki, określone w ustawie powołującej dany fundusz celowy. Stanowią więc one , co prawda, część dochodów sektora finansów publicznych, ale są to dochody, którymi możemy dysponować elastycznie.
Dochody funduszy celowych mają bardzo zróżnicowany charakter. Składki na rzecz największych funduszy celowych (Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Pracy) mają charakter zbliżony od podatków. W innych funduszach przyznanymi im dochodami są najczęściej różne opłaty administracyjne, ale także i kary (stanowiące np. ważną część dochodów funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej) czy dochody ze sprzedaży (jak w przypadku funduszy gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym)
Dochody państwowych funduszy celowych w 2006 r. - plan
Wyszczególnienie |
Dochody [mln zł] |
Fundusze celowe utworzone do 2005 r. |
144350,5 |
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych |
116894,5 |
Fundusz Emerytalno-Rentowy KRUS |
16113,2 |
Fundusz Pracy |
7120 |
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych |
2964,4 |
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej |
760,2 |
Fundusz Administracyjny KRUS |
492,3 |
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych |
301,2 |
Państwowy Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym |
19,9 |
Państwowy Fundusz Kombatantów |
8,5 |
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji KRUS |
25,5 |
Centralny Fundusz Ochrony Gruntów rolnych |
20,8 |
Fundusz Promocji Twórczości |
0,8 |
Nowe fundusze celowe |
2209,9 |
Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców |
840,4 |
Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej |
519,2 |
Fundusz Reprywatyzacji |
180 |
Fundusz Promocji Kultury |
132,6 |
Fundusz Skarbu Państwa |
122 |
Fundusz Nauki i Technologii Polskiej |
110 |
Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych |
90 |
Fundusz - Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców |
86,6 |
Fundusz im. Komisji Edukacji Narodowej |
55 |
Fundusz Wsparcia Policji |
40,9 |
Fundusz Zajęć Sportowo-Rekreacyjnych dla Uczniów |
11,5 |
Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej |
11 |
Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego |
8,7 |
Fundusz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy |
2 |
Razem państwowe fundusze celowe |
146560,4 |
Dochody z majątku publicznego mają charakter dochodów cywilnoprawnych. Ich źródłem jest odpłatne udostępnianie majątku należącego do podmiotów sektora finansów publicznych. Do dochodów tego typu zaliczamy:
- dochody z wynajmu lub dzierżawy majątku publicznego
- dywidendy z udziałów podmiotów sektora finansów publicznych w spółkach prawa handlowego
- odsetki od lokat i środków na rachunkach bankowych
- odsetki od udzielanych pożyczek
Ponadto, innymi rodzajami cywilnoprawnych dochodów jednostek sektora finansów publicznych mogą być:
- wpływy ze sprzedaży towarów i usług
- spadki, zapisy, darowizny pieniężne
Środki pochodzące z bezzwrotnej pomocy zagranicznej mają charakter specyficznej darowizny lub dotacji udzielanej Polsce przez podmioty zagraniczne, takie jak:
- organizacje międzynarodowe ( np. Unia Europejska)
- rządy innych państw
- zagraniczne fundacje
Ich otrzymywanie nie pociąga za sobą formalnych zobowiązań, natomiast wiąże się zwykle z koniecznością bardzo ścisłego przestrzegania reguł określonych przez podmiot udzielający pomocy, a dotyczących zarówno kierunków wykorzystania przekazywanych środków, jak i procedur, które obowiązują przy gospodarowaniu tymi środkami. Nieprzestrzeganie tych reguł może przy tym wiązać się koniecznością zwrotu całości lub części otrzymanych środków.
Od chwili wstąpienia Polski do Unii Europejskiej środki z pomocy zagranicznej stanowią bardzo istotną część dochodów publicznych. Zgodnie z analizą wykonania budżetu, Polska w całym 2005 roku otrzymała ponad 16mld zł z budżetu Unii. W ustawie budżetowej zakładano ponad 25mld zł, co stanowi zaledwie 64% wykonania.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 o finansach publicznych
W. Misiąg, E. Malinowska-Misiąg, Finanse publiczne w Polsce, Wydawnictwo WSIiZ
Wyszukiwarka