Pedagogika jako nauka.

Pedagogika jako nauka:

a) przedmiot badan,

b) funkcje pedagogiki jako nauki,

c) zwiazki pedagogiki z innymi naukami,

d) podstawowe pojecia pedagogiki: wychowanie (wezszy i szerszy zakres ujmowania tego pojecia, cechy wychowania, cele wychowania), ksztalcenie, nauczanie, uczenie sie, socjalizacja.

Warunkiem, który musi spelnic kazda dyscyplina jest celowy, swiadomy przedmiot badan- w sensie swiadomego procesu, celowego oddzialywania na drugiego czlowieka. Cala edukacja jest obszarem praktycznego oddzialywania na drugiego czlowieka. Teorie i koncepcje ciagle ulegaja zmianie. Jest to powodowane przez:

wzrastajaca mozliwosc ludzkiego poznania, wzrastajaca wiedze.

Istnieja trzy funkcje pedagogiki:

1. FUNKCJA DIAGNOSTYCZNA- analiza bylej badz obecnej rzeczywistosci wychowawczej.

2. FUNKCJA PROGNOSTYCZNA- na podstawie wiedzy, która jest kwintesencja tej analizy opracowujemy przyszly model edukacyjny.

3. FUNKCJA INSTRUMENTALNQTECHNICZNA- polega na opracowaniu procedur przeksztalcania istniejacej rzeczywistosci pedagogicznej w postulowana.

Z funkcji tych wynikaja zadania pedagogiki:

· analizowanie, opisywanie, wyjasnianie i porównywanie bylej i obecnej rzeczywistosci wychowawczej.

· analizowanie, opisywanie i wyjasnianie wzglednie trwalych zwiazków i zaleznosci miedzy sytuacja ekonomiczna, polityczna, spoleczna, kulturowa a sytuacja wychowawcza.

· w oparciu o posiadana wiedze opracowanie przyszlosciowego idealu wychowania.

· opracowanie procedury przeksztalcania tegoz idealu wychowania w praktyce (co nalezy zrobic, w jaki sposób, aby wyksztalcic dany wzór osobowy).

Aby dana dyscyplina naukowa mogla byc uznana za dyscypline samodzielna musi posiadac wlasna metodologie.

Pedagogika dzieli sie na trzy dzialy:

1. PEI)AGOGIKA OGÓLNA- zajmuje sie problematyka wychowania w najogólniejszym tego slowa znaczeniu, czyli definiuje pojecia, uszczególawia terminologie, opracowuje metody i techniki badan, okresla funkcje i zadania.

2. DYDAKTYKA- jest to teoria nauczania, uczenia sie. Traktuje ona o metodach, formach, srodkach, tresciach i zasadach skutecznego nauczania uczenia sie, Przedmiotem zainteresowan dydaktyki jest wychowanie umyslowe.

3. TEORIA WYCHOWANIA- zajmuje sie analogicznie tym, co dydaktyka, ale w odniesieniu do wychowania spoleczno -moralnego, które jest przedmiotem jej zainteresowan. A wiec traktuje ona o metodach, formach, srodkach, tresciach i zasadach wychowania spoleczno- moralnego.

Wyrózniamy wychowanie umyslowe, spoleczno- moralne, estetyczne i zdrowotne.

Pedagogike dzieli sie tez ze wzgledu na zakres tresciowy i wiek:

· ped. przedszkolna

· ped. wczesnoszkolna

· ped. szkoly ogólnoksztalcacej

· ped. szkoly wyzszej

· ped. kulturalno- oswiatowa

· ped. opiekunczo- wychowawcza

· ped. zawodowa (pracy)

· ped. wojskowa

· ped. medyczna

Jako pedagogike ludzi doroslych okresla sie ANDRAGOGIK E

Odrebna dyscyplina pedagogiki jest pedagogika specjalna, która zajmuje sie dziecmi z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju. Równiez odrebna dyscyplina pedagogiki jest pedagogika porównawcza. Zajmuje sie porównywaniem systemów oswiatowych w róznych krajach. Pedagogika jako taka wywodzi sie z filozofii. Pochodzi od lacinskiego slowa pedagogos- prowadzacy chlopca. Pedagogika wspólpracuje z innymi dyscyplinami:

1. FILOZOFIA- która posiada istotny zwiazek z takimi naukami jak epistemologia (teoria poznania), metodologia (teoria o skutecznej pracy badawczej), etyka (nauka o moralnosci), estetyka (nauka o poczuciu piekna), prakseologia (nauka o skutecznym dzialaniu).

2. PSYCHOLOGIA- nalezy tutaj zaznaczyc iz z wszystkimi jej piecioma odmianami: psychologiq rozwojowa (daje teoretyczny opis rozwoju ucznia w róznych okresach jego zycia), psychologia ogólna (traktuje o rozwoju procesów umyslowych i poznawczych, jak powstaje wrazenie, spostrzezenie, mowa, uwaga), psychologia wychowawcza (dostarcza wiedzy o skutecznych sposobach oddzialywan wychowawczych oraz pozwala uzmyslowic jakie postawy wychowawcze przejawiamy, które sa pozytywne, które negatywne), psychologia spoleczanq (traktuje o funkcjonowaniu grupy- co najmniej dwie osoby), psychologia kliniczna (dotyczy zaburzen w zachowaniu).

3. HISTORIA OSWIATY I WYCHOWANIA

4. NAUKAMI MEDYCZNYMI- m.in. biomedyka (medyczne podstawy rozwoju i wychowania), higiena, dietetyka, pediatria.

5. ARCHITEKTURA projektowanie placówek wychowawczych.

6. EKONOMIA- planowanie budzetu.

Podstawowe pojecia stosowane w pedagogice:

WYCHOWANIE- rozwijanie osobowosci wychowanka, zmierzajace do przygotowania go do zycia, uwzglednianie indywidualnych cech czlowieka. Kazdy ma do spelnienia pewna role. Srodowiska wychowawcze naturalne: rodzina, krag rówiesników. Nalezy, uznawac, szanowac i respektowac normy, które sa przypisywane danej roli. Wychowanie to równiez dostarczenie wiedzy, postaw, zobligowanie ucznia do pracy, swiadome, celowe dzialanie na jednostke przez slowo i przyklad, przygotowanie do zycia w spoleczenstwie:

• umiejetnosc pójscia na kompromis w sytuacjach konfliktowych;

• umiejetnosc myslenia i samodzielnego dzialania;

• zasady moralne;

• nawiazywanie kontaktów;

• umiejetnosc konwersacji, bycia osoba kreatywna, twórcza; • przerwanie wiezi emocjonalnej z rodzina;

• umiejetnosc pogodzenia sie z porazkami;

• umiejetnosc radzenia sobie z sytuacjami trudnymi; • znalezienie sposobu odreagowania stresu;

Istotna jest równiez kwestia wychowawcy, gdyz mozna podzielic ich na: profesjonalnych i nieprofesjonalnych.

Wychowanie- wszelkie dzialanie ludzkie zmierzajace do rozwijania sfery kierunkowej osobowosci. Natomiast wszelkie dzialanie ludzkie zmierzajace do rozwijania sfery instrumentalnej osobowosci nazywamy nauczaniem. W zakres sfery kierunkowej wchodza: poglady, opinie, sady, nastawienia, motywy, normy, zasady, wartosci, wzory i idealy. W zakres sfery instrumentalnej wchodza: wiedza, umiejetnosci, sprawnosci, nawyki, zdolnosci, zainteresowania, procesy poznawcze (mowa, myslenie, pamiec, uwaga, wrazenia, spostrzezenia, wyobrazenia), operacje umyslowe (analiza, synteza, uogólnienie, abstrahowanie, wnioskowanie, wyjasnianie). Nie istnieje nauczanie oddzialywujace na umyslowy aspekt osobowosci. Osobowosc jest traktowana jako integralna calosc. W tresci ksztalcenia wlaczone sa tresci wychowawcze i odwrotnie. Nastepuje przerost funkcji dydaktycznej nad wychowawczej. Wychowanie w szerokim znaczeniu ujete przez Gadacza to: „(...) dialog mistrza z uczniem zmierzajacy ku horyzontom dobra, prawdy i piekna': Dialog postrzegany jest jako wymiana mysli miedzy osobami, mistrz natomiast jako osoba bardziej doswiadczona. Wychowanie o którym mowa ma okreslony cel, do którego sie zblizamy, a który jest nieosiagalny (zmierzamy do osiagniecia doskonalosci). Dobro obiektywizuje sie w wychowaniu spoleczno- moralnym (poprzez dialog). Prawda obiektywizuje sie w wychowaniu umyslowym, gdyz wtedy przekazujemy wiedze. Piekno obiektywizuje sie w wychowaniu estetycznym, ma ono jednak wymiar subiektywny

NAUCZANIE- swiadome dzialanie podejmowane przez jedne osoby w stosunku do drugich, tak aby te drugie nabraly pewnych umiejetnosci. Jest to systematyczna praca nauczyciela z uczniami, kierowanie procesem uczenia sie uczniów. Jest to równiez czesc procesu nauczania- uczenia sie, uzywana na oznaczenie zespolu czynnosci podejmowanych intencjonalnie przez nauczycieli dla realizacji spolecznie akceptowanych celów dydaktycznych, w celu, by inni przyswoili jakies wiadomosci lub umiejetnosci, podwyzszyli poziom swego wyksztalcenia uzyskali pozadane osiagniecia rozwojowe. Nauczyciel- uczen tworza nierozlaczna pare wspóltwórców wyniku nauczania. Podmiotowosc ucznia jest niezbednym warunkiem osiagniecia wyników nauczania- uczenia sie (takze w przypadku nauczyciela). Dwupodmiotowosc- postulat dydaktyczny, dotyczacy:

• rozumienia nauczania;

• poznania;

• celów;

• uczacych sie uczniów;

• tresci nauczania;

• srodków nauczania;

• metod;

Rodzaje sposobów nauczania:

1. nauczanie calosciowe- porzadkowanie tresci nauczania jak i metod jej przekazywania uczniom klas poczatkowych;

2. nauczanie przedmiotowe;

3. nauczanie problemowe- uczen, dzieki zaaranzowanej przez nauczyciela okreslonej sytuacji dydaktycznej, zwana problemowa, zdobywa samodzielnie informacje przez rozwiazywanie problemów;

4. nauczanie programowe- porzadkowanie i przekazywanie uczniom tresci programowych;

5. nauczanie indywidualne;

6. nauczanie masowe;

7. nauczanie zindywidualizowane- podzial tresci programowych na jednostki tematyczne, które uczniowie rozwiazywali w tempie sobie wlasciwym;

8. nauczanie grupowe;

9. nauczanie zróznicowane;

10. nauczanie integrujace- przez okreslone zabiegi metodyczne dokonuje sie scalenie, integracja rozproszonych informacji;

11. nauczanie wychowujace- poza dostarczeniem wiedzy ksztaltuje sie szereg wlasciwosci osobowosciowych;

UCZENIE SIE natomiast to proces nabywania przez jednostke wzglednie trwalych zmian w zachowaniu na podstawie jej indywidualnego doswiadczenia, swiadome i zamierzone zdobywanie wiadomosci i umiejetnosci. O efektach uczenia sie decyduja cechy gatunkowe, rozwojowe i indywidualne. Zdolnosc uczenia sie wzrasta do dwudziestu kilku lat zycia, po czym utrzymuje sie w ciagu pewnego czasu na niezmienionym poziomie, a nastepnie obniza sie. Ma na to wplyw zespól cech indywidualnych, takich jak:

· plec;

· inteligencja;

· zdolnosci;

· styl poznawczy;

· zainteresowania;

· rodzaj aktywnosci;

· wiedza;

· nastawienie;

· postawa i poglady;

· poziom aspiracji;

· motywy uczenia sie;

Efekty uczenia sie zaleza tez od sytuacji uczenia sie:

1. czynniki poprzedzajace uczenie;

2. czynniki dzialajace w trakcie uczenia sie;

3. czynniki nastepujace po nim;

AKOMODACJA + APROKSYMACJA = SOCJALIZACJA

INDOKTRYNACJA + APROKSYMACJA = EDUKACJA

AKOMODACJA- przystosowanie;

APROKSYMACJA- wrastanie w normy, wartosci, zasady poprzez fakt, ze inni ludzie mówia: „powinnas” ;

INDOKTRYNACJA- urabianie czlowieka, wplywajac na jego swiadomosc poprzez wielokrotne przekazywanie pogladów, idei, teorii (w psychologii tzw. „zdarta plyta");

SOCJALIZACJA- przystosowanie do zycia w spoleczenstwie;

EDUKACJA- wplyw róznych instytucji na czlowieka oraz edukacja to proces. Wplyw instytucji nie jest okreslony wiekiem. Edukacja natomiast jest skierowana do mlodego czlowieka;

KSZTALCENIE- swiadomy, celowy proces oddzialywania na postawy, poglady, opinie. Swiadomie organizowany proces wyposazania uczniów w wiedze (o spoleczenstwie, kulturze, zyciu gospodarczym, politycznym), umiejetnosci, sprawnosci, zainteresowania, rozwijanie pogladów, zasad, norm, wartosci przy doborze odpowiednich metod, form, srodków i tresci ksztalcenia. Jest to caloksztalt takich poczynan, czynnosci, dzialan, procesów, metod oddzialywania na jednostki i grupy, by efektem bylo wyksztalcenie ogólne tych jednostek i grup, czyli zdobycie kwalifikacji i kompetencji ogólnych. Przez tak pojete wyksztalcenie ogólne rozumie sie opanowanie podstawowych wiadomosci, umiejetnosci, nawyków i przyzwyczajen, rozwój zdolnosci i uzdolnien ogólnych, dorobienie sie wlasnych pogladów i przekonan, rozwoju wielostronnych zainteresowan, zamilowan i upodoban, pasji i techniki calozyciowego samoksztalcenia, samowychowania i samorealizacji w ramach edukacji permanentnej, czyli ksztalcenia ustawicznego.

Glówne cele dydaktycznego ksztalcenia to: poznawczy, sprawczy oraz wychowawczy. Postawy ucznia w stosunku do procesu ksztalcenia moga byc rozmaite:

1. POSTAWA RECEPCYJNA (ODBIORCZA); 2. POSTAWA BADAWCZA;

3. POSTAWA EMOCJONALNA (zapal, zaangazowanie, motywacja, wartosciowanie, ocenianie);

4. POSTAWA OPERACYJNA (stosowanie poznanych przyswojonych tresci w praktyce);

Elementy ksztalcenia wielostronnego:

1. psychologiczne:

• spostrzezenia;

• przekonania;

• uczucia;

• objawy woli;

2. struktury wiedzy naukowej:

• opis;

• interpretacja;

• ocena;

• norma.;

W procesie ksztalcenia nauczyciele wplywaja na cala osobowosc ucznia. Istnieje koncepcja trynitarnej dydaktyki- symbioza trzech systemów ksztalcenia:

1. klasowo- lekcyjny

2. pracowniano- laboratoryjny

3. uslugowo- produkcyjny

OSOBOWOSC- kazdy czlowiek posiada pewne predyspozycje, gdy przychodzi na swiat. O tym jacy jestesmy decyduja cechy, które odziedziczylismy. Wplyw srodowiska na osobowosc moze byc pobudzajacy, stymulujacy, badz hamujacy.

Osobowosc jest to zespól cech psychofizycznych, instrumentalnych, emocjonalno - wolicjonalnych i zdrowotnych róznicujacych danego czlowieka od innych i organizujacych jego zachowanie w sposób wzglednie trwaly.

---