Wykład 3 ROK III
FIZJOLOGICZNE PODSTAWY CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH.
Trzyczęściowa z punktu widzenia fizjologii budowa mózgu:
kora nowa (neocortex)- najwyższe piętro układu nerwowego,
mózg dawny- układ limbiczny,
mózg archaiczny- najniższe piętro, ukształtowane w triasie u zwierząt- form przejściowych między gadami a ssakami.
Mózg archaiczny.
śródmózgowie, międzymózgowie, zwoje podstawy
stanowi podłoże uwarunkowanych genetycznie elementarnych zachowań popędów (wyznaczanie własnego terytorium, znajdowanie kryjówek i pokarmu, umiejętność polowania, gromadzenie zapasów, agresja, współzawodnictwo, dominacja, popęd do odżywiania, popęd płciowy, instynkt samozachowawczy)
podstawowe popędy są niezmienione
mózg archaiczny "reaguje" na zmiany środowiska tylko nasileniem lub osłabieniem z góry ustalonych reakcji, nie ma możliwości modyfikacji.
Układ limbiczny.
struktury korowe- zakręt obręczy, zakręt hipokampa
struktury podkorowe- ciało migdałowate, jądra przegrody, podwzgórze, jądra przednie wzgórza, jądro półleżące, pole brzuszne nakrywki, istota szara środkowa, jądra szwu, miejsce sinawe
jako całość kieruje czynnościami popędowo- emocjonalnymi:
- utrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego i kontrola wydatkowania energii (podwzgórze)
- zegar biologiczny (parzyste jądro skrzyżowania)
- poziom wzbudzenia (ciało migdałowate)
- " behawioralny" układ hamowania (jądro przegrody, hipokamp)
- układ przeżywania kary (istota szara środkowa)
- anatomiczny substrat nagrody (okolice przedczołowe, jądra przegrody, pole brzuszne nakrywki, pewne okolice podwzgórza)
Jądro migdałowate- odpowiada za poziom wzbudzenia. Zniszczenie go- poprawa stanu neurologicznego (zewnętrznie wygląda jak poprawa psychiczna). Amygdalektomia- w parkinsoniźmie, aby wyleczyć ruchy mimowolne, w padaczce w celu wyrównania funkcji psychicznych.
Przegroda przezroczysta (septum pellucidum)- procesy chorobowe, które tu lokalizują się i uszkadzają jądra- dojście do głosu wszelkich popędów z "dołu" (z mózgu archaicznego). Zatem przegroda jest miejscem kontroli. Uszkodzona- również wywołuje agresję. Agresja jest tłumiona przez korę mózgową
Mózg nowy.
sześciowarstwowa kora półkul mózgowych
zawiera: czuciowe ośrodki odbioru informacji, ruchowe ośrodki manipulacyjne, pola kojarzeniowe. Jest siedliskiem mowy, a przede wszystkim myślenia abstrakcyjnego i przyczynowo- skutkowego, uczuciowość wyższa (intencjonalna, determinująca, intelektualizowana).
narząd czołowy- królik 2%, kot 3%, pies 7%, szympans 17%, człowiek 29% kory; zaciekawienie naukowe, przyjaźń, miłość sublimowana, uczucia patriotyczne, wrażenia estetyczno- artystyczne, wstydliwość, moralność, uczucia religijne, poczucie obowiązku i sprawiedliwości, uczucia humanitarne, uczucia jedności ogólnoludzkiej, współczucie. Czynność narządu czołowego uważa się za odrębny układ energetyczny, rozporządzający pewną siłą neurodynamiczną zdolną wykonywać sternictwo nad niższymi piętrami. Uczuciowość wyższa stanowi siłę zdolną do przeciwstawienia się popędom np. samozachowawczemu- samobójstwo, bądź opanować fazowość snu i czuwania. Znaczenie w psychopatologii- czyny przestępcze, lubieżne, gdy uszkodzony lub w zaniku narząd czołowy. Np. porażenie postępujące w nieleczonej kile- objawy maniakalne, stany depresyjne...
Teoria nawarstwiania się (etiopatogenezy psychoz) Bilikiewicza .
Rozpatrywanie psychoz w 3 aspektach:
warstwa konstytucjonalna- dziedziczna: czynnik genetyczny determinujący nasze zachowanie, chorowanie
warstwa organiczna- trwałe zmiany zachodzące w strukturze OUN (guzy mózgu, blizny po urazach, być może w schizofrenii)
warstwa czynnościowa- pole do popisu dla psychiatrów; zespoły czynnościowe- nietrwałe, wyleczalne .
Zabiegi psychochirurgiczne (chirurgia psychokorekcyjna)- tego raczej w Polsce się już nie praktykuje.
natręctwa- przecięcie odnogi przedniej torbki wewnętrznej, podcięcie kory oczodołowej, uszkodzenie w zakresie zakrętu obręczy (cingulotomia)
lęk- capsulotomia anterior, podcięcie kory oczodołowej, uszkodzenie w zakresie zakrętu obręczy
agresja- amygdalotomia
anorexia nervosa- uszkodzenie kory oczodołowej
inne (ciężkie uzależnienia, dewiacje seksualne)- uszkodzenie podwzgórza.
Rola układu siatkowatego (Moruzzi 1949):
stymulacja elektryczna> obudzenie śpiącego
teoria strukturalna: zakłada istnienie ośrodków zaangażowanych w czuwanie i obydwie fazy snu, przyjmuje się jednak, że pewne struktury pnia, podwzgórza i- być może układu limbicznego, tworzą układ czynnościowy związany z rytmem czuwania i snu
koncepcja transmitterowy (strukturalno- czynnościowa)- w określonych wyżej strukturach zawarte są różne pod względem transmiterowym neurony,
np. peptydowa teoria snu- rola 22 czynników: czynnik S (sleep), peptyd muramylowy (MDP), SPS (sleep promoting substance), DSIP (delta sleep inducing peptide), AVT (wazotocyna argininowa), VIP, somatoliberyna, hormon wzrostu, interleukina 1, cholecystokinina, insulina...
Wnioski:
nie ma ścisłej lokalizacji czynności psychicznych
chronologiczny postęp rozwojowy szedł od czynności fizjologicznych (popędy- mózg archaiczny) poprzez psychofizjologiczne (układ limbiczny- czynności popędowo- emocjonalne) do psychicznych (nowy mózg- myślenie przyczynowo- logiczne i abstrakcyjne, uczuciowość wyższa)
wędrówka czynności nerwowo- psychicznych odbywała się "ku górze i do przodu".