Łacina, filnova, FILOZOFIA

FILOZOFIA. Semestr pierwszy.

Ćwiczenie 1.

Przeczytaj tekst wedle prawideł wymowy tradycyjnej i restytuty.

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam, qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea, quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt.

(G.I. Caesar Commentarii de bello Gallico, 1.1)

Ćwiczenie 2.

Postaw akcent w słowach:

infimus; liberalis; necessitas; contestari; discordia; egestas; egeo; humanus; humilitas; moneta

II.

Ćwiczenie 1.

1. Disco. Discis. Bene discimus. 2. Bene discere debetis. 3. Non semper bene discunt. 4. Male discis (źle się uczysz). 5. Latine legere debemus (powinniśmy uczyć się łaciny). 6. Latine legit et scribit. 7. Male legis et scribis. Źle czytasz i piszesz 8. Bene legit et scribit. Dobrze czytasz I piszesz 9. Cur male discitis. Dlaczego źle uczucie się? Non male discimus. Nie uczymy się źle. 10. Bene legis, sed male scribis. 11. Quid scribis(Co piszesz)? Scribe et lege(pisz i czytaj). 12. Noli scribere. Nolite scribere. 13. Noli dicere male. 14. Noli dicere, quod (co) nescis. 15. Nolite dicere, quod nescitis. 16. Semper bene laborate, nolite laborare male. 17. Quid agis? Laboro. 18. Quid agitis? Legimus et scribimus. 19. Dum vivimus, laborare debemus. 20. Bene audi, quod dicimus. 21. Noli audire, quod dicunt. 22. Dum spiro, spero. 23. Dum spiramus, speramus. 24. Cur desperatis? Numquam desperare oportet, semper sperare licet. 25. Dum vivis, sperare debes. 26. Vivere est cogitare. 27. Cur non veniunt? 28. Quod nocet, docet. Quae nocent, docent. 29. Divide et impera. 30. Ludere nescis: perdis - ploras, vincis - gaudes. Ludere, ridere - hoc (to) est vivere. (Napisy na tabliczkach do gry). 31. Qui scribit, bis legit. 32. Interdiu laborare, noctu dormire debetis. 33. Cum tacent, clamant. 34. Festina lente! 35. Vale! Valete! 36. Salve! Salvete! 37. Vive valeque! 38. Valete et plaudite! 39. Aut disce, aut discede! 40. Bis dat, qui cito dat.

Ćwiczenie 2.

Zmień liczbę podanych form - osoba powinna pozostać ta sama. Przyporządkuj czasowniki odpowiednim koniugacjom.

portat; portant I nt-3 os mnoga

ludimus; ludo III

mittitis; mittit III

canto; cantimus I

es; estis II

disce; discimus III - uczyć się

narrrant; narrat I

valete; valet II - bądź zdrów

scribis; scribitis III

dat datimus I

III.

Ćwiczenie 1.

Uzupełnij odmiany:

Singularis	pluralis
N. poeta bonus-dobry poeta	poetae boni
G. poetae boni	poetarum bonorum
D. poetae bono	poetis bonis
Acc. poetam bonum	poetas bonos
Abl. poeta bono	poetis bonis
V. poeta bone	poetae boni

singularis	pluralis
N. magister miser-mistrz nieszczęśli.	magistri miseri
G. magisti miseri	magistrorum miserorum
D. magistro misero	magistris miseris
Acc. magistrum miserum	magistros miseros
Abl. magistro misero	magistris miseris
V. magister miser	magistri miseri

singularis	pluralis
N.	dona pulchra
G. doni pulchri	donorum pulchrorum
D.	donis pulchris
Acc.	donaa pulchra
Abl.	donisis pulchris
V.	dona pulchra

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz tekst.

Barba philosophum non facit

Ad Atticum, virum ingenio amoeno, venit quidam palliatus et crinitus barbaque promissa. `Da mihi pecuniam - inquit - nam cibum emere cupio'. `Quis es?' - Atticus interrogat. `Nonne vides? - magna cum contumelia vir respondet - Philosophus sum!'. `Video - Atticus ait - barbam et pallium, philosophum nondum video'.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz zdania na zaimki osobowe.

1. Alter ego. Drugie ja.

2. Inter nos. pośród nas

3. Bene tibi! Bene vobis! Dobrze tobie! Dobrze wam!

4. Sine me de me. beze mnie, o mnie

5. Vade mecum. Pójdź ze mną

6. Pax vobiscum. Pokój z wami

7. Ego sum, qui sum. Jestem jaki jestem

8. Et tu contra me? I ty przeciwko mnie

9. Si tu vales, bene est, ego valeo. Jeżeli ty jesteś zdrów, to jest dobrze, ja jestem zdrów.

10. Vos estis sal terrae. Jesteście solą tej ziemi.

11. Vae mihi. Biada mi

12. Fortuna tibi favet. Fortuna Ci sprzyja

13. Te laudamus. Chwaklimy Ciebie

14. Hodie mihi, cras tibi. Dziś mnie, jutro Tobie

15. Curate vos! Uważaj na was, dbajcie o siebie

16. Nosce te (ipsum). Poznaj siebie (samego)

Ćwiczenie 4.

Przetumacz, stawiając słowa z nawiasów w odpowiednim przypadku.

1. Hannibal ante portas.-Hannibal przed drzwiami/u wrót

2. Ad aute venio. Do Ciebie przychodzę. Przychodzę do Ciebie

3. Sine nobis de nobis.

4. Bellum Romanorum contra Gallos. Lud rzymski przeciwko Gallom

5. In oppidum eo. Idę do miasta.

6. In … (oppidum) templa pulchra sunt.

7. Inter columnas statuam video. Pomiędzy kolumnami

8. Inter cenam convivae(biesiadnik) rident(żartują). Pomiędzy posiłkami biesiadnicy żartują/podczas uczty biesadnicy żartują

9. Multi pro ... (patria) pugnant.

10. Post … (prandium) stare, post cenam ambulare.

post- z tyłu

IV.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst.

De philosopho et tyranno - z filozofa do tyrana

Tyrranus philosophum ad cenam invitat.

Alii convivae rident, clamant facetiasque narrant, philosophus solus tacet.

Denique tyrannus, paululum iratus, rogat eum: `Tacesne, quod verba tibi desunt, an stultitiam tuam silentio occultas?'.

Tum philosophus: `Docti tacent, verba faciunt stulti'.

Ćwiczenie 2.

Zdania przetłumacz, określ formy zaimków.

1. Nemo propheta in patria sua. 2. Patriam amamus, non quia magna est, sed quia nostra. 3. Aliena nobis, nostra plus aliis placent. 4. Te tua, me delectant mea. 5. Quae (co) tua sunt, tibi habe, quae mea, redde! 6. Cave me, Domine, ab amico meo, ab inimicis ipse me caveo. 7. Mea mater, mea pater, filium tuum lupus est!

Ćwiczenie 3.

Zdania przetłumacz, podaj pozostałe osoby złożeń z `esse'.

1. Adsum amicis, amici mihi adsunt. Pomagam przyjaciołom, a przyjaciele pomagają mnie

2. Filius meus abest. Mój syn jest nieboecny

3. Non possumus. Nie mogę.

4. Nec servire possumus, nec imperare cupimus.

5. Causam morbi medici invenire non possunt. Lekarze nie mogą znaleźć przyczyny choroby.

6. Facio, quod possum. Robię co mogę.

7. Scientia tibi deest. Brakuje Ci wiedzy.

8. Dicere bene nemo potest, quod nescit. Nikt nie może dobrze mówić, czego nie wie.

9. Is est vir bonus, qui patriae suae prodest, dum potest. Ten mąż jest dobry, który ojczyśnie swojej pomaga dopóki może.

10. Videre nostra vitia(wady) ipsi (sami) non possumus. Sami nie jesteśmy w stanie dostrzec swoich wad.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst.

De philosopho cynico

Aliquando(kiedyś) philosophus cynicus puerum(chłopieś) in foro videt(na forum widzi), qui aquam(która woda) cava manu(ze złożonej dłoni) bibit(pije). Kiedyś/pewnego razu filozof widzi na forum chlopca który pije wodę ze złożonej dłoni.

Tum(następnie) philosophus(filozof) poculum(puchar) suum(swój) frangit(łamie/tłucze). `Quamdiu(jak długo) - inquit(rzekł) - sarcinam(dobytek/ciężar) eam(ten) porto(noszę), quae(która) necessaria(potrzebna) mihi(mi) non(nie) est(jest)'.

videt-videbat

bibit-bibebat

fragnit - frangebat

*cava manu - ze złożonej dłoni

Ćwiczenie 2.

Zdania przetłumacz, brakujące orzeczenia wstaw w odpowiedniej formie w indikatiwie imperfecti activi.

1. Solebant (soleo, ere-mieć w zwyczaju) Graeci(grecy) in loco(w miejscu) victoriae(zwycięstwa) monumenta struere(budować), Romani (rzymianie) id(to) non(nie) faciebant(zrobili).

2. Epistulam(list) tuam(twój) exspectbamus (exspecto, are; 1 plur.-szukam)

3. Inimici(wrogowie) iam adarent (adsum, adesse) ad portas oppidi. Wrogowie u bram. Wrogowie są u bram miasta.

4. Homerus bellum describit, quod Troiani cum Graecis gerebant (gero, ere). Homer opisuje wojnę, ponieważ Trojanie z Grekami nieśli.

5. Romani semper dicebant (dico, ere): `Totidem inimici sunt, quot servi'. Rzymianie zawsze mówili : Jak zawsze, wrogowie są sługami.

6. O, te …………………. (quaero, ere; 1 sing.)! At ego te! A ty szukaj! Ale ja Ciebie!

7. Pueri Lacedaemoniorum ad septimum annum sub cura ………………….. (maneo, ere) feminarum.

8. ………………….. (cupio, ere) ad te venire, sed non poteram.

9. Ver ………….. (sum, esse) aeternum.

10. Sum, qui olim …………….. (sum, esse).

VI.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst.

Aesopus et viator

Aesopum, qui ex oppido redibat, vir quidam rogabat: `Quot horas ad oppidum ire debeo?'. Aesopus nihil respondebat. Vir iratus igitur aliquantum prodibat. Tum Aesopus: ‚Duas horas ire debes, amice!'. `Cur statim mihi non respondebas?' Nunc tantum video: tu cito ire potes'.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz zdania. Określ formy czasownika „ire” i jego złożeń; podaj formy podstawowe dla każdego z nich.

1. Recta via eo. 2. Abite! 3. Abite ab oculis! 4. Abi eo, quo tu dignus es! 5. Sic transit gloria mundi. 6. Quo nunc is? Eo domum. 7. Factum abit, monumenta manent.

Ćwiczenie 3.

Rozwiąż zagadkę.

Aenigma

Ex quo cinematographeo ea fabula originem ducit*?

Coniuratus quidam in muro scribit: `Romanes, eunt in domum!'. Centurio id videt et increpat eum: `Male scribis! Scribe recte : <Romani, ite domum!>. Nunc centies id scribe in muro!'.

*originem ducere - brać początek, pochodzić

Ćwiczenie 4.

Przetłumacz tekst.

De viro cupido

Viro cuidam gallina erat, quae cotidie ovum aureum pariebat. Vir cupidus contentus eis non erat et dicebat: `Certe magna copia auri intra gallinam inest. Gallinam occidere debeo et depromere aurum meum!'. Necat igitur gallinam, sed nihil invenit; ita neque aurum neque ova neque gallinam habet. Recte igitur proverbia dicunt: Avarus semper eget et Rarus fortuna sua contentus.

VII.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz tekst.

Duae perae

Sunt nobis duae perae, a deo datae. Una, quam a fronte habemus, plena est vitiis alienis, altera, quae nobis a tergo est, nostris est vitiis onusta. Itaque aliena tantum vitia, non nostra, videre possumus.

Ćwiczenie 2.

Słowom z lewej kolumny przyporządkuj odpowiednie słowa z kolumny prawej i ułóż zdania wyrażające posiadanie: użyj czasownika “habere”, a następnie przekształć zdania tak, by zawierały dativus possessivus.

Exemplum:

Marcus amicos multos habet. Marco amici multi sunt.

TYRANNUS	GALLINA
PUELLA	PENNAE
NOS	CAUDAE
COLUMBAE	MARITUS
LIBER	TUNICA NOVA
EGO	BIBLIOTHECA MAGNIFICA
VIR CUPIDUS	OCULI CAERULEI
TAURI	SERVI
TITUS POMPONIUS ATTICUS	CHARTAE PICTAE
FEMINA	ANIMA

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz dialog.

Tyranni et philosophi colloquium

Tyrannus: Quid est homo?

Philosophus: Lucerna in vento.

T.: Quid est homo?

Ph.: Flamma, quae exstinguet, folium, quod cadet autumno, scintilla, quam devorabunt tenebrae.

T.: Quid est imperium?

Ph.: Desiderium liberorum, odium servorum. Nebula, quae diffugiet, umbra, quae evanescet.

T.: Quid est vita?

Ph.: Via, quae ad tumulum nos ducet.

T.: Quid est sapientia?

Ph.: Vestigium vitae, memoria nostri.

T.: Quid est tyrannus?

Ph.: Quousque tandem me interrogabis?

T.: Ego te rogabo, tu mihi respondebis! Si non ... Quid est tyrannus?

Ph.: Vir molestus.

T.: Age, ad cruciatum eum ducite!

Ćwiczenie 4.

Uzupełnij zdania podanymi niżej określeniami czasu (w ablatiwie temporis) i przetłumacz je.

Coniurati .......................................... Gaium Iulium Caesarem occidebant.
……………………………. Romani Galliam provinciam suam faciebant.
Heri, ………………………….. ad te veniebam, sed domi non eras.
Folia cadunt ……………………………………….
……………………… Hannibal apud Cannas vicit.

hora quarta; autumnus; saeculum primum ante Christum natum; bellum Punicum secundum; annus quadragesimus quartus ante Christum natum

Ćwiczenie 5.

Od podanych czasowników utwórz odpowiednie formy w indikatiwie activi wszystkich znanych czasów (praesens, imperfectum, futurum I).

	2 sg.	1 pl.	3 pl.
orare
habere
dicere
sentire
abesse
redire

Ćwiczenie 6.

Przetłumacz tekst.

De Alexandro Magno et asini domino callido

Oraculum Delphicum Alexandrum Magnum monet: `Neca eum, qui tibi primus in oppidi porta occurret'. Paulo post, cum Alexander in oppidum redibat, vir pauper, qui asinum agebat, ei occurrebat. Alexander necare eum imperabat. Tum vir interrogat: `Cur me, domine, punire desideras?'. Alexander praeceptum oraculi ei enarrabat. Vir: `Praeceptum oraculi non explicas recte! Asinus meus primus tibi occurrebat. Si eum necabis, consilium dei explebis'.

VIII.

Ćwiczenie 1.

Określ formy czasowników (osoba, liczba, tryb, czas, strona), zmień ich stronę:

laudamus; laudamur

vincit; - 3 os l poj, dokonany, teraźniejszy, czynna - vinebatur

scribuntur; 3 os l mnogiej, praesens passive -

portari; bezokolicznik passivum - portare

monemini; 2 os l mnogiej passivum

defendere; bezokolicznik activi - defendi passivi

capit;-łapać 3 os l poj inf perfecti activi - capitur-jest łapany

it; - to 3 os l poj activi - itur - się idzie

mittis; 2 os l poj activi - mitteris

pingitur 3 os l poj passive - pingit - jest przedstawiony

pingere - malować

monere - przypominać, upominać, przestrzegać

Ćwiczenie 2.

Zdania przetłumacz, zmień stronę bierną na czynną i vice versa.

1. Dei ab Romanis colebantur-czczono/kultywowano.

2. Concordia a nobis optatur. zgodaj jest przez nas upragniona

3. Delectabor gloria. -

4. Pulchra dona servis a domino dantur.- pan daje piękne podarunki sługą

5. Hortus rivo irrigabitur.

colere - czczić

Gloria - chwalę

delectabor -

1. Multi inimici Romanos premunt.

Wielu wrogów rzymian dręczy. premuntur

Romnani premuntur ab multis inimicis.

2. Exspectabamus initium belli.

Spodziewaliśmy się początku wojny. Exspectabamur

Inintium belli esxpectabamur ab nobis.

3. Dominus servum in oppidum mittet.

Pan posłał służącego do miasta.

Servus mittetur in oppidum ab domino.

4. Amicus meus magnam pecuniam debet(jest winny).

Mój przyjaciel jest winien wielkie pieniądze.

Magma pecunia ab amico meo debetur.

5. Gemmae rubrae dominam pulchram ornant.

Czerwone klejnoty zdobią wspaniąłą panią. Ornatur.

Pulchra domina gemmis rubris ornatur.

Ćwiczenie 3.

Odpowiedz na pytania:

A quo Helena, pulchra(piekna) regina(królowa), rapiebatur(porywczy):

a Croeso
ab Aenea
ab Alexandro, Priami filio

Alexander Magnus, rex Macedoniae, dum(podczas gdy) apud(blisko) Indos erat(był), vulnerabatur:

gladio
sagitta
spina

A quo bellum Troianum describitur?

ab Hesiodo(Hezjod)
ab Horatio
ab Homero

Apud Romanos antiquos signum pugnae dabatur:

tuba
lyra
tibia

A quo C. Julius Caesar necabatur:

a Gallis, dum in Gallia bellum gerebat
a Cleopatra, Aegypti regina
a Bruto et aliis Romanis

A quo Agrippina Minor necabatur:

a servo
a filio suo
a marito suo

Nodus Gordius ab Alexandro Magno rumpebatur:

gladio
hasta
cultro

A quo Germania describebatur?

a Tito Livio
a Tacito
a Sallustio

A quo poeta Ovidius in exsilium expellebatur?

ab Augusto
a Caligula
a Tiberio

Columna Traiani, Romae in Foro Traiani posita, nunc ornatur:

statua Traiani
statua Sancti Petri
aureo simulacro aquilae

IX.

Ćwiczenie 1.

Uzupełnij odmiany.

singularis	pluralis
N.rex divitas	reges divitatis
G.regis divitatis	regum divitatum
D. regi diviti	regibus divitatibus
Acc.regem divitem	reges divites
Abl.rege divite	regibus divitatis
V.rex divitatis	reges divitatibus

singularis	pluralis
N. homo pauper	homes pauper
G.homis pauperis	homum pauperum
D.homi pauperi	homibus pauperibus
Acc.homem paupers	homes pauper
Abl.homine pauper	hominibus pauperibus
V.

singularis	pluralis
N.civitas vetus	civitates veteres
G. civitatis veteris	civitatum veterum
D.civitati veteri	civitatibus veteribus
Acc.civitatem veterem	civitatis veteres
Abl.civitate vetere	civitatibus veteribus
V.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz teksty.

Ancillae(niewolnice) et(i) gallus(kogut) - służebnica i kogut

Vilica(gospodyni) quaedam(jakaś/któraś/pewna) ancillas(niewolnice) cotidie ad primum(na pierwsze) galli(koguta) cantum(śpiew) e somno(sen) excitabat(podnieca się) atque(oraz) ad laborem(do pracy) prima luce(o brzasku) cogebat(zmuszała). Pewna gospodyni, codziennie o pierwszym pianiu koguta, budziła niewolnice ze snu I o brzasku zmuszała je do roboty.

Ancillae, quibus diuturno labore fatigatis dormire placebat(podobały się), gallum necabant, sed(ale) Paulo-post(trochę póxniej) ipsae(sam/sam w sobie) galli necem(zabiły) deplorabant. Niewolnice,

Vilica(gospodyni) enim, quae rectam horam ignorabat(nie wiedziała), interdum(czasami/niekiedy) ancillas(niewolnice) iam media-nocte(północ) excitare(budzić) solebat(mieć zwyczaj). Gospodyni, która nieznała właściwej godziny, miała czasem zwyczaj, budzić niewolnice w środku nocy.

Iuno et pavo - Juno i paw

Pavo ad Iunonem veniebat et deae dicebat: `Pulchrae pennae meae cunctos delectant, vocem vero ridiculam habeo.

Num beatus esse possum?

Cur dei tam saevi in me erant?'

Iuno autem respondebat: `Verba tua laudare non possum. Nam dei non cuncta cunctis tribuunt.

Multis magnum et formosum corpus, paucis iucundam vocem, leoni virtutem, pavoni pulchras pennas dant.

Miser non es, sed ingratum et superbum animal es.

Itaque time iram meam.

Nam pulchras pennas tuas eripere tibi possum'.

Ćwiczenie 3.

Uzupełnij odmiany.

singularis	pluralis
N. miles fortis
G.
D.	militibus fortibus
Acc.
Abl.
V.

singularis	pluralis
N.
G. itineris brevis
D.
Acc.
Abl.	itineribus brevibus
V.

singularis	pluralis
N.
G.	animalium felicium
D.
Acc.
Abl.
V. animal felix

Ćwiczenie 4.

Poniższe rzeczowniki uzupełnij o łacińskie przymiotniki deklinacji III, pamiętając o związku zgody między przymiotnikiem a rzeczownikiem.

gadium (krótki) ........................................

consiliorum (użyteczny) ............................

melli (słodki) .............................................

exempla (trudny) .......................................

pueros (szczęśliwy) .....................................

urbe (stary) ................................................

hominibus (bogaty) ....................................

philosophi (nieszczęśliwy) ...........................

laboris (uciążliwy, nieznośny) .......................

florum (wszystek) ..........................................

Ćwiczenie 5.

Przetłumacz:

Versus in directum stoici, in transversum epicurei

Dilige virtutes damnato turpia sperne

delicias omnes nomen servato pudicum

incestum fugito fortis consortia quaere

mollia vitato convivia temne nepotum

quaere labores posce Catonum commonefacta

Ćwiczenie 6.

Uzupełnij odmiany.

singularis	pluralis
N.	hostes atroces
G.
D.
Acc.
Abl. hoste atroci
V.

singularis	pluralis
N. ovis mollis
G.
D.
Acc.
Abl.
V.	oves molles

singularis	pluralis
N.	corda tristia
G. cordis tristis
D.
Acc.
Abl.
V.

Ćwiczenie 7.

Przetłumacz tekst

Nonnulla Laconum dicta

Philippus, rex Macedonum, ad Lacedaemonios scribit: `Si vos proelio vincam, finibus vestris vos expellam'. Hi rescribunt: `Si'.

Xerxes, rex Persarum, ad Lacedaemoniorum ducem haec verba faciebat: `Cave, dux! Copiae meae ingentes sunt, arma magnifica, fortes atrocesque milites - innumerabiles!'. Dux ei: `Ubi?'.

Persa hostis in colloquio cum militibus Lacedaemoniis: `Solem - inquit - prae iaculorum et sagittarum multitudine non videbitis. Tum unus e Lacedaemoniis: `In umbra igitur - inquit - pugnabimus'.

Leonidas militi nuntianti: `Hostes a nobis non procul absunt' - `Et nos - respondet - ab hostibus advenientibus non procul absumus'.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz przysłowia łacińskie, znajdź w nich i określ (podaj przypadek i liczbę) formy participium praesentis activi.

1. Sapienti sat(is). 2. Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. 3. Nolens, volens. 4. Sero venientibus ossa. 5. Tarde venientes, male sedentes. 6. Incidis in Scyllam, cupiens vitare Charybdim. 7. Timeo Danaos et dona ferentes. 8. Amantes - amentes. 9. Multa petentibus desunt multa. 10. Omnia sunt hominum tenui pendentia filo.

Ćwiczenie 2.

Przetumacz tekst

Aesopus et viator (lectio difficilior)

Aesopus Athenis Megaram ibat multa secum cogitans. Viator quidam, Aesopum praetereuntem videns, eum interrogabat: `Quot horas Athenas ibo?'. Aesopus tamen nil respondebat. Viator, iratus, aliquantulum iam prodibat, cum Aesopus magna voce: `Duas horas ibis, amice!'. `Cur statim mihi non respondebas?' - viator rogat. `Tunc primum te cito vadentem video'.

Ćwiczenie 3.

Uzupełnij podane zdania właściwie wybranymi nazwami miast w odpowiednim przypadku. Przetłumacz.

1. Cras ....................... properabo, quae urbs lucis vocatur. 2. Iuvenes Romani philosophiae et arti rhetoricae studere cupientes …………….. mittebantur. 3. Regina Elisabeth ……………….. habitat. 4. ..................... decedo, nam umida est, at ego morbo articulorum aegroto. 5. Multa regum Polonorum sepulcra ........................... sunt. 6. .................... eo, ubi maxima picturarum collectio continetur. 7. Tortam Sacheri, valde sapidam, ……………… edebam. 8. Forum Rubrum ………………… videbam. 9. Quotannis ........................ praemia Nobelis tribuuntur. 10. Eo anno ……………… proficiscor Librorum Forum Internationale spectare.

Holmia, ae; Athenae, arum; Francofurtum, i; Moscovia, ae; Londinium, ii; Cracovia, ae; Lutetia, ae (Parisiorum); Vindobona, ae; Venetia, ae; Matritum, i.

Ćwiczenie 4.

Przetumacz zdania, podaj przypadek i liczbę podkreślonych form.

1. Vim vi repellere licet. 2. Viribus unitis. 3. Contra vim mortis non est medicamen in hortis. 4. Iniuria fit duobus modis - aut vi aut fraude. 5. Quid magna vis auri potest, si virtus deest? 6. Videre Neapolim et mori. 7. In Tiberi deus fluvii habitat. 8. Copiae Persarum Persepoli proficiscebantur. Copiae Persarum Persepolim proficiscebantur. 9. Quod licet Iovi, non licet bovi. 10. Iovi Optimo Maximo.

Ćwiczenie 5.

Przetłumacz zdania, określ formy deponentiów.

1. Poetae nascuntur, oratores fiunt. 2. Dulce et decorum est pro patria mori. 3. Non omnis moriar. 4. Non progredi est regredi. 5. Rem tene, verba sequentur. 6. Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur. 7. Fata sunt, quae dei fantur. 8. Omnia ex aqua oriuntur - Thales docebat. 9. Ut arbitratur, ita loquitur. 10. Germani vinum ad se importari non patiebantur.

XI.

Ćwiczenie 1.

Przetłumacz teksty:

Et pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis super gregem suum. Et ecce angelus Domini stetit iuxta illos, et claritas Dei circumfulsit illos, et timuerunt timore magno. Et dixit illis angelus: Nolite timere; ecce enim evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo: quia natus est vobis hodie Salvator, qui est Christus Dominus, in civitate David. Et hoc vobis signum: invenietis infantem pannis involutum et positum in praesepio. Et subito facta est cum angelis multitudo militiae caelestis, laudantium Deum et dicentium: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

Evangelium secundum Lucam, 2.8 - 14.

Alma nox

Alma nox, tacita nox,

Omnium silet vox.

Sola virgo nunc beatum

Ulnis feret dulcem Natum.

Pax tibi, Puer pax! <bis>

Alma nox, tacita nox,

O Iesu, tua vox

Amorem nobis explanat,

Nos redemptos esse clamat,

In tuo natali. <bis>

Alma nox, tacita nox!

Angeli sonat vox:

Alleluja! O surgite,

Pastores huc accurrite!

Christus Deus adest. <bis>

Dormi iam mi Iesu

Dormi iam mi Iesu, mea gemula,

Dormite amata oscula mea.

Dormi iam mi Iesu, dormi suaviter

Et tu illum flentem permulce mater.

Comprime iam fessas fletu palpebras,

Singultu collapsa labra occludas.

Dormi iam venuste noster Angele!

Dormi peramate mundi floscule!

Dormi, Iesu

(Matris Christi ad praesepe cantio. Auctor incertus - s. XV)

Dormi, Iesu, mater ridet,

Quae tam dulcem somnum videt,

Dormi, Iesu blandule!

Si non dormis, mater plorat,

Inter fila cantans orat:

`Blande, veni, somnule!'.

XII.

Ćwiczenie 1.

Poniższe zdania przekształć według podanego przykładu. Przetłumacz.

Exemplum: Tres picturas pulchras pinxi. Prima pulchra fuit, secunda pulchrior, tertia pulcherrima.

Tres libros utiles legebam - Tres mulieres fidas habebam - Tribus curribus celeribus vehebar - Tres pueri pulchri mihi placent - Tres amicos bonos habeo - De tribus ducibus fortibus legebam - Tres tragoedias tristes spectabo - Tria aenigmata facilia solvebam - Tribus philosophis miseris pecuniam dabam - Tres fratres pigros verberabam - Trium poetarum celebrium carmina legebam - Eas tres muscas intolerabiles mox interficiam - In tribus templis magnificis sacrificabam - Tres arbores altas seram - Tres oratores stultos audiebam

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz zdania, przysłówki podaj w pozostałych stopniach.

1.Vetera proverbia breviter (......................., .............................) et simplicibus verbis prudentiam populi exprimunt. 2. Nostri milites in hostes impetum faciebant atque eos in fugam dabant, sed longius (..................., ..............................) cursum tenere non poterant. 3. Pares cum paribus facillime (…………………, …………………….) conveniunt. 4. Honores mutant mores, sed raro (………………., …………………..) in meliores. 5. Omnes stulti sunt sine dubio miserrimi, maxime (………………….., …………………………) quod stulti. 6. Nullum ex omnibus clementia magis (…………….., ……………………) quam regem aut principem decet. 7. Serius (…………..) aut citius (……………..) sedem properamus ad unam. 8. Nihil lacrima citius (……………) arescit. 9. Saepe (……………., …………………) Germani cum Gallis acerrime (……………….., ………………….) pugnabant. 10. Romani in theatro clamabant: PULCHRE (…………………, …………………), BENE (……………………, ………………………), RECTE (…………………….., ………………..). 11. Honeste (……………….., ……………….) vivere est feliciter (……………………, ……………………..) vivere. 12. Facile (………………, ……………..) omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus. 13. Homines amplius (…………….., ………………………..) oculis quam auribus credunt. 14. Aliena vitia melius (……………….., .....................) vident homines quam sua. 15. Canis timidus vehementius (..................., .......................) latrat, quam mordet. 16. Amicus Plato, sed magis (............., ……………….) amica veritas.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz teksty, znajdź funkcje przypadków: ablativus comparativus, genetivus partitivus, dativus possessivus.

Ad Ciceronem

Disertissime Romuli nepotum,

Quot sunt quotque fuere, Marce Tulli,

Quotque post aliis erunt in annis,

Gratias tibi maximas Catullus

Agit pessimus omnium poeta,

Tanto pessimus omnium poeta,

Quanto tu optimus omnium patronus.

Catullus, 49

Descriptio feminae dilectae

♥ Pulchra tibi facies,

oculorum acies,

capillorum series,

o quam clara species!

Rosa rubicundior,

Lilio candidior,

Omnibus formosior,

Semper in te glorior.

(Carmina Burana)

♥ In puellam

Pulcherrima omnium feminarum,

Oculi tui clariores sunt luce

Et os tuum mollius flore.

Sunt tibi dentes candidiores nive,

Formosa mea,

Nymphis deabusque gratior.

• In uxorem (post longum tempus)

Stultissima omnium animalium,

Lingua tua longior est Nilo

Et dextra tua gravior plumbo.

Sunt tibi dentes rariores corvo albo,

Uxor mea,

Magis veneficisque peior.

Ćwiczenie 4.

W podobny sposób dokończ wierszyki:

♥ In puerum

Venustissime omnium iuvenum

.................................................

..................................................

.................................................

• In maritum (post longum tempus)

Turpissime omnium ferarum

............................................

..............................................

XIII.

Ćwiczenie 1.

Uzupełnij odmiany.

singularis	pluralis
N.
G.
D.
Acc.
Abl. manu dextra	manibus dextris
V.

singularis	pluralis
N.
G. gustus boni
D.
Acc.	gustus bonos
Abl.
V.

singularis	pluralis
N.
G.	cornuum acrium
D.
Acc. cornu acre
Abl.
V.

Ćwiczenie 2.

Przetłumacz powiedzenia łacińskie, określ fomy deklinacji IV I V (podaj przypadek i liczbę).

1. Manus manum lavat. 2. Est rerum magister usus. 3. Usus magister est optimus. 4. Ad perpetuam rei memoriam. 5. Spiritus flat, ubi vult. 6. Nutrimentum spiritus. 7. Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam. 8. Spiritus promptus, caro autem infirma. 9. Ater dies. 10. Veni, Creator Spiritus. 11. Abusus non tollit usum. 12. Diem perdidi. 13. Dies fasti. Dies nefasti. 14. SPQR 15. Casus belli. 16. Dies irae, dies illa (solvet saeclum in favilla). 17. Lapsus linguae. 18. Parva domus, parva cura. 19. Dies prima Aprilis. 20. In usum Delphini. 21. Et benedictus fructus ventris tui, Iesus. 22. Gravata est super me manus tua, Domine.

Ćwiczenie 3.

Przetłumacz tekst.

Est res publica res populi, populus autem non omnis hominum coetus quoquo modo congregatus, sed coetus multitudinis iuris consensu et utilitatis communione sociatus. Eius autem prima causa coeundi est non tam imbecillitas quam naturalis quaedam hominum quasi congregatio; non est enim singulare nec solivagum hoc genus. In omnium rerum affluentia in solitudine vitam agere non vult, sed est solitudinis fugiens et communionis ac societatis appetens - ita generatum est.

Omnis populus, qui est coetus multitudinis, omnis civitas, quae est constitutio populi, omnis res publica, quae populi res est, consilio quodam regi debet, si diuturna esse cupit. Id autem consilium primum semper ad eam causam referre oportet, quae causa genuit civitatem. Deinde aut uni tribui debet aut delectis quibusdam, aut suscipi a multitudine aut ab omnibus.

Quare cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus et regnum eius rei publicae statum. Cum autem est penes delectos, tum illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur. Illa autem est civitas popularis (sic enim appellant), in qua in populo sunt omnia.

M.T.Cicero De re publica, 1.39 - 41.

Wyszukiwarka