Bezdomność- obraz zjawiska i populacji ludzi bezdomnych.
Bezdomność- względnie stała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania.
Powody:
Włóczęgostwo
uchodźctwo
Eksmisja
Wykwaterowanie osób naruszających przepisy prawa lokalowego
Odtrącenie od wspólnego ogniska domowego
Trzęsienie ziemi
Sieroctwo
Deficyt mieszkaniowy
Ubóstwo
Bezdomność z wyboru- następstwo opcji powziętej zgodnie z indywidualnymi preferencjami
Bezdomność z konieczności- dotyka człowieka wbrew jego woli, stan frustrującej deprywacji z konsekwencjami psychicznymi, wyraz dyskryminacji i upośledzenia społecznego.
Bezdomność sensu stricto- oznacza brak własnego mieszkania i jednocześnie jakiegokolwiek innego, możliwie stałego schronienia ekstremalna postać bezdomności; przejawia się brakiem jakiegokolwiek lokum, z drugiej strony znamionuje ludzi zwanych „gigantami” (osoby, które na skutek zdarzeń losowych lub na skutek własnego wyboru prowadzą tułaczy tryb życia)
Bezdomność sensu largo- polega na ocenie posiadanego lokum jako nie spełniającego kryteriów mieszkania ze względu na odstępstwo od minimalnych standardów mieszkalnych. Wywołuje poczucie dyskomfortu. Ten typ bezdomności dotyczy: slumsów, ruder, pensjonariuszy instytucji opieki społecznej oraz osób wyeksmitowanych.
Rozmiary zjawiska
Relatywność pojęcia bezdomności utrudnia ocenę zjawiska.
Zasięg bezdomności wykracza poza środowiska tradycyjnie kojarzone z bezdomnością
Przyczyny bezdomności jako zjawiska społecznego związane ze zmianami demograficznymi, z ruchliwością społeczną, ze sprzężonym z nią bezrobociem, ubożeniem społeczeństwa itp.
Bezdomność jako cecha położenia społecznego kumuluje się z różnymi rodzajami patologii (alkoholizm, prostytucja, żebractwo, itp.)
Płaszczyzny działań normalizacyjnych:
Dla bezdomnych z wyboru:
Tworzenie placówek czasowego zakwaterowania, połączonych z poradnictwem z rozmaicie sprofilowanymi programami oddziaływań korekcyjnych
Tworzenie domów z programem pomocy doraźnej.
Starcy, osoby rozpoczynające samodzielne życie:
Stymulowanie zaradności obywateli
Decyzje polityczne, które ułatwiają wypełnić braki polityki mieszkaniowej i niedostatku instytucjonalnego zaplecza opieki społecznej.
Charakterystyka populacji bezdomnych w Polsce.
Najczęściej bezdomne: kobiety oczekujące dziecka, niezamężne do 25 roku życia, z pełnym i niepełnym wykształceniem podstawowym, połowa pochodzi z domu dziecka
Najczęściej bezdomni: starsi mężczyźni (średnia 44 rok życia), kawalerowie, rozwiedzeni, połowa jest bezdzietnych, wywodzący się z rodzin wielodzietnych, robotnicy, bezrobotni, karniści, alkoholicy, z zaburzeniami psychicznymi,
koncepcje przeciwdziałania bezdomności i modele instytucji adaptacyjnych.
Klasyczne doktryny poprzestawały na dosłownym pojęciu bezdomności i traktowały ją nie jako problem społeczny, ale jako cechę problemowych grup społecznych
Dojrzałe formy programów zaradczych to Instytucje Opiekuńcze (przytułki, hospicja, itp.) i Zinstytucjonalizowane Dzieła Miłosierdzia (konfraterie)- miały łagodzić skutki nędzy
Na przełomie XVI i XVIII w. Powstawały związki wzajemnej pomocy oparte na idei solidarności zawodowej
Zmiana percepcji ubóstwa dała z kolei początek policyjnym formom opieki, które oprócz jednej represji (ustawodawstwo antywłóczęgowskie) wykształciły instytucje dyscyplinujące.
Instytucje dyscyplinujące- domy pracy, przytułki, manufaktury żebracze.
Parapenitencjalne instytucje izolacyjne- workhausty, zuchthausty, domy korekcyjne. Oparte na przymusie pracy i dyscyplinie więziennej.
Instytucje opiekuńczo-edukacyjne- zainicjowane przez ruch filantropistów (szkoły, zakłady dla dzieci ubogich oparte na dyscyplinie pracy i posłuchu dla prawa) ruch domagał się uznania priorytetu tradycyjnych form dobroczynnych.
Instytucje charytatywne- katolicka nauka społeczna kwestionowała prymat opieki urzędowej. Odwoływała się do inicjatyw samopomocowych ożywionych duchem chrześcijańskiego miłosierdzia. Doktryna ta pobudziła proces rozwoju instytucji charytatywnych prowadzonych przez wspólnoty zakonne i religijne stowarzyszenia (przytuliska, ogrzewalnie, noclegownie, domy całodobowej opieki)
Przełom wiąże się z niemieckim ustawodawstwem socjalnym,
Zastąpiła wcześniejsze formy opieki systemem gwarantowanych prawem, ogólnodostępnych świadczeń państwowych.
Doprowadziło to do powołania wyspecjalizowanych organów administracji, wykształcenia instytucji państwowych oraz kontrolowanych przez państwo organów poprawy warunków życia (ubezpieczenia, kasy chorych, domy pomocy społecznej itp.)
Wzory
Współczesne formy bezpośredniej pomocy dla bezdomnych:
Zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla osób problemowych
Zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanych kategorii bezdomnych z programami pomocy dostosowanej do ich specjalnej sytuacji
Zakłady poprzestające na zapewnianiu noclegu z pomocą ograniczoną do podstawowych potrzeb biologicznych.
Hospicjum w służbie umierających
Początki opieki hospicyjnej
Idea opieki nad umierającymi powstała niemal od początków ludzkości
Dopiero chrześcijaństwo przyczyniło się do rozwoju nadało im charakter instytucjonalny
Uchwałą soboru nicejskiego (325 r.)
Każde miasto powinno posiadać przytułek (ubodzy, chorzy, umierających)
Miał się mieścić poza miastem, pod nadzorem diakona
Pomoc na rzecz chorych świadczyło wiele organizacji kościelnych i świeckich
Największy rozwój instytucji charytatywnych typu hospicjum miał czas X i XII wiek.
Liczne pielgrzymki spowodowały do powstania izb gościnnych w klasztorach, w których opatrywano chorych
Współczesna koncepcja opieki hospicyjnej:
Zapoczątkowana przez irlandzkie Siostry Miłosierdzia
W 1879 roku założyły Hospicjum Naszej Pani w Dublinie
W 1905 Hospicjum św. Józefa w Londynie
Ciecely Saunders- opracowała pełną koncepcję opieki hospicyjnej dostosowaną do współczesnych potrzeb. W 1967 roku założyła Hospicjum św. Krzysztofa
Hospicjum wypracowało modelową formę opieki nad umierającymi
Opieka hospicyjna opiera się na powszechnie przyjętych zasadach:
Leczenie ukierunkowane jest na objawy chorób (ból, wymioty, biegunka itp.)
Ważna opieka psychiczna i duchowa
3 reguły rozmowy z umierającym:
Inicjatywa musi wyjść od umierającego
Zapewnienie o pomocy i nie pozostawieniu samemu sobie
Podtrzymywanie kontaktu nawet, gdy nie ma szans na porozumienie za pośrednictwem słowa
2.
Pacjent traktowany jest jak osoba nie jak „rzecz”
Nienaruszalność jego godności ludzkiej
Prawo do poszanowania oraz ochrony własnej tożsamości, poglądów, przekonań
Prawo do śmierci (zaprzestanie bezcelowego stosowania leków itp.)
Prawo do życia (problem eutanazji)
3.
Opieka nie tylko nad umierającym, ale też nad jego rodziną
Wysłuchanie boby bliskiej umierającej, zapewnienie podstawowej opieki psychicznej
4.
Włączanie rodziny do opieki nad chorym
Włączanie w opiekę dzieci
Pozostawienie w hospicjum nie zwalnia z powinności pomocy
5.
Opieka nad chorym prowadzona jest przez zespół hospicyjny. Jedna osoba nie zaspokoi wszystkich potrzeb chorego. Potrzebny jest; lekarz, pielęgniarka, ksiądz, wolontariusz.
Nie każdy może być wolontariuszem (dojrzałość wew., spokój, tolerancja itp.)
6.
Opieka hospicyjna ma charakter ciągły, niezależnie od tego czy pacjent przebywa w domu, szpitalu, czy hospicjum
7.
Personel powinien być dostępny ciągle bez względu na porę dnia czy nocy.
3. Główne typy opieki hospicyjnej
Hospicja stacjonarne- przeznaczone dla tych chorych, którzy są zupełnie samotni, bezdomni, bądź wymagają całodobowej, specjalistycznej opieki.
Zespoły opieki hospicyjnej- złożone z lekarzy, pielęgniarek, wolontariuszy, księdza prowadzące opiekę nad chorymi w domach.
Formy pośrednie
Ośrodki opieki paliatywnej- przez leczenie paliatywne rozumie się taki typ zabiegów, które mają na celu eliminowanie lub łagodzenie objawów choroby bez dążenia do wyleczenia przez usunięcie przyczyn; łączy zabiegi medyczne z pomocą duchową (oddziały szpitalne, gabinety prywatne, ambulatoria)
Ośrodki konsultacyjne- ośrodki te bywają organizowane jako wyspecjalizowane poradnie, które udzielają informacji chorym, ich rodzinom na temat różnych form pomocy.
Ruch hospicyjny w Polsce
Pierwszy ośrodek Kraków 1981
Drugi Gdańsk 1984