PODSTAWY PRAWA wykłady 14-12-2008

PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE

zobowiązanie - to stosunek prawny w którym wierzyciel (podmiot uprawniony) może domagać się od dłużnika (podmiotu zobowiązanego) określonego świadczenia.

świadczenie - polega na określonym zachowaniu się dłużnika - działaniu lub zaniechaniu.

np. zapłaty czynszu, zwrotu długu, uszycia garnituru.

wierzyciel - jest np. wynajmujący, zleceniodawca, pożyczkodawca.

dłużnik - jest np. najemca, pożyczkobiorca, zleceniobiorca.

wierzytelność - to przysługujące wierzycielowi względne prawo podmiotowe.

dług - to ciążący na dłużniku obowiązek spłacenia świadczenia.

Podział prawa cywilnego:

1. część ogólna,

2. prawo rzeczowe,

3. zobowiązania,

4. prawo spadkowe.

Zobowiązania regulują:

1. wymianę dóbr i usług,

2. obrót pieniędzmi,

3. ochrona praw majątkowych i niemajątkowych przed ich uszczerbkiem.

Źródła zobowiązań:

1. czynności prawne (wszystkie umowy),

2. czyny niedozwolone w wyniku których powstaje szkoda. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody,

3. orzeczenia sądowe i akty administracyjne np. wyrok sądowy, nakaz zapłaty, decyzja,

4. inne zdarzenia np. bezpodstawne wzbogacenie, prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, nienależne świadczenia.

odpowiedzialność cywilna - ma charakter wyłącznie majątkowy, jest nierozerwalnie związana ze szkodą

Rodzaje odpowiedzialności cywilnej:

1. kontraktowa (umowna) - wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

2. deliktowa (pozaumowna) - wynikająca z czynów niedozwolonych. Strony do chwili powstania szkody nie były związane stosunkiem zobowiązaniowym (żadną umową)

3. osobista (nieograniczona) - dłużnik ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie całym swoim majątkiem zarówno teraźniejszym jak i przyszłym.

4. rzeczowa (ograniczona) - wierzyciel może dochodzić swojej należności na określonej rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością np. hipoteka, zastaw.

Zasady odpowiedzialności cywilnej - może być oparta na zasadzie:

1. zasada winy - najwęższy, najprostszy zakres odpowiedzialności - art. 415 „Kto z winy swej wyrządzi drugiemu szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia”

2. zasada ryzyka - odpowiedzialność o charakterze szerszym niezależnym od winy, np. ponosimy odpowiedzialność za psa, za pracownicę biurową

Przesłanki egzomeracyjne (egzomeracja - wyłącznie) odpowiedzialność na zasadzie ryzyka - osoba odpowiedzialna może się uwolnić jeżeli udowodni, że:

• szkoda powstała w wyniku siły wyższej (zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można było przewidzieć, któremu nie można zapobiec np. klęski żywiołowe - siła wyższa)

• szkoda powstała z wyłącznej winy poszkodowanego,

• szkoda powstała z winy osoby trzeciej za którą zobowiązany nie ponosi odpowiedzialności.

• słuszności - ma najszerszy charakter i wynika z zasad współżycia społecznego np. Art 428 „Małoletni nie ponoszą odpowiedzialności ale gdy mają majątek na zasadach s………….. mogą ponieść odpowiedzialność”

szkoda - to efektywny uszczerbek w majątku poszkodowanego jakiego w obecnym i przyszłym poszkodowany doznaje wbrew swojej woli.

Elementy szkody:

• strata - uszczerbek pomniejszający majątek,

• utracony zysk - korzyści jakie poszkodowany osiągnąłby gdyby mu szkody nie wyrządzono. (tax - + miesięczne wynagrodzenie, w przypadku zniszczenia samochodu)

Rodzaje szkód:

1. szkody na mieniu - wyrządzone na majątku bez związku z osobą poszkodowanego np. zniszczenie rzeczy,

2. szkody na osobie - to szkody o charakterze niemajątkowym, będące następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Poszkodowany otrzymuję wówczas zadość uczynienie za doznaną krzywdę (kwota obejmująca koszty leczenia, dożywotnia renta).

Wysokość szkody ustala sąd lub strony w oparciu o wartość rynkową utraconej rzeczy: chwilą decydującą dla dokonania obliczenia szkody jest chwila naprawienia jej, a nie chwila powstania.

Naprawienie szkody może nastąpić poprzez:

1. restytucję naturalną - przywrócenie rzeczy do stanu naturalnego,

2. restytucję pieniężną - zapłatę określonej kwoty.

Odpowiedzialność solidarna:

1. Solidarność bierna - solidarność dłużników - polega na tym, że wierzyciel może domagać się całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

D1 np. 200 lub 600

W D2 np. 200

D3 np. 200

Wspólnicy spółki cywilnej.

Dłużnik, który spełnił świadczenie wobec wierzyciela może wystąpić z roszczeniem regresywnym (zwrotnym) do pozostałych dłużników (może, ale nie musi).

2. Solidarność czynna - polega na tym, że występuje jeden dłużnik i kilku wierzycieli. Dłużnik może spełnić świadczenie wg swojego wyboru do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych co powoduje wygaśnięcie długu względem wszystkich wierzycieli.

W1 podzieli się ze współwłaścicielami (zależy od udziałów)

D W2

W3

odsetki - wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Spełniają funkcję waloryzacyjna i odszkodowawczą. Odsetki są świadczeniem ubocznym względem świadczenia głównego.

Odsetki należą się jeżeli dłużnik nie spełnia w terminie świadczenia wierzycielowi, od dnia w którym świadczenie stało się wymagalne.

Zasady związane z zawieraniem umów:

1. zasada swobody umów - polega na tym, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg swego uznania, ale jego treść lub cel muszą być zgodne z prawem, właściwością (naturą) stosunku i zasadami współżycia społecznego - art. 353.

(umowa najmu - przepisy prawa, natura - lokal, zasady współżycia społecznego - nie wolno domagać się za wysokiego czynszu, jeśli będzie zbyt wygórowany)

2. zasada nominalizmu - oznacza, że spełnienie świadczenia pieniężnego następuje przez zapłatę sumy nominalnej (pożyczamy 100zł - domagamy się 100zł stosunki rodzinne)

3. zasada walutowości - polega na tym, że zobowiązania pieniężne na terenie RP mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim - art 358.

4. zasada waloryzacji - opiera się na założeniu, że świadczenia pieniężne mają dostarczyć wierzycielowi taką samą wartość ekonomiczną jaką reprezentowały w chwili jej powstania (pożyczamy 100zł na 5 lat - po 5 latach oddajemy 150zł)

klauzura waloryzacyjna - to rodzaj klauzur zabezpieczających.

Przykład klauzur waloryzacyjnych:

• walutowa (bierzemy pożyczkę w innej walucie)

• złota (cena złota odgrywa rolę)

• indeksowa (cena zboża, nieruchomości)

Rodzaje umów:

1. nazwane - te które są uregulowane w Kodeksie Cywilnym (np. umowa zlecenia, o działo, przewozu, leasingu),

2. nienazwane - nieuregulowane w Kodeksie Cywilnym (np. factoring, franszyzna),

3. mieszane - składają się z dwóch umów nazwanych np. umowa hotelowa = najem + przechowanie,

4. adhezyjne - przez przystąpienie, charakterystyczne dla obrotu masowego np. zakupy w automatach,

5. losowe - przysporzenie korzyści jednej lub obu stronom zależy wyłącznie od przypadku, zdarzenia losowego np. umowne ubezpieczenia,

6. jednostronnie zobowiązujące,

7. dwustronnie zobowiązujące (wzajemne),

8. odpłatne,

9. nieodpłatne,

10. realne,

11. konsensualne.

Dodatkowe zastrzeżenia umowne:

1. umowa przedwstępna - to umowa w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o oznaczonej treści art. 389,

• jeżeli w ciągu roku od zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin zawarcia umowy nie można żądać jej zawarcia (umowa straciła ważność)

• jeżeli umowa przedwstępna została zawarta w formie aktu notarialnego, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej na drodze sądowej,

• w przypadku gdy nie było formy szczególnej można żądać tylko i wyłącznie naprawienia szkody która strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej - art. 389, 390.

2. zadatek - suma pieniężna jaką strona daję kontrahentowi w celu zabezpieczenia umowy (dajemy 500 otrzymujemy 1.000).

• w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała - art. 394.

• w razie nie wykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli strona go dała może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

3. prawo odstąpienia od umowy - polega na tym, że w ciągu oznaczonego terminu strony mogą umówić się o możliwości odstąpienia od umowy bez żadnych konsekwencji - art. 395.

4. odstępne - określona kwota pieniędzy jaka należy uiścić odstępując od umowy.

Odpowiedzialności deliktowej nie ponoszą:

• małoletni do 13 roku życia,

• niepoczytalni,

• osoby działające w obronie koniecznej - art. 423.

• osoby działające w stanie wyższej konieczności - art. 424.

Rodzaje odpowiedzialności:

1. za osoby pozostające pod nadzorem (małoletnich i niepoczytalnych) ponoszą osoby zobowiązane do sprawowania nadzoru np. rodzice, opiekunowie, personel zakładu psychiatrycznego.

Zobowiązani mogą się uwolnić od tej odpowiedzialności jeżeli udowodnią, że nadzór był wykonywany prawidłowo, albo szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru - art. 427.

2. za osoby którym powierzone wykonanie czynności ponosi powierzający, chyba że nie ponosimy winy w wyborze, albo wykonanie czynności powierzył przedsiębiorstwu, które zawodowo trudni się taką działalnością - art. 429. )nie musi poprawia malowania - określona osoba, jeżeli firma - nie trzeba zwracać kosztów np. poprzedniego malowania)

3. za podwładnego ponosi przełożony na zasadzie ryzyka - art. 430. (za pracownika - pracodawca, nie ma obowiązku potrącania wynagrodzenia na zasadzie ryzyka)

4. za zwierzęta ponosi ten, kto zwierze chowa niezależnie od tego czy zwierze było pod jego nadzorem czy też zabłąkało się lub uciekło - art 431.

5. za wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia ponosi na zasadzie ryzyka ten kto pomieszczenie zajmuje - art. 433. (kolega, który wyrzucił telewizor - znając prawo)

6. za zawalenie się budowli ponosi samoistny posiadacz budowy, chyba że udowodni, że budowla była należycie konserwowana i nie posiadała wad - art. 434.

7. przedsiębiorcy, który prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo (zakład produkcyjny) wprawione w ruch za pomocą sił przyrody (kopalnie gazu, elektryczności, paliw płynnych) obejmuje właściciela na zasadzie ryzyka - art. 435.

8. za szkodę wyrządzoną pojazdem mechanicznym ponosi posiadacz samoistny lub zależny (sprawca szkody) na zasadzie ryzyka.

Na zasadzie winy kierowcy odpowiadają w przypadku zderzenia się dwóch pojazdów i w przypadku osób przewożonych z grzeczności (autostopowicze - art. 436)

---