METODY POZNAWANIA PSYCHIKI LUDZKIEJ

Metody naukowe

Metody obserwacji i jej rodzaje

Metody eksperymentalne w psychologii

Rozmowa i wywiad

Ankieta i kwestionariusz

Testy

Badanie wytworów działania

Metody statystyczne

Ad.1.

Astrologia - wiara w możliwość wpływu planet i gwiazd na przyszłość człowieka

Chiromancja - sztuka określania przyszłości człowieka a także jego cech psychicznych na podstawie budowy dłoni

Podział metod naukowych ze względu na charakter i rozmieszczenia cech fizycznych:

• oparte na cechach fizycznych zewnętrznych, np. fizjognomika - określanie cech na podstawie rysów twarzy

• oparte na cecha fizycznych wewnętrznych, np. na działania gruczołów wydzielania wewnętrznego

• oparte na budowie całego organizmu - odpowiednim typom fizycznym przypisuje się pewne cech temperamentu

Zarzuty w stosunku do metod nienaukowych:

• sprowadzanie bardzo złożonych cech osobowości do prostych nawyków często na podstawie powierzchownych skojarzeń

• biologizm - przekonanie o wrodzoności cech

• fatalistyczne ujęcie psychiki człowieka - dotyczy to przede wszystkim astrologii

• nieliczenie się z podstawowymi zasadami obowiązującymi w badaniach naukowych

Ad.2.

Cechy dobrej obserwacji:

• powinna być obiektywna

• powinna mieć jasno postawione zadania

• powinna być dokładna i szczegółowa ( obserwujemy określony obszar, nie można obserwować wszystkiego)

• powinna być przygotowana i związana z posiadanymi wiadomościami o obserwowanym zjawisku

• powinna być systematyczna i planowa

• powinna być związana z aktywną pracą umysłową

• powinna być skończona własnym sformułowaniem jej wyników ( protokół)

Rodzaje obserwacji:

• bierna - obserwator obserwuje sytuacje z zewnątrz, nie biorąc w niej udziału, nie angażując się w nią w żaden sposób

• czynna - obserwator uczestniczy osobiście w danym zjawisku i to nieraz bardzo aktywnie

• samoobserwacja ( introspekcja) - polega na obserwowaniu pewnych zjawisk psychicznych u samego siebie

Ad.3.

Eksperyment - istota eksperymentu polega na wywołaniu przez badacza w warunkach przez niego ustalonych określonego zjawiska psychicznego lub wprowadzeniu pewnych zmian w tym zjawisku z możliwością zarejestrowania reakcji.

Możliwości eksperymentu:

• możliwość wywołania zjawiska, o które chodzi w danej pracy badawczej

• możliwość kontroli wyników, od których zależy dane zjawisko, i które mają wpływ na osobę badaną w danym eksperymencie

• możliwość obiektywnego rejestrowania reakcji osoby badanej

• możliwość powtarzania eksperymentu dowolną ilość razy

Rodzaje eksperymentu:

Laboratoryjny ( wada jest sztuczność warunków)

Naturalny ( bada się człowieka w naturalnych warunkach jego życia i pracy, charakteryzuje się skutecznością, jest coraz częściej stosowany )

Elementy protokołu z eksperymentu:

• nazwisko osoby badanej, data, godzina i miejsce eksperymentu

• szczególne okoliczności związane z osobą badaną

• szczególne okoliczności związane z warunkami, w których przeprowadza się eksperyment

• charakterystyka instrukcji

• przebieg eksperymentu

• szczególne formy zachowania się osoby badanej

• zeznania introspekcyjne ( co zauważyła osoba badana)

Rodzaje urządzeń do prowadzenia eksperymentu laboratoryjnego:

Audiometr

Generator dźwiękowy ( generowanie dźwięków o różnej amplitudzie i reakcje na nie osoby badanej)

Perymetr wzrokowy ( określa pole widzenia osoby badanej)

Perymetr słuchowy ( osoba badana musi zlokalizować źródło dźwięku)

Urządzenie do badania czasu reakcji

Ad.4.

Różnica między rozmową a wywiadem

ROZMOWA	WYWIAD
Rozmowa z osobą badaną	Rozmowa z osobami trzecimi o osobie badanej
Nienaukowa	Naukowy - cele badawcze
Swobodna, nieskategoryzowana	Skategoryzowana, planowa

Etapy prowadzenia rozmowy:

• sporządzenie planu, przygotowanie badacza

• stworzenie atmosfery

• zaprotokołowanie

Odpowiednie przygotowanie rozmowy:

• zdobycie informacji o osobie badanej od osób trzecich

• dokładne określenie celu

• opracowanie szczegółowego planu

• ustalenie sposobów utrwalania rozmowy oraz wyników obserwacji

• ustalenie przygotowania miejsca rozmowy

OSOBA BADANA

wie że jest badana

(wywiad jawny)

nie wie że jest badana

(wywiad ukryty)

zna cel badania

nie zna celu badania

zgodziła się sama na badanie

badacz zaproponował poddanie się badaniu

Właściwości i cechy badacza prowadzącego rozmowę:

• wiedza i doświadczenie

• szybkie i łatwe nawiązywanie kontaktów

• uprzejmość

• umiejętności zainteresowania tematem rozmowy

• umiejętność kierowania tematem

• panowanie nad sobą

• szybka orientacja

• umiejętność obserwowania osoby badanej w trakcie rozmowy

• dobra pamięć

Ad.5.

Ankieta lub kwestionariusz to zbiór specjalnie dobranych pytań z odpowiedzi na które - po ankiecie statystycznej lub merytorycznej - wnioskujemy o pewnych właściwościach psychicznych osoby, której te pytania dotyczą.

ANKIETA	KWESTIONARIUSZ
służy do badań masowych	służy do badań jednostkowych
szereg pytań zadawanych ustnie osobom trzecim	arkusz z pytaniami, badany odpowiada pisemnie
stosowana przy pomocy instytucji lub osób (np. poczta, prasa, radio)	stosowana bezpośrednio, badacz wykonuje czynności w trakcie badania
jest to metoda w której posługujemy się kwestionariuszem	jest to druk zawierający pytania
każdy zbiór pytań dotyczących np. warunków mieszkaniowych	stosowany tylko w psychologii i socjologii
całkowita dowolność odpowiedzi	zbiór pytań z odpowiedziami (wyboru)

Błędy, których należy unikać przy konstruowaniu kwestionariusza:

• brak zbieżności między pytaniami a tym co chcemy uzyskać

• brak pewności czy badany mówi prawdę

• błędne opracowanie pytań ( nieczytelne, sugerują odpowiedź)

• odpowiedzi nie mogą być zbyt trudne aby nie zniechęcać badanego

• właściwy wygląd kwestionariusz ( styl, ortografia)

Ad.6.

Test jest próbą standardową polegającą na tym, że osoba/y badana/e rozwiązują zadania a na podstawie ich czynności lub rezultatów tych czynności wnioskujemy o pewnych cechach psychiki osoby (osób) badanej (badanych)

Zalety metody testowej:

• w krótkim czasie poznajemy cechy osoby badanej

• możliwość zbadania wielu osób naraz

• wyniki testu można przedstawić liczbowo co ułatwia ich sklasyfikowanie

Cechy dobrego testu;

• rzetelność

• trafność ( rzeczywiście mierzy to co chcemy zbadać)

• prognostyczność ( zbieżność między wynikiem uzyskanym teraz, a tym jaki uzyskamy później)

• diagnostyczność ( zbieżność między wynikami a faktycznie posiadanymi cechami)

• właściwy dobór materiału

• konstrukcja treściowa - pytania nie mogą zbyt trudne

• test nie może być zbyt długi

• konstrukcja formalna ( język, układ zdań, odstępy między wierszami, wielkość rysunków, itp.)

Sposób badania:

• przygotowanie badania

• wyjaśnienia wstępne

• rozdanie materiału

• instrukcja

• pytania

• kontrola pracy osób badanych

• zebranie materiału

• protokół

Testy:

• werbalne

• niewerbalne ( rysunkowe)

• matematyczne

• manipulacyjne (czynnościowe)

• sytuacyjne

• projekcyjne

Testy ze względu na to co badamy:

• inteligencji

• zainteresowań

• uzdolnień

• wiadomości

• charakterologiczne ( osobowościowe)

---