1.Przedmiot i zadania psychologii.

Psychologia- nauka o zjawiskach psychicznych. Termin w użyciu od XVIII wieku. Wtedy też ukazały się dwie prace Wolffa: „psychologia - empiryka”; „psychologia - racjonalizm”

Bardzo długo traktowano psychologię jako naukę o życiu umysłowym, zjawiskach i warunkach dotyczących tego zjawiska. Jako dyscyplina naukowa powstała w 1879r. Wówczas w Lipsku Wunt założył I laboratorium psychologiczne (zjawiska psychiczne, czyli tym co zjawia się w psychice - myśli, emocje, motywy, uczucia, pragnienia) . Introspekcja - samoobserwacja.

Behawioryzm (zachowawczość) - 1919r. Twórca: John Watson. To co sprawdzalne, obserwowalne, czyli ludzkie zachowania dopiero po obserwacji tych ocenia zachowanie.

Do lat 70 w polskiej psychologii interesowano się tylko rozwojem do lat studenckich. Lata 80 stały się przełomem, ponieważ zaczęto się interesować rozwojem człowieka w ciągu całego życia.

Współcześnie przedmiotem psychologii jest człowiek w relacji z innymi, ze światem a ów stosunek przejawia się za pośrednictwem czynności.

Psychologia według Tomaszewskiego - nauka o wyższych czynnościach psychicznych człowieka i o człowieku jako ich przedmiocie.

Czynności psychiczne - to procesy ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu, zorganizowane i mające określoną strukturę, zmieniającą się stosownie do warunków tak, aby możliwość osiągnięcia celu była zachowana (czynności są plastyczne). Ze względu na rezultat wyróżniamy:

1. skierowane na otoczenie (na innych; np. produkcja stołu)

2. skierowane na podmiot (na nas samych; np. Nauka, zabawa)

3. których celem jest doskonalenie samych czynności (np. Gra na instrumencie)

4. służące bezpośredniej regulacji stosunków jednostki z otoczeniem.

Jak efektywne są czynności regulują 3 wyznaczniki (czynniki):

1. Organizm (fizycznie, biologicznie) wyznacza możliwości fizyczne.

2. Środowisko otaczające - dostarcza bodźców fizycznych, społecznych, odbieramy te które mają największe znaczenie.

3. Ja - jako podmiot poznający (Rubinstein) - prawo mówiące że bodźce zewnętrzne działają zawsze poprzez stan wewnętrzny organizmu, tzn. potrzeby, dążenia, myśli, intelekt, a stan wewnętrzny organizmu powoduje iż jednostka nastawia się na percepcję określonych bodźców.

Psychologia próbuje odpowiedzieć na kilka pytań:

• Jakie są właściwości człowieka w różnych okresach jego życia?

• W jaki sposób przebiega i czym się charakteryzuje proces rozwoju psychicznego?

• Jakie są prawidłowości powstawania i rozwoju procesów psychicznych oraz trwałych właściwości, umysłu, charakteru, i osobowości?

• Jakie są warunki i pod wpływem jakich czynników kształtują się stopniowo czynności człowieka i coraz bardziej sensowna jego działalność ?

2.Pojęcie i cechy rozwoju psychicznego.

Rozwój psychiczny to całokształt zmian ilościowych i jakościowych pozwalających na coraz lepszą regulację stosunków z otoczeniem.

Zmiany ilościowe - obowiązki, lata.

Zmiany jakościowe - oddziaływanie wychowawcze życia, kontaktów społecznych, heteroseksualność.

E. Hurlock wyróżnia cztery rodzaje zmian:

• wielkości - ilościowe

• proporcji (postaw społecznych) - egocentryzm potem altruizm

• zanikanie starych właściwości fizycznych i psychicznych.

• Pojawianie się nowych właściwości psychicznych i fizycznych

Cechy rozwoju psychicznego:

1. Długotrwałość zmian rozwojowych.

2. Uporządkowane następstwo zdarzeń.

3. Progresywny charakter (pozwalający na coraz lepsze funkcjonowanie).

3. Prawidłowości rozwoju psychicznego (podstawowe):

Prawo jedności struktury i funkcji układu nerwowego - w miarę strukturalizowania się układu nerwowego możliwe staje się coraz lepsze funkcjonowanie jednostki, owo zaś funkcjonowanie sprzyja dalszej strukturalizacji układu nerwowego.

Różnicowanie - Integracja (scalanie się czynności). Aktywność globalna - cechuje dzieci, kompleks radosnego ożywienia od 3 msc.

Interioryzacja - eksterioryzacja czynności - uwewnętrznianie czynności, tworzenie wyobraźni - uzewnętrznianie tego co zrodziło się w umyśle (myśli, uczucia)

Socjalizacja - indywidualizacja czynności - stajemy się członkami wielu grup, potrzeba życia wśród ludzi, respektowanie potrzeb innych. Nie jesteśmy anonimowi potrafimy pokazać siebie, styl życia, sposób zachowania.

Świadomość - automatyzacja czynności.

4.Czynniki rozwoju psychicznego:

Natywizm - opiera się na badaniach biologicznych (Darwin). Rozwój zależy od wyposażenia genetycznego, rola rodziców nieważna (mało istotna), wszystko zależy od genów. Koncepcja determistyczna, nic nie można zrobić, zmienić.

Empiryzm - „Tabula rasa”, stajemy się takimi jakie jest otaczające nas środowisko (otoczenie). Wiara we wszechmoc pedagogiczną, mogę zrobić wszystko. W psychologii odzwierciedla to Behawioryzm. Inni wpływają na nasze myślenie, nie jesteśmy w stanie ukształtować człowieka jak nam się podoba.

Koncepcja dwuczynnikowa - Konwergencji (Stern) - stwierdza że o rozwoju człowieka decydują aktualizujące się pod wpływem określonych czynników zewnętrznych zadatki genetyczne.

Teoria czteroczynnikowa (M. Żebrowska) - o indywidualnym rozwoju człowieka decydują:

Zadatki anatomo - fizjologiczne - odziedziczone po przodkach (funkcjonowanie naszych zmysłów, lepsze lub gorsze postrzeganie rzeczywistości) - warunek.

Środowisko (empiryzm) - wzorce kulturowe - warunek.

Aktywność własna - wyraz potrzeby człowieka do czynnego bycia w świecie - b. ważny czynnik.

Wychowanie i nauczanie - jako świadomie organizowane procesy - b. ważny czynnik.

Efekt Eihmana - w sytuacji presji społecznej ludzi zapominają o świecie swoich wartości, działają pod wpływem autorytetu.

5.Periodyzacja rozwoju psychicznego.

Kwestia podziału na pewne odcinki czasowe.

Podział ogólny (Maria Przetacznik - Gierowska)

I okres - prenatalny (przedurodzeniowy)

II okres - dzieciństwo

1. wczesne dzieciństwo, fazy:

1. noworodek (1 msc. Życia)

2. niemowlęctwo (do końca 1 roku)

3. małego dziecka (do końca 3 roku)

2. średnie dzieciństwo - 2 fazy z przełomem około 5 roku (3 do 7 lat)

3. późne dzieciństwo (6,7 do 11,12)

III okres - dorastanie (12,13 do 17,18) i wiek młodzieńczy (18 do 21,24)

IV okres - dorosłość , wiek dorosły Wczesny do ok. 35

Średni do ok. 50

Późny do ok. 60

V okres - starość, pow. 60 roku życia (nie używa się współcześnie).

Cztery fazy dorosłości wg. W. Szewczuka:

I - stabilizacja planu życiowego

II - progresywna ekspansja „opus magnum” - dzieło życia, najważniejsze życiowe osiągnięcie.

III - regresywna ekspansja - spadek osiągnięć

IV - starość - „przejście na emeryturę” (nie używane współcześnie)

6.Istota myślenia. Podstawowe operacje umysłowe.

MYŚLENIE - najbardziej złożona czynność w życiu człowieka. To uwewnętrzniona czynność operowania

operacjami w szczególności ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego

(nie przez dotyk, słuch) i uogólnionego (prowadzi do tworzenia nowych informacji) poznania

rzeczywistości.

Dzięki myśleniu możemy operować symbolami. Symbolika to gesty, słowa, liczby.

Rodzaje czynności umysłowych:

1. ANALIZA - myślowe rozdzielanie danych składających się na pewną całość

2. SYNTEZA - myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów

Synteza pierwotna (jaka piękna) → Analiza (jaka uparta) → Synteza twórcza (widzieć tę osobę z jej nastawieniem do wyznań życiowych - widzieć ją jako całość)

3. PORÓWNYWANIE - może być:

1. następcze - zestawienie starego materiału z aktualnym

2. przeciwstawne - zestawia się równocześnie poznane zjawiska

Operacja zestawiania ze sobą zjawisk, przedmiotów lub sytuacji a następnie ujmowania podobieństw i różnic między nimi

4. ABSTRACHOWANIE - wyróżnienie jednej właściwości rzeczy, zjawiska lub sytuacji a jednocześnie

pominięcie innych cech. Abstrachować - odrywać od rzeczywistości.

Elementem myślenia jest rozumowanie, wtedy gdy realistyczne myślenie jest ukierunkowane na działalność.

7. Funkcje i rozwój mowy w ontogenezie.

MOWA:

1. To wszystko co wiąże się z językiem, czyli społecznie wypracowany system znaków i reguł operowania nimi, będący środkiem porozumiewania się ludzi.

Właściwością znaków mowy jest ich znaczenie, czyli reprezentacja spostrzeganych lub pomyślanych przedmiotów, zjawisk, stosunków, itp.

Każdy język ma swój styl znaków.

2. Mowa jako zachowanie się poszczególnych jednostek związane z nadawaniem i odbiorem informacji. Odnosi się zarówno do mowy ustnej jak i pisanej.

3. Mowa jako zjawisko społeczne zrodzone w zjawisku pracy. Najważniejsze źródło uspołecznienia człowieka.

Funkcje mowy:

REGULACYJNA - umożliwia wchodzenie w kontakty z innymi ludźmi, zaspakajanie naszych potrzeb.

Pochodne funkcji:

• komunikacyjna - przekazywanie i dostarczanie informacji

• ekspresyjna - mowa jako wyraz nowych emocji, oddziaływań na inne osoby w sensie emocjonalnym.

Opanowanie języka - w 2 i 3 roku życia dziecko czyni postępy w opanowaniu języka i posługiwaniu się nim: pod koniec 1 roku życia 4 - 5 słów - nazywa nimi wszystkie przedmioty, które są do siebie podobne - nadrozciągłość znaczeń, holofrazy - wypowiedzi jednowyrazowe a później zlepki dwuwyrazowe, uwidacznia się przewaga funkcji ekspresywnej i impresywnej nad symboliczną, w 3 roku dziecko zna już 1000 - 1500 słów.

Dwa rodzaje mowy u osoby dorosłej:

1. Wypracowana

Cechy:

• bogate słownictwo, zróżnicowane

• płynność, melodia wymowy

• modulacja głosu

• umiarkowana gestykulacja, spójna z przekazem językowym (wzmacnia przekaz językowy)

• rozbudowana składnia (grupa podmiotu z przydawką, itd.)

2. Ograniczona

Cechy:

• ubogie słownictwo

• brak płynności, liczne zatrzymania mowy z towarzyszącymi im wokalizacjami, z pomrukiwaniami, z powtórzeniami słów nie mającymi znaczenia (jedynie jako przystanek)

• onomatopeje

• nadmierna gestykulacja (niewspółmierna do słów)

• uboga składnia

• nadużywanie zaimków

• obecność wulgaryzmów

8. Procesy emocjonalne i motywacyjne.

Dzięki emocją świat nabiera dla nas innego znaczenia. Regulują nasze stosunki z otoczeniem i pozwalają oceniać znaczenie jaki ma dla nas przedmiot.

W każdym procesie emocjonalnym jest:

• znak

• intensywność ( napięcie emocjonalne od śpiączki do afektów)

• treść (to jakość emocji, strach, złość, nienawiść, gniew, zadowolenie, radość, lęk)

Treść zależy od rodzaju bodźca wywołującego emocje, rodzaju aktywizowaniu potrzeb czy jakości zaspokajania potrzeb.

Źródła emocji:

• wszystkie bodźce mające dla człowieka znaczenie ( bodźce, które pozwalają zaspokoić nasz głód lub wywołują ból)

• bodźce powstające w wyniku wahań w równowadze biologicznej organizmu

• bodźcem jest na przykład nadczynność tarczycy powodujący nadmierną pobudliwość

• środki odurzające - narkotyk, alkohol

• leki - nadmierne przyjmowanie leków

• oddziaływania wychowawcze - uczenie się reakcji emocjonalnych

Nośnikiem emocji są słowa. Ekspresja procesów emocji:

• uwidaczniane w wyrazie twarzy

• ruchy całego ciała - pantomimika

• przestrzeń między osobą

• słowa

Sposób wyrażania prostych emocji w różnych kulturach jest bardzo podobny , z drugiej strony każdy z narodów wypracowuje swój język emocji. Emocje pozytywne sprzyjają, natomiast negatywne hamują.

Rodzaj emocji negatywnej także może różnicować naszą działalność np. gniew (wzmaga naszą aktywność) i smutek (powoduje wycofanie się)

Motywacja - poruszenie , podejmujemy różne działania przy różnym poziomie motywacji.

Dwa prawa Yerkesa - Dodsona:

I. prawo - w miarę wzrostu motywacji wzrasta skuteczność działania do pewnego momentu powyżej którego dalszemu stopniowi M towarzyszy spadek skuteczności działania.

II. prawo - Uwzględnia trudność działania - przy zadaniu łatwiejszym wyższy poziom M należy uznać, za optymalny przy realizacji działania. Przy zadaniu trudnym jest poziom niższy M przy realizacji zadania.

Pragnienie jest podstawą wszelkiego działania.

9. Rozwój inteligencji według J.Piageta.

Inteligencja - nabyta (nie wrodzona) forma zachowania przystosowawczego. Celem życia inteligentnego jest adaptacja która dokonuje się drogą dwóch procesów:

Asymilacji - wchłanianie

Akomodacji - rozbijanie posiadanych struktur poznawczych i dostosowywanie do potrzeb zewnętrznych

Rozwój inteligencji to coraz lepsza adaptacja.

Etapy rozwoju inteligencji:

1. Inteligencja motoryczno - sensoryczna (0 - 2 roku życia) - poprzez zmysły i ruch monosensoryczne - polisensoryczne - monosensoryczne wtórne. Doświadczenia przez aktywność, pozwolenie na manipulację. Ontogenetyczny początek myślenia - koniec 2 roku życia, interioryzacja doświadczeń, tworzenie nawyków.

2. Tworzenie się operacji konkretnych - operacja umysłowa (logiczny punkt widzenia)

1. Wyobraźnia przedoperacyjna (pow. 2 - 6,7) - tworzą się obrazy, najpierw statyczne, potem wyobrażenia zjawisk, przedmiotów w ruchu.

2. Operacje konkretne (pow. 6,7 - 12,13) - kształtują się obrazy transformacyjne przekształceń, początek operacji umysłowych (odwracalne). Pojęcie stałość, wielkość, ciężkość, objętość.

3. Tworzenie się operacji formalnych - operacje umysłowe mogą być dokonywane na materiale abstrakcyjnym, bez konkretnych przeżyć i doświadczeń.

10. Rozwój moralny.

Moralność - ogół zachowań, norm, reguł, wartości uznawanych za złe lub dobre przez daną społeczność.

Rozwój moralny - to wrastanie w tę dziedzinę społecznej rzeczywistości którą nazywamy moralnością.

Nurty w moralności (sposoby wyjaśnienia tego czym jest doskonałość moralna)

Introwertywne:

1. Nurt felicytologiczny - kryterium - harmonia wewnętrzna, poczucie zadowolenia wew. (niczego nie unikać, niczego nie potrzebować), zdystansować, uniezależnić.

2. Nurt perfekcjonistyczny - cecha lub właściwość którą jednostka chce realizować, dąży do tego ale nie osiąga.

Ekstrawertywne:

1. Nurt posłuszeństwa - doskonałość osiąga ta osoba która stara się wykonywać polecenia autorytetu (matki, szefa) - atrybut nieomylności dla autorytetu.

2. Nurt społeczny - higieny współżycia - ma na uwadze dobro innych, im więcej tym wyższy poziom moralny osiągam, nurt dawcy.

Etapy rozwoju moralnego:

1. Stadium anomii moralnej - człowiek rodzi się jako istota amoralna (0-2 lat) Brak jakichkolwiek motywacji moralnych. Dążenie do uzyskania przyjemności.

2. Heteronomia moralna - normy pochodzą z zewnątrz , są obce wobec dziecka. Akceptacja moralna dokonuje się pod presją otoczenia społecznego ( 2 - 9 lat ). Zachowuje się moralnie wobec osób znaczących.

1. Egocentryzm ( do 5 roku ) Dziecko ma skłonność do przekazywania innym własnych uczuć i wrażeń. Postępuje jedynie dla własnych korzyści i uwzględnia własny punkt widzenia. Do obowiązujących norm przystosowuje się tylko zewnętrznie. Brak poczucia winy, ale jest przykrość, zawód i poczucie niepowodzenia. Zjawisko realizmu moralnego.

2. Konformizm moralny ( 5 - 9 lat ) Dziecko staje się wrażliwe na potępienie. Potrafi antycypować ( przewidywać ) reakcję akceptacji lub dezaprobaty wobec własnego także wyobrażonego postępowania. Występuje istnienie uznanych autorytetów. Zjawisko realizmu moralnego zanika. Jest to nieuwzględnianie przy ocenie jakiegoś zachowania, intencji sprawcy na wielkości poniesionej szkody. Powyżej 9 roku wina staje się równoważna z intencjami.

3. Socjonomia moralna ( 9 - 13 lat ) . Moralność grupy rówieśniczej. Dziecko zachowuje się zgodnie z normami grupy. Podziela te normy. Pojawia się poczucie obowiązku, wstydu, lojalności, honoru, czynów chwalebnych i niskich.

4. Autonomia moralna - osobista. Wewnętrzna moralność - narzucona samemu sobie. Występują trzy fazy:

1. pryncypializm moralny ( 13 - 15 lat ) pryncypium - zasada. Dziecko internalizuje ( uwewnętrznia ) pewne normy wartości, nie wykracza jednak poza literalne normy. Dąży do stuprocentowej zgodności między normami a postępowaniem.

2. faza racjonalizmu ( racjonalny altruizm ) Jednostka uzewnętrznia repertuar norm ale także skutki. Pojawia się dążenie do wywoływania pożądanych następstw. Relatywizm moralny czyli osądzenie pewnych zachowań w kontekście sytuacyjnym.

3. Idealizm moralny - osoba stwarza i buduje swój własny system przekonań moralnych. Moralność na tym etapie jest w pełni świadoma i refleksyjna. Dwustronny szacunek.

Etapy rozwoju według Piageta to heteronomia moralna i autonomia moralna.

11. Istota behawiorystycznego portretu człowieka.

Behawioryzm opisuje to co dzieje się wewnątrz człowieka, założenie że człowiek jest sterowany przez środowisko. Każde zachowanie stanowi funkcję stymulacji czyli określonych bodźców. Zachowanie człowieka nie jest bezinteresowne, każde zachowanie ma jakiś cel. Każde działanie ma konsekwencje, te konsekwencje wzmacniają nas, możemy podzielić je na pozytywne (praca, możliwość studiowania, znalezienie męża, rozrywka, pieniądze) i negatywne (biurokracja, degradacja społeczna, epidemie). Behawioryści twierdzą że nieważne jest nasze wnętrze tylko środowisko jakie nas otacza. O wolności mówią tak: „Miarą wolności człowieka jest nieobecność wzmocnień negatywnych, im mniej tym człowiek jest bardziej wolny.” Czyli behawiorystyczny człowiek żyje poza wolnością, nie jest do końca wolny. Miarą godności jest obecność wzmocnień pozytywnych - człowiek żyje poza godnością. Nie można uciec od wzmocnień. Najlepiej kiedy przeważa nagradzanie nad karaniem.

12. Psychodynamiczny portret człowieka.

Człowiek jest zależny od wewnętrznych sił a nie od środowiska.

Ludzkie działania są ukierunkowane przez wewnętrzne siły, którymi są: popędy, potrzeby, nasze dążenia.

1. pierwotne - siły wrodzone, które popychają nas do określonych zachowań (np. snu, łaknienia, aktywności, seksualne)

2. wtórne - potrzeby powstałe w procesie socjalizacji - podczas rozwoju w rodzinie (np. osiągnięć, zaangażowania się we własny rozwój, miłości, przynależności, dobrej samooceny)

Owe popędy ukierunkowują nasze działania, przy czym działania te wchodzą ze sobą w konflikty.

Istota osobowości wg Freuda Warstwy:

1. ID - tam są nasze pierwotne instynkty które domagają się rozładowania. Kieruje się zasadą przyjemności - Libido

2. EGO - jaźń: służy poznawaniu siebie i innych - świadoma część naszej świadomości kierująca się zasadą realności (to co postrzegam, co czuję, co myślę).

3. SUPER EGO - nadjaźń: tworzy się pod wpływem oddziaływań środowiska, osób znaczących - jest to cenzor moralny naszego ja. Nasze ja powinno być powinnościowe, idealne, sumienne. Sumienie - kieruje się zasadą powinności.

Konflikty człowieka:

Wewnętrzne -

• Dążenie - Dążenie (D - D) - W jednym momencie są dwa różnorodne dążenia, przy czym realizacja jednego nie pozwala na realizację drugiego.

• Dążenie - Unikanie (D - U) - W jednym czasie pojawia się jedno dążenie, ale jest ono nośnikiem zarówno pozytywnych informacji jednostki, jak i negatywnych (chcę ale się boję - np.: inicjacja seksualna, pójście za mąż, chęć bycia matką)

• Unikanie - Unikanie (U - U) - Tu w zasadzie nie chcemy realizować żadnego celu, ale musimy dokonać wyboru z tych dwóch nieatrakcyjnych (nie chcę ale muszę)

Zewnętrzne

rozbieżne konflikty jednostki i innych osób (np. walka płci, dążenia młodzieży do niezależności a rodziców do zależności, dążenie do samorealizacji człowieka a jednocześnie biurokracja otoczenia, interpersonalne).

13. Rola i rodzaje mechanizmów obronnych osobowości.

Radzenie sobie z konfliktami

1. racjonalnie - ponieść jak najmniej szkód a uzyskać jak najwięcej nagród

2. sięgnąć po mechanizmy obronne osobowości

Mechanizmy Obronne Osobowości (MOO) wg Freuda

To nawykowe, wyuczone sposoby radzenia sobie z konfliktem funkcjonującej nieświadomie.

Funkcje MOO

• obniżają lub redukują lęk, osłabiają napięcie

• chronią poczucie własnej godności i wartości

• ułatwiają znalezienie miejsca w zdehumanizowanym i często wrogim otoczeniu (nie likwidują konfliktu)

Najczęściej stosowane MOO

1. REPRESJA, WYPARCIE - usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach, przeżyciach wywołujących lęk czy poczucie winy. Człowiek nieświadomie zapomina, że jest autorem łajdactw.

2. PROJEKCJA - rzutowanie swoich niepożądanych cech i wad na inne osoby. Stosowany nieświadomie.

3. RACJONALIZACJA - nieadekwatne wyjaśnianie własnego postępowania (zastępowanie motywów prawdziwych mile widzianymi)

Dwie postacie racjonalizacji:

• kwaśne winogrona - pomniejszanie wartości celu, którego nie udało się osiągnąć

• słodka cytryna - wmawianie, że zdarzenia, których się nie znosi są przyjemne (nie ma tego złego co by na dobre nie wyszło)

4. SUBSTYTUCJA - zastępowanie celów, których nie potrafimy osiągnąć innymi, łatwiejszymi

Dwie odmiany substytucji:

• kompensacja - kierowanie aktywności na cele podobne, których nie udaje się zrealizować

• sublimacja - wyrażanie nieakceptowanych popędów i dążeń w formie zyskującej uznanie społeczne

AGRESJA - słowna - używanie wulgaryzmów itp. Wyrazem jest także plotka.

- fizyczna

5. ODREAGOWANIE - może przyjąć postać wygadania się - rozładowanie napięcia

6. UŻYWKI - narkotyki

7. IDENTYFIKACJA - utożsamienie się z kimś kogo się darzy jakimiś uczuciami

8. IDEALIZACJA - sam nie jestem doskonały i gdy idealizuję czuję się lepiej

9. REGRESJA - cofnięcie się w rozwoju do wcześniejszych etapów

10. FIKSACJA - powtarzanie tych samych czynności, bezcelowych

11. PŁACZ

12. UCIECZKA - fizyczna

- w chorobę

- w marzenia senne

n) WEWNĘTRZNA IZOLACJA - zamknięcie się w sobie.

14.Poglądy przedstawicieli psychologii humanistycznej na naturę człowieka.

W latach trzydziestych Horney wyszła z założenia, że podstawową skłonnością istoty żywej jest dążenie do samorealizacji

K. Dąbrowski jest twórcą koncepcji dezintegracji pozytywnej.

M. Grzywa- Kaczyńska wychodzi z założenia, że człowiek przychodzi na świat z trzema zdolnościami, którymi są:

• Inteligencja i twórczość

• Wolność wyboru

• Wolność do miłości

Są to potencje, które muszą się rozwijać, czuli przekraczać aktualny stan psychiczny. W tym przekraczaniu zachodzi:

• Proces naruszania (etap dezintegracji), towarzyszy mu lęk, niepokój, przykrość, itp.

• Osiąganie równowagi (integracja) - pozytywne odczucia (zadowolenie, poczucie szczęścia, radości, itp.).

15. Hierarchiczna koncepcja rozwoju potrzeb A.Maslowa.

Założył, że w naszym życiu osobniczym pojawiają się potrzeby, które układają się jak szczeble drabiny. Pojawienie się potrzeb na kolejnym szczeblu, wymaga zrealizowania potrzeb na niższym stopniu.

1. Najniższe piętro - FIZJOLOGICZNE POTRZEBY - A więc łaknienia, strumienia bodźców, aktywność seksualna, czyli potrzeby które maja na zasadzie utrzymanie gatunku. Dopóki zostanie przywrócona równowaga , i robi miejsce dla innej kategorii potrzeb.

2. POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA - Zarówno osobistego jak i narodowego; potrzeba opieki, oparcia; doświadczenia protekcji; posiadania zabezpieczenia materialnego.

3. POTRZEBY PRZYNALEŻNOŚCI I MIŁOŚCI - Dążenie do bycia w grupie, tworzenia klanów.

4. POTRZEBY PRESTIŻU I UZNANIA - Jednostka chce coś znaczyć; mieć określoną pozycję w zespole.

5. POTRZEBY ROZWOJU - Twórczość, samorealizacja, a więc zaangażowanie w samego siebie.

Maslow wyróżnił jeszcze dwie, które zawierają w sobie wszystkie powyższe szczebla drabiny:

• POZNAWCZE

• ESTETYCZNE

Czy warto podążać drogą tych potrzeb?

Charakterystyka wyższych i niższych potrzeb:

1. Potrzeby wyższe pochodzą z późniejszych etapów rozwoju ontogenicznego

2. Potrzeby wyższe wywierają mniejszy nacisk fizyczny w kierunku ich zaspokojenia.

3. Osoby realizujące potrzeby wyższe biologicznie są bardziej wydajne.

4. Potrzeby wyższe dostarczają więcej dodatnich przeżyć.

5. Osoby realizujące potrzeby wyższe i niższe bardziej cenią te pierwsze.

6. Potrzeby wyższe nie bywają nigdy do końca zaspokojone.

7. Realizacje potrzeb wyższych może być odroczone w czasie.

8. Realizując potrzeby wyższe jednostka może przekroczyć swój cykl biologiczny.

9. Jednostka kierowana potrzebami wyższymi posiada więcej przyjaciół, jest zdolna do nawiązania relacji braterskich z wieloma ludźmi.

10. Osoba realizująca potrzeby wyższe popełnia mniej błędów percepcji, mniej sztywnych nawyków i przyzwyczajeń, postrzega świat w sposób wielopoziomowy.

11. Dążenie do realizacji potrzeb wyższych oznacza prąd ku zdrowiu, jednocześnie oddala patologię.

16.Teoria dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego.

Rozwój człowieka dorosłego rozbicia i cierpienia które przy niewłaściwym przeżywaniu prowadzą do cofnięcia lub próby samobójczej ale mogą też prowadzić do integracji, wyróżnił pięć etapów:

1. Poziom - INTEGRACJI PIERWOTNEJ

Charakteryzuje go zdanie. ,, Uważam, że cel uświęca środki ”

Jest to najniższy poziom w istocie arozwojowy; uczucia jednostki biegną w sferze popędowej; dba ona o zaspokojenie własnych egoistycznych celów; nie jest empatyczna; szybko i skutecznie działa; nie wnika w sens ludzkiego życia; konsumują co się da i jak się da ( psychopaci, większość ludzi przeciętnych)

2. Poziom - DEZINTEGRACJI JEDNOPOZIOMOWEJ

Charakteryzuje go zdanie ,, Zdarza się, że jestem sobą zaniepokojony ”

Występuje tu rozbicie osobowości ale tylko w jednej sferze (jakaś cecha), zaczyna się dziwić samemu sobie, pojawiają się wartości ale nie są poukładane, sprzeczne dążenia (chce ale nie chce), sprzeczne oceny (piękne - do niczego), sprzeczne uczucia (radość - smutek).

3. Poziom - DEZINTEGRACJI WIELOPOZIOMOWEJ NIEZORGANIZOWANEJ

Charakteryzuje go zdanie „ Wielu zamierzeń nie potrafię zrealizować ”

Totalne rozbicie, emocje sięgają kryzysu, głębokie niezadowolenie z siebie i innych, mogą pojawić się myśli samobójcze, wydaje się że nie poradzimy sobie, ułożony świat się wali, poczucie że się nie podźwigniemy. Może się pojawić w każdym wieku, ucieczka w używki, choroby psychiczne. Etap który daje możliwość odepchnięcia się od dna. Wykształcone dwa mechanizmy przystosowawcze:

• mechanizm przystosowania pozytywnego - wybór wartości i środowiska które ceni, a pozwalają rozwiązać konflikty ( alkoholizm, narkomanizm), przystosowanie do nowych warunków.

• nieprzystosowanie pozytywne - świadoma rezygnacja z podejmowania takich działań zaprzepaszczających szanse rozwoju (wyjście z sekty)

4. Poziom - DEZINTEGRACJI WIELOPOZIOMOWEJ ZORGANIZOWANEJ

Charakteryzuje go zdanie „ Na ogół osiągam swoje cele ”

Rozbicie trwa nadal ale jest objęte kontrolą intelektualną (emocje i uczucia), przewidywanie kiedy jakieś emocje wystąpią, przewaga pozytywnych emocji nad złymi. Osoby na tym etapie są zdolne do autopsychoterapi, uczą się radzenia sobie z problemami otwierają się na relacje z innymi ludźmi.

5. Poziom - INTEGRACJI WTÓRNEJ

Charakteryzuje go zdanie „ Wiem, kim jestem ”

Powtórna harmonia osobowa, którą osiąga się po przejściu przez etapy rozbicia. Jednostka jest w pełni samopoznania i akceptuje siebie; zna swoje uzdolnienia, odpowiedzialność za siebie i innych, braterstwo z wieloma osobami. Pogodzenie się z odejściem, ze śmiercią, radzenie sobie w sytuacjach trudnych.

Najważniejszy jest kierunek rozwoju, w etapie 3 są dokonywane wybory i pójście w proces poziomu 1 lub poziomu 5.

Czy próba dokonania zmian w samym sobie zostanie podjęta zależy od:

• Wrodzonego pędu do rozwoju, które otoczenie może rozwinąć.

• warunków środowiskowych, czy dają pozytywne wzorce zachowań.

• posiadania chociażby w pewnym stopniu wrobionej zdolności do wysiłku.

Według K. Dąbrowskiego pierwszym sygnałem dezintegracji pozytywnej jest poczucie winy.

17.Istota poznawczego portretu człowieka.

Koncepcja poznawcza kładzie nacisk na to że jesteśmy sterowani informacjami, mają one wpływ na nasze zachowanie. Informacje te pochodzą z naszej pamięci (sterowanie wewnętrzne); osobowości ( całokształt doświadczeń); z zewnątrz. Analizujemy te struktury ze względu na:

Treść - to co stanowi istotę, rodzaj informacji zawarty w strukturze.

Tożsamość - nabywane doświadczenie daje nam poczucie tożsamości.

Wartości - działamy w kierunku ich ochrony, mamy je Dzięki za wszystko strukturze poznawczej.

Oczekiwania - wiemy czego się spodziewać po sobie i po innych.

Programy działań - indywidualne sposoby aktywności, zachowania się.

Tymi czterema elementami różnimy się, możemy być autentyczni.

Formy możemy podzielić na: Konkretne - Abstrakcyjne; Proste - Złożone; Zamknięte - Otwarte.

Problemy sterowania zewnętrznego: nadmiar informacji, niedobór informacji, selekcja (to co chcemy lub boimy się usłyszeć).

18.Poglądy na istotę wychowania. Sposoby transmisji wpływów wychowawczych.

Wychowanie to samo życie, to towarzyszenie drugiemu człowiekowi (De Melo).

Wychowanie to złożony układ wzajemnie od siebie zależnych licznych procesów nadawania i odbioru informacji, wpływów w celu zrealizowania w sposób względnie trwały różnych celów składających się na mniej lub bardziej, ale świadomie założony projekt osobowości, bądź projekt zachowania się człowieka.(Antonina Gurycka)

Wychowanie według B. Suchodolskiego. Rozpatrywał z punktu widzenia potrzeb obiektywnego świata (1) i rozwijającej się osobowości (2).

1) wychowanie - to przygotowanie ludzi do podejmowania zadań w zmieniającej się rzeczywistości.

2) wychowanie - to niezbędna w indywidualnym rozwoju pomoc, dzięki której ludzie będą mogli dorastać do zadań które otwiera przed nimi przyszłość, do podejmowania wyborów, pomoc w tym by mogli korzystać z możliwości które przed nimi otwiera historia dzięki czemu będą mogli w sposób pełny i szczęśliwy żyć.

Profesor Sołtysek dzieli wychowanie na trzy aspekty:

- personalne - wynika z samego słowa wychować - wydobyć coś co jest schowane, potencjał, głównie rodzina powinna wydobywać z dziecka to co ukryte.

- społeczne - pomoc człowiekowi w tym by stawał się członkiem społeczności, przekazywanie reguł społecznych (rodzina, szkoła)

- obywatelskie - to pomoc w tym by stawać się obywatelami państwa, prawa i powinności obywateli.

TRANSMISJA WPŁYWÓW WYCHOWAWCZYCH

Sygnały	Procesy psychologiczne
Wzorzec osobowy	Naśladownictwo - proces mimowolny w części wyuczony Identyfikacja - utożsamianie się Modelowanie - świadomie dążymy do narzucenia pewnych zachowań. 1) to na ile uda się wywołać zachowania , właściwości osoby przyjmującej wpływ - poziom intelektualny nastawienie na przyjęcie wpływów, zainteresowania, ambicje, poczucie wartości. 2) sytuacyjne - skuteczność modelowania, atmosfera (bezpieczna, zagrożenia), struktura zadania, sytuacja jasna lub nie 3) czynniki osoby nadającej wpływ - pozycja społeczna modela, kompetencje, sytuacja materialna, reprezentatywność zachowań dla zachowań grupy do których dana osoba należy, korzystne następstwa zachowań dla siebie samego.
Zadania, wymagania a więc wzmocnienia czyli nagrody i kary.	- uczenie się
Sytuacja wychowawcza czyli tu i teraz	Interakcji - relacje z człowiekiem, kontakty. Interakcje są w dużym stopniu upośredniane prze pełnione role społeczne (zakres obowiązków ale i przywilejów).
Wartości i normy (tradycje)	interioryzacji - uwewnętrznianie naszych działań internalizacji - uwewnętrznianie reguł, nakazów zewnętrznych

19.Wychowanie do miłości małżeńskiej i rodzicielskiej.

Do miłości małżeńskiej, rodzicielskiej dorastamy. Możemy na nią spojrzeć z trzech stron:

PSYCHOLOGIA	FILOZOFIA (E. Fromm)	TEOLOGIA
Bliskość - 3 pierwsze lata życia, ujawnia się potrzeba nawiązywania kontaktu społecznego, prototyp miłości małżeńskiej\rodzicielskiej, kontakt fizyczny. Miłość biorcy. Wyłączność - wiek przedszkolny, pierwsze lata szkoły, odkrywanie siebie. Miłość biorcy. Empatia - potrzeba i umiejętność, zdolność do współodczuwania ważna dla trwałości związku, spojrzenie z innej niż moja własna perspektywa. Miłość partnerska. Ofiarność - nowe wspólne MY, proces wymagający służby. Miłość dawcy. W miłości małżeńskiej winny być wszystkie cztery	Teoria: - Poznanie - poznawanie, odkrywanie potencjału, proces czasochłonny. - Odpowiedzialność - za więzi które tworzymy, ochrona tego co kruche przed wścibskim okiem otoczenia. - Troska - kochać kogoś lub coś to troszczyć się o to. - Szacunek - zazwyczaj w komplementach. Praktyka: - Czas - miłość wymaga czasu - Koncentracja - uwagi na rozwijaniu miłości - Cierpliwość - Czujność - Zaangażowanie - aktywność	Ludzka miłość - uwzględniająca aspekt fizyczny i duchowy Pełna miłość małżeńska - obejmująca całą istotę człowieka, zalety i wady, całą osobowość. Wierność Wyłączność Płodność - encyklika mówi o roztropności ale i hojności w rozmnażaniu.

20.Istota uczenia się.

Pojęcie ,,uczenie się” rozpatrywane jest jako czynność i jako proces.

Uczenie się jako proces - jest to trwające nieustannie gromadzenie doświadczenia, dzięki któremu modyfikowane są dawne formy zachowania lub powstają nowe.

Jest to proces ciągły, obejmujący całość doświadczenia jednostki. Jest wspaniałym darem natury, dzięki któremu jest możliwe poznawanie nowych rzeczy, zjawisk. Proces nie wymaga motywacji.

Uczenie się jako czynność - jest to zamierzona aktywność jednostki, w toku której zdobywa się owe nowe doświadczenie. Prowadzi zawsze do osiągnięci określonego rezultatu. W momencie osiągnięcia wyniku czynności związane z uczeniem się zanikają. Natomiast proces uczenia się trwa nadal.

Koncepcja uczenia się według C.Rogersa

Wyraźnie określa przedmiotowość uczenia się.

1. zasada pryncypialna - istoty ludzkie posiadają naturalny potencjał do uczenia się.

2. znaczące uczenie się ma miejsce wówczas gdy uczeń postrzega, że przedmiot nauki jest powiązany z jego własnymi celami.

3. Uczenie wpływające na zmianę w postrzeganiu samego siebie jest odbierane jako zagrożenie występuje wówczas tendencja aby mu się przeciwstawić.

4. Treści nauczania zagrażające własnemu ja są łatwiej przyswajane gdy zagrożenie zewnętrzne zostaje zminimalizowane.

5. Gdy JA zagrożone jest w niewielkim stopniu doświadczenie odbierane jest w odmienny sposób i może zachodzić proces uczenia się

6. Znaczna część uczenia się następuje poprzez działanie

7. proces uczenia przebiega sprawniej gdy uczeń w sposób odpowiedzialny bierze w nich udział (uczestniczące uczenie się).

8. długotrwałe ślady pozostawia proces uczenia w których zaangażowana jest cała osobowość uczącego się, a więc intelekt, wola, uczucia, motywacja, wiemy czego, dla kogo, i na własny sposób.

9. niezależna i twórcza postawa, poleganie na sobie samym mają szansę pełniej zaistnieć, gdy oceny dokonywane przez innych mają drugorzędne znaczenie, a najważniejsze stają się samoocena i samokrytyka.

10. najbardziej użyteczny społecznie typ uczenia się, to uczenie się procesu uczenia się. Ciągła otwartość na doświadczenie i wbudowywanie w siebie procesu zmian.

Aby te zasady były zrealizowane potrzebna jest osoba Facylitatora, która wspomaga proces uczenia się.

Facylitator odpowiedzialny jest za:

• decyduje o klimacie panującym w danym zespole

• ułatwia poszczególnym uczniom w klasie doszukanie się i zrozumienie się zarówno celów własnych jak i bardziej ogólnych stojących przed całą klasą.

• To aby wszelkie pomoce mogące być wykorzystane w procesie uczenia się były ogólno i łatwo dostępne

• traktuje siebie jako kolejną pomoc z której może skorzystać każdy członek zespołu ( jest doradcą, wykładowcą, powiernikiem)

• reagując na wystąpienia w klasie akceptuje zawartość intelektualną jak i ładunek emocjonalny i stara się w każdej wypowiedzi odnaleźć najbardziej znaczący akcent

• gdy tylko akceptujący klimat w zespole się zestroi to staje się on jedną z osób uczących się

• podejmuje inicjatywę dzielenia się z grupą swoimi myślami jak i uczuciami w sposób nie narzucający się, ale będącym osobistym wystąpieniem, który inni mogą podjąć lub nie. ( zachowanie granic ale elastycznych)

• przez cały czas pobytu w klasie pozostaje wrażliwy na zachowania świadczące o głębokich silnych uczuciach

• działając jako facylitator uczenia się prowadzący stara się rozpoznać i zaakceptować swe własne ograniczenia.

Nauczanie staje się mało istotne, uczenie się ważne, a najważniejszą rzeczą jest wzbudzanie motywacji do uczenia się.

21.Ukryty program nauczania.

Zasadniczo każda osoba ucząca realizuje program jawny, program zajęć, zewnętrzna.

Na ukryty program nauczania składają się trzy kategorie postaw nauczyciela:

1. postawa wobec uczenia się i wiedzy - zależny od przekonań nauczyciela jaka jest rola wiedzy w życiu.

Czy wiedza stanowi skończony zbiór faktów do zapamiętania ?

Czy ważniejszy jest rezultat czy sam proces uczenia się ?

Jak ważne jest egzekwowanie poprawnych odpowiedzi ?

Czy nauczanie powinno być podobne do tresowania?

2. Postawa wobec uczniów

Czy naprawdę lubię dzieci ?

Czy uważam dzieci i młodzież za osoby kompetentne?

Czy nauczyciel oczekuje od dzieci dobrego postępowania ?

Czy naprawdę zależy mi na tym by uczniowie odnosili sukcesy ?

Czy uważam potrzeby dzieci, uczniów za ważne i czy jestem gotów kierować się nimi w swojej pracy ?

3. Postawa wobec siebie

Jakie jest poczucie mojej własnej wartości ?

Jak postrzegam samego siebie ? (pewność siebie, równowaga emocjonalna, reakcje w sytuacjach trudnych, radzenie sobie z frustracją, podporządkowywanie się, uprzedzenia i stereotypy w postrzeganiu siebie i uczniów)

Ważne jest by nauczyciel uświadomił sobie:

Co mi przeszkadza w prowadzeniu lekcji ?

Dlaczego mi to przeszkadza ?

O czym wówczas myślę, co czuję i co robię ?

22.Właściwości interpersonalne nauczyciela.

Umiejętności interpersonalne nauczyciela:

1. Prawidłowa komunikacja - wyuczone odpowiedzi, zakaz odpowiedzi „nie wiem”.

2. Rozwiązywanie konfliktów

3. Efektywna współpraca

4. Udzielanie pomocy

Kompetencje interpersonalne nauczyciela:

1. Dostrzeganie potrzeb drugiego człowieka i możliwości ich spełniania.

2. Dostrzeganie mocnych stron drugiego człowieka.

3. Rozwijanie empatii.

4. Rozwijanie tolerancji wobec odmienności.

5. Rozwijanie szacunku i akceptacji.

23. Koncepcje postaw rodzicielskich.

Według Marii Ziemskiej możemy wyróżnić i przeciwstawić sobie takie postawy:

Odrzucająca - występuje wtedy, gdy dziecko jest niechciane. Przy tej postawie rodzice okazują dziecku niezadowolenie, nawet wtedy, gdy dziecko chce im dogodzić i spełnić ich oczekiwania. postawa odrzucająca sprzyja kształtowaniu się u dziecka takich cech jak: nieposłuszeństwo, kłótliwość, agresywność, kłamliwość, zachowania aspołecznego. Powoduje zastraszanie i bezradność, a nawet reakcje nerwicowe.	Akceptacja - Akceptacja dziecka to przyjmowanie go takim jakim ona jest z jego cechami fizycznymi , usposobieniem, z jego umysłowymi możliwościami, ze wszystkimi jego zaletami i wadami. Nie oznacza to, że pozwala się dziecku na wszystko. Rodzice reagują na jego niewłaściwe zachowanie, choć jednocześnie okazują mu swoją miłość. Starają się poznać jego potrzeby i zaspokoić je dając dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Unikająca - Charakteryzuje się ubogim stosunkiem uczuciowym między rodzicami a dziećmi. Rodzice mimo tego, że interesują się dzieckiem, jego nauką, dają kieszonkowe to przebywanie z dzieckiem nie sprawia im przyjemności. Unikają go, nie chcąc angażować się w jego problemy.	Współpraca - Opiera, się na wzajemnym zrozumieniu się. Dziecko w każdej chwili może liczyć na rodziców, na ich pomoc i zrozumienie. Postawa współdziałania powoduje, że dziecko jest ufne wobec rodziców, zwraca się do nich o pomoc i radę. Jest wytrwałe, zdolne do współdziałania. Potrafi troszczyć się o własność swoją i innych.
Nadmiernie ochraniająca - Pojawia się tu przesadna opiekuńczość, która uniemożliwia dziecku normalny kontakt ze swoimi rówieśnikami, czy rodziną. Nie docenia się możliwości dziecka. Nie dopuszcza się dziecka do samodzielności i rozwiązuje za nie trudności. Rodzice żyją w ciągłym lęku i niepewności o dziecko hamując jego aktywność i samodzielność. Postawa nadmiernie ochraniająca może powodować u dziecka opóźnienia dojrzałości społecznej, zależność dziecka od matki, brak inicjatywy w działaniu, ustępliwość lub nadmierną pewność siebie. Gdy rodzice darzą dziecko zaufaniem może być ono zdolne do współdziałania z rówieśnikami, uspołecznione, pomysłowe, bystre.	Rozumnej swobody - To pozostawienie dziecku pola do własnej inicjatywy i aktywności. Mimo, iż dziecko ma dużą swobodę to rodzice potrafią utrzymać autorytet i kierować dzieckiem w takim zakresie w jakim jest to pożądane.
Nadmiernie wymagająca - Rodzice stawiają dziecku wymagania, często przewyższające możliwości dziecka. Dziecko znajduje się pod ciągłą presją, aby dorównać idealnemu wzorcowi. Postawa ta charakterystyczna jest dla rodziców, którzy posiadają wysokie aspiracje w stosunku do dziecka, nie licząc się z jego możliwościami rodzice często stosują kary i środki przymusu. Postawa nadmiernego wymagania kształtuje u dziecka brak wiary we własne siły, niepewność, obsesje i lękliwość, przewrażliwienie i uległość.	Uznania praw dziecka - W tej postawie rodzice traktują dziecko, jako równouprawnionego członka rodziny, szanują jego indywidualność. Stawiają takie wymagania dziecku, jakim potrafi ono sprostać. Postawa uznająca prawa dziecka kształtuje u dzieci lojalność i solidarność w stosunku do innych członków rodziny. Wyzwala inicjatywę i sprzyja twórczości.

24.Istota wychowania bez porażek.

“Wychowanie bez porażek" to teoretyczny model metody wychowania stworzony i opracowany przez amerykańskiego psychologa, terapeutę i doradcę wychowania Thomasa Gordona .

Porażka jest efektem tego że raz zwycięża rodzic a raz dziecko, ktoś wygrywa ktoś przegrywa. Porażka jest efektem wychowania które opiera się na władzy (dominacja - uległość)

12 sposobów nieskutecznych zachowań:

1 - Rozkazywanie, zrzędzenie, komenderowanie („idź do swojego pokoju”).

2 - Ostrzeganie, upominanie, grożenie („jeszcze raz…”).

3 - Perswadowanie, moralizowanie, wygłaszanie kazań („nie powinnaś…”).

4 - Radzenie, robienie propozycji („proponuje …”).

5 - Robienie wyrzutów, pouczanie, przytaczanie logicznych argumentów.

6 - Osądzanie, krytykowanie, obwinianie („gdybyś …”).

7 - Chwalenie, aprobowanie.

8 - Zwymyślanie, ośmieszanie, zawstydzanie („zachowujesz się jak …”).

9 - Interpretowanie, analizowanie, stawianie diagnozy („jakbyśmy wiedzieli… „).

10 - Uspokajanie, pocieszanie, podtrzymywanie („do jutra przejdzie”).

11 - Wypytywanie, indagowanie, badanie („powiedz jak to było”).

12 - Odciąganie uwagi, rozweselanie („chodźmy na lody”).

Skuteczne zachowanie to wsłuchanie się w to co drugi człowiek mówi. Słuchanie można podzielić na:

Bierne - słuchamy i tyle, nie odzywamy się

Aktywne - rozszyfrowanie kodu emocjonalnego który kryje się za określonymi zachowaniami drugiego człowieka.

Metoda 6 kroków rozwiązywania problemów bez porażek

1. Określić istotę problemu.

2. Wskazać możliwe rozwiązania.

3. Krytyczna ocena propozycji.

4. Wybór rozwiązania.

5. Zastosowanie rozwiązania

6. Weryfikacja (sprawdzanie) skuteczności rozwiązania

Nie ma przegranych, wszyscy wygrywają

25. Analiza transakcyjna.

Podstawową jednostką wymiany społecznej jest bodziec transakcyjny i relacja transakcyjna.

B_TR → R_TR

Berne przyjął że każdy bodziec w każdej sytuacji społecznej składa się z relacji. Bodźce i relacje pochodne z naszych stanów osobowości. Wyróżniamy trzy stany osobowości naszego ego:

Dz - dziecko - w pierwszych pięciu latach życia, są to wszelkie odczucia jakie były przez nas odczuwane w kontaktach z innymi, kształtuje się i zostaje na całe życie. Ma różne postacie

1. dziecko naturalne - spontaniczne - ujawnianie siebie, ekspresja uczuć, bardzo czytelne.

2. dziecko dostosowane - pozwala dobrze współdziałać z grupą, może być manipulowane.

Przeżywana koncepcja życia.

R - rodzic - również pierwsze 5 lat, zapisane informacje płynące za strony osób znaczących, polecenia, instrukcje, zakazy, nagrody, kary, „powinności”. Rodzaje:

1. krytyczny ( autorytalny) - nakazuje, rozkazuje, pilnuje porządku, ma bezwzględny szacunek dla norm i reguł

2. wspierający - ciepły, serdeczny, życzliwy, pomocny, zapewnia nam opiekę, jeśli za dużo staje nadopiekuńczy wciska się w nasze życie.

Wyuczona koncepcja życia.

D - dorosły - stan ja dorosły jest on odpowiedzialny za czuwanie nad emocjami, reaguje tak samo, opanowany, normalny tembr głosu, nie zdradza emocji, kontakt twarzą w twarz, reprezentuje poznawczą koncepcję życia. Trwa od 10 miesiąca życia do śmierci

26.Rozwój człowieka w wybranym okresie rozwojowym.

Dorosłość jako okres kreatywny

Kreatywność w dorosłości przejawia się przede wszystkim w powołaniu i wychowywaniu następnego pokolenia. Może też przybrać formę tworzenia lub uczestnictwa w pracach instytucji, stowarzyszeń realizujących idee opieki nad dzieckiem. Dążenie do posiadania dzieci jest uwarunkowane wieloma motywami. Rodzice pragną przekazać dzieciom własne cechy oraz dorobek swego życia; chcą także realizować poprzez dzieci swoje marzenia i cele, których im nie udało się osiągnąć. Posiadanie dzieci jest także uwarunkowane potrzebą bezpieczeństwa emocjonalnego, które dzieci mogą zapewnić w przyszłości, oraz naciskiem społecznym - szczególnie ze strony własnych rodziców. Wreszcie, miłość dzieci może być ta wartością która dorosły chce realizować w swoim życiu.

Współczesne badania wykazują, że posiadanie dzieci ma dla rodziców wartość rozwiązującą. Dzięki pełnieniu ról rodzinnych dorośli nabywają wiele

Nowych doświadczeń, nowych sprawności ; wzbogacają się ich struktury poznawcze; dorośli rozszerzają tez swoje zainteresowania. Zachodzą u nich także zmiany w strukturach emocjonalno - motywacyjnych; miłość do dziecka staje się motywem działania. Największe zmiany w życiu dorosłych wywołują narodziny dziecka. Wychowanie dzieci wiąże się ze zmiana kontaktów z otoczeniem społecznym: instytucjami, środkami masowego przekazu, stowarzyszeniami działającymi na rzecz dzieci; sprzyja szukaniu wsparcia ze strony innych w wypadku poczucia zagrożenia (choroba, nieprawidłowy rozwój dziecka). Podejmowanie takich działań stwarza nowe możliwości rozwoju dorosłych.

Praca zawodowa

Na lata 25 - 44 przypada stadium stabilizacji zawodowej, jednostka znajduje odpowiednie dla siebie pole działania, po 45 roku życia to faza pełnej stabilizacji i dążności do zachowania status quo w sferze zawodowej. Praca kształtuje osobowość człowieka; człowiek wchodzi w kontakty z określonymi osobami, przebywa w określonym środowisku.

Życie rodzinne

W życiu rodzinnym wyróżnić można kilka faz.

• Faza prokreacji związana z biologicznym wiekiem rozrodczym kobiety i tendencją do koncentracji w czasie funkcji prokreacyjnej rodziny.

• Faza wczesnego rodzicielstwa (wczesne i średnie dzieciństwo dzieci)angażuje oboje rodziców: jest to okres uczenia się ról rodzicielskich, uzgadniania obowiązków, odpowiedzialności za dom i rodzinę; okres konfliktów rodzinnych

• Faza wysiłków na rzecz stabilizacji życia rodzinnego.

• Faza względnej stabilizacji rodziny przypada na wiek późnego dzieciństwa i dorastania dzieci. Możliwa jest wówczas aktywność zawodowa rodziców, współdziałanie z różnymi kręgami społecznymi..

• Faza postparentalna, określana też mianem fazy pustego gniazda, obejmuje lata wspólnoty małżeńskiej po usamodzielnieniu się dzieci i ich odejściu z domu rodzinnego. Sytuacja ta sprzyja bądź to wzmocnieniu, bądź też pogrążeniu się więzi między małżonkami. W tym okresie wagi nabiera praca zawodowa; to ona wyznacza rytm codziennego życia.

Zmiany w sferze intelektualnej i moralnej

Rozwój intelektualny w dorosłości zależy od

• przynależności do określonego rocznika urodzenia: osoby urodzone i wychowane w korzystniejszych warunkach historycznych mogą uzyskiwać lepsze wyniki.

• warunki życia dorosłych: warunki niedoboru aktywności umysłowej uniemożliwiają wręcz ujawnienie się ich możliwości intelektualnych

Sprawności intelektualne dorosłego człowieka przejawiają się w:

• rozwiązywaniu problemów osobistych i zawodowych

• posiadaniu systemu wiedzy pragmatycznej i ciągłym jego doskonaleniu

• rozwija się zdolność myślenia dialektycznego, co wyraża się poprzez rozumowanie i godzenie napotkanych sprzeczności dzięki odnajdowaniu nadrzędnych perspektyw poznawczych.

• wzrasta relatywizm myślenia, wyrażający się przechodzeniem od bezkrytycznej wiary w świadectwo zmysłów i stwierdzenia autorytetów do uwzględnienia znaczenia kontekstu sytuacyjnego w ocenie faktów oraz liczenie się ze względnością wiedzy. .

Myślenie dialektyczne - rozumowanie i godzenie napotkanych sprzeczności dzięki odnajdowaniu nadrzędnych perspektyw poznawczych.

Dorosłym przypisuje się cechę mądrości (ekspertywność w rozwiązywaniu problemów związanych z pragmatyką życia, której podstawą są doświadczenia. W okresie dorosłości inteligencja nabiera większej plastyczności i zmienności.

Jednostka jest zdolna do podjęcia odpowiedzialności za własne działania.

27.Rozwój obrazu samego siebie.

Obraz siebie - to jak siebie postrzegamy, to nasza prywatna osobista mapa, opinie na nasz temat, nasze lęki wartości. Obraz globalny (niezróżnicowany - dziecko) i obraz konkretny.

Źródła obrazu siebie:

- bodźce płynące z własnego ciała - najważniejsze źródło

- osoby znaczące (rodzice, dziadkowie, autorytety) - działa całe życie, może spowodować rozchwianie emocjonalne. Dostarczają określonych bodźców, oceniają nasze zachowanie, etykietują, oczekują, nagradzają i karzą za zachowanie.

- porównywanie siebie z innymi.

- własne osiągnięcia.

- imię !!!

28. Różnice indywidualne między ludźmi i ich determinanty.

Tożsamość - nabywane doświadczenie daje nam poczucie tożsamości.

Wartości - działamy w kierunku ich ochrony, mamy je Dzięki za wszystko strukturze poznawczej.

Oczekiwania - wiemy czego się spodziewać po sobie i po innych.

Programy działań - indywidualne sposoby aktywności, zachowania się.

Tymi czterema elementami różnimy się, możemy być autentyczni.

29. Bariery szkolnej kariery.

Dysproporcja między możliwościami uczniów a ich osiągnięciami szkolnymi nazywana jest w literaturze Syndromem Braku Osiągnięć (SBO) lub Syndromem Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych (SNOS).

Symptomy wskazujące na występowanie Syndromu to:

- wyraźna dysproporcja pomiędzy wysokim poziomem zdolności poznawczych a wynikami testów szkolnych,

- szeroka wiedza wynikająca z zainteresowań pozaszkolnych i brak zaangażowania w prace szkolne,

- bierne lub negatywne postawy wobec obowiązków szkolnych (brak przyborów szkolnych, zapominanie o pracach domowych, nieuwaga na lekcjach), brak dyscypliny,

- duże różnice w poziomie prac ustnych i pisemnych,

- brak umiejętności uczenia się,

- obwinianie innych (nauczycieli, rodziców) o własne niepowodzenia,

- próby dominacji nad rówieśnikami lub przeciwnie, chorobliwa nieśmiałość,

- nadmierny samokrytycyzm.

S. B. Rimm wskazuje następujące sytuacje sprzyjające występowaniu SNO:

• nadopiekuńczość rodziców,

• zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania rodziców wobec dziecka,

• zdezorganizowany dom - brak jasnych reguł postępowania,

• obojętność rodziców wobec dziecka,

• niewłaściwe wzorce postępowania wyniesione z domu,

• rywalizujące rodzeństwo.

• klimat nadmiernej rywalizacji i stres szkolny,

• brak dyscypliny i jasnych zasad postępowania w klasie szkolnej,

• przypisywanie uczniom „etykietek” (np. ucznia trudnego lub niezdolnego) zawężających ich możliwości i osłabiających motywacje do uczenia się),

• nadopiekuńczy lub zbyt surowy nauczyciel,

• brak indywidualizacji nauczania i nieefektywne metody nie zachęcające uczniów do pracy.

30.Stres: przyczyny, objawy, sposoby radzenia sobie.

Stres jest zjawiskiem wszechobecnym.

Pojęcie zostało wprowadzone przez kanadyjskiego psychologa Selye około 1830 roku.

Uważał on, że stres to stan w jakim znajduje się organizm zagrożony utratą równowagi pod wpływem czynników lub warunków narażających na niebezpieczeństwo jego mechanizmy homeostatyczne.

Można wyodrębnić trzy sposoby rozumienia stresu:

1. Polegał on na tym, że pojęcie stres odnoszono do bodźca czyli zdarzenia zewnętrznego o określonych właściwościach wywołujących zaburzenie równowagi (utrata pracy)

2. Stres utożsamiano z reakcją pojawiającą się w rezultacie odpowiedzi na określony bodziec. Który miał różną postać: somatyczny; emocjonalny; behawioralny. Stresem byłaby zmiana ciśnienia tętniczego krwi, zmiana euforii, atak, agresja.

3. Stres ujmuje się w kategoriach relacji między osobą a otoczeniem, która to relacja oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobru. Definicja Lazarusa i Folkmana. (Idziemy w kierunku subiektywnego znaczenia stresu)

Ważnym pojęciem stresu jest ocena, którą Lazarus podzielił na dwie grupy, czyli ocenę wtórną i pierwotną.

OCENA PIERWOTNA

To proces w którym jednostka ocenia znaczenie jakie dana transakcja ma dla jej położenia.

Ta dana transakcja jest oceniana w sposób:

1. jako nie posiadająca znaczenia dla jednostki

2. jako sprzyjająca czyli pozytywna

3. jako stresująca ale może być różnie zinterpretowana:

• jako krzywda - strata

• jako zagrożenie czyli antycypacje krzywdy, strachu - przewiduje, przypuszcza.

• jako wyzwanie

Każda z tych ocen różnie wpływa na nasze zachowania zwłaszcza zaradcze. Może ona ulec zmianie, a więc być przewartościowana, po podaniu jej refleksji.

Zagrożenie - sytuacje trudne ( stres ) mogą być różne. To pojęcie zostało wprowadzone przez prof. J. Tomaszewskiego.

Sytuacja normalna to taka w której istnieje adekwatność:

• między celami i zadaniami;

• możliwościami ich realizacji przez przedmiot

• warunkami zewnętrznymi

Sytuacja trudna to wtedy gdy brak takiej adekwatności między trzema elementami składowymi.

Tomaszewski wyróżnia takie rodzaje sytuacji trudnych:

1. sytuacja deprywacji - ma miejsce wówczas gdy nie są zaspokojone podstawowe potrzeby podmiotu zarówno psychiczne jak i fizyczne.

2. sytuacja przeciążenia - gdy trudność zadania jest na granicy możliwości podmiotu

3. sytuacja zakłócenia - ma miejsce wówczas gdy możliwość wykonania zadania zostanie zmniejszona wskutek pojawienia się w sytuacjach zbędnych elementów lub nieobecności elementów potrzebnych albo przeszkód. Np.: autobus się spóźnia

4. sytuacja zagrożenia - ma miejsce, gdy zachodzi prawdopodobieństwo naruszenia jakiejś wartości szczególnie cenionej przez podmiot np. wolność

5. sytuacja konfliktowa - rodzą się wówczas, gdy jednostka znajdzie się w polu działania sił przeciwstawnych. Mogą być te, które nazwiemy konfliktem motywacyjnym, lub w nas wewnętrzne konflikty, oraz sytuacje konfliktowe interpersonalne ( w grupach).

OCENA WTÓRNA

To złożone procesy oceny poznawczej polegające na wartościowaniu możliwości i zasobów radzenia sobie. Jest to proces zaradczy.

Zdaniem Lazarusa radzenie sobie pełni dwie funkcje:

1. instrumentalna - zorientowaną na problem, co oznacza, że rozwiązanie problemu może nastąpić w wyniku zmiany destruktywnego działania lub w wyniku zmiany działającego, niszczącego otoczenia.

2. Regulowanie emocji w sytuacji dla siebie trudnej podmiot dąży do obniżenia przykrych przeżyć przez manipulowanie nimi lub uruchamiając mechanizmy obronne osobowości ( projekcja, represja)

Z jakich zasobów możemy korzystać?

Prof. Z. Ratajczak wyróżnia trzy rodzaje zasobów:

1. zasoby informacyjne ( np. doświadczenie życiowe swoje i innych, zakres wiedzy)

2. zasoby instrumentalne ( dostępność maszyn, inni ludzie, potrzeba wsparcia, pieniądze)

3. zasoby energetyczne ( zdrowie, witalność, sprawność fizyczna, odporność)

Inne zasoby to:

poczucie koherencji - uogólnione, względnie trwałe nastawienie decydujące o zasadniczym sposobie spostrzegania, odczuwania, rozumienia świata. 3 komponenty:

• zdolności do rozumienia - lepiej radzimy sobie z problemami.

• zaradności ( poczucie kompetencji) - nabywana w toku czynności wybranych osób ( porażek)

• sensowności - głębokie poczucie wartości życia, przekonuje, że warto się angażować i kreować swoje życie.

Ratajczak proponuje takie środki zaradcze w zależności na jakim etapie zagrożenia się znajdujemy:

1. Strategia prewencyjna - w sytuacji gdy zagrożenie jeszcze nie nastąpiło ale może pojawić się w przewidywalnej przyszłości.

2. Strategia walki - bezpośrednie zmaganie się z zagrożeniem, chce jak najlepiej wypaść, walczę.

3. Strategia obrony (ochronna) - oszczędzanie sił i środków, czekanie, może zrodzić zjawisko wyuczonej bezradności.

4. Strategia ucieczki - w sytuacjach beznadziejnych (poczucie bezradności, bezsilności), wyraźnie zagrażających naszemu życiu.

Lazarus wskazał sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach:

1. Poszukiwanie informacji

2. Bezpośrednie działanie

3. Powstrzymanie się od działań

4. Procesy intrapsychiczne - wewnętrzne, praca nad sobą, racjonalizowanie, samouspokojenie się.

www.student.e-tools.pl

9

---