KATEGORIE PORÓWNAWCZE |
MONARCHIA PATRYMONIALNA |
ROZBICIE DZIELNICOWE |
MONARCHIA STANOWA |
1. STOSUNEK WŁADCY DO TERYTORIUM PAŃSTWA |
Terytorium własnością osobistą władcy. |
Państwo rozbite na dzielnice - władca sprawuje bezpośrednie rządy tylko w swojej dzielnicy. |
Osoba władcy oddzielona od terytorium, nie może dzielić terytorium. |
2. STOSUNEK WŁADCY DO PODDANYCH |
Wszyscy poddani podlegają władzy księcia lub króla. |
Nadając immunitety królowie/ książęta nadają władzę sądową i podatkową w ręce feudałów. |
Reprezentacje stanowe współdecydują z władcą. |
3. FUNKCJE I ROLE WŁADCY |
Wódz, prawodawca i sędzia. |
Władca najwyższym suzerem. |
Król strażnikiem praw i rozjemcą w konfliktach międzystanowych. |
4. PODSTAWY W UTRZYMANIU APARATU WŁADZY |
Władca utrzymuje wszystkich urzędników świeckich i duchowych. |
Urzędy świeckie i duchowe uniezależniają się w skutek nadań ziemskich ze strony księcia. |
Zawodowi urzędnicy wynagradzani ze skarbu monarszego. |
5. STOPIEN SKUPIENIA WŁADZY |
Centralizacja. |
Decentralizacja. |
Centralizacja (król+rada). |
ORGANIZACJA PAŃSTWA WCZESNOŚREDNIOWIECZNEGO
KRÓL urzędy dworskie: PALATYN (wojewoda), KANCLERZ, KOMORNIK (skarbnik) CZEŚNIK I STOLNIK, PODCZASZY urzędy lokalne: PAN GRODOWY lub KASZTELAN. DANINY: OPOLE, STRUŻA, SZRON, NARZAZ (nierogacizna), POWOŁOWE (poradne lub podymne). DANINA BYŁA DAWANA W ZALERZNOŚCI OD WIELKOŚCI MAJĄTKU. ŚWIADCZENIA (POSŁUGI): STAN, PODWODY. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY: PROWINCJE (7-8) którymi zarządzał wojewoda. OKRĘGI GRODOWE (ok.90) którymi zarządzał pan grodowy (kasztelan) GRÓD którym zarządzał Komes. PLEMIONA SŁOWIAŃSKIE: WOLINIANIE, POMORZANIE, ŁUŻYCZANIE, SERBOWIE, SŁOWIŃCY, GOPLANIE, POLANIE, LUBUSZANIE, ŁUCZANIE, CZESI, DZIADOSZANIE, ŚLĘŻANIE, OPOLANIE, DUDLEBOWIE, BOBRZANIE, MORAWIANIE, CHORUTANIE, MAZOWSZANIE, LĘDZIANIE, WIŚLANIE, SŁOWACY, NITRZANIE. PALATYN- W Polsce piastowskiej comes palatinus (komes pałacowy) zastępował panującego w różnych dziedzinach zarządzania państwem. Godność palatyna łączyła się z funkcją wojewody, naczelnika wojska. KANCLERZ (łc. cancellarius `sekretarz królewski') w daw. Polsce - wysoki urzędnik zarządzający kancelarią królewską; od XV w. piastujący również funkcję ministra spraw wewnętrznych i zagranicznych. KOMORNIK- pracownik państwowy powołany do pełnienia czynności egzekucyjnych i innych wskazanych w ustawach. Okręg urzędowy komornika, tzw. rewir, obejmuje zasadniczo okręg sądu rejonowego lub jego część. CZEŚNIK- tytuł używany w Polsce szlacheckiej, przysługujący urzędnikowi mającemu pod opieką piwnice panującego. W znaczeniu tym używany do XIV w., później posiadał już tylko znaczenie honorowe, nie był związany z konkretnymi funkcjami. Określał pozycję urzędnika w hierarchii dworskiej. STOLNIK- w Polsce do XIII w. urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego. W XIV-XVI w. honorowy urząd ziemski. PODCZASZY- w dawnej Polsce wysoki urzędnik na dworze królewskim bądź książęcym, zastępca cześnika. Do jego obowiązków należało próbowanie wszelkich napojów podawanych panującemu.